ÖĞRENME FAALİYETİ 3 AMAÇ BAHÇECİLİK ALANI Bu öğrenme faaliyeti ile bahçecilik alanındaki meslekleri tanıyabileceksiniz.. A. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ Bahçecilik alanı; bireylere temel bilimleri içeren bilgi ve becerilerin verildiği, seralarda ve açık alanda farklı üretim yöntemleri kullanılarak meyve,sebze ve süs bitkilerinde fide/fidan üretiminin yapıldığı, üretilen fide/fidanın yetiştiricilik, kültürel bakım ve hasadının yapıldığı, peyzaj projelerinin okunup uygulandığı, değişik çiçek düzenlemelerinin yapıldığı alandır. Bu alandaki elemanlar; iletişim kurabilen, çağdaş teknolojiyi kullanabilen, problem çözebilen, alanında kazandığı bilgi ve becerileri doğru kullanarak sektörün ihtiyaç duyduğu kaliteli ürün ve hizmetleri sunabilen, uygulama sonuçlarını izleyerek değerlendiren ve gerekli önlemleri alabilen, araştırma yaparak her konuda yenilikleri takip eden ve hayata geçirebilen, bütün kaynakları etkili ve verimli kullanabilen nitelikli kişilerdir. Günümüzde kentleşmenin yaygınlaşması, yeşil alanlara olan gereksinimi artırmıştır. Öte yandan gerek belirli merkezlerde iskân izni için bahçe düzenleme zorunluluğu aranması, gerekse bazı kamu ve özel kurum/kuruluşların özendirmesine bağlı olarak bahçe düzenlemeye olan ilgi giderek yaygınlaşmaktadır. Yeşil alan ve bahçe ile ilgili yasal düzenlemelerin belirli bölgelerle sınırlı kalması bu yaygınlaşmayı olumsuz yönde etkileyen önemli bir faktör olarak göze çarpmaktadır. Ülkemizde son yıllarda yapılan bütün çalışmalarda Türk ekonomisinin uluslararası rekabet gücünün artırılması ve başta gümrük birliği olmak üzere Avrupa Birliği ile bütünleşme süreci hedeflenmiştir.1990 lı yıllarda yaşanan hızlı küreselleşme süreci, giderek artan teknolojik yenilikler ve uluslararası pazarlardan pay kapma yarışı, ülkelerin nitelikli insan kaynaklarını geliştirmeye yönelmesine neden olmuştur. Tarımsal üretim alanında dünyada kendi kendine yetebilen ve ihracat yapan ender ülkelerden biri Türkiyedir. Ekolojik faktörlerin uygunluğu ve işçilik maliyetinin diğer ülkelere göre daha düşük olması avantajını kullanarak özellikle kesme çiçek, meyve, sebze, doğal florada yetişen soğanlı bitkilerin ihracatında artış sağlanması ülkemize önemli döviz girdisi sağlayacaktır. Bahçecilik alanında örtü altı ve açık alandaki üretimde seracılık,sulama ve drenaj, ilaçlama yöntemlerindeki yeni teknikler ve tohum ıslah yöntemlerinde teknolojik gelişmeler kaydedilmiştir. Eski ahşap konstrüksüyonlu seraların yerini günümüzde demir konstrüksüyonlu seralar almakta, bitişik nizamlı blok seralara doğru geçiş gözlenmektedir. Blok seralar oldukça gelişmiş olup bu tür seralarda ilâçlama ve sulama merkezî olarak yapılabilmektedir. Sera örtüsü olarak plastik malzemeden cam malzemeye geçiş görülmektedir. Dünyada yaygınlaşmış olan ekolojik tarım ülkemizde de önem kazanmaya başlamıştır. Buna bağlı olarak da ilâçlı mücadeleye alternatif olarak biyolojik mücadele yöntemleri önem kazanmıştır. Diğer sektörlerdeki teknolojik gelişmeler örtü altı yetiştiriciliğinde de otomasyonun artmasını sağlamıştır. 18 Bu meslek alanları Avrupa Birliğince ortak kabul gören meslek profilleri (CEDEPOF) ve Uluslararası Standart Meslek Sınıflandırma Sistemi (ISCO-88) ne göre hazırlanmıştır. B. ALANIN ALTINDA YER ALAN MESLEKLER İç Mekân Süs Bitkileri Yetiştiricisi
Dış Mekan Süs Bitkileri Yetiştiricisi Kesme Çiçek Yetiştiricisi Peyzaj Bahçıvanı Çiçek Düzenleyicisi (Çiçekçilik Hizmetleri) Sebze Yetiştiricisi Meyve Yetiştiricisi İÇ MEKÂN SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİSİ İç mekân süs bitkileri İç mekân süs bitkileri yetiştiricisi; ziraat mühendisi ile birlikte iş organizasyonu yapma, bu bitkilerini üretimini, yetiştiriciliğini, kültürel işlemlerini, sera iklim koşullarını düzenleme ve ürünü pazara hazırlama bilgi ve becerisine sahip, nitelikli kişidir. İç mekân süs bitkileri serası 19
Tohumla üretim yapmak. Çelikle üretim yapmak. Aşı ile üretim yapmak. Soğanla üretim yapmak. Harç hazırlamak. Dikim yapmak. Kültürel bakım işlemlerini yapmak Sera iklim koşullarını düzenlemek. Ürünü pazara hazırlamak. Mesleğe ait eğitim faaliyetlerine katılmak. Bitkilerin ambalajlanması ve nakliyesi DIŞ MEKÂN SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİSİ 20 Dış mekân süs bitkileri işletmesi
Dış mekân süs bitkileri yetiştiricisi;ziraat mühendisinin hazırladığı plan dahilinde iş organizasyonu yapan, tohumla, çelikle, aşıyla fidan üreten, ürünü ekime dikime hazırlayan, dikim işlemini gerçekleştiren, bitkilerin kültürel bakımını üstlenen, fidanları söken ve pazara hazırlayan, alet ve ekipmana bakım yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Tohumdan fide/fidan üretimi yapmak. Çelikle fide/fidan üretimi yapmak. Aşılı fidan üretimi yapmak. Ayırmayla fide/fidan üretimi yapmak. Daldırmayla fidan üretimi yapmak. Dikim hazırlığı yapmak. Dikim yapmak. Bitkilerin kültürel bakımını yapmak. Budama yapmak. Fide/fidanları sökerek pazara hazırlamak. Alet-ekipmana bakım yapmak. Meslekî eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmek. KESME ÇİÇEK YETİŞTİRİCİSİ Kesme çiçek seraları Kesme çiçek yetiştiricisi; ziraat mühendisiyle birlikte iş organizasyonu yapan, tohum, çelik, aşı, soğanla fide üreten, dikim yerini hazırlayarak dikim yapan, kültürel bakım işlemlerini gerçekleştirerek ürünü pazara hazırlama bilgi ve becerisine sahip kişidir. Tohumdan fide üretimi yapmak. Çelikle fide üretimi yapmak. Aşılı fidan üretimi yapmak. 21
Yavru soğandan ana soğan üretimi yapmak. Dikim hazırlığı yapmak. Dikim yapmak. Bitkilerin kültürel bakımını yapmak. Hasat yapmak. Alet-ekipmana bakım yapmak. Meslekî eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmek Çapalama işlemi PEYZAJ BAHÇIVANI Peyzaj bahçıvanı ; peyzaj mimarının hazırladığı projeye göre uygulama öncesi hazırlıkları tamamlayan, toprağı ekime dikime hazırlayan, ekim ve dikim işlemlerini gerçekleştiren, bitkilerin kültürel bakımlarını, periyodik işlemlerini yapan, aletlerin kontrolünü ve bakımını üstlenen, Meslekî eğitim faaliyetlerini yürütme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Proje uygulaması 22 Toprağı ekim - dikime hazırlamak. Ekim - dikim yapmak. Bitkilerin kültürel işlemlerini yapmak. Bahçenin periyodik bakımını yapmak. Bakım - onarım işlemlerini yürütmek. Meslekî eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmek.
ÇİÇEK DÜZENLEYİCİSİ ( ÇİÇEKÇİLİK HİZMETLERİ) Buket Çiçek düzenleyicisi; iş organizasyonunu yaparak vitrin hazırlayan, değişik çiçek düzenlemeleri (buket, sepet,çelenk vb.) yapan, çiçekçilik organizasyonlarını gerçekleştiren, maliyet hesabını yaparak kayıt tutabilen, meslekî eğitim faaliyetlerini yürütme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Vitrin hazırlığı yapmak. Çiçeklerin bakımını yapmak. Buket yapmak. Aranjman yapmak. Sepet/çelenk yapmak. Açık/kapalı mekânların süslemesini yapmak. Hareketli mekânların süslemesini yapmak. Tabut süslemesi yapmak. Anıt/katafalk süslemesi yapmak. Japon çiçek düzenlemesi (ikebana) yapmak. Çiçekçilik organizasyonları yapmak. Meslekî eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmek. Gelin el çiçeği 23
SEBZE YETİŞTİRİCİSİ Sebze serası Sebze yetiştiricisi; ziraat mühendisiyle birlikte iş organizasyonu yapan, tohumdan fide üreten, toprağı ekim dikime hazırlayarak ekim dikim işlemini yapan, bitkilerin bakım ve kültürel işlemlerini yürüten, ürünü hasat ederek hasat sonrası işlemleri gerçekleştiren, meslekî eğitim faaliyetlerini yürütme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Tohumdan fide üretmek. Toprağı ekim dikime hazırlamak. Toprağa ekim dikim yapmak. Bakım işlemlerini yapmak. Kültürel işlemleri yapmak. Ürün hasadı yapmak. Hasat sonrası işlemleri yapmak. Meslekî eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmek. Sebzeler 24
MEYVE YETİŞTİRİCİSİ Meyve hasadı ve nakliyesi Meyve yetiştiricisi; ziraat mühendisinin hazırladığı plan dâhilinde, iş organizasyonunu yapan, fidan üreten, toprağı dikime hazırlayıp dikim yapan, kültürel bakım işlemlerini üstlenen, meyvelerin hasadını yapan, budama işlemlerini yürüten, alet ekipmanın bakımını yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Meyveler Fidan üretimi yapmak. Toprağı dikime hazırlamak. Dikim yapmak. Kültürel bakım işlemlerini yapmak. Hasat yapmak. Budama yapmak. Alet ekipmana bakım yapmak. Meslekî eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmek. 25
C. MESLEK ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER Bahçecilik alanında meslek sahibi olmak isteyenler; fen, matematik derslerinde başarılı ve özellikle botaniğe ilgi duyan, açık ve kapalı alanda çalışmaktan hoşlanan, estetik görüş sahibi, el becerisi gelişmiş, renk uyumu oluşturabilen, çevre ve sanata karşı ilgili, iş disiplinine sahip, titiz, insan ilişkileri iyi olan, meraklı, meslek ahlâkına sahip, planlı ve organize çalışan, sipariş alma ve kayıt tutmaya özen gösteren, alanındaki gelişmeleri takip eden kişiler olmalıdır. Ayrıca; Dikkatli olan, Emniyet tedbirlerini uygulayan, Makineli çalışmalarda kurallara uyan, İnsan haklarına saygılı ve demokratik, Mesleğiyle ilgili etik ilkelere uygun davranan, Malzeme israfından kaçınan, Verilen işi zamanında bitiren, Görsel yeteneği gelişmiş, Sabırlı olan, Sır saklayabilen, Çalışma ortamını temiz tutan, Esnek çalışmaya uygun, kişiler bu meslekte başarılı olurlar. D. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI Bahçecilik alanındaki meslek sahipleri açık alanlarda veya kapalı ve nemli ortamlarda çalışırlar. Açık alanlarda çalışanlar genellikle her türlü iklim şartlarında çalışmak durumunda olacaklarından, bünyeleri bu çalışma ortamına uygun kişiler olmalıdır. Kapalı alanlarda çalışanlar büyük çoğunlukla sıcak ve aşırı nemli ortamlarda çalışacaklarından astım, romatizma gibi hastalıkları olanlar bunu göz önünde bulundurmalıdırlar. Hassas ciltli kişiler bazı bitkilerin alerjik reaksiyonundan etkilenebilirler. Gübreleme ve özellikle ilâçlama esnasında zehirli kimyasallarla çalışılacağından insan sağlığını koruyucu tedbirlerin alınması konusunda gerekli hassasiyet gösterilmelidir. Kesme çiçek yetiştiricileri, saksılı süs bitkileri yetiştiricileri, sebze yetiştiricileri ve çiçek düzenleyicileri üretim sürecinden başlayarak, bakım ve hasat aşamasında çalışırlar. Çalışma alanları sessiz, sakin ve çok fazla kirlilik göstermeyen ortamlardır. Dış mekân süs bitkileri yetiştiricileri, meyve yetiştiricileri ve peyzaj bahçıvanları toprak işleme, üretim, bakım ve hasat aşamalarında çalışırlar. Çalışma ortamları sıcak, soğuk, tozlu, ıslak ve çamurlu olabilir. E. İŞ BULMA İMKÂNLARI 26 Kesme çiçek yetiştiricileri, iç mekân süs bitkileri yetiştiricileri, dış mekân süs bitkileri yetiştiricileri, sebze yetiştiricileri ve meyve yetiştiricileri, kendi işletmelerini kurabilirler, özel işletmelerde çalışabilirler Tarım Bakanlığına bağlı Tarım İl Müdürlüklerinde, araştırma enstitülerinde, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı alanıyla ilgili meslek liselerinde usta öğretici olarak iş bulabilirler.
Kesme çiçek yetiştiricileri ayrıca çiçekçi dükkânlarında, kesme çiçek kooperatiflerinde, belediyelerin park bahçeler müdürlüklerinde görev yapabilmektedirler. Dış mekân süs bitkileri yetiştiricileri ayrıca fidanlıklarda, peyzaj bürolarındanda, belediyelerin park bahçeler müdürlüklerinde, büyük marketlerin süs bitkileri satış reyonlarında orman işletme müdürlüklerinde, kara yolları işletmeleri ve Devlet Su İşlerinde çalışabilirler. Peyzaj bahçıvanları; peyzaj bürolarında, büyük oteller, fabrikalar ve tatil köylerinde, tarım il müdürlükleri, orman işletme müdürlükleri, kara yolları işletmeleri ve Devlet Su İşleri, belediyelerin park bahçeler müdürlükleri ve alanıyla ilgili meslek liselerinde usta öğretici olarak iş bulabilirler. Çiçek düzenleyiciler, kendi işletmelerini kurabilir, özel işletmelerde, çiçekçi dükkanlarında, büyük otellerde, kesme çiçek kooperatiflerinde, tarım il müdürlükleri, araştırma enstitüleri, belediyelerin park bahçeler müdürlükleri ve alanıyla ilgili meslek liselerinde usta öğretici olarak iş bulabilirler. F. EĞİTİM VE KARİYER İMKÂNLARI Meslek eğitimi 1993-1994 eğitim öğretim yılından itibaren meslek liselerinin süs bitkileri alanı diploma programını tamamlayanlar teknisyen unvanı alırlar. Meslek yüksek okullarının: Antep Fıstığı Tarımı ve Teknolojisi, Arıcılık, Bağcılık, Bahçe Ziraatı, Besicilik, Bitkisel Üretim, Endüstriyel Bitkileri Yetiştirme ve Değerlendirme, Endüstriyel Tavukçuluk, Et Endüstrisi, Fidan ve Fidecilik, Fidan Yetiştirme, Fındık Eksperliği, Hasat Sonrası ve Teknolojisi, Hayvansal Üretim, İpek Böcekçiliği, İşletme Organizasyonu ve Çiftlik Yönetimi, Kanatlı Hayvan Yetiştiriciliği, Mantarcılık, Orman İşletmeciliği, Pancar Yetiştiriciliği ve Şeker Teknolojisi, Peyzaj, Peyzaj Uygulama ve Süs Bitkileri, Peyzaj ve Süs Bitkileri, Sebze Üretim, Seracılık, Seracılık ve Süs Bitkileri Yetiştiriciliği, Sulama Teknolojisi, Süt Hayvancılığı, Tarım Aletleri ve Makineleri, Tarımsal Pazarlama, Tarımsal Sulama Yöntemleri, Tarla Bitkileri, Tavukçuluk, Tıbbı ve Aromatik Bitkiler, Tohumculuk, Tütün Yetiştiriciliği ve İşletmeciliği bölümlerine sınavsız gidebilirler. ÖSYM tarafından yapılan sınavda başarılı olanlar lisans programlarına devam edebilir. Ön lisans programını başarıyla tamamlayanlar Ziraat Fakülteleri, Peyzaj Mimarlığı, Orman Fakülteleri ve Gıda Mühendisliği lisans programına dikey geçiş yaparlar. 27