DOI: 10.5961/jhes.2013.083 Hemşireik Lisans Öğrencierinin Probem Çözme ve Eeştire Düşünme Becerieri * Probem Soving and Critica Thinking Skis of Undergraduate Nursing Students * Yaçın KANBAY, Özgür ASLAN, Eif IŞIK, Nurhayat KILIÇ Öz Eeştire düşünme ve probem çözme becerierinin bireyerin hem öğrenciik hem de sosya yaşamarında vazgeçimez bir öğe oması nedeni ie hemşireik isans öğrencierinin eeştire düşünme ve probem çözme becerierini inceendiği bu çaışma pananmıştır. Bu çaışma tanımayıcı tiptedir. Çaışmanın evrenini 2011-2012 eğitim öğretim yıında bir üniversitede isans eğitimi gören hemşireik öğrencieri ouşturmuştur. Herhangi bir örnekeme yöntemine başvurumayıp çaışmaya katımayı kabu eden bütün öğrencier çaışma kapsamına aınmıştır. Soru formarını eksik doduran öğrencierden doayı çaışmanın örnekemini 231 hemşireik öğrencisi ouşturmuştur. Çaışmanın veri topama aşamasında Sosyo- demografik özeiker formu, Kaifornia Eeştire Düşünme Eğiim Öçeği ve Probem Çözme Envanteri kuanımıştır. Yaş ortaaması 21.34 oarak beirenen örnekem; 148 kız, 83 erkek omak üzere topam 231 kişiden ouşmaktadır. Birinci sınıf öğrencierin eeştire düşünme eğiim puan ortaaması 255.71, ikinci sınıfarın 255.57, üçüncü sınıfarın 264.73, dördüncü sınıfarın 256.46 dir. Örnekemin eeştire düşünme eğiim puan ortaaması ise 257.41 oarak beirenmiş oup bu puan orta düzeydedir. Sınıfar arasında eeştire düşünme puan ortaamaarı açısından farkıık buunmasına karşın bu farkıık istatistikse oarak anamı değidir (p>0.05). Birinci sınıf öğrencierin probem çözme beceri puan ortaamaarı 92.86, ikinci sınıfarın 94.29, üçüncü sınıfarın 87.00, dördüncü sınıfarın 92.87 dir. Örnekemin probem çözme beceri puan ortaaması ise 92.45 oarak beirenmiştir. Sınıfara göre probem çözme beceri puan ortaamaarı arasında farkııkar buunmasına karşın bu fark istatistikse oarak anamı buunmamıştır (p>0.05). Bu çaışmada örnekemin yaş ie eeştire düşünme becerisi ve probem çözme becerisi arasında istatistikse oarak anamı bir iişkiye uaşıamamıştır (p>0.05). Buna karşın eeştire düşünme becerisi ie probem çözme becerisi arasında negatif yönde ve düşük düzeyde iişki buunmuştur. Bu buguya göre eeştire düşünme puanı arttıkça probem çözme puanı da artış göstermektedir. Probem çözme envanteri puan azadıkça bireyin probem çözme becerisindeki artışı ifade eden bir öçme aracıdır. Doayısıya bireyerin eeştire düşünme becerieri arttıkça probem çözme becerieri de artmaktadır. Ayrıca bu çaışmanın buguarına göre öğrencierin cinsiyeterine göre eeştire düşünme ve probem çözme becerierinin farkıık göstermediği beirenmiştir (p>0.05). Sonuç oarak hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme eğiim puan ortaamaarının orta düzeyde oduğu, sınıfara göre eeştire düşünme ve probem çözme beceri puan ortaamaarı arasında fark omadığı beirenmiştir. Ayrıca yaş ie eeştire düşünme ve probem çözme becerisi arasında iişki buunmadığı, eeştire düşünme puanı arttıkça probem çözme becerisinin de arttığı, cinsiyete göre eeştire düşünme ve probem çözme becerierinin farkıık göstermediği beirenmiştir. Anahtar Sözcüker: Eeştire düşünme, Probem çözme, Hemşireik öğrencieri ABSTRACT Due to the fact that critica thinking and probem soving skis are essentia components of educationa and socia ives of individuas, this present study which investigate critica thinking and probem soving skis of undergraduate students of nursing was panned. This is a descriptive study. The study popuation consisted of undergraduate nursing students of a university during the 2011-2012 academic *Bu çaışma Eğitim Odağında Artvin Sempozyumu nda (31 Mayıs-2 Haziran, Artvin, Türkiye) söze bidiri oarak sunumuştur. *This study was presented as an ora presentation at Artvin Symposium on Education in Focus (May 31- June 2, Artvin, Turkey). Yaçın KANBAY ()) Artvin Çoruh Üniversitesi, Sağık Yüksekokuu, Hemşireik Böümü, Artvin, Türkiye Artvin Çoruh University, Schoo of Heath, Department of Nursing, Artvin, Turkey yacinkanbay@hotmai.com Özgür ASLAN Artvin Çoruh Üniversitesi, Sağık Yüksekokuu, Hemşireik Böümü, Artvin, Türkiye Artvin Çoruh University, Schoo of Heath, Department of Nursing, Artvin, Turkey Eif IŞIK Artvin Çoruh Üniversitesi, Sağık Yüksekokuu, Hemşireik Böümü, Artvin, Türkiye Artvin Çoruh University, Schoo of Heath, Department of Nursing, Artvin, Turkey Nurhayat KILIÇ Artvin Çoruh Üniversitesi, Sağık Yüksekokuu, Hemşireik Böümü, Artvin, Türkiye Artvin Çoruh University, Schoo of Heath, Department of Nursing, Artvin, Turkey Geiş Tarihi/Received : 18.12.2012 Kabu Tarihi/Accepted : 26.03.2013 244
year. Any specific samping method was not determined and ony the vountary students was enroed in the study. Severa participants were excuded due to incompete questionnaires, and eventuay a tota of 231 nursing students were incuded in the fina samping. Socio Demographic Features Data Form and the Caifornia Critica Thinking Disposition Scae and Probem Soving Inventory were used for data coection. The mean age of 231 subjects (148 girs, 83 boys) was 21.34. The mean score of critica thinking was 255.71 for the first-grade, 255.57 for the second-grade, 264.73 for the third-grade, and 256.468 for the forth-grade students. The mean score of critica thinking was determined as 257.41 for the sampe, which can be considered as an average vaue. Athough there are mean score differences of critica thinking between the casses, they were not statisticay significant (p> 0.05). With regard to the mean score of probem soving, the first-grade students had 92.86, the second-grade students had 94. 29, the third-grade students had 87.00, and the forth-grade students had 92.87. The mean score of probem soving was determined as 92.450 for the sampe. Athough there are differences between the casses in terms of mean scores of probem soving, it was not found statisticay significant (p> 0.05). In this study, statisticay significant correation coud not be identified between age and critica thinking skis of the subjects (p>0.05). However, a negative correation was identified at ow eves between critica thinking skis and probem soving skis. Accordingy, probem soving scores increased in parae to an increase in the critica thinking scores. Probem Soving Inventory is a measuring too indicating an increase in the probem soving skis in parae to a decrease in the scores. Therefore, as the critica thinking skis of individuas go up, their probem soving skis aso increase. Furthermore, according to the outcomes of the study, critica thinking and probem soving skis of the students did not show any correation between genders (p>0.05). As a resut, we concuded that the mean scores of critica thinking skis were found at medium eves among nursing students and the mean scores of critica thinking and probem-soving skis between the casses dispayed no differences. In addition, no reationship between the age and gender of the subjects and their critica thinking and probem soving skis was identified. Moreover, in parae to an increase in the scores of critica thinking skis, probem soving skis aso increased. Keywords: Critica thinking, Probem soving, Nursing students GİRİŞ Eeştire düşünme; yorumama, anaiz, değerendirme ve anamandırma sonucu amaçı ve otonom bir şekide karar vermeye dayanan bir düşünme şekidir (Facione, 1990). Diğer bir deyişe, eeştire düşünme bir karar verme sürecidir (Facione & Facione, 2008). Modern eeştire düşünme geeneğinin babası oarak görüen Dewey eeştire düşünmeyi; bir bigiyi destekeyen daha faza sonuç ie gerçekerin ışığında bir inancın etkin, ısrarı ve dikkati bir şekide değerendirimesi şekinde tanımamakta ve eeştire düşünmenin yansıtıcı bir düşünme şeki oduğunu ifade etmektedir (Fisher, 2001). Eeştire düşünme meseki uyguama aanarında geniş bir yepazede bigiyi ve meseki yargı süreçerini geiştirmek amacı ie kuanıan biişse bir mekanizma oarak kabu edimektedir (Facione & Facione,1996). Facione ve Facione (2008) e göre eeştire düşünme, karar vermede kuanıan yaygın bir süreçtir ve profesyone kararar aabimek için bireyin eeştire düşünme becerisini kuanması gerekmektedir. Yapıan çaışmaar eeştire düşünme becerisinin akademik başarıyı arttırdığını (Ip, Lee, Lee & Chau, 2000; Tümkaya, 2011), probem çözme becerisini geiştirdiğini (Kantek, Öztürk & Gezer, 2010; Beşer & Kıssa, 2009), kinik karar verme becerisi üzerinde etkii oduğunu (Shin, 1998; Bowes, 2000; Küçükgüçü & Kanbay, 2011) ve eeştire düşünme puanı yüksek oan öğrencierin meseki uyguamaarda daha başarıı oduğunu (Shin, 1998; Bowes, 2000) göstermektedir. Eeştire düşünme gerek demokratik bir topum temeinin ouşmasında gerekse bireyerin kişise ve meseki yaşamarı açısından önemi bir işeve sahip omasına karşın bireyerin mesek yaşamarına atıma öncesi basamağı ouşturan üniversite eğitiminin eeştire düşünme becerisini yeterince geiştirmediği görümektedir. Yapıan çaışmaar üniversite öğrencierinin eeştire düşünme becerierinin düşük (Kantek et a., 2010; Akkuş, Kapan & Kaçar, 2010; Arsan, Demir, Eşer & Khorshid, 2009; Buut, Ertem & Sevi, 2009; Öztürk & Uusoy, 2008; Öztürk, 2006; Öztürk & Karayağız, 2005) ya da orta düzeyde (Küçükgüçü & Kanbay, 2011; Korkmaz, 2009; Şen, 2009; Çetin, 2008; Çekiç, 2007; Beşer & Kıssa, 2009; Kürüm, 2002) oduğunu göstermektedir. Eeştire düşünme üst düzey bir düşünme becerisidir ve ayrıca düşünme ie probem çözme iç içe oan becerierdir (Dewey, 1910). Probem çözme; biişse, duyuşsa ve davranışsa etkinikeri içeren karmaşık, geniş ve çok kapsamı bir süreçtir (Gütekin, 2006). Probem çözümünde aşamaar doğru bir şekide yürütüse bie, probem her zaman sonuca uaşmayabiir. Çünkü probem çözme yaratıcı düşünmeyi, eeştire düşünmeyi gerektiren, yani üst düzey düşünebimeyi gerektiren bir beceri şekidir. Eğer birey üst düzey düşünebime becerierine sahip değise probem çözmeyi başaramaz. Probem çözme bir beceri gerektirir ve bu beceri bir süreç içerisinde kazanıır (Güreyürek, 2008). Meseğin içeriğine ve niteiğine dinamikik kazandıran probem çözme becerisinin yetersiziği hizmette kaiteyi, etkiniği ve verimiiği, değişimi, mesekte profesyoneiği, otonomi ve güç sahibi omayı oumsuz yönde etkiemektedir (Abaan & Atıntoprak, 2005). Yapıan çaışmaar probem çözme becerisi yüksek oan öğrencierin eeştire düşünme becerierinin daha yüksek oduğunu (Kantek et a., 2010; Beşer & Kıssa, 2009; Tümkaya, Aybek & Adağ, 2009), daha atıgan ve iç kontroü davrandıkarını (Günüşen & Üstün, 2011; Özbuak, Aypay & Aypay, 2011), umutsuzuk düzeyerinin düşük oduğunu (Oğuztürk, Akça & Şahin, 2011), daha otonom davrandıkarını (Keskin & Yıdırım, 2008), akademik, duygusa ve sosya oarak daha 245
yetkin odukarını (Arı, Atunay, Yaçınkaya, 2011; Çeikkaei & Gündüz, 2010; Güreyürek, 2008) göstermektedir. Bireyin, probem çözme konusundaki bigi ve becerisi ancak etkii probem çözmeyi hedef aacak bir eğitime kazandırııp, arttırıabiir. Bu konuda en büyük görev ise eğitimcierindir (Poat & Tümkaya, 2010). Yapıan çaışmaar eeştire düşünme becerisi yüksek oan öğrencierin probem çözme becerierinin de yüksek oduğunu ayrıca eeştire düşünme ve probem çözme becerisinin eğitim süreci içerisinde geiştiriebieceğini göstermektedir (Beşer & Kıssa, 2009; Tümkaya et a., 2009; Günüşen & Üstün, 2011; Kökdemir, 2003). Kantek ve arkadaşarı (2010) sağık yüksekokuu öğrencierinin eeştire düşünme ve probem çözme becerierini inceedikeri çaışmada öğrencierin eeştire düşünme düzeyerinin düşük ve probem çözme düzeyerinin orta oduğu ayrıca öğrencierin eeştire düşünme becerieri arttıkça, probem çözme beceri düzeyerinin de arttığını beiremişerdir. Eeştire düşünmenin eğitime kazanıabieceğini bu nedene üniversite eğitiminde yeniiğe açık, sorguamaya dayanan ve öğrencierin pasif aıcıar yerine aktif katıımcıar gibi davrandığı bir eğitim modeinin gerekiiğinin üniversite eğitimi açısından çok önemi oduğunu vurguanmaktadır (Kökdemir, 2003). Üniversite eğitiminde anaitik düşüncenin öğretimesi, mümkün oduğunca probem çözme ve doğru eğiimer için düşünmenin kuanımasına fırsat vererek öğrencierin biişse ve zihinse aışkanıkarının geiştirimesi gerekmektedir (Facione, Bohm, Facione & Giancaro, 2006). Eeştire düşünen birey sadece iyi bir probem çözücü deği aynı zamanda var oan probemerin ortaya çıkarımasında ve çözümünde de etkii kişidir. Eeştire düşünme ve probem çözme becerierinin bireyerin, hem öğrenciik hem mesek hem de sosya yaşamarında vazgeçimez bir öğe oması nedeni bu becerierin geiştirimesine ihtiyaç duyumaktadır. Bu nedene isans öğrencierinin probem çözme becerieri ve eeştire düşünme becerierinin inceendiği bu çaışma pananmıştır. Bu çaışmada aşağıdaki soruara yanıt aranmıştır: Sınıfara göre eeştire düşünme eğiim puan ortaamaarı arasında fark var mıdır? Sınıfara göre probem çözme beceri puan ortaamaarı arasında fark var mıdır? Yaş ie eeştire düşünme ve probem çözme becerisi arasında iişki var mıdır? Eeştire düşünme becerisi ie probem çözme becerisi arasında iişki var mıdır? Cinsiyete göre eeştire düşünme ve probem çözme becerierinde fark var mıdır? YÖNTEM Bu çaışma tanımayıcı tipte bir çaışma oup bir üniversitede eğitim gören hemşireik isans öğrencierinin eeştire düşünme ve probem çözme becerierini inceemek amacı ie pananmıştır. Çaışmanın evrenini 2011-2012 eğitim öğretim yıında bir üniversiteye bağı oarak isans eğitimi gören hemşireik öğrencieri ouşturmuştur. Çaışmada herhangi bir örnekeme yöntemine başvurumayıp çaışmaya katımayı kabu eden bütün öğrencier çaışma kapsamına aınmıştır. Soru formarını eksik doduran öğrencier oması nedeni ie çaışmanın örnekemini 231 hemşireik öğrencisi ouşturmuştur. Araştırmanın bağımı değişkeneri eeştire düşünme becerisi ve probem çözme becerisi, bağımsız değişkener ise sınıf, yaş ve cinsiyettir. Çaışmanın veri topama aşamasında sosyo-demografik özeiker formu, Kaiforniya Eeştire Düşünme Eğiim Öçeği ve Probem Çözme Envanteri kuanımıştır. Sosyo-Demografik Özeiker Anket Formu: Araştırmacı tarafından iteratür taramaarı sonucu ouşturumuş, öğrencierin eeştire düşünme ve probem çözme becerieri üzerinde etkii oabieceği düşünüen sosyo-demografik özeikeri içeren bir formdur. Formun ouşturuması aşamasında araştırmacı tarafından gereki iteratür taranmış ve araştırmacıar tarafından (Kürüm, 2002; Çekiç, 2007; Güveren, 2007; Çetin, 2008) öğrencierin eeştire düşünme ve probem çözme becerieri üzerinde etkisinin oduğu beirtien maddeer anket formuna aınmıştır. Kaiforniya Eeştire Düşünme Eğiim Öçeği (KEDEÖ): 1990 yıında Facione tarafından geiştirien Kaiforniya eeştire düşünme eğiim öçeği bir beceriyi öçmek için deği kişinin eeştire düşünme düzeyini değerendirmek amacı ie kuanımaktadır. Öçeğin kuramsa oarak beirenmiş ve psikometrik oarak da test edimiş yedi at boyutu buunmaktadır. Kaiforniya eeştire düşünme eğiim öçeği topam 75 sorudan ouşan, atıı Likert tipi bir öçektir. Öçekteki 5., 6., 9., 11., 15., 18., 19., 20., 21., 22., 23., 25., 28., 33., 36., 41., 43., 45., 49. ve 50. soruar tersinden puananarak hesapanmıştır. Her at öçekte eeştire düşünme eğiimi puanının 50 nin üstünde oması yüksek, 40 ın atında oması düşük puanı ifade etmektedir. Öçeğin bütününde ise topam puanarı 280 den az oan kişierin eeştire düşünme eğiimeri düşük; 350 den yüksek oan kişierin eeştire düşünme eğiimeri yüksek oarak değerendirimektedir. Eeştire düşünme eğiimini beiremek için yedi at boyuttan aınan topam puanın kuanıdığı bu öçeğin Cronbach afa değeri.92 dir (Facione, 1990). Öçeğin Türkiye deki geçeriik güvenirik çaışması Kökdemir tarafından 2003 yıında yapımıştır. Her at öçekten aınan puan topamının 10 ie çarpııp at öçekteki madde sayısına böünmesi ie at öçekerden aınan puanar hesapanmaktadır. At öçekerden aınan puanarın topanması ie de öçekten aınan topam puan hesapanmaktadır. Değerendirmede puanı 240 dan (40 x 6) az oan kişierin gene eeştire düşünme eğiimerinin düşük, puanı 300 den (50x6) faza oanarın ise bu eğiimerinin yüksek oduğu söyenebiir. Topam 6 boyut ve 51 maddeden ouşan yeni öçeğin iç tutarıık katsayısı (afa).88 oarak buunmuştur (Kökdemir, 2003). KEDEÖ At Boyutarı: Anaitik at öçeği ( Anayticity ): Potansiye oarak sorun çıkabiecek durumara karşı dikkati oma ve zor probemer karşısında bie akı yürütme ve nesne kanıt kuanma eğii- 246
mini ifade eder. Öçeğin iç tutarıık katsayısı (afa).75 oarak buunmuştur. Anaitikik at öçeği 2, 3, 12, 13, 16, 17, 24, 26, 37, 40. maddeerden ouşmaktadır Açık fikiriik at öçeği ( Open-Mindedness ): Açık fikiriik, kişinin farkı yakaşımara karşı hoş görüsünü ve kendi hataarına karşı duyarı omasını ifade etmektedir. Bu öçeğin iç tutarıık katsayısı (afa).75 dir. Açık fikiriik at öçeği 5, 7, 15, 18, 22, 33, 36, 41, 43, 45, 47, 50. maddeerden ouşmaktadır. Merakıık at öçeği ( Inquisitiveness ): Merakıık ya da enteektüe merakıık, herhangi bir kazanç ya da çıkar bekentisi omaksızın kişinin bigi edinme ve yeni şeyer öğrenme eğiimini yansıtmaktadır. Öçeğin iç tutarıık katsayısı (afa).78 oarak buunmuştur. Merakıık at öçeği 1, 8, 30, 31, 32, 34, 38, 42, 46. maddeerden ouşmaktadır. Kendine güven at öçeği ( Sef-confidence ): Kendine güven, kişinin kendi akı yürütme süreçerine duyduğu güveni yansıtır. Öçeğin iç tutarıık katsayısı.77 oarak buunmuştur. Kendine güven at öçeği 14, 29, 35, 39, 44, 48, 51. maddeerden ouşmaktadır. Doğruyu arama at öçeği ( Truth-seeking ): Bu öçek aternatiferi ya da birbirinden farkı düşünceeri değerendirme eğiimini öçmektedir. Bu öçeğin iç tutarıık katsayısı (afa).61 oarak buunmuştur. Doğruyu arama at öçeği 6, 11, 20, 25, 27, 28, 49. maddeerden ouşmaktadır. Sistematikik at öçeği ( Systematicity ): Sistematikik, örgütü, panı ve dikkati araştırma eğiimidir.bu öçeğin iç tutarıık katsayısı (afa).63 tür. Sistematikik at öçeği 4, 9, 10, 19, 21, 23. maddeerden ouşmaktadır (Kökdemir,2003). Probem Çözme Envanteri (PÇE): Heppner ve Peterson (1982) tarafından geiştirien bu öçek ergen ve yetişkinerin probem çözme becerisi konusunda kendi agıayışını öçen 35 maddeden ouşan 1-6 arası puananan ikert tipi bir öçektir. Her madde için kişiere kendierinin hangi sıkıka öçek maddeerindeki gibi davrandıkarı sorumaktadır. Seçeneker: Her zaman böye davranırım, Çoğunuka böye davranırım, Sık sık böye davranırım, Arada sırada böye davranırım, Ender oarak böye davranırım ve Hiçbir zaman böye davranmam şekindedir. Verien yanıtara 1 ie 6 arasında değişen puanar veriir. Puanama sırasında 9, 22 ve 29. maddeer puanama dışı tutuur. 1, 2, 3, 4, 11, 13, 14, 15, 17, 21, 25, 26, 30 ve 34. maddeer ters oarak puananan maddeerdir. Öçekten aınan topam puanarın yüksekiği, bireyin probem çözme becerieri konusunda kendini yetersiz oarak agıadığını gösterir. Öçekten aınabiecek en düşük puan 32, en yüksek puan ise 192 dir. Öçeğin orjinainin Cronbach afa tutarıık katsayısı.90, at öçeker için ede edien katsayıar ise,.72 ie.85 arasında buunmuştur. Öçeğin at öçekerinin test tekrar test güvenirik katsayıarı, r =.83 ie r =.89 arasında değişmektedir. Öçek Şahin ve ark., (Şahin, Şahin & Heppner, 1993) tarafından Türkçeye uyaranmış ve ouşan yeni öçeğin Cronbach afa tutarıık katsayısı.88 oarak buunmuştur. Verierin değerendirimesi SPSS 17.0 ortamında sayı, koreasyon anaizi, varyans anaizi ve iki ortaama arasındaki farkın önemiik testi kuanıarak yapımıştır. Araştırma etiği bakımından çaışmanın yürütüdüğü kurumardan yazıı izin, katıımcıardan ise bigiendirimiş onam aınmıştır. BULGULAR ve TARTIŞMA Örnekemin sınıfara göre yaş ortaamaarı ve cinsiyet bigier Tabo 1 de verimiştir. Örnekem 148 kadın, 83 erkek omak üzere topam 231 kişiden ouşmaktadır. Birinci sınıf öğrencierin yaş ortaaması 19.75, ikinci sınıf öğrencierin 20.96, üçüncü sınıfarın 21.98, dördüncü sınıfarın 23.05 tir. Örnekemin yaş ortaaması ise 21.34 oarak beirenmiştir. Örnekemin eeştire düşünme eğiim puanarı ve sınıfara göre eeştire düşünme puanarı arasındaki fark Tabo 2 de verimiştir. Birinci sınıf öğrencierin eeştire düşünme eğiim puan ortaaması 255.71, ikinci sınıfarın 255.57, üçüncü sınıfarın 264.73, dördüncü sınıfarın 256.46 dir. Örnekemin eeştire düşünme eğiim puan ortaaması ise 257.41 oarak beirenmiştir. Sınıfar arasında eeştire düşünme puan ortaamaarı açısından farkıık buunmasına karşın bu farkıık istatistikse oarak anamı değidir (p>0.05). Sınıfara göre eeştire düşünme eğiim puan ortaamaarı 255.71 ie 264.73 puan arasında değişmekte oup bu puanar orta düzeyde puanardır (Kökdemir, 2003). Orta düzeyde oan bu puanar hemşireik açısından istendik puanar değidir. Çünkü hemşireik meseği bireye ve topuma daha iyi hemşireik bakımı verebimek için süreki eeştire düşünmek ve probem çözmek durumunda oan bir mesektir. Doayısıya hemşireik öğrencierinden meseki aanda eeştire düşünme ve probem çözme becerierini süreki oarak kuanmaarı bekenmektedir. Ükemizde ve yurt dışında hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme becerierini inceeyen çaışmaarda gene oarak öğrencierin hatta dahası hemşireerin eeştire düşünme becerierinin orta ya da düşük düzeyde oduğu beirtimektedir (Küçükgüçü & Kanbay, 2011; Kanbay, Işık, Asan, 2011); Beşer & Kıssa, 2009; Şenturan & Apar, 2008; Kawashima & Petrini, 2004). Bu çaışmanın buguarına göre sınıfar arasında eeştire düşünme eğiim puan ortaamaarı açısından fark buunmamaktadır. Yapıan çaışmaarda eeştire düşünme becerisinin eğitime geiştiriebieceği beirtimektedir (Kökdemir, 2003). Ancak öğrencierin eeştire düşünme becerierini öçen bazı çaışmaarda bu çaışmanın buguarına benzer oarak değişik akademik düzeydeki öğrencierin eeştire düşünme becerieri arasında fark buunamamıştır. Maynard (1996) hemşireik öğrencierinin 2. sınıftan mezuniyete kadar eeştire düşünme becerisini Tabo 1: Cinsiyet ve Yaş Değişkenerine Ait Bigier Cinsiyet Yaş Sınıf Kadın Erkek Minimum Maksimum Ortaama 1 41 19 18 27 19.75 2 46 28 19 25 20.96 3 26 14 20 26 21.98 4 35 22 21 28 23.05 Topam 148 83 21.34 247
inceediği çaışmada eeştire düşünme becerierinde bir artış buamamıştır. Bu sonuç hemşireik müfredatarının eeştire düşünme yönünden gözden geçirimesi gerektiğini göstermektedir. Benzer oarak Şenturan ve Apar (2008) farkı öğretim yöntemeri ie öğrenim gören 1 ve 4. sınıf hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme becerierini inceedikeri çaışmada; kasik eğitim müfredatı ie eğitim gören öğrencierin, farkı eğitim programı ie eğitim gören öğrencierden daha düşük eeştire düşünme eğiim puanarına sahip omaka birikte öğrencierin tümünün eeştire düşünme eğiim puan ortaamaarının düşük oduğunu, 1 ve 4. sınıf öğrencierin eeştire düşünme eğiim puan ortaamaarı arasında fark omadığını beiremişerdir. Haen dünyada hemşireik eğitiminde farkı yöntemer kuanımakta kasik öğretim yöntemeri yanı sıra öğrencinin öğretime aktif oarak katıdığı ve içerik temei oarak eeştire düşünmenin konuara entegre edidiği öğretim yöntemeri buunmaktadır. Bu öğretim yöntemerinde öğrencinin içerikten yoa çıkarak eeştire düşünme becerierini kazanması ve konuya entegre edimiş oarak öğrendiği eeştire düşünme becerierini diğer aanara ve yaşamına aktarması bekenmektedir. Fakat içerik temei oarak hazıranan programarda öğrenci kazandığı beceriyi diğer aanara ve günük yaşama aktarmada güçüker yaşadığı için ya da aktaramadığı için eeştire düşünme becerisinde istendik düzeyde geişme gösterememektedir. Doayısıya bu noktada eeştire düşünme becerisinin beceri temei oarak kazandırıdığı (Işık, Karabuutu, Kanbay & Asan, 2012), öğrencinin edindiği eeştire düşünme becerierini danışman ie birikte konu içeriğine ve yaşama aktarıdığı beceri temei eeştire düşünme derserinin müfredata konuması büyük önem taşımaktadır. Bu sonuçardan yoa çıkarak öğrencierin eeştire düşünme becerierini istendik düzeye çıkarabimek için farkı öğretim yöntemerinden çok müfredata beceri temei eeştire düşünme dersinin konuması gerektiği düşünüebiir. Örnekemin probem çözme beceri puan ortaamaarı ve sınıfara göre probem çözme puanarı arasındaki fark Tabo 3 te verimiştir. Birinci sınıf öğrencierinin probem çözme beceri puan ortaamaarı 92.86, ikinci sınıfarın 94.29, üçüncü sınıfarın 87.00, dördüncü sınıfarın 92.87 dir. Örnekemin probem çözme beceri puan ortaaması ise 92.45 oarak beirenmiştir. Sınıfara göre probem çözme beceri puan ortaamaarı arasında farkııkar buunmasına karşın bu fark istatistikse oarak anamı buunmamıştır (p>0.05). Bu çaışmada öğrencierin sınıfara göre probem çözme becerieri arasında farkıık buunmamaktadır. Bu bugu iteratüre uyum göstermemektedir. Yapıan çaışmaarda öğrencierin sınıf düzeyi yüksedikçe probem çözme beceri puanarının istatistikse oarak anamı düzeyde artış gösterdiği beirenmiştir (Günüşen & Üstün, 2011; Yurttaş, 2001). Probem çözme becerisi; agıanan sosya destek (Okanı, Tortumuoğu, Kırpınar, 2003), etkii probem çözmeyi hedef aan eğitim (Poat & Tümkaya, 2010), iç kontroü davranış özeiği (Özbuak et a., 2011), cinsiyet (Yunus, Hamzah, Tarmizi & Abu, 2006), anne ve baba eğitim düzeyi (Saygıı, 2000) gibi değişkenere iişkii bir beceridir. Bu nedene bu çaışmada sınıf değişkenine göre probem çözme becerisinin değişikik göstermediği düşünümektedir. Yaş ie eeştire düşünme puanı ve probem çözme puanı arasındaki iişkiye ait verier Tabo 4 te verimiştir. Yaş ie eeştire düşünme ve probem çözme beceri arasında anamı iişki buunmamıştır (p>0.05). Bu çaışmada örnekemin yaş ie eeştire düşünme becerisi ve probem çözme becerisi arasında istatistikse oarak anamı bir iişkiye uaşıamamıştır. Bunun nedeninin eeştire düşünme ve probem çözme becerisinin eğitime geiştiriebiecek becerier oması ve demografik değişkenerden etkienmemesinden Tabo 2: Sınıfara Göre Eeştire Düşünme Eğiim Puanarı Arasındaki Fark p>0.05. Eeştire Düşünme Sınıf n Minimum Maksimum Ortaama Ss Önemiik 1 60 210.08 324.52 255.711 3.109 2 74 206.13 310.02 255.574 2.540 F: 1.630 3 40 216.94 309.93 264.737 3.367 4 57 187.32 310.51 256.468 3.304 *p:.183 Topam 231 187.32 324.52 257.417 1.529 Tabo 3: Sınıfara Göre Probem Çözme Beceri Puanarı Arasındaki Fark p>0.05. Probem Çözme Sınıf n Minimum Maksimum Ortaama Ss Önemiik 1 60 55.00 128.00 92.867 2.416 2 74 57.00 142.00 94.297 2.287 F:.972 3 40 56.00 156.00 87.000 2.840 4 57 58.00 158.00 92.877 2.915 *p:.407 Topam 231 55.00 158.00 92.450 1.299 248
kaynakandığı düşünümektedir. Bu bugu iteratürdeki kimi çaışmaara uyum gösterse de (Işık et a, 2012; Öztürk, 2006; Di & Öz, 2005) aksi yönde çaışmaar da buunmaktadır (Öztürk & Uusoy, 2008). Eeştire düşünme becerisi ie probem çözme becerisi arasındaki iişkiye ait buguar Tabo 5 te verimiştir. Eeştire düşünme becerisi ie probem çözme becerisi arasında negatif yönde ve düşük düzeyde iişki buunmuştur (p<0.05). Bu buguya göre eeştire düşünme puanı arttıkça probem çözme puanı da artış göstermektedir. Probem çözme envanteri puan azadıkça bireyin probem çözme becerisindeki artışı ifade eden bir öçme aracıdır. Doayısıya bireyerin eeştire düşünme becerieri arttıkça probem çözme becerieri de artmaktadır. Bu çaışmada öğrencierin eeştire düşünme puan ortaamaarı arttıkça probem çözme becerieri de artış göstermektedir. Bu bugu iteratüre de uyum göstermektedir (Kantek et a., 2010; Tümkaya et a., 2009). Eeştire düşünmenin modern anamda babası sayıan Dewey (1910) a göre probem çözme eeştire düşünmenin bir at basamağıdır. Çünkü eeştire düşünme probem çözmeyi de kapsayan probemin tanımanması, anaiz, sentez, uyguama ve değerendirme aşamaarını da içeren biimse bir probem çözme sürecidir. Çaışmadaki bu buguya benzer oarak Beşer ve Kıssa (2009) hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme ve probem çözme becerierini inceedikeri çaışmada eeştire düşünme becerisi yüksek öğrencierin daha iyi probem çözücü odukarını beiremişerdir. Cinsiyete göre eeştire düşünme ve probem çözme becerieri arasındaki farka ait buguar Tabo 6 da verimiştir. Cinsiyete göre öğrencierin eeştire düşünme ve probem çözme becerieri farkıık göstermektedir (p>0.05). Cinsiyete göre eeştire düşünme ve probem çözme becerieri farkıık göstermemektedir. Benzer oarak Beşer ve Utku (2005) yaptıkarı çaışmada öğrencierin cinsiyeterine göre eeştire düşünme becerierinde; Arı ve ark., (2011) ve Yıdırım ve ark., (2011) ise cinsiyete göre probem çözme becerierinde farkıık omadığını beirtmektedirer (Yıdırım, Hacıhasanoğu, Karakurt & Türkeş, 2011). Buna karşın probem çözme becerisinin cinsiyete göre farkıık gösterdiğini beirten çaışmaar da buunmaktadır (Karabuut & Uucan, 2011; Gütekin, 2006). Sınırııkar bu çaışmanın sonuçarı üzerinde çaışımış oan örnekemi bağayıcı niteikte oup tüm hemşireik öğrencieri için gene geçeri sonuçar değidir. SONUÇLAR Sonuç oarak hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme eğiim puan ortaamaarının orta düzeyde oduğu, sınıfara göre eeştire düşünme ve probem çözme beceri puan ortaamaarı arasında fark omadığı, yaş ie eeştire düşünme ve probem çözme becerisi arasında iişki buunmadığı, eeştire düşünme puanı arttıkça probem çözme becerisinin de arttığı, cinsiyete göre eeştire düşünme ve probem çözme becerierinin farkıık göstermediği beirenmiştir. Sonuçarın Uyguamada Kuanımı Araştırmanın buguarına göre araştırmacıara ve eğitimciere şu önerierde buunumuştur: Eeştire düşünme ve probem çözme becerierinin inceendiği başka çaışmaarın yapıması Hemşireik müfredatarına beceri temei eeştire düşünme derserinin konuması Tabo 4: Yaş ie Eeştire Düşünme Puanı ve Probem Çözme Puanı Arasındaki İişki Değişken n r r 2 p Eeştire Düşünme Becerisi.086.007.191* 231 Probem Çözme Becerisi.019.000.770* p>0.05. Tabo 5: Eeştire Düşünme Becerisi İe Probem Çözme Becerisi Arasındaki İişki Değişken n r r 2 p Probem Çözme Becerisi 231 -.542.294.000* p<0.05. Tabo 6: Cinsiyete Göre Eeştire Düşünme ve Probem Çözme Puanarı Arasındaki Fark Değişken Cinsiyet n x Ss T p Eeştire Düşünme Becerisi Kadın 148 256.824 1.890 Erkek 83 258.473 2.609.003.957* Probem Çözme Becerisi Kadın 148 92.932 1.681 Erkek 83 91.590 2.035.415.520* *p>0.05. 249
KAYNAKLAR Abaan, S. & Atıntoprak, A. (2005). Hemşireerde probem çözme becerieri: Öz değerendirme sonuçarının anaizi. Hacettepe Üniversitesi Hemşireik Yüksekokuu Dergisi, 12(1), 62-76. Akkuş, Y., Kapan, F., & Kaçar, N. (2010). Kars sağık yüksekokuu hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme düzeyeri ve etkieyen faktörerin beirenmesi. Fırat Sağık Hizmeteri Dergisi, 5(15), 103-112. Arı, D., Atunay, E., & Yaçınkaya, M. (2011). Öğretmen adayarında duygusa zeka, probem çözme ve akademik başarı iişkisi. Akademik Bakış Dergisi, 25, 1-23. Arsan, G.G., Demir, Y., Eşer, İ., & Khorshid, L. (2009). Hemşireerde eeştire düşünme eğiimini etkieyen etmenerin inceenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşireik Yüksekokuu Dergisi, 12(1), 72-80. Beşer, A. & Kıssa, A. (2009). Critica thinking disposition and probem soving skis among nursing students. Dokuz Eyü Üniversitesi Hemşireik Yüksekokuu Eektronik Dergisi, 2(3), 88-94. Beşer, A. & Utku, M. (2005). Hemşireik ve mühendisik öğrencierinin eeştire düşünme eğiimerinin beirenmesi. II. Aktif Eğitim Kurutayı, İzmir, Dokuz Eyü Üniversitesi Yayınarı, ss. 366-379. Bowes, K. (2000). The reationship of critica-thinking ski and the cinica judgment skis of baccaaureate nursing students. Journa of Nursing Education, 39(8), 373-376. Buut, S., Ertem, G., & Sevi, Ü. (2009). Hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme düzeyerinin inceenmesi. Dokuz Eyü Üniversitesi Hemşireik Yüksekokuu Dergisi, 2(2), 27-38. Çeikkaei, Ö. & Gündüz, B. (2010). Ergenerde probem çözme becerieri yetkinik inançarı. Çukurova Üniversitesi Sosya Biimer Enstitüsü Dergisi, 19(2), 361-377. Çekiç, S. (2007). Matematik öğretmeniği isans öğrencierinin eeştire düşünme gücü düzeyerinin bazı değişkenere göre inceenmesi. Yayınanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eyü Üniversitesi Eğitim Biimeri Enstitüsü, İzmir. Çetin, A. (2008). Sınıf öğretmeni adayarının eeştire düşünme gücü. Yayınanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uudağ Üniversitesi Sosya Biimer Enstitüsü, Bursa. Dewey, J. (1910). How we think. Boston: D.C. Heath & Company. Di, S. & Öz, F. (2005) Hemşireik yüksekokuu ve besenme ve diyetetik böümü öğrencierinin eeştire düşünme becerierini etkieyen faktörer. Zongudak Karaemas Üniversitesi Sağık Yüksekokuu Dergisi, 1(1), 12-19. Facione, P.A. (1990). Critica thinking: A statement of expert consensus for purposes of educationa assessment and ınstruction (executive summary the dephi report ). ERIC Document, 315-423. Facione, N.C. & Facione, P.A. (1996). Externaizing the critica thinking in cinica judgment. Nursing Outook, 44, 129-36. Facione, P.A., Bohm, S.W., Facione, N.C., & Giancaro, C.A.F. (2006). Professiona Judgment Rating Form: Novice/ Internship Leve Critica Thinking Abiities and Habits of Mind. Mibrae, CA: The Caifornia Academic Prs LLP. Facione, N.C. & Facione, P.A. (2008). Critica thinking and cinica judgment (from critica thinking and cinica reasoning in the heath sciences: A teaching anthoogy). Mibrea CA: Pubished by Insight Assessment/ The Caifornia Academic Pres. Fisher, A. (2001). Critica thinking. An introduction. New York: Cambridge University Press. Gütekin, A. (2006). Psikoojik danışmanık ve rehberik öğrencierinin probem çözme becerierinin inceenmesi. Yayınanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosya Biimer Enstitüsü, Erzurum. Günüşen, N.P. & Üstün, B. (2011) Hemşireik öğrencierinin probem çözme beceri düzeyeri ie kontro odağı arasındaki iişki. Dokuz Eyü Üniversitesi Hemşireik Yüksekokuu Dergisi, 4(2), 72-77. Güreyürek, G.C. (2008). Sınıf öğretmeni adayarının çeşiti değişkener açısından eeştire düşünme eğiimeri, probem çözme becerieri ve akademik başarı düzeyerinin inceenmesi. Yayınanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zongudak Karaemas Üniversitesi Sosya Biimer Enstitüsü, Zongudak. Güveren, H. (2007). Eğitim fakütesi öğrencierinin eeştire düşünme becerieri ve bu becerieri etkieyen eeştire düşünme faktörer. Doktora Tezi, Dokuz Eyü Üniversitesi, Eğitim Biimeri Enstitüsü, Eğitim Biimeri Anabiim Daı, İzmir. Ip, W.Y., Lee, D.T.F., Lee, I.F.K., & Chau, J.P.C. (2000). Disposition towards critica thinking: A study of chinese undergraduate nursing students. Journa of Advanced Nursing, 32(1), 84-90. Işık, E., Karabuutu, Ö., Kanbay, Y., & Asan, Ö. (2012). Hemşireerde eeştire düşünme eğiimerinin beirenmesi. Dokuz Eyü Üniversitesi Hemşireik Yüksekokuu Eektronik Dergisi, 5, 96-100. Kanbay, Y., Işık, E., & Asan, Ö. (2011). Hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme eğiimeri ie akademik başarıarı arasındaki iişkinin inceenmesi. Psikiyatri Hemşireiği Dergisi, 2(3), 123-127. Kantek, F., Öztürk, N., & Gezer, N. (2010). Bir sağık yüksekokuunda öğrencierin eeştire düşünme ve probem çözme becerierinin inceenmesi. Internationa Conference on New Trends in Education and Their Impications, Antaya. Karabuut, E. O. & Uucan, H. (2011). Yetiştirme yurdunda kaan öğrencierin probem çözme becerierinin çeşiti değişkener bakımından inceenmesi (Kırşehir İi Örneği). Ahi Evran üniversitesi Eğitim Fakütesi Dergisi, 12(1), 227-238. Kawashima, A. & Petrini, M. A. (2004). Study of critica thinking skis in nursing students and nurses in Japan. Nurse Education Today, 24, 286-292. Keskin, G. & Yıdırım, G. Ö. (2008). Yapısacı yakaşım normarında üniversite öğrencierinin probem çözme, otonomi, çoku zekâ durumarının değerendirimesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakütesi Dergisi, 9(16), 67-88. Korkmaz, Ö. (2009). Eğitim faküteerinin öğrencierin eeştire düşünme eğiim ve düzeyerine etkisi. Türk Eğitim Biimeri Dergisi, 7(4), 879-902. Kökdemir, D. (2003). Beirsizik durumarında karar verme ve probem çözme. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosya Biimer Enstitüsü, Ankara. 250
Küçükgüçü, Ö. & Kanbay, Y. (2011) Hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme eğiimeri ie kinik başarıarı arasındaki iişkinin inceenmesi. Anadou Hemşireik ve Sağık Biimeri Dergisi, 14(3), 21-25. Kürüm, D. (2002). Öğretmen adayarının eeştire düşünme gücü. Yayınanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadou Üniversitesi Eğitim Biimeri Enstitüsü, Eskişehir. Maynard, C. (1996). Reationships of critica thinking abiity to professiona nursing compotence. Journa of Nursing Education, 35(1), 12-17. Oğuztürk, Ö., Akça, F., & Şahin, G. (2011). Üniversite öğrencierinde umutsuzuk düzeyi ie probem çözme becerieri arasındaki iişkinin bazı değişkener üzerinden inceenmesi. Kinik Psikiyatri, 14, 85-93. Özbuak, B. E., Aypay, A., & Aypay, A. (2011). Ortaöğretim öğrencierinin probem çözme ve atıganık becerierinin bazı değişkenere iişkisi. Eektronik Sosya Biimer Dergisi, 10(36), 77-93. Öztürk, N. & Uusoy, H. (2008). Lisans ve yüksek isans hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme düzeyeri ve eeştire düşünmeyi etkieyen faktörer. Matepe Üniversitesi Hemşireik Biim ve Sanatı Dergisi, 1(1), 15-25. Öztürk, N. (2006). Hemşireik öğrencierinin eeştire düşünme düzeyeri ve eeştire düşünmeyi etkieyen faktörer. Yayınanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sağık Biimeri Enstitüsü, Sivas. Öztürk, C. & Karayağız, G. (2005). Farkı eğitim modeerinin öğrenci hemşireerin eeştire düşünme becerieri üzerine etkisi. II. Aktif Eğitim Kurutayı, İzmir, Dokuz Eyü Yayınarı, ss. 95-107. Poat, R. H. & Tümkaya, S. (2010). Sınıf öğretmeniği öğrencierinin düşünme ihtiyacına göre probem çözme becerierinin inceenmesi. İköğretim Onine, 9(1): 346-360. Saygıı, H. (2000). Probem çözme becerisi ie sosya ve kişise uyum arasındaki iişkinin inceenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosya Biimer Enstitüsü, Eğitim Biimeri Anabiim Daı. Erzurum. Şenturan, L. & Apar, Ş. E. (2008). Hemşireik öğrencierinde eeştire düşünme. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşireik Yüksekokuu Dergisi, 12(1), 22-30. Shin, K. R. (1998). Critica thinking abiity and cinica decision Making skis among senior nursing students in associate and baccaaureate programmes in Korea. Journa of Advanced Nursing, 27, 414-418. Şahin, N., Şahin, N.H., & Heppner, P.P. (1993). Psychometric properties of the probem soving inventory in a group of Turkish university students. Cognitive Therapy Research, 17(4), 379-396. Şen, Ü. (2009). Türkçe öğretmeni adayarının eeştire düşünme tutumarının çeşiti değişkener açısından değerendirimesi. Journa of Word of Turks, 1(2), 69-89. Tümkaya, S. (2011). Fen biimeri öğrencierinin eeştire düşünme eğiimeri ve öğrenme stierinin inceenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakütesi Dergisi, 12(3), 215-234. Tümkaya, S., Aybek, B., & Adağ, H. (2009). Üniversite öğrencierinin eeştire düşünme eğiimeri ve probem çözme becerierinin inceenmesi. Eurasian Journa of Educationa Research, 36, 57-74. Yıdırım, A., Hacıhasanoğu, R., Karakurt, P., & Türkeş S. (2011). Lise öğrencierinin probem çözme becerieri ve etkieyen faktörer, Uusararası İnsan Biimeri Dergisi, 8(1), 905-921. Yunus, A. S., Hamzah, R., Tarmizi, R. A., & Abu, R. (2006). Probem soving abiities of Maaysian university students. Internationa Journa of Teaching and Learning in Higher Education, 17(2), 86-96. Yurttaş, A. (2001). Sağık Yüksekokuu öğrencierinin empatik becerieri ie probem çözme becerierinin karşıaştırıması. Yayınanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağık Biimeri Enstitüsü, Erzurum. 251