Dokuz Eylül Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü İNŞ4001 YAPI İŞLETMESİ İNŞAAT SEKTÖRÜNDE İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YİĞİTER http://kisi.deu.edu.tr/huseyin.yigiter
KAPSAM TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR İNŞAAT SEKTÖRÜ VE İŞ KAZALARI İŞ GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI İŞ GÜVENLİĞİ MEVZUATI 2
İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 3
İŞ GÜVENLİĞİ NEDİR? İşçilerin iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı korunmalarının sağlanması İş yerlerinde çalışanların işin yapılması ile ilgili olarak ortaya çıkan tehlikelerden, bedensel ve ruhsal olarak zarar görmemesi için alınması gerekli hukuki, teknik ve tıbbi önlemleri sağlamaya yönelik çalışmalardır. İş İşçi Sağlığı İşçi sağlığı ve iş güvenliği İş sağlığı ve güvenliği 4
İş Nedir? (devam) İş kazası: çalışırken veya işin gereği diğer işlemleri yaparken ortaya çıkan ve çeşitli maddi ve manevi kayıplara neden olan bir olaydır. Meslek hastalığı: işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğranılan geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleri. 5
İş Nedir? (devam) İş güvenliğinde 3 unsur vardır: Çalışanların korunması Üretim güvenliğinin sağlanması İşletme güvenliğinin sağlanması 6
NEDEN İŞ GÜVENLİĞİ? İNSANİ ÖNEMİ YASAL ZORUNLULUK İTİBAR / ZEDELENEN İMAJ EKONOMİK MASRAFLAR 7
Neden İş? (devam) YANLIŞ İNANÇ: İş güvenliği için harcanan para inşaatın masrafını arttırır İş güvenliği için harcanan zaman üretkenliği düşürür GERÇEK: iş güvenliğini sağlamak iş kazalarını azaltacağı için masrafları azalacaktır. 8
Neden İş? (devam) İş güvenliğini sağlamaya ayrılan kaynaklar İş güvenliği mühendisi/yöneticisine ayrılan kaynaklar İş güvenliği ekipmanları Zaman (toplantılar, denetimler) İş kazalarının işverene masrafları Doğrudan (Sigortalı): Kazaların, yaralanmaların ve hastalıkların masrafları Dolaylı (gizli): Sigortalanmamış masraflar 9
İŞ KAZALARIYLA BAĞLANTILI MASRAFLAR DOĞRUDAN MASRAFLAR DOLAYLI MASRAFLAR 10
Doğrudan Masraflar Yaralanmalarla doğrudan ilgili masraflar Sigorta tarafından karşılanırlar Ambulans hizmeti Tıbbi müdahale İlaçlar Hastane ücretleri Maluliyet tazminatı Doğrudan masraflar barizdir ve hesaplanması kolaydır 11
Dolaylı (Gizli) Masraflar Genelde kaza geçiren işçi ile ilgili masraflar Cezalar (para, işyeri kapatma, vb.) Mahkeme masrafları (rücu, kamu, tazminat) Temizlik, ekipmanın tamiri, vs. Kazadan dolayı oluşan gecikmeler, tekrar planlama Diğer işçilerde oluşan moral ve verimlilik düşüşü Yaralanan işçinin döndükten sonra kapasitesindeki düşüş, çalışmadığı zaman için ödenen ücretler Yeni/geçici işçiye verilen eğitim, yeni işçi bulmak için harcanan zaman. Kaza sonrası gereken araştırma ve rapor işlemleri 12
İNŞAAT SEKTÖRÜNDE İŞ GÜVENLİĞİNİN YERİ VE ÖNEMİ 13
TÜRKİYE İNŞAAT SEKTÖRÜNÜN DURUMU İnşaat sektörü en aktif sektörlerden biridir Sanayileşme ile birlikte ortaya çıkan sosyoekonomik değişimler, Kentleşme olgusu ve kentlere göçün hızlanmasından doğan konut ihtiyacı Altyapı ihtiyaçlarını tamamlama çalışmaları Sektördeki teknolojik değişmeye paralel olarak İSG konusunda yeterli gelişme sağlanamamıştır. Diğer sektörlerde olmayan bazı özellikler iş güvenliğini sağlama çabalarını zorlaştırmaktadır. 14
Proje odaklı üretim İnşaat işleri genelde kısa süreli olup, çok dinamiktir. Üretim genelde yinelenemez niteliktedir Projedeki gecikmeler, üretim hızının arttırılmasına yol açar. Kaza olasılığı artar. 04.01.2013 İnşaat İş 15
Değişken riskler Her iş kendine özgüdür, sayısız farklı ve zorlayıcı görevlerle doludur. İnşaat sektöründe branşlaşma çok fazla olup, her birinin kendine özgü riskleri vardır. Üretim şekli ve kullanılan malzemeler çok çeşitlidir. Yapılan çalışmalar, çalışma koşulları sürekli değiştiği için riskler ve alınması gereken önlemler de sık sık değişim gösterir.
İşgücü Eğitimsiz işgücü Vasıfsız işçilerin çok sayıda çalıştığı bir sektördür. Çalışanlar sık değişir, işçi sirkülasyonu fazladır. Sürekli yer değiştiren ve vasıfsız iş gücü, iş güvenliği eğitimini güçleştirmektedir.
Çalışma Koşulları Fiziksel zorlukları olan ve çok sayıda işçinin çalıştığı bir operasyondur. Şantiyelerde günlük çalışma süreleri uzun veya çalışma saatleri düzensizdir. Bu koşullar çalışanların motivasyon ve dikkat seviyesini düşürebilir. Çalışma alanı genellikle geniş ve dağınıktır. Bu nedenle çalışanların topluca korunmaları hayli güçtür. Genelde açık havada çalışıldığı için termal konfor şartları bakımından her türlü olumsuzluğa rastlanır.
Organizasyon sorunları Büyük, dallı budaklı bir sektördür. İnşaat işyerlerinde birden fazla taşeron (bir çok kez aynı anda) çalışmaktadır. Yapılan sözleşmeler hayli kompleks ve karışık olduğu için kişilerin iş güvenliğiyle ilgili sorumlulukları da belirsiz kalmaktadır.
İş Kültürü Bilinçsizlik ve Eğitimsizlik Planlamada İSG düşünülmemesi İSG çabalarının fazla masraf ve zaman kaybı olarak algılanması 04.01.2013 İnşaat İş 20
SGK İstatistikleri - 2008 Yılı İş Kazası Dağılımı (2009/ %11) (2010/ %10) % 8 % 15 İnşaat 5574 Metal 11000 Dokuma 4580 Maden 5299 Diğer 46510 % 64 %7 % 6 04.01.2013 tpacaci@csgb.gov.tr 21
2008 yılı iş kazaları sonucu ölüm % 50 (2009/ %13) (2010/ %33) % 34 İnşaat Metal Dokuma Maden Diğer % 8 % 2 04.01.2013 tpacaci@csgb.gov.tr 22
SSK istatistiklerine göre iş kazası sonucu sürekli iş göremezliklerin sektörlere göre dağılımı 22% 50% 10% 7% 5% 6% İnşaat Metalden Eşya İm.(Mak. Hariç) Nakliyat Dokuma San. Kömür Madenciliği 100 den az iş göremezlik olan sektörler 1/4/2013 Yapı İşletmesi - 08. İş 23
Yapı İşlerinde Ölümlü Kaza Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı 500 475 400 300 341 319 274 273 290 397 359 297 200 156 100 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 04.01.2013 tpacaci@csgb.gov.tr 24
Yapı işlerinde iş kazaları nedenleri % 23 % 44 % 8 % 11 % 14 04.01.2013 tpacaci@csgb.gov.tr 25
Bazı Ülkelerin Yapı Sektöründe Meydana Gelen Ölümle Sonuçlanan İş Kazaları Sayısı Kaynak: ILO-LABORSTA 2500 2000 1500 1000 500 0 2000-2006 YILLARI TOPLAMI TÜRKİYE 2273 İTALYA 1804 İSPANYA 1754 ALMANYA 1162 BİR.KRALLIK 415 İSVEÇ 75 FİNLANDİYA 71 NORVEÇ 53 04.01.2013 tpacaci@csgb.gov.tr 26
İNŞAAT SAHALARINDA KARŞILAŞILAN TEHLİKELER Yüksekte çalışma İş makineleri Bel sakatlıkları Tehlikeli maddeler (silika tozu, asbest, çimento, vs.) Elektrik Yangın 27
Tehlikeler (devam) Kapalı, kısıtlı alanlar (kazı) Göçük (kazı) Gürültü Aşırı soğuk ve sıcak İşyeri düzeni tehlikeleri (Çivili tahtalar, düşüp takılma, hendekler, delikler, kafaya düşen objeler) Yapının göçmesi 28
İNŞAAT ŞANTİYELERİNDEN MANZARALAR 29
YÜKSEKTE ÇALIŞMALAR 30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
Doğru Uygulamalar 40
41
42
43
44
Göçük Tehlikesi 04.01.2013 İnşaat İş 45
İksa Sistemleri 46
İş Makineleri 47
48
49
Diğer Tehlikeler 50
51
52
İŞ KAZALARININ ÖNLENMESİ SAHA UYGULAMALARI (TEKNİK ÖNLEMLER) YÖNETİM UYGULAMALARI 53
TEHLİKELER NASIL ENGELLENEBİLİR? 1. MÜHENDİSLİK ÇÖZÜMLERİ Tehlikeyi azaltacak / yok edecek dizayn Tehlikeyi izole etme Tehlikeyi başka yere yöneltme
TEHLİKELER NASIL ENGELLENEBİLİR? 2. İDARİ ÇÖZÜMLER Yazılı prosedürler, izin belgeleri Maruz kalma süresini sınırlama Tehlikeli kimyasallarla çalışanları gözlemleme Alarm, işaret ve uyarı çeşitleri Buddy sistemi Eğitim
TEHLİKELER NASIL ENGELLENEBİLİR? 3. KİŞİSEL KORUYUCULAR Mühendislik çözümleri uygulanamadığı zaman Mühendislik çözümleri hazırlık safhasındayken Güvenlik önlemleri tam koruma sağlayamıyorsa Acil durumlarda
YÖNETİM SİSTEMİ Amaç: Kuruluşlarda, çalışanlara güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı sağlanması. Kuruluşların daha iyi rekabet koşullarına ulaşabilmesi için çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusunda planlı ve sistemli çalışmalar yürütmeleri gerekmektedir. İş Sağlığı ve Yönetim Sistemi; iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin kuruluşların genel stratejileri ile uyumlu olacak biçimde sistematik bir şekilde ele alınarak sürekli iyileştirme yaklaşımı çerçevesinde çözümlenmesi için kullanılan bir araçtır. 57
OHSAS 18001 OHSAS 18001, organizasyonların iş sağlığı ve güvenliği risklerini kontrol etmek ve performanslarını geliştirmek maksadıyla İngiliz Standartları Enstitüsü - BSI (British Standards Institution) tarafından geliştirilen, tüm dünyada kabul görmüş ve risk değerlendirmesine dayalı bir yönetim sistemidir. ISO 9001 VE ISO 14001 gibi Standardlar kalite ve çevre yönetimleri üzerine yoğunlaşmış, dolayısıyla kuruluşlarda iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürekli iyileştirilerek korunabilmesi için ayrı bir standarda gereksinim duyulmuştur. 1996 İngiltere de BS 8800 1999 OHSAS 18001 2001 Türkiye de TS 18001, 2004 te 2. baskı 58
İŞ GÜVENLİĞİ YÖNETİM UYGULAMALARI Yöneticilerin liderliği, planlama ve organizasyon Tehlikelerin önceden tespit edilip, değerlendirilmesi Kontrol / Düzeltici Eylem İşçilerin bilgilendirilmesi ve eğitilmesi İş kazalarının soruşturulması ve kaydedilmesi Programın uygulanabilir ve etkili olup olmadığının denetlenmesi 59
TÜRKİYE DEKİ İŞ GÜVENLİĞİ MEVZUATI 60
İSG KURUMLARI İSG Genel Müdürlüğü Mevzuatın uygulanmasını sağlamak İŞGÜM (İş Sağlığı ve Merkezi Müdürlüğü İSG konularında uyulması gerekli standart ve normların saptanması için inceleme ve araştırmalar; mesleki teknik yayın ve dokümantasyon yapmak Çalışma Sosyal ve Güvenlik Eğitim Merkezi (ÇASGEM) İSG ile ilgili kamu bazında eğitimden sorumlu İş Teftiş Kurulu Çalışma hayatıyla ilgili mevzuatın uygulanmasını denetlemek 61
İSG Mevzuatının Getirdiği Düzenlemeler TEŞKİLATLANMA, DENETİM VE YAPTIRIMLARA İLİŞKİN DÜZENLEMELER İŞVERENİN İŞÇİYİ GÖZETME BORCUNA İLİŞKİN DÜZENLEMELER Teknik önlemlere ilişkin İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği organizasyonuna ilişkin İşin düzenlenmesine ilişkin 62
2013 Öncesi İSG Mevzuatı 4857 sayılı İş Kanununun 5. bölümü (madde 77-89) İş Sağlığı ve ne adanmıştır 4857 i takiben çıkan İSG ile ilgili yönetmelikler AB uyum yasaları doğrultusunda düzenlenmiştir İş güvenliği yönetmeliği ve bazı yönetmelikler danıştay tarafından iptal edildi İSG uzmanı, işyeri hekimi, İSG birimleri gibi yeni kavramlar ile ilgili yönetmelik sürekli değişikliğe uğramaktadır. Yapı işleri ile ilgili yürürlükte olan tüzük ve yönetmelik yetersiz kalmaktadır. Çözüm: İSG kanunu ve yeni yönetmelikler! 63
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Kanunu 30 Haziran 2012 1 Ocak 2013 ten itibaren geçerli 64
Amaç ve Kapsam İşyerlerinde İSGnin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemeyi amaçlar. (m.1) Kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. (m. 2) 65
İşverenin Genel Yükümlülüğü (m.3) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapmak İşyerinde alınan İSG tedbirlerine uyulup uyulmadığını izlemek, denetlemek ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlamak Risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmak Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne almak Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri almak 66
İSG Hizmetleri (m. 6) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu rirsklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayan, İSG hizmetlerinin sunulması için işveren; Çalışanların arasından İSG uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanların arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden (OSGB) hizmet alarak yerine getirebilir. 67
İSG Hizmetleri (devam) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar. Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından İSG ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. 68
İş Uzmanları İSG uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır. 69
Tehlike Sınıfları (m.9) İşyeri tehlike sınıfları İşSağlığı ve Genel Müdürünün Başkanlığında ilgili taraflarca oluşturulan komisyonun görüşleri doğrultusunda, Bakanlıkça çıkarılacak tebliğ ile tespit edilir. Yapı İşleri çok tehlikeli sınıf ta yer alır Yeni tebliğ 2013 yılı içinde çıkacak. 70
Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma (m. 10) İşveren, İSG yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Dikkate alınacak hususlar : Belirli risklerden etkilenecek çalışanlar Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde seçimi. İşyerinin tertip ve düzeni. Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanlar Risk değerlendirmesi sonucu alınacak İSG tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirlenir. 71
İSG Kurulu (m.22) 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. Düzenli toplanılarak, iş kazaları ve İSG konuları görüşülür ve kararlar alınır. 72
Çalışanların eğitimi (m. 17) İşveren, çalışanların İSG eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgelemeyenler çalıştırılamaz. 73
Sağlık Gözetimi (m. 15) İşveren çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar. İşe girişlerinde. İş değişikliğinde. İş kazası, meslek hastalığından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde. İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz. 74
İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi (m. 14) İşveren, bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler. Yaralanma veya ölüm olması şart değil (işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğradığı kazalar, ucuz atlatılan olaylar da dahil) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur: İş kazalarını kazadan sonraki 3 iş günü içinde. Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde. 75
Çalışan Temsilcisi (m. 20) İşveren; çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, aşağıda belirtilen sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir: 2-50 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 1 51-200 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 2 101-500 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 3 501-1000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 4 1001-2000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 5 2001 ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde 6 Çalışan temsilcileri, tehlike kaynağının yok edilmesi veya riskin azaltılması için, işverene öneride bulunma ve gerekli tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir. 76
Çalışanların yükümlülükleri (m. 19) Kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemek İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak Sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. İşveren ve çalışan temsilcisi ile İSG konularında iş birliği yapmak. 77
Çalışmaktan kaçınma hakkı (m. 13) Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar İSG kuruluna yoksa işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. (tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda çalışanlar işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere gider) Kurul acilen toplanarak derhâl kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir. Çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. Çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile diğer hakları saklıdır. 78
Teftiş, inceleme, araştırma, müfettişin yetki, yükümlülük ve sorumluluğu (m. 24) Bu Kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişi, İSG yönünden teftiş yapmaya yetkili Bakanlık iş müfettişlerince yapılır. Bakanlık, işyerlerinde İSG konularında ölçüm, inceleme ve araştırma yapmaya, bu amaçla numune almaya ve eğitim kurumları ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde kontrol ve denetim yapmaya yetkilidir. Bu konularda yetkilendirilenler mümkün olduğu kadar işi aksatmamak, işverenin ve işyerinin meslek sırları ile gördükleri ve öğrendikleri hususları tamamen gizli tutmakla yükümlüdür. 79
İşin durdurulması (m. 25) İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Ayrıca maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur. 80
İdari para cezası ve uygulanması (m. 26) Uyulmayan kanun maddeleri için (ihlal edilen madde başına, çalışan sayısına göre ya da uyulmayan gün başına, vb.) çeşitli para cezaları uygulanır. Cezalar 500 TL 80000 TL arasında değişmektedir. Bu Kanunda belirtilen idari para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve İş Kurumu il müdürünce verilir. Verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren 30 gün içinde ödenir. İdari para cezaları tüzel kişiliği bulunmayan kamu kurum ve kuruluşları adına da düzenlenebilir. 81
HUKUKİ SONUÇLAR 82
BORÇLAR KANUNU Madde 332 İş sahibi, akdin hususi halleri ve işin mahiyeti noktasından hakkaniyet dairesinde kendisinden istenilebileceği derecede, çalışmak dolayısı ile maruz kaldığı tehlikelere karsı icap eden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi çalışma mahalleri ile, isçi birlikte ikamet etmekte ise, sıhhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur. İş sahibinin yukarıdaki fıkra hükümlerine aykırı hareketi neticesinde isçinin ölmesi halinde onun yardımından mahrum kalanların bu yüzden uğradıkları zararlara karsı isteyecekleri tazminat dahi akde aykırı hareketten doğan tazminat davaları hakkındaki hükümlere tabi olur. 83
Tazminat Davaları İş kazası sonucu zarar gören isçi, olayda işverenin sorumluluğu bahis konusu olduğu takdirde zararının tazminini işverenden talep etmek hakkına sahiptir. Eğer işçi, bir aracının emir ve kumandası altında çalışıyorsa dava hem aracı ve hem de işveren aleyhine açılabilir. İş kazası sonucu hayatını kaybeden işçinin yardımından yoksun kalan yakınlarının da işverenden tazminat isteme hakkı vardır. Genellikle amacın, ızdırap çeken, yaşam zevkini kaybeden kişinin acısını hafifletmek, bir tatmin duygusu vermek olduğu kabul edilmektedir 84
Kamu Davaları İşlenen bir suç nedeniyle sadece suçtan zarar gören kişinin değil, aynı zamanda tüm toplumun mağduriyeti söz konusudur. Ceza davaları toplumun temsilcisi olarak Cumhuriyet Savcısı tarafından takip edilir ve Kamu Davası olarak adlandırılır. Türk Ceza Hukuku nda iş kazalarıyla ilgili suçlar taksirli suçlar olarak adlandırılır. Kamu davalarında mağdur olanın şikayet etmesine gerek yoktur. Olay, adli merciler tarafından haber alındığında adli mekanizma kendiliğinden çalışmaya başlar. Savcının yaptığı hazırlık tahkikatı sonucunda toplanan deliller kamu davasının açılmasına yeterli ise Cumhuriyet Savcısı bir iddianame hazırlayarak mahkemeye sunar. Olayda kusurlu bulduğu sanıkların Türk Ceza Kanunu uyarınca cezalandırılmalarını talep ederek ceza mahkemesinde kamu davasını açar. 85
Kamu Davaları Cezaları Cumhuriyet Savcısı nın yaptığı tahkikat sonucunda kusurlu bulduğu kişiler aleyhine açılan ve ceza mahkemesinde yürütülen dava sonucunda suçu sabit görülen sanıklar hakkında 5237 sayılı Yeni Türk Ceza Kanunu nun ilgili maddesine göre karar verilir. Olay ölümle sonuçlanmışsa 85.madde uyarınca, 1 kişinin ölümü halinde 3 yıldan 6 yıla kadar, 1 den fazla kişinin ölümü veya 1 ölüm + yaralanma halinde 3 yıldan 15 yıla hapis cezası ve ayrıca para cezası uygulanmaktadır. Olay yaralanma ile sonuçlanmışsa, yaralanmanın niteliğine göre çeşitli hapis ve para cezaları uygulanmaktadır. Ayrıca kusurun derecesine göre bu cezalar sekizde birine kadar indirilebilmektedir. 86
Rücu Davaları İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. (Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu) 87
İNŞAAT SEKTÖRÜ İÇİN MEVZUAT? 88
TÜZÜK VE YÖNETMELİKLER Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Tüzüğü, 12 Eylül 1974 tarih ve 15004 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 25 Ağustos 1971 günlü ve 1475 sayılı İş Kanununun 74. maddesine dayanılarak düzenlenmiştir. Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği, 23 Aralık 2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 22 Mayıs 2003 günlü ve 4857 sayılı İş Kanununun 78. maddesi dayanak alınarak çıkarılmıştır. Avrupa Birliğinin 24/6/1992 tarihli ve 92/57/EEC sayılı Konsey Direktifi esas alınarak hazırlanmıştır.
YAPI İŞLERİNDE İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ İş Kanunu kapsamına giren yapı işlerinde, İşçi Sağlığı ve iş Tüzüğünde öngörülenlerden başka alınacak sağlık ve güvenlik tedbirleri bu Tüzükte belirtilmiştir. İçerik: Yapı İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Kazı İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Yapı İskelelerinde ve Merdivenlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Yıkım İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Yapı İşlerinde Kullanılan Makina ve Teçhizatta Alınacak Güvenlik Tedbirleri
YAPI İŞLERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK YÖNETMELİĞİ Amaç: Yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını belirlemektir. Kapsam: 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm yapı işyerlerinde uygulanır*. İçerik: Proje Hazırlık Aşamasında Genel Prensipler Sorumluluk ve Yükümlülükler Yapı alanları için asgari sağlık ve güvenlik koşulları Yapı (Kapalı ve Açık ) alanlarındaki özel asgari şartlar
Yeni Yönetmelik? 6331 sayılı yeni İş Kanununa dayalı yeni Yapı işlerinde İSG yönetmeliği çalışmaları Bakanlıkta devam etmektedir. 92
TEŞEKKÜRLER! 93