ÖNSÖZ DeprE;!,n:ıler dünyanın birçok yerinde meydana gelen doğal olay lardır. Ülkemizin% 96'sı deprem kuşağındadır. Her ne kadar uzun vadede tahminler olsa da, günümüz teknolojisi ile k ı sa vadede ne zaman bir deprem olacağı hakk ı nda önceden tahmin yapmak mümkün değildir. Bu noktada, içinde bulunduğumuz riski anlamak ve meydana gelecek can ve mal kaybın ı azaltmak için gerekli önlemleri almak büyük önem taşımaktadır. Depremden korunmak ve deprem zararlarının azaltılması için afet bilinci yüksek bir toplum oluşturmak amacı ile, Enstitütümüzce 'istanbul Afete Hazırlık Eğitim Projesi' (iahep] yürütülmektedir. iahep, United States Ageney for International Development, Office of Foreign Disaster Assistance [USAID/ OFDAI maddi desteği ile B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitütüsü idari yönetimi altında yer almaktadır. iahep kapsam ı nda yürütülen eğitim çalışmalarının amacı; afet bilincini yükseltmek, kendimizi ve çevremizdekileri gelecek bir afete hazırlamak için, pek çok küçük adım atarak alınan önlemlerle afet riskinin azaltılabileceği bilgisini yaygınlaşt ırmaktır. Bu çerçevede, ABCD Temel Afet Bilinci EL Kitabının amacı; Her bireyi, deprem ve diğer afetterin yaratacağı tehlikeler hakkında bilinçlendirmek, içinde bulunduğu tehlikeyi azaltmak için neler yapabileceği konusunda eğitmek, bireylere afete hazırl ı ğın aşamalarını tanıtmak ve bireyleri afete hazırlık için gerekli adımları atmak üzere cesaretlendirrnek ve her bireyin kendisini bütünün bir parçası olarak görmesine yardımcı olmaktır. ABCD Temel Afet Bilinci El Kitabı beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Afet Bilinci; ikinci bölümde, Deprem Tehlikeleri ve Riskleri; üçüncü bölümde, Depremden Önce; dördüncü bölümde, Deprem Sırasında ve Sonrasında; beşinci bölümde de, Sonraki Adımlar bilgileri yer almaktadır. Ekte yer alan 'Bilgi Notlar ı ' bölümü ile içerikte yer alan konularda daha ayr ınt ıl ı bilgi edinmek mümkündür. ABCD Temel Afet Bilinci El K itabı, B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, istanbul Afete Hazırl ı k Eğitim Projesi kapsamında, Marla Petal [Proje Yöneticisil ve Zeynep Türkmen (Program Koordinatörü] tarafından hazırlanmıştır. El kitabının hazırlanmasına bilimsel destek veren, B.Ü. K.R.D.A.E Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Or. Mustafa Erdik'e, Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özal Yüzügüllü'ye, Jeofizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı Uzmanı Doç. Dr. Şerif Barış'a ve Sismoloji Laboratuvarı Şefi Dr. Doğan Kalafat'a şükranlarımı sunarım. Olası bir depremde toplum olarak can ve mal kaybını azaltıcı önlemlerin a lı nmasına katkıda bulunmak dileği ile, bu kitabın hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür ederim. Prof. Dr. Ahmet Mete Iş ı kara B.Ü. K.R.D.A.E Müdürü
Kuvvetli ya da büyük bir deprem felaket yaratabilir. insanlara yardım edecek kaynaklar onlara ulaşmayabilir. Bütün dünyada felaketlerden edindiğimiz ders, ilk 72 saatte yardım ı n en büyük kısmının yakın çevremizde bulunan insanlardan geldiğidir. Bu kitabın amacı, afet bilincini yükseltmek, kendimizi ve çevremizdeki leri gelecek bir afete hazırlamak için, pek çok küçük adım atarak alınan önlemlerle afet riskinin azaltılabileceği bilgisini yaygınlaştırmaktır. Bu çerçevede bizim amacımız; Her bireyi, deprem ve diğer afetleri n yaratacağı tehlikeler hakk ı nda bilinçlendirmek, Her bireyi, içinde bulunduğu tehlikeyi azaltmak için neler yapabileceği konusunda eğitmek, Bireylere, afete hazırlığ ı n aşamalarını tanıtmak ve bireyleri afete hazırlık için gerekli adımları atmak üzere cesaretlendirmek, Her bireyin, kendisini bütünün bir parçası olarak görmesine yardımcı olmaktır. 2
... ICINDEKILER AFET BiLiNCi 1. 1 Afet Deneyimlerimiz 1.2 Türkiye'deki Depremler 1.3 Jeolojik Zaman ve Deprem Bilimi 1.4 Depremler Dünyan ı n Birçok Yerinde Meydana Gelen Doğal Olaylardır 1.5 Deprem Efsaneleri 1 Söylentileri 1.6 Tektonik Plakalar Teorisi ll DEPREM TEHLiKELERi 1 RiSKLERi 11.1 Deprem Tehlikeleri 1.2 Depremin Verd i ği Za rarlar ı Artt ı ran Risk Faktörleri 11.3 Erken Uyarı ve Hı zl ı Müdahale Sistemleri 1.4 Satland ı ğında Çok Geç Olacak lll DEPREMDEN ÖNCE 111.1 Afete Hazırlık Küçük Adımlardan Oluşur 11 1.2 Yap ı sal Tehlikeler ve Riskterin Azaltılmas ı 11 1.3 Yapısal Olmayan Tehlikeler ve Riskterin Azaltılması 111.4 Biz Hazırlanıyoruz. Ya Siz? Deprem Tehlike Avı Afete Hazırlık Planı 111.5 Deprem Tatbikatları 111.6 Yangını Ön leme ve Yangın Güvenliği IV DEPREM SIRASINDA VE SONRASINDA IV.1 Deprem Sırasında IV.2 Deprem Sonrasında IV.3 Tahliye IV.4 Psikolojik Destek V ŞiMDi NE YAPABiLiRiZ? V.1 ilk 72 Saat için Beceriler V.2 Olay Kumanda Sistemleri 1 Acil Yönetim Sistemleri BiLGi NOTLARI 3
... 1 AFET BILINCI 1.1 AFET DENEYiMLERiMiZ Afetler hakk ı nda düşündüğünüzde aklınıza neler geliyor? Afetterin pek çok çeşidi vard ı r. En büyük afetlerin pek çoğu doğal afetlerdir; su baskınları, fırtınalar, kas ı rga lar, volkanik patlamalar, heyetanlar ve depremler. Afetlerin bazıları da insan eliyle meydana gelir; yangınlar, trafik kazaları, kimyasal zehirlenmeler, terör olayları. Ailenizi, mahallenizi, bölgenizi etkileyebilecek afetleri düşündüğünüzde aklınıza neler geliyor? Geniş kitleleri etkileyen doğal afetterin en çok zarara yol açanlarından birisi de depremlerdir. Depremler hakkında bilgi edindikçe, pek çok afetten kendimizi nasıl koruyacağımız konusunda da bilgi sahibi oluruz. Deprem nedir? Mahallemizdeve işyerimizde ekonomik kayıpları, yaralanma ve can kayıplarını en aza indirmek için, deprem öncesi, sırası ve sonrasında neler yapmalıyız? Bu doküman, depremler, içinde bulunduğumuz tehlike ve riskterin neler olduğu, can kayb ı, yaranlanma, iş kaybı ve ekonomik kayıplar ı en aza indirmek için deprem öncesinde, sıras ı nda ve sonrasında neler yapılabileceği konular ın da halkı aydın latmak amacıyla hazırlanmıştır. Kocaeli, Düzce ya da başka bir depremi yaşadınız m ı? Deprem bölgesinde yaşadınız mı? Depremde ailenizden ya da arkadaşlarınızdan birini kaybettiniz mi? Depremde ailenizden ya da arkadaşlarınızdan biri yaralandı mı? Siz veya ailenizden ya da arkadaş larınızdan biri depremde evini ya da işyerini kaybetti mi? Deprem bölgesine gittiniz mi? Deprem bölgesi hakk ın da bildiklerinizi televizyondan ve gazetelerden mi öğrendiniz? Aranızda kaçınız gerçekten unutabilecek? Bu gibi afetlerde yaşananlar asla unutulmaz. 1999 Kocaeli ve Düzce depremleri hepimizi derinden etkiledi. Bütün dünyada insanlar, büyük bir felaketten sonra afete karşı önlem almayı öğrend-iler. Dünyanın her yerinde insanlar depremler hakkındaki en çok şeyi, büyük bir afetten sonra öğrendiler. 1.2 TÜRKiYE'DEKi DEPREMLER Türkiye de korkunç depremlerden payına düşeni almıştır. Sormamız gereken soru bu ac ı lardan ne öğrenmemiz gerektiğidir. Türkiye bir deprem ülkesidir. Bu gerçek bize son depremlerle en acı şekilde hat ı rlat ı ld ı. Artık unutmamak, kendimizi korumak ve hazırlık yapmak bizim elimizde. Dünyanın bugünkü şeklini alması milyarlarca yıl sürmüştür, ancak uygarlıkların kurduğu insan yerleşimleri bir dakika içinde yerle bir
olabilmektedir. Dünyadaki d i ğer insanlar gibi, bizler de Türkiye'nin her yerinde deprem (ve diğer afetlerin] tehlikesi ile karşı karş ı yayız. Bu nedenle de risk alt ı ndayız. Kuzey Anadolu Fay Sistemi'nin bat ı ucunda yer alan Marmara Bölgesi, yüksek sismik risk içeren bir coğrafyada bu lunmaktadır. Tarihsel dönem boyunca bu bölgede bir çok yıkıcı depremin meydana geldiği bilinmektedir. Bilgi notlar ı nda, Türkiye'de depremterin tarihini gösteren bir tablo yer almaktadır. 1.3 JEOLOJiK ZAMAN VE DEPREM BiLiMi insanlar ancak bir ömür boyu yaşarlar ve bu yüzden düşüncemiz ony ı llar, nesiller ve belki de yüzyıllar ile sın ı rlıdır. Ancak depremleri n zamanı ~d~~~~~~~~ jeolojiktir ye yüzlerce, binlerce, milyonlarca yı ldan beri süregelmektedir. Deprem Bilimi bu milyonlarca yıll ı k zaman diliminde yeni bir bilimdir ve deneyim ed in diğimiz büyük olaylar say ı ca azdır. Ancak bilim adamları şimd i den bazı düzenli davran ı ş biçimleri keşfetmişlerd ir. Marmara Bölgesinde deprem olma olasıl ı ğ ı n ı n yaşam ı mız süresince oldukça yüksek olduğ unu biliyoruz. Japonlar, %30 olas ı lıkla yağmur yağacağ ın ı duyduklarında, şemsiyelerini yanlar ı na a lı rlar. Şimdi harekete geçme zaman ı. 1.4 DEPREMLER DÜNYANIN BiRCOK YERiNDE MEYDANA GELEN DOÖAL OLAYLARDIR. Her yıl ya kla şık 3,500,000 deprem meydana gelir. Bun ların yalnızca 1,000,000 tanesi kayıt edilebilir. Hissedilebilen deprem sayıs ı ise yalnızca 34,000'dir. Her yılsoo adet orta büyüklükte [5.0-5.9] ve az hasara yol açan deprem meydana gelir. Y ı lda yaklaşık 120 adet güçlü deprem (6.0-6.9] biraz daha fazla hasar verir. Ortalama bir yılda, potansiyel olarak yıkıc ı olan 18 deprem (7.0-7.9] olur. Ve her 10-20 yılda bir felakete yol açabilecek bir deprem (8.0-8.9] olur. Kocae li depreminden sonra olan bazı depremleri an ı msayabil i rsiniz. Atina, Tayvan, Hindistan, Çank ı rı, Afyon, Seattle. Peki, daha önce olan depremleri sayabilir misiniz? Depremlere olan bu yen i duyarl ıl ığ ı nız kendinizi korumanıza yardım eder. Depremler dünyan ı n birçok yerinde meydana gelir. Depremler tarih boyunca belirli kuşaklarda ve dünyanın birçok yerinde meydana gelirler. insan top lu luklarının yerleşim alanlar ı büyüdükçe, depremterin neden olduğu hasar ve kayıp lar da artmıştır. Ancak, şu anda kendimizi bu hasarın büyük bölümünden koruyabilecek kadar bilgimiz var ve bu nedenle depremler fe lakete dön üş rnek zorunda deği ldirler. 5
1.5 DEPREM EFSANELERi 1 SÖYLENTiLERi insanlığ ı n kurmuş olduğu her uygarlık depremleri yaşam ı ş ve bir çoğu da deprem nedeniyle yıkılmışt ı r. Eski zamanlardan beri efsaneler. anlamad ı ğ ı m ı z olay ları aç ı klayabilmek amacıyla toplumlar taraf ı ndan yaratılmışlardır. Depremin nedeni eskiden şöyle açıklanırdı: Dünya, öküzün boynuzları üzerinde durmaktadır. Öküz kızdığı zaman kafasını sallıyor ve deprem oluyor. Bugün bizler, yukarıdaki efsaneden daha fazlasını açıklayabiliyoruz. Tektonik Plakalar Teorisi olarak bilinen bir bilimsel teori, depremleri daha iyi an lamamıza yardımcı olmaktadır. Ayr ı ca, artık kendimizi n ası l koruyabileceğimiz i de çok daha iyi biliyoruz. Günümüde de halk aras ı nda depremlere il i şkin bazı söylentiler vardır. Örneğin, ''depremler daima gece olur", ''deprem havası"... Çoğu insanın inanmak isteyeceği söylenti, bir sonraki depremin ne zaman olacağın ı birilerinin bildiğ i dir. Tabii ki, eğer çok fazla tahmin yapı lı rsa biri mutlaka tutacaktır. Günümüzdeki bilimsel çal ı şmalar sonucu, kısa vadede ne zaman bir deprem olacağı kesin olarak söylenemez. Bunun yanında, uzun vade li bili msel tahminler yap ı labilmektedir. Deprem söylentileri, kendimizi korumak için neler yapmam ı z gerekt i ğini bize unuttururlar. Artık bu söylentilere deği l, gerçeklere bakma zaman ı. 1.6 TEKTONiK PLAKALAR TEORiSi Tektonik Plaka Teorisi, bize depremterin bilimsel açıklamasını sunar. Teoriye göre yerküre, çok ağır hareket eden, biribirine sürtünürken kayaları sıkışt ıran ve geren tektonik plakalardan o lu şmuştur. Bu sık ı ştırma ve germe sonucunda muazzam bir basınç o lu şur. Dünyanın yüzeyini oluşturan tektonik plakalar sürekli ve birbirlerine göre göreceli hareket halindedirler. Plakalar, komşu plakalara doğru hareket eder ya da diğerinin sınırı boyunca onayanal olarak sürtünüp kaymaya, onun a ltına doğru dalmaya ça l ışır, veya bir plaka d i ğerinin üzerine bindirir. Bu hareket sonucu oluşan sürtünme ve enerji yeni bir k ı rılma ve depremle sonuçtanır [bu parmak lar ınızı ş ı ktatmaya benzer - itme hemen hareketle sonuçlanmaz, ancak sonunda sizin gücünüz sürtünme gücünü aşar ve 'şık'!]. Ancak fay hatların ın tamam ı bir seferde k ı rılmaz. Yer katmanları hemen hemen t ı rnaklar ı m ı zın büyüme hızı ile aynı oranda hareket ederler- en hızlı kayan fay hatları yılda 2 mm ile 8 cm aras ı nda hareket ederler. Bazı önemli taylar ı n varlığ ı özellikle aletsel sismolojinin baş ladığı 20. yüzyıldan itibaren ortaya konu lmu ştur. Deprem ölçerler [sismografl sayesinde plaka s ı nırları boyunca oluşan binlerce deprem kaydedilmiştir. Depremterin dağıl ımı bu tayların aktif o lduklar ı nın bir göstergesi olmuştur. Bunun yanında bu taylarda oluşan özellikle büyük depremler yer yüzeyinde iz bırakm ı ş lard ır [yarıklar ya da sarp uçurumlar gibi]. Ancak gizli olan örtülü başka faylar o lduğu gibi her an yen i taylar da ortaya çıkab i lir.
ll DEPREM TEHLiKELERi VE RiSKLERi Türkiye'nin içinde bulund uğu sismik riskleri gösteren Türkiye Deprem Bölgeleri haritası vardır. Bu harita, ülkeyi, az ya da çok sarsıntı riski altındaki bölgeler olarak bölümlendirir. Harita bölgenin kabaca jeolojisini belirtir. Bu ilginç ancak insanı yanıltan bir haritadır, çünkü içinde bulunduğumuz riskleri bize göstermez. Belli bir yerde belli bir risk altında olmamız yalnızca hangi sismik bölgede yaşadığımızla ilişkili içinde bulunduğumuz riski etkileyen iki temel faktör vardır: a. Tehlike altında bulunan değer Örneğin, ay nı bir şey değildir. büyüklükteki bir deprem, çö lde ya da az sayıda kişinin yaşadığı şeh i r dışında, büyük bir şehirde yaratacağından daha az hasar yaratır. Yerleşim yerimiz büyüdükçe riskimiz artar. b. Riskleri ve zarar görebilirliğimizi azaltmak için aldığımız önlemler Örneğin Türkiye'deki son depremler, Japonya'dakinden 10 kat, Kaliforniya'dakinden de 100 kat fazla can kaybına yol açmıştır. Aradaki fark afet öncesinde zarar görebilirliğimizi azaltmak için henüz yeterin ce önlem alınmamış olmasındand ı r. içinde bulunduğumuz riskler nüfus yoğunluğu, ekonomik ve doğa l kaynakların odaklanması ve yerine konulamaz değerde tarihi ve kültürel hazinelerimizin olması ile bağlantılıdır. Bir depremin büyüklüğünü olduktan kısa bir süre sonra öğrenebiliriz ancak deprem riskini belirleyen 40'dan fazla faktör vardır. Tehlikeler ve riskler arasındaki bu farktan dolayı, büyüklük deprem hasarını anlamak için en doğru yöntem değildir. Gerçekte, Avrupa Makrosismik Şiddet Ölçeği, depremin insan yerleşimlerinde yaptığı hasarı belirlemek için çok daha faydalıdır. Olası riskler, fay hatları, uzun vadede deprem olasılığı, yer Izemini şartları, inşaat şartlar ı, can ve mal kaybını azaltma çabalarına bağlı olarak, artık çok daha önceden belirlenebilmektedir. 11.1 DEPREM TEHLiKELERi Deprem tehlikesi, bir yerleşim yerinin veya bir ülkenin coğrafi olarak deprem üreten bir tay hat t ı üzerinde ya da yakınında olmasıyla tanımlanabilir. Faylardan veya plaka lardan çok uzakta olan ülkeler, (örneğin Almanya, Norveç, isveç gibi) deprem tehlikesi olmayan bölgelerdir. Diğer yandan aktif taylar veya tektonik kuşaklar üzerinde bulunan ülkeler (örneğin Japonya, italya, Türkiye, iran gibi] deprem tehlikesi altında yaşamak zorundadırlar. Bu ülkelerde deprem tehlikesini ortadan kaldıracak bir yöntem veya yol yoktur. Deprem tehlikelerini oluşturan çok çeşitli nedenler vardır: 1. Sarsıntının Gücü Sars ı n t ın ı n gücü ya da yerin hareketi boşalan enerj i ile ilişkilidir ve büyüklük olarak ölçülür. Büyüklük arttıkça, biriken enerji miktarı daha faz la olacağından, açığa çıkan dalgalar daha uzağa yay ı lacak ve dolayısıyla etkilenen alan büyüyecektir. Sismografik ağ sarsıntıları kaydeder ve ölçer. Bu ölçümler kırılmanın tam 1 yerini yani kırılmanın başladığı yeri belirler.
Kırılmanın başladığı nokta "odak" olarak adlandırılır ve genellikle yeryüzeyinin kilometrelerce altındadır. Depremin merkezüstü odağın yeryüzündeki izdüşümünde yer alır. 2. Sarsıntının Süresi Büyük bir tayın kırılması daha uzun sürer. Sarsınt ı lar genelde depremin büyüklüğüne göre, 1 O saniye ile 90 saniye arasında sürebilir. Binalar ı n sarsılma süresi uzadıkca meydana gelen hasar da büyür. 3. Deprem Merkezinden Uzaklık (merkezden uzaklaştıkça güç hızla azalır) Faylar, blokların birbirlerine göreyanal veya düşey hareketleri sonucu meydana geldikleri için, deprem merkezinden uzaktaki bir çok noktada hasar meydana gelebilir. Büyük bir depremin etkili olduğu alan, o yerleşim yerinin depremin d ı ş merkezine uzaklığına göre değişmektedir. Oepremin dış merkezi yerleşim yerine ne kadar yakın ise deprem o yörede o kadar fazla etkili olacaktır. Ancak depremin merkezinin uzaklığı artt ı kça etki alanı da azalacaktır. Dolayısı ile uzaklık, depreminetki alanını ifade etmekte önemli bir kriterdir. 4. Zemin (Yer) Cinsi Sarsıntılar yumuşak, dolgu ve ıslak zemin cinslerinde artarlar. Bazı zeminlerde yer yüzeyi çökebilir ya da kayabilir. Yaşadığ ı nız yerin zemin cinsi bölgenizin genel jeolojik özelliklerinden daha önemlidir. Yeri oluşturan kayaçların cinsi ile ilgili yer araştırmaları kanalı ile depremin bina üzerindeki etkisi önceden tahmin edilebilir. 5. Depremin Odak Derinliği Depremler derinliklerine göre sığ, orta ve derin olarak sınıfland ı rıl ı r. Depremden sonra açığa çıkan enerji. sığ depremlerde derin odaklı depremlere göre daha hasar yapıcı sonuçlar doğurur. 11.2 DEPREMiN VERDiGi ZARARLARI ARTTIRAN RiSK FAKTÖRLERI Deprem tehlikesiyle karşı karşıya olan ülkelerde hasarı veya zarar görebilirliği arttıran her türlü davran ı ş deprem riski olarak adlandırıl ı r. Bu risk al ı nacak önlemlerle azaltılabilir. Deprem Riskleri, yerleşim birimlerini kurarken kullandığımız bilgiye bağlıdır. Bunlar: 1. Bina Tasarımı, Malzemesi, inşaatı ve Kullanımı Bazı cins binalar, depremlerde sıkça görülen yanal harekete dayanıklı değildir. Bu cins yapısal tehlikeler tasarım ve inşaat aşamasında olduğu gibi sonradan güçlendirme ile de azaltılabilir. 2. Yaşamsal Zarar Görebilirlik Asfalt yolların ve diğer ulaşım sistemlerinin, elektrik, su ve doğalgaz hatlarının tasarımı ve güvenliği sizin içinde bulunduğunuz riski de etkileyecektir. 8 3. Yapısal Olmayan Tehlikelerin Azaltılması Binaların içindeki uçabilen ve kayabilen nesnelerin sabitlenmesi için alınan önlemler, yaralanma ve maddi hasar miktar ı üzerinde son derece belirleyici olacakt ı r.
4. Yangın Önleme ve Yangınla Mücadele Kapasitesi Yangın önleme ve ya n gına müdahale yeteneklerinin gelişt irilmes i. depreme duyarlı 1 sismik-kilitli doğal gaz sistemleri ve otomatik jeneratörler kullan ı lmas ı, kişise l ve kamusal yangın söndürme becerilerinin edinilmesi önemli unsur la rd ır. 5. ilk Müdahateti Kapasitesi i ns an ların, arama ve kurtarma, ilk yard ı m ve yard ı m çabalar ı nın organize edilmesi ve i letişimi üzerine a ldıklar ı eğit i m ilk müdahaleci kapasitesi için önemlidir. Size verecek iyi bir haberimiz var: Tehlikeler konusunda yapabi leceğ i miz fazla bir şey olmasa da riskler ko nusunda çok şey yapabiliriz. Deprem riskleri insanlar ı n alacağı önlemlerle azaltılabilir. 11.3 ERKEN UYARI VE HlZLI MÜDAHALE SiSTEMLERi Erken Uyarı Sistemlerinin esası. deprem dalga la rın ı n yol alma zamanına dayanır. ilk gelen [P) ve ikinci gelen dalgalar [S) arasındaki fark bu sistemin temelini oluşturur. Depremin merkez üssünden uzaktaki bir yere. birkaç saniye içinde yıkıcı deprem dalgasın ın ulaşacağ ı nın haber verilmesidir. Buna bağlı olarak, tam zamanında doğal gaz, nükleer reaktör. elektrikli tren ve köprü geçiş sistemlerini otomatik olarak kapatabilecek bir sistem geliştirmek mümkündür. Ancak önce atılması gereken iki büyük adım vard ı r. Bunlar; en hızlı bir şek i lde doğru bilgiyi edinebilmek ve an ın da hizmet verebilecek güvenli otomasyon sistemlerini gelişti rmek. Bu tür bir çalışma istanbul"da Temmuz 200 1 tarihinden itibaren yürütülmeye başlatılmıştır. Hızlı Müdahale Sistemleri, acele gereksinim olduğu yerde yard ı m alabilmek için umut vaat etmektedirler. Çok sayıda güçlü yer hareketi ölçen ciha zlar yerleştiriterek [istanbul civarına 120 adet) ve çok çeşitl i zarar görebilirlik parametrelerini hesaba katan risk haritaları kullan ı larak, en çok hasar görecek alanlar ı öngörebilmek mümkün olacaktır. Bu öngörüler, yangınla mücadele, ilk yardım ve arama kurtarma ekiplerinin, olay sonrasında daha raporlar gelmeden önce organize edilmesine ve gerekli yerlere gönderilmesine yardımcı olacaktır. 11.4 SALLANDIGINDA ÇOK GEÇ OLACAK Eğer hiç bir önlem almazsak, bir sonraki büyük depremde örneğ i n istanbul"un karşı karşıya bu lu nduğu riskler şöyle tahmin edilmektedir: Yaklaş ı k olarak toplam 700,000 çok katlı, donatılı betonarme binadan 40-50,000 adeti tamir edilemeyecek şekilde hasar görebilir, 5,000 adeti yamyassı olacak şeklinde yıkılab i lir. Eğer hiç bir önlem almazsak, olas ı can kaybı 40.000-50.000 k iş idir. Bunun 4 katı kadar da yaralı olacaktır. Ve madd i hasar trilyonlarca TL olacaktır. Önümüzdeki en zorlu iş, içinde bu lu nduğumuz riski anlamak ve meydana gelecek can ve mal kaybını azaltmak için gerekli önlemleri almakt ı r. Ancak önlem alırsak. bu zararı azaltabiliriz. 9
lll DEPREMDEN ÖNCE. 111.1 AFETE HAZIRLIK KÜÇÜK ADIMLARDAN OLUŞUR Afete Haz ı rlık, herkesin kolaylıkla atabileceği ve atması gereken bir seri küçük adımın toplam ı ndan başka bir şey deği l dir. Hazırlık bir gecede yapılmaz ve asla tamamlanmaz. Ama at ı lan her küçük adım önemlidir. Bunu şöyle bir örnekle netleştirebiliriz: Koridorda, çiviye as ı lı bir aile fotoğrafın ı z olduğunu varsayal ı m. Bir deprem sonrasında herkesin hayatta olduğunu, yaralanmadığını ve evinizin de hala ayakta durduğunu görmek sizi çok mutlu edecektir. Belki sadece o aile fotoğrafı yere düşecek ve camı k ı rılacak. Bu çok önemli değil. Ama tam o sırada çocuğunuz koridorda size doğru koşarken ayağı kesilirse onu kucaklayıp, bir doktor bulup cam ı ayağından çıkartmak ve yarasını diktirmek üzere dışarı koşarsınız. Belki çok yakın ı nızda bir yerde yüzlerce ağır yara lı olacak. Sizin bulduğunuz doktor, çocuğunuzun ayağındaki cam ı çıkartırken, belki de ölmekte olan başka birine yardıma gidemeyecektir. Bu nasıl önlenebilir? Bir çivi yerinekanca uçlu vida kullanabilirsiniz. Küçük bir nokta, ama küçük ad ı m lar atmak çok önemlidir. Bir çift L- profil kullanarak birilerinin hayatın ı kurtarabilirsiniz. Deprem olduğunda hepimiz etk ile n eceğiz. Bunun için, "Hepimiz Ayn ı Tak ı mday ız ". 111.2 YAPISAL TEHLiKELER VE RiSKLERiN AZALTlLMASI Şimdi önce en büyük korkular ı mıza bakalım. Hepimiz Kocaeli ve Düzce depremlerinde yıkılmış bina ların ürkütücü görüntülerini gördük. Pek çok insan en çok can kaybının bu binalarda olduğunu düşünmektedir. Ama rakamlarla ifade edilen gerçekler şaş ı rt ı c ı dır. Türkiye'de tamir edilemeyecek şe.kilde hasar görmüş her binaya bir ölü ve dört adet hastaneye kaldırılmış yaralı düşmektedir. Afet bölgesindeki binaların sizce yüzde kaçı yamyass ı % 75? %50? %25? %1 O? %5? olacak şekilde yıkıldı? Hasar görmüş bütün binaların içinde yaklaşık %ı5'i yamyassı olacak şekilde yıkılmıştır. Şüphesiz, bu binaların y ı k ıl ması rastlantı değildir. Yıkılan binalar deprem bina yönetmeliğine uygun olmayan binalard ı r. Deprem bölgesinin tamamında nüfusun yak laşık% 1'i hayatını kaybetti. Bu kabul edilemeyecek kadar büyük bir rakam. Şu anda sismik r iski yüksek bir bölgede yaşıyorsanız hayatta kalma şansınız %99'dur. Ancak bu yüzde, eğer güvenli bir binada yaşıyor ve çalış ı yorsanız çok daha yüksek, eğer sağlam olmayan bir binada yaşıyor ve çalış ı yorsanız çok daha düşüktür. 10
BiNALARI DOGRU i NŞAA ETMEK Binaları güvenli hale getirmenin en kolay ve en ucuz yolu b i naların inşaa t ını n en baştan doğru olarak yap ı lmasıdır. istanbul gibi büyük ve modern kentlerde, her 40 yılda bir b in aların tamamına yak ı nı yenilenir. Eğer şimdi i şe başlarsak 40 yıl sonra bütün binalarımız güvenli olur. Binaları depreme karşı güvenli in şaa etmenin maliyeti, güvensiz binaların bir deprem durumunda neden olacağı sorunlar ve getireceği maddi yükle kıyaslanmayacak kadar azd ı r. Hiç bir bina depreme karşı %100 dayanıklı değildir. Ancak, b i nalarımızı içinde yaşayanların can güvenliğini koruyacak şekilde nasıl inşaa edebileceğimizi biliyoruz. Burada bile ayrıntılar önemlidir. YAPILMASI GEREKENLER: 1. B i naları profesyoneller Imimar ve mühendisleri tasartamalıdır ki binan ı n taşıması gereken yük, kolonlar ve duvarlar arasında doğru oranda dağıtılab i lsin. Açık ve gen i ş hacimli, zemin katlar ın da üst katlardaki yükü taş ı yacak kolonlar ı olmayan binalar güvenli olmayabilir. 2. Binalar deprem yönetmeliğine göre inşa edilmelidir. 3. Yer [zemin) şartları bilinmelidir. inşaat sahasındaki yer durumu bilinmelidir, çünkü binalar bu şartlara uygun olarak tasartanmak zorundadır. Önemli olan zeminin en üst 30m'lik bölümüdür. 4. Doğru miktar ve kalitede inşaat malzemesi kullan ılma l ıd ı r. Mühendislik tasarımında öngörülmüş miktar ve ka litede inşaat malzemesi kullan ıl malıd ır. Her bina tasarımında bu miktar ve kalite belirtilir. 5. inşaat, eğitimli ve gözetim alt ı ndaki işçiler tarafından yapılmalıdır. 6. Borular gibi yapısal olmayan unsurlar esnek malzemeden olmalı ve saltantı s ı rasında hareket edebilmelidir. Asma katlar, aydınlatma elemanlar ı, şofbenler, kalorifer petekleri, klimalar ve tabetalar deprem olas ıl ığ ı düşünülerek binaya sabitlenmelidir. YAPILMAMASI GEREKENLER: 1. Binanın tasarımı değiştirilmemelidir. Yük taşıyan kolonların, duvarların y ı k ı lması ya da kesilmesi binayı güvensiz hale getirir. 2. izinsiz kat inşaa edilmemelidir. 3. Malzemeler değiştirilmemelidir. Tasarımda belirtilmemiş malzemeler ku l lanılmamalıdır. Çok fazla ya da çok az veya yanlış cinste inşaat demiri kullan ı lmamal ı dır. Bu betonunuzu güçsüzleştirir. 4. Bina inşaa edildiğinden farklı bir amaç için kullanılmamalıdır. Örneğin, depo, kütüphane, fabrika, okul, spor salonu amacıyla inşaa edilmiş binalar normal bir ev ya da ofisten çok daha fazla yük taşımak üzere tasarlanır lar. 11
DENETLEME VE GÜÇLENDiRME Eğer güven li ğ in den emin olmak istiyorsanız, binan ı zı yetkin bir mühendise denetletin. Eğer yönetmeliğe göre inşaa edilmem i şse. binan ı zın güçlendiritme olas ı lığ ı nı öğren i n. Bir m ühendisin so rması gereken sorular şun lardır: Binanızın üzerinde bulunduğu zemin sağlam mı? Güçlü ve derin bir temel var mı? Kolonlar ve kirişler binanın gücünü taşıyacak şeki lde inşaa edilmiş mi? Güvenli olmayan zemin kat var mı? Örneğ in uygun destek sistemi!kolonlar] olmayan geniş mekanlar, büyük cam pencereler, yüksek tavanlar gibi? Kolonlar olmala r ı gereken yerdeler mi? Kesi lmi ş ko lon var mı? Yeterli ve kaliteli inşaat malzemesi kullanılmış m ı? Çelik çerçeveler, duvarlar, ara katlar ve tavanlar birbirlerine doğru şek i lde bağlanmışlar mı? Binadaki duvarlarda derin çatlaklar var m ı? Ya bacalar? Onlar güçlendirilip alttan destektenmiş mi? En küçük güçlendirme programları dahi kolon eklenmesi ve bina donatılannın güçlendirilmesi ile hayat kurtarabilirler. Güçlendirmeden sonra, bina hasar görebilir ancak 'yaşam için güvenli' olmas ı ve içindekilerin can kayb ı na uğrarnamas ı önemlidir. Yaşam için güvenli binaları arttırma çalışma l arı okullar. hastaneler ve kamu binalar ın dan başlat ı lmalıdır. 1976 y ılında n önce yapılan veya temel kaz ı ruhsatı alınan, 5 kattan fazla olan binala r özellikle incelenmelidir. BiNANIN YlKlMI Eğer bir bina deprem yönetmeliğine göre inşaa edilmemişse, ve binada can güvenliği sağlayacak güçlendirme yapı lam ı yorsa. o zaman yıkılması gerekir. Bu binalar yalnızca içlerinde yaşayan ya da çalışanlar için değil aynı zamanda binanın yak ın ındak iler için de tehlike arz ederler. Maliyetli olmakla birlikte, gerektiğ i nde can kaybı ve yaralanmaları engellemek için bir çok binanın yıkılmas ı gerekecektir.
111.3 YAPISAL OLMAYAN TEHLiKELER VE RiSKLERi N AZAL TILMASI 'Yapısal Olmayan Unsurlar' Nelerdir? Bunlar binanı n taşıyıcı sistemine ait olmayan unsur la rd ı r. Kolonlar, k i rişler ve duvarlar dışında k i hemen herşeydir. Örneğ i n, aydınlatma, havaland ı rma, ısıtma sistemleri, mobilya ile d i ğer aksam bunun içine girer. Bir depremde meydana gelen hasa rın yak laşık ya r ıs ı yapısa l olmayan nedenlerden kayna k lan ı r. Yapısal olmayan hasar can kaybına, yaralanmalara, tarihi ve kültürel mirasın kaybedilmesine ve büyük ekonomik zarara neden olabilir. Yap ı sal olmayan hasarlar, hastaneleri ve itfaiye leri ku l lanılamaz hale getirebilir. Bu yüzden de daha çok can kayb ı olabilir. Yapısal olmayan hasar nedeniyle okullar aylarca kapalı ka larak genç insanlar ı n h ayatlarında çok önemli olan bir zaman kaybı olabilir. Ofis cihazları ve i ş makinelerinin hasar görmesi, i ş yerlerinin kapanmas ı na ve dolayıs ı yla i nsan ların işs i z ka l masına neden olabilir. Bu cins hasar aynı zamanda yiyecek ve diğer önemli malzeme stoklar ı nın, hammaddelerin ve tüketim malzemelerinin kaybına yo l açarak ticarethaneterin kapanmas ın a yol açabilir. Kayab ilecek ve düşebilecek eşyalar ı sabitteyecek bazı küçük önlemler alarak, evinizde ve işyer i nizde bir iki ufak değ i ş i k li k yaparak, hayatlar ı mızı, işlerimizi ve edinmek için çok ça l ıştığımız d i ğer her şey i az bir maliyetle güvenceye atabiliriz. Kend imizi, sallanacağın ı kesin olarak bildiğ i miz bir teknenin içindeymiş gibi düşünmeliyiz. Esnek olmayan ya da kayıp düşebilecek her şey tehlikeli olabilir. Bu özellikle u yuduğumuz, ça l ıştığ ı mız ve bol zaman geçirdiğ i miz diğer mekanlarda ço k önemlidir. 13
111.4 BiZ HAZlRLANlYORUZ, YA SiZ? DEPREM TEHLiKE AVI Deprem Tehlike Av ı ile başlamak iyi bir noktadır. Burada amacımız, kay ı p düşerek bize zarar verebilecek eşyalar ı belirlemek ve yerlerini değiştirmektir. Yönerge: Lütfen, elinizdeki herşey i bırakın. Arkanıza yaslanın ve rahat oturun. Şimdi, evinizde olduğunuzu düşünün. Salondasın ı z ve etraf ı nıza dikkatle bak ı yorsun u z. Güçlü bir sarsıntı sıras ı nda düşüp, kayabilecek küçüklü büyüklü ne tür eşyalar var... Bu eşyalar düşerek ve kayarak size ve aile üyelerine nasıl zarar verebilirler... Bu eşyaların isimlerini zihninizde tutun... Şimdi mutfağa gidiyoruz... Mutfaktas ı nız ve etrafınıza dikkatle bakıyorsunuz. Burada da düşebilecek ve kayabilecek pek çok eşya var. Aklınızda bulunsun, dolap kapakları sarsıntı ile aç ı lab i lir, dolaplar devrilebilir, ağır mutfak eşyalar ı döşeme üzerinde hareket edebilir. Banyodas ı nız ve etrafınıza dikkatle bakıyorsunuz. Yatak odasındasınız ve etrafınıza dikkatle bakıyorsunuz. Genel olarak evinizi düşünün. Çıkış yollar ı nda, koridorlarda, kapı arkalarında büyük bir sars ı ntı sırasında düşüp, kayabilecek küçüklü büyüklü ne tür eşyalar var... Bu eşyalar düşerek ve kayarak size ve aile üyelerine nasıl zarar verebilirler... Bu eşyaların isimlerini zihninizde tutun." Az önce, evinizde yaptığınız kısa gezinti sırasında düşüp kayarak size ve ailenize zarar verebilecek neler buldunuz? Tüm aile üyeleri ile birlikte lütfen ekteki Deprem Teh like Avı formunu kullananın. Ailenizle evi do laşın ve bulduğunuz tehlikelerin listesini çıkarın. Her bir tehlikeyi gidermek için neler yapabilirsiniz aranızda tartışın. Her bir tehlikeyi gidermek için ne tür malzemelere gerek duyuyorsunuz buna karar verin. Bunlardan hangilerinin en önemli olduğuna karar verin. Her bir tehlikeyi giderdikten sonra kayıt edin. Bazen, sadece bir parça mobilyanın yerini değiştirerek tehlikeyi giderebilirsiniz. Yatağınızı pencerelerden uzak yere koyun. Yatağ ın ız ı n üzerine denk gelen ağır eşyaları veya çıkış yolu üzerindeki eşyaları sabitleyin. Deprem Tehlike Avı çalışmasını yaparken öncelikterinizi belirleyin: 1. Yaşamsal tehdit yaratacak olan eşyaların sabitlenmesi. Örneğin; yatak odasındaki giysi dolapları 2. Ekonomik kayıp yaratacak olan eşyaların sabitlenmesi. Örneğin; bilgisayarlar 3. Yaşamınızı ko laylaşt ı ran ya da sizin için önemli olan eşya ların sabitlenmesi. Örneğin; aile yadigar ı biblo, vazo gibi eşyalar Yapısal olmayan hasarların giderilmesi çal ı şmasına devam etmek için, Deprem Tehlike Avı formunu gözden geçirirerek, neler yapacağın ı zı kontrol edin. 14
. DEPREM TEHLIKE AVI Deprem tehlike avı tüm aile üyelerinin kat ıl ımıyla evde baş latılmalıdır. Evin her yeri, oda oda dotaşılıp sarsıntı s ı ras ı nda nelerin tehlike yaratabi leceğ i öngörülmelidir. Ai le üyelerinin evde en çok zaman geçirdiği yerler kontrol edilmelidir. Örneğin, aile üyelerinin uyuduğu, yemek yediği, çalıştığı ve oyun oynad ı ğı yerler. Bir araştırmacı gibi ça lı şa rak yap ı lması gerekenler bir liste halinde s ı ralanıp, bulunan tehlikeler gideritene kadar takip edilmelidir. Deprem Tehlike Av ı çalışmasın ı yaparken. öncelikterinizi belirleyin. 1. Yaşamsal tehdit yaratacak olan eşyaların sabitlenmesi. Örneğ i n; yatak odasındaki giysi dolaptan 2. Ekonomik kayıp yaratacak olan eşyaların sabitlenmesi. Örneğin : bilgisayarlar 3. Yaşamınızı kolaylaştıran ya da sizin için önemli olan eşyaların sabitlenmesi. Örneğin; aile yadigan biblo, vazo gibi eşya lar Yaşad ı ğın ı z mekanlarda kayabilecek ve düşebilecek her şey kontrol edilmelidir. Yükseğe yer leşt i ri lm i ş herhangi bir eşya var mı? Eğer varsa bu en k ı sa boylu aile üyesinin baş hizasından daha aşağıda bir yere indirilmelidir. Mobilyalar vida ile duvara sabitlenmelidir. Duvardaki resimler kanca vidalarla güvenli şeki lde ası l mal ı dır. Avizelerin sağlam şekilde tavana ası l ması sağlanmalıdır. Mutfak dolaptann ı n kapaklarına sarsıntı s ı ras ı nda aç ı lmas ı nı önlemek için kapı mandalları takılmalıdır. Tüm zararlı ve yang ı n nedeni olabitecek maddeler kontrol edilmeli ve güvenlik önlemi al ı nmalıd ı r. Su ıs ı tıcılan duvara sık ı ca sabitlenmelidir. Bulduğumuz tehlikeler: Düzeltilme tarihi: B iz Haz 1 r la n 1 y or uz! Başarılar dilerim. - Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara 15
AiLE AFET HAZIRLIK PLANI Deprem Tehlike Av ı 'nın ardından, Ai le Afet Haz ı rlık Planı gelmektedir. Aile Afet Hazırlık Plan ı, aile toplantıs ı ile başlar. Aile Toplantısı: Depreme hazırlık olarak, okul çağındaki çocuklar da dahil olmak üzere tüm aile üyelerinin katılımı ile bir aile top lantısı yapıl ı r. Bu toplantıda deprem öncesi hazırlıklar, deprem sırasında ve sonras ı nda öncelikle yapılacaklar ele alın ı r. Güvenli Yerler: Bulunduğunuz mekanlarda tehlikeli yerleri belirleyin. Örneğin; pencere önleri, as ı lı duran büyük ve ağ ı r aydınlatma araçlar ı, büyük, ağır ve devrilebilen eşyaların yanı, ocak gibi yangına neden olabilecek eşyaların yan ı ndan uzak durun. Korunabileceğiniz daha güvenli yerleri belirleyin; örneğin; sağ la m bir masan ı n altı, sağlam bir koltuk ya da d ivan ın yanıbaş ı, yatağın ı zın yanı, bir köşedibi ya da iç duvarlardan birinin yanı. Çömelip, kapanıp, tutunmak için en güvenli yeri bulun. Çıkış Yolları: Olağan ç ı k ı ş yollarını ve belki de ilk anda aklın ı za gelmeyen pencereler ve arka kapılar gibi diğer çık ı ş yollarını belirleyin. Düşüp, kayarak kap ı, koridor gibi çıkış yollarında engel o l uşturacak eşyalar varsa bunları kaldırın. Örneğin; kapı arkalarında rulo halinde duran halı, elektrik süpürgesi gibi eşyalar, koridorlardaki kitaplıklar. Çıkışa engel olabilecek durumlarda kulanmak üzere bina içerisinde bir levye bulunduru n. Su ve Yiyecek: Su yaşamsal bir gereksinimdir. Deprem sırasında hem sokaklardaki hem de evimize su getiren pek çok su borusunun kır ı lacağı beklenebilir. Su pek çok kaynaktan kirlenebilir. Depremin hemen ardından eğer eviniz sağ lamsa banyo küvetini ve lavaboyu su ile doldurup yedek su kaynağı oluşturabilrsiniz. Bu sırada su kaynağı kesilebilir. Alternatif su depolanması esastır. Her bir kişi için günlük dört litre su depolayın. Bu miktar en az üç gün için hazırlanmal ı dır. Eğer bir haftalık su depolanabilirse çok iyi olur. Bu miktardaki su, içmek, yemek haz ı rlamak, diş fırça lamak, diğer asgari hijyen ik gereksinimler ve ufak çapta bulaşık yıkamak için gereklidir. Suyu, sağlam, ı şık almayan, testi veya şişede depolayın. içine su koyduğunuz plastik b i donlar ı beton zemin üzerine bırakmayın. Yiyecek depolarken uzun süre dayanacak ve yüksek kalorili yiyecekleri seçin. 16
Tesis a tların Kapatılması: Elektrik, gaz ve su va n aların ı kapatın. Bir deprem sonrasındak i en büyük tehlike yang ı ndır. ilk tehlike gaz sızınt ı sıdır. Gaz vanatarını en önce kapatın. Her türlü gaz sızıntısı ve diğer yanıcı maddelerin tehlike yaratmadığına emin olmadıkça kibrit, çakmak kullanmayın. Elektrik düğmelerine dokunmayın. Tüm elektrikli aletleri, elektrik yeniden geldiğinde bozulmalarını önlemek için prizden çekin. Eğer su borularında hasar varsa, su vanalarının da kapatılması gerekebilir. Bu vanaları kapatmayı aitenizin her üyesi öğreneb i lir. Bulu ş ma Noktaları: Ev içinde, ev dışın da ve mahalleniz dış ı nda tekrar biraraya ge lebileceğ i niz yerler belirleyin. Deprem olduğunda bütün aile üyeleri birarada olamayabilir. Eğer birbirinizi tekrar nerede bulacağınızı bilirseniz, içiniz rahat olacaktır. Birbirinize ulaşmak çok zaman alabilir ve önce yakınınııda yardım etmeniz gereken diğer insanlar olacaktır. Ancak bu plan aiteniıle yeniden buluşma konusunda panik ya şamanızı engelleyecektir. Önce ev içinde tekrar bu luşacağ ı nız bir yer belirleyin. Çıkış yolu üzerinde, güve nli ve merkezi bir ye r olsun. Sars ı n t ı durduktan sonra aitece b u luşacağınız yer b uras ı olaca k t ı r. Sonra binanızın d ı şında, mahalleniz yeterince güvenliyse, tehlikelerden uzak buluşab i leceğiniz bir yer seçin. Bu, bir park ya da meydan olabilir. Son olarak da mahattenizin güvenli olmaması ya da oradaki buluşma yerine ulaşamamanız durumunda, mahalleniz dışında buluşacağınız bir yer belirleyin. Bir çok kişi için bu, çocuklarının devam ettiği okul, ya da aile üyelerinin bildiği bir akrabanın evi olabilir. Çocuklarınızla, bir deprem sonrasında siz ya da sizin adın ı za bir akrabanız ya da bir arkadaş ı nız on ları almak üzere ulaşana kadar okuldan kesinlikle ayrı l mayaca klar ı n ı plan lamalısınız. Aile bireylerinin birbirlerini haberdar etmek a macıyla mesaj b ı rakabi lecekleri ye rleri belirleyin. Ayrı yerlerde olman ı z durumunda ve evde olmadığınız durumlarda ailenize sizi nerede bulabileceklerine dair haber bırakabilirsiniz. Evde olmadığınızı başkalarının bilmesini istemeyebilirsiniz. Bu yüzden mesajları bırakac a ğınız yerler, bir taşın altı, teneke kutu ya da arka bahçe gibi gözden uzak, gizli, sadece aile üyelerinizin b i ldiği yerler olabilir. Bölge dış ı bağlantı kişisi: Bir afet sonrası n d a bütün telefon hatları nı n açı k olmas ı yardım çağr ı tabi l mesi aç ı sı n dan çok önemlidir. Oysa telefon hatları hasar ve aşır ı yüklenme nedeniyle kilitlenmektedir. Hem yerel hatlar hem de başkent hatları yoğun olarak kullanılacaktır. Bu yüzden hem oturduğunuz bölge, hem de başkent dışında bir irtibat kişisi seçin ve bu kişiyi bölge dışı bağlantı kişisi olarak belirleyin. Bu kişiye sizi merak edecek bütün arkadaş ve akrabalarınızın telefon numaralarını verin. Arkadaşlarınıza da bu kişinin telefon numarasını verin. Bundan sonra iyi o lduğunuzu bildirmek için yaln ı zca k ısa bir telefon konuşması ya p ma n ız yeterli o laca k t ır ve bölge dışı bağ la n tı k i ş in iz gerisini halledecektir. Daha sonra bu k işiye tekrar u la ş ıp sizi arayan kiş i ler hak kın da bilgi almanız da kolay olacaktır. Aile üyeleri yer, isim, adres ve telefon numaralarını daima üzerlerinde bulundurmalıdırlar. 17
Sağlıkla ilgili acil durumlar dışında telefonu kullanmayın: Depremden sonra acil müdahale gerektirecek bir durum yoksa telefon hatlarını meşgu l etmeyin, başkalarının bu hatlaragereksinimi olabilir. Deprem sırasında telefon ahizeleri yerlerinden oynayabilir. Deprem sonrasında ahizeleri tekrar yerine yerleştirmek, telefon hizmetinin daha çabuk normale dönmesine yardımcı olacaktır. Önemli evrakların hazırlanması : Düşünün ki, bir afet sonras ı nda evinize bir daha asla giremediniz. O zaman yaşam ı nız ı devam ettirebilmek için hangi belgelere gerek duyarsınız? Deprem s ı ras ı nda belgelerinizin kaybolmasın ı önlemek için birer kopyalarını haz ı rlayın. Bunları bölge dışındaki bir akrabanıza gönderin veya su geçirmeyen bir torbadaayr ı bir yerde saklayın. Örneğin, banka defterleri, kimlik kartları, bono ve i ş belgeleri, okul d i plomaları, pasaport gibi evrakların kopyalan deprem çantasında ya da arabanın bagajında bulundurulabilir. Yatağınızın yanında fener, iş eldiveni ve ayakkabı bulundurun: Deprem sonrası ç ı kış yolunuzu bulmaya çalışırken ellerinizi ve ayak larınızı koruman ı z gerekebilir. Bunun için, yatağınız ı n yan ı nda fener, ayakkabı/sağlam terlik ve iş eldiveni bulundurun. Bunları yatağ ı nız ı n altına plastik bir torba içinde koyun ki depremi hissettiğiniz anda hemen uzanıp alabilmeniz mümkün olsun. Karanlık bir odada bunlara kolaylıkla er i şmek için bir kaç kez deneme yapın. Bir depremden sonra asla ateş kullanmayın: Depremden sonra gaz kaçağı olmadığından emin olmadan kibrit, çakmak gibi kıvılc ı m yaratabilecek ateş kaynaklarını kullanmamamız gerekir. Sigaraları söndürün. ilk Yardım Seti: ilk yard ı m çantasında bulunması gereken şeylerin ayrınt ı lı listesi, ekteki bilgi notunda bulunmaktadır. Bunlar ı günlük ilk yardım ihtiyaç larınız için de kullanabilirsiniz, ancak malzemeler kullanıldıkça ya da tarihleri geçtikçe yenileyin. ACiL DURUM ihtiyaçlarinin HAZlRLANMASI Ac il durumda ku l lanacağın ı z ihtiyaçlarınızı depo layabileceğiniz bir yer o luşturun. Eğer mümkünse bunları evinizin dışında, su ve havadan koruyacak bir kutunun içinde saklayın. Eğer bu mümkün olmazsa evinizin içinde bunlar için bir yer ayarlayı n. Bu malzemeleri sürekli yenileri ile değiştirerek taze olmalar ı na özen gösterin. 18
Kişisel Deprem Çantası: Aitenizin hayatta kalması için gerekli malzemeleri hazırlaman ı z çok önemlidir. Binayı tahliye etmeniz gerekmese de. kendinizi tekrar güvende hissedene kadar dışar ı da kalmayı tercih edebilirsiniz. Bu yüzden söz konusu malzemelerin yan ı nızda olması çok önemlidir. Ayrıca benzer bir çantayı da, evinizde olmamanız durumunda, arabanız ve işyer i nde bulundurmanız faydalı olacaktır. Çantada bulunmas ı gerekenler: Su Enerji veren yiyecekler Yedek pilleri ile radyo Yedek pilleri ile fener ilk yardım çantası K i şisel, reçeteli ilaçlar. Örneğin, kalp, damar, tansiyon, şeker ve hormonal ilaçlar Bir kat giysi Bir miktar para Çok amaçlı çak ı Düdük Kalem, kağıt içinde önemli telefon numaralarının ve iletişime geçilecek kişilerin bilgilerinin bulunduğu su geçirmeyen bir dosya Çocuklar, yaşlılar, engelliler ve ev hayvanları için özel malzemeler. Okuldaki öğrenci ler için de bir acil durum çantası hazırlanırken içindeki malzemeler şun lar olmalıd ı r: Öğrencilerin aileleri ile ilgili bilgiler Ai le fotoğrafı Yaş grubuna uygun küçük bir oyuncak Yiyecek Bir şişe su Okullar bu malzemelerden kendi ihtiyaçlarından fazla bulundurmalıdırlar. Her okulun bir Acil Durum Yönetim Sistemi olmalıdır. Her altı ayda bir planınızı gözden geçirin. Hazırlık çantanızdaki pilleri, reçeteli ilaçları, su ve yiyeceği değiştirin. Bu i şlemi yaz-kış saati uygulamasında saatterin yeniden düzenlendiği haftasonu yapabilirsiniz. 19