HAMAS Süfyan Kadir KIVAM
HAMAS Giriş Filistin de hem siyasi hem de askeri olarak önemli bir konuma sahip iki partiden biri olan Hamas 1987 yılında Şeyh Ahmet Yasin tarafından kurulmuştur. Belli dönemlerde Filistin Kurtuluş Örgütü yle olan anlaşmazlıklarından dolayı taraftar kaybetse de, dini söylemleri ve İsrail e karşı yaptığı eylemlerle büyümeye devam etmektedir. Kurulduğu günden beri silahlı mücadelesiyle ön plana çıkan Hamas, söylemlerinde Filistin in, İsrail işgalinden kurtulana dek mücadelelerinin durmayacağı yönündedir. Bu çalışma da Filistin halkının özgürlüğü yolunda önemli bir role sahip olan Hamas ın kuruluşundan, örgütlenme biçimi ve ideolojisinden, bilinen yüzlerinden, Filistin Kurtuluş Örgütü ile arasındaki çatışmaların sebeplerinden, Hamas ı terör örgütü olarak kabul eden devletlerden, son olarak ise Hamas ın Filistin halkının kurtuluşunda oynadığı rolün yarar ve zararlarını konu almaktadır. Filistin de yeni bir güç Hareketu l Mukavemeti l İslamiye Filistin İslami Direniş Hareketi ya da bilinen adıyla Hamas ın, Şeyh Ahmet Yasin tarafından 15 Aralık 1987 yılında Filistin halkına ilan edilmiştir 1 Hamas ın ortaya çıkış sürecinde Siyonist Şoför Hadisesi 2 önemli bir rol oynamıştır. Hamas ın ideolojisine ve etkilendiği yapılanmaya baktığımızda ise Müslüman Kardeşler i 3 örnek aldığını görmekteyiz. Hamas ın bu görüşü benimsemesi ve dini söylemleri 4, Filistin direnişine hem dini bir boyut kazandırmış hem de çevre ülkelerin desteğini kazanmasını sağlamıştır. Bu desteğin başında Mısır, İran, Ürdün gibi İslam Devrimi ni isteyen ve diğer Müslüman devletlere yaymayı hedefleyen ülkeler olduklarını görmekteyiz. Hamas a olan destek sadece devletler bazında bakılmamalıdır elbette. Hizbullah, Hamas a silah, mühimmat ve askeri eğitim gibi destekler sunmuş önemli 1 Nebzetun an Hareketi Hamas, Quds Day, http://www.qudsday.com/hamas1.html 2 Filistin Enformasyon Merkezi, http://www.filistinhaber.com/tr/default.aspx?xyz=u6qq7k%2bcod87mdi46m9ruxjepmo%2bi1s7oprcsfu8t9akbkk HDgWNRxjPWBjwjxJBztEapGBDsM0JLRj8m%2fqOtcy%2b6yCODvNE3P%2bRz1DU%2frbMqMUhzTiDcuStW2bn t7qlmkigzutpdbi%3d 3 İhvan ya da tam anlamıyla İhvan-ı Müslimin 1927 yılında Hasan El Benne tarafından Mısır da ortaya atılmış bir hareket ve partidir. Saf haldeki İslam a dönüşü benimseyen Sünni bir hareket olan İhvan, İslam a aykırı rejimleri zalim görüp Cihad yoluyla devrime ulaşmayı hedefler. 4 İbrahim Muhammed, Tarık Muhammed, Hadisu ş şiarat ani l İntifada ve ma yeteallagu biha, Şiaratu l İntifada, s. 64, http://www.palestine-info.info/arabic/books/shearat/sheaarat.pdf. 1
örgütlerden biridir. 5 Bunun yanı sıra işadamları da Hamas a büyük para yardımları yapmaktadır. Hamas a destek verenlerin en büyük ortak özellikleri ise İsrail i düşman olarak algılamalarıdır. Hamas ın örgütlenme biçimine baktığımızda ise benzer direniş örgütlerinde olduğu gibi denizyıldızı örgütlenme biçimini görmekteyiz. Bu noktada kısaca denizyıldızı örgütlenme biçimine göz atmak yararlık olacaktır. Denizyıldızı örgütlenme biçimi; lidersiz olan ve bir ideoloji çevresinde toplanan insanlardan oluşan örgütlenme türüdür. 6 Bu örgütlenme biçiminde görünen ve lider sanılan bir kimse daima olur ama bu kişi örgütte sözü geçmesine rağmen lider değildir. Bu örgütlenme biçiminin en kritik yanı ise yok etmenin neredeyse mümkün olmamasıdır. Hamas ın örgütsel şemasına baktığımızda ise dört bölümden oluştuğunu görüyoruz. Bunlar 7 ; Siyasi Bölüm: Örgütün üst düzey siyasetini belirler. Politbüro olarak ta bilinir ve yetkileri geniştir. Kritik kararlarda siyasi bölümün sorumlusu Şûra Toplantısı na katılarak görüşünü açıklar. Rutin eylem ve gösterileri de bu bölüm yönetir. İntifada yıllarındaki direniş Siyasi Bölüm ün, sosyal amaçlar için kurulmuş başka bir bölümünde kontrolünde tutar. İstihbarat Bölümü: Adından da anlaşılacağı gibi örgütün istihbaratını toplamakla görevlidir. Aslında işgal topraklarında Hamas a sempati duyan her Filistinli potansiyel bir istihbaratçı sayılır. İstihbarat bölümünün en önemli görevlerinden biri de İsrail e bilgi sızdıran işbirlikçilerin tespitidir. Askeri Harekât Bölümü: Hamas ın vurucu gücünü oluşturur. İzzeddin El Kassam birlikleri bu bölüme bağlıdır. İsrail tarafından belirlenmesini zorlaştırmak amacıyla düzenli bir oluşum halinde tutulmaz. Dağınık ve hücresel bir yapısı vardır. Askeri bölümde herkes herkesi tanımaz, hatta bölüm sorumlusu bile. İntifada gibi toplu yapılan eylem ve direnişlerde hücre sorumluları, kendine bağlı savaşçıları harekete geçirir. İslami Direniş Hareketi: Hamas ı asıl yönlendiren kurum ise şura Meclisi dir. Dini ağırlıklı bütün örgütlerde olduğu gibi Hamas da bu Şûra nın topluca aldığı karara göre şekillenir 5 Murat Erdin, Hizbullah ve Hamas İki İslamcı Örgütün Yapıları, Yönetimleri ve Eylemleri, Kastaş Yayınları, 1998. 6 Ori Brafman ve Rod A Beckstorm, The Starfish and The Spider : The Unstoppable Power of Leaderless Organizations, Penguin,2006, s.5,6,7. 7 Murat Erdin, Hizbullah ve Hamas İki İslamcı Örgütün Yapıları, Yönetimleri ve Eylemleri, Kastaş Yayınları, 1998. 2
Hamas ın bilinen mensupları ve görevleri Halid MEŞAL Ebu l-velid olarakta bilinen Halid Meşal 1956 yılında Ramaallah ın Selvad kazasında doğmuş ve ilköğretimi burda tamamlamıştır. 8 1967 de İsrail in Batı Şeria yı işgal ettiği Altı Gün Savaşı ndan sonra ailesiyle birlikte Kuveyt e göç etmiştir. 9 15 yaşındayken Müslüman Kardeşlere katılmış ve Kuveyt Üniversitesi nde fizik okuduğu yıllarda İslami Hak Listesi isimli grubu kurmuştur. 1983 yılında, diğer Arap ülkelerinde yaşayan ve Hamas ın daha sonra Batı Şeria ve Gazze liderliğini yapacak olan isimleri bir araya getiren Meşal, Hamas ın kuruluşunda önemli bir rol üstlenmiştir. Şeyh Ahmed Yasin o dönemde seyahat yasağından dolayı bu toplantıya katılamamıştır. Ahmed Yasin, Meşal in bu katkısından hiç bahsetmese de,bu toplantı Hamas ın kuruluş stratejisinin belirlendiği toplantı olmuştur. 10 Meşal, 1987 yılında resmi olarak kuruluşundan 1991 deki Körfez Savaşı na kadar Hamas ın Kuveyt temsilciliğini yapmıştır. 11 Halid Meşal, seyahat etme yasağı olmadığı için Hamas ın en üst düzey diplomatı misyonuyla örgütün diğer ülkelerle ve uluslararası organizasyonlarla dış bağlantılarını güçlendirme görevini üstlenmiştir. 12 Meşal, yurtdışı gezileri sırasında siyasi destek dışında Hamas a mali destek de toplamayı başarmış, örneğin Nisan 2006 da İran ve Katar dan 100 milyon dolarlık bir yardım almıştır. 13 Şubat 2007 de BBC ye verdiği bir röportajda İsrail in 1967 deki sınırları kabul etmesi, sürgündekilerin eve dönme hakları dâhil tüm Filistinlilerin haklarını tanıması ve yerleşimleri boşaltması halinde uzun vadede sınırlı bir ateşkesin mümkün olabileceğini belirtmiştir. 14 İsmail Abdussalah Ahmed HANİYE 8 Trtturk, Halid Meşal Kimdir?,http://www.trtturk.com.tr/haber/halid-mesal-kimdir.html,( Aralık 7,2012), Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 9 BBCNEWS, http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-20623504, Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 10 Zaki Chehab, Inside Hamas: The Untold Story of Militants, Martrys and Spies (London: I.B.Tauris,2007),s.28 11 Jim Zanotti, Hamas: Background and Issues for Congress, CRS, (Aralık 2, 2010), s.51, Son Erişim Tarihi Kasım 8, 2012, http://www.fas.org/sgp/crs/mideast/r41514.pdf 12 A.g.e.,s.51 13 Seta, Filistinde Siyasi Aktörler ve Partiler, Mayıs 2012, s.55 14 Transcript: Khaled Meshaal interview, BBC, (Şubat 8, 2007), Son Erişim Tarihi Kasım 8, 2012, http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4693382.stm 3
İsmail Haniye, 1962 de Gazze Şeridi nde El-Şati mülteci kampında doğmuştur. 15 Gazze İslam Üniversitesi nde Arap Dili Bölümünde eğitim görmüştür. 16 1989 da İntifada ya katıldığı gerekçesiyle İsrail tarafından üç yıl hapse mahkûm edilen Haniye, mahkûmiyet sonrası 1992 yılında 400 kadar Hamaslı ile birlikte Lübnan a sürgüne gönderilmiştir. 17 1997 de Hamas lideri Şeyh Ahmed Yasin hapisten çıktıktan sonra Haniye nin Hamas içindeki siyasi pozisyonu giderek yükselmiş ve 1999 yılında Şeyh Ahmed Yasin in yardımcılığına getirilmiştir. Şeyh Ahmed Yasin in 2004 te İsrail in düzenlediği bir suikast sonucu hayatını kaybetmesinin ardından İsmail Haniye, Hamas liderlik kadrosunda ön plana çıkmıştır. 2006 da Filistin Yasama Konseyi seçimlerine Değişim ve Reform Listesi ile siyasi bir parti olarak katılan Hamas ın Genel Başkanlığını yürüten Haniye, Hamas ın bu seçimlere katılmasında ve partinin seçim kampanyasının yürütülmesinde önemli rol üstlenmiştir. Hamas ın seçim zaferinin ardından El Fetih le ya da diğer gruplarla koalisyon için anlaşamayan Haniye, Mart 2006 da kabinesini Hamas üyeleri ve bazı teknokratlar ile kurarak Filistin Özerk Yönetimi nin Başbakanı olarak göreve başlamıştır. 18 Bu dönemde El Fetih ve Hamas arasında çatışmalar baş göstermiş Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas şiddetlenen çatışmaları ve genel istikrarsızlığı gerekçe göstererek olağanüstü hal ilan ederek, 14 Haziran 2007 de Haniye yi görevinden azletmiş ve yerine Selam Feyyad ı atamıştır. Ancak bu karar Filistin yasalarına aykırı bulunarak Yasama Konseyi tarafından onaylanmamıştır. 19 Bunun üzerine Hamas ın Gazze de fiili kontrolü ele geçirmesi ve Filistin Özerk Yönetimi nin kontrolünün Batı Şeria ile zorunlu bir şekilde sınırlanmasıyla birlikte iki başlı yönetim doğmuş ve Haniye başbakanlığına Gazze Şeridi nde devam etmiştir. 20 Haniye nin Filistin Devleti ne ilişkin görüşü Kudüs ün başkent olduğu 1967 öncesi sınırlarının tanındığı tam bağımsız bir Filistin devletinin kurulması şeklindedir. 2006 15 Biyografi.net, http://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=4443, Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 16 İnfoplease.com, http://www.infoplease.com/biography/var/ismailhaniya.html, Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 17 İsmail Haniyye, 19 Kasım 2011, http://www.aljazeera.net/news/pages/4efe119f-61f6-4f8b-ad40-21094e9cae8a 18 Profile: Hamas PM Ismail Haniya, BBC, 14 Aralık 2006, http://news.bbc.co.uk/2/hi/4655146.stm Erişim tarihi: 8 Kasım 2012. 19 Isabel Kershner, Taghreed el-khodary, Abbas Swears In Emergency Government, The New York Times, 18 Haziran 2007, http://www.nytimes.com/2007/06/18/world/middleeast/18mideast.html Erişim Tarihi: 8 Kasım 2012; Opinion of lawyer who drafted Palestinian law, Reuters, 8 Temmuz 2007, http:// uk.reuters.com/article/2007/07/08/uk-palestinians-law-text-idukl088016620070708 Erişim tarihi: 8 Kasım 2012 20 Zanotti, Hamas: Background and Issues for Congress, CRS Report, 2 Aralık 2010, s.19 http:// www.fas.org/sgp/crs/mideast/r41514.pdf, Erişim tarihi: 28 Kasım 2011. Hamas takes full control of Gaza, BBC, 15 Haziran 2007, http://news.bbc.co.uk/2/hi/6755299.stm Erişim tarihi: 8 Kasım 2012 4
seçimlerinden sonra İsrail in 1967 öncesi sınırlarında kurulacak bağımsız Filistin devletini tanıması halinde İsrail le geçici bir ateşkes yapılacağını söylemiştir. 21 Ahmed YUSUF Hamas ın Siyasi Danışmanlığı görevini yürütmekte olan Ahmed Yusuf, 1950 yılında Gazze de doğmuştur. 1973 yılında El Ezher Üniversitesi nde makina mühendisliği okumak üzere Kahire ye gitmiştir. Mezuniyetinden sonra Körfez ülkelerinde medya sektöründe çalışmıştır. Ahmed Yusuf, Colorado Devlet Üniversitesi ve Missouri Üniversitesi nden yüksek lisans dereceleri aldıktan sonra Colombia Devlet Üniversitesinde doktorasını tamamlamıştır. 22 Yusuf un Haniye nin danışmanlığını yapması için Amerika dan Gazze ye çağrılmasında akademik kariyeri ve medya bilgisi etkili olmuştur. Daha sonra Haniye tarafından Dışişleri Bakan Yardımcılığı görevine de getirilen Ahmed Yusuf, Hamas içinde asıl katkısını genellikle kritik konularda Haniye ve hükümet adına yapılacak açıklamaları yazarak veya bunları yönlendirerek vermektedir. Sakinliği ve ılımlılığı ile bilinen Yusuf, Hamas ın dünyadaki diğer aktörlerle ilişki içerisinde olan ılımlı yüzü olarak değerlendirilmektedir. Yusuf un bu tutumu Hamas ve El Fetih arasındaki tartışmalar zirveye ulaştığı zaman iyimser tavrını devam ettirerek arabuluculuk rolünü üstlenmesinde de etkili olmuştur. 23 Hamas ve El Fetih birlikteliğini Filistin in geleceği için önemli bulan Yusuf Hamas bölünmüş bir Gazze istemiyor demiştir. 24 Hamas ın bildirgesinin uzun yıllar önce Filistin topraklarının Filistinlilerden alınması üzerine yazıldığını söyleyen Yusuf, Hamas eylemleri üzerinde belirliyici olmaya devam etmekle birlikte, örgütün günün gerçekleri doğrultusunda ideolojik olarak esneklik gösterdiğini de savunmaktadır. 25 21 As ad Ghanem, Palestinian Politics After Arafat A Failed National Movement, (Bloomington: Indiana University Press, 2010), s.158. 22 Osama Al-Essa, The Smiling Face of Hamas, Asharq AlAwsat, (Temmuz 14, 2007), Son Erişim Tarihi Kasım 8, 2012, http://www.asharq-e.com/news.asp?section=3&id=9575 23 Osama Al-Essa, The Smiling Face of Hamas, Asharq AlAwsat, (Temmuz 14, 2007), Son Erişim Tarihi Kasım 8, 2012, http://www.asharq-e.com/news.asp?section=3&id=9575 24 Ahmed Yousef, Hamas doesn t want a separate Gaza, Daily Star, (Şubat 18, 2008), Son Erişim Tarihi Kasım 7, 2012, http://www.dailystar.com.lb/opinion/commentary/feb/18/hamas-doesnt-want-a-separate- Gaza.ashx#axzz1f1HYBjyt 25 Bbcnews, http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4653706.stm, Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 5
Mahmud ZAHAR Hamas ın üst düzey yöneticilerinden biri olan Mahmud Zahar, 1945 yılında Filistinli bir babanın ve Mısırlı bir annenin çocuğu olarak Gazze nin Zeytun bölgesinde dünyaya gelmiştir. Kahire Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun olduktan sonra Ayn Şems Üniversitesi nde uzmanlığını genel cerrahi alanında yapmıştır. 26 Gazze ye döndükten sonra yeni kurulan Gazze İslam Üniversitesi nin Tıp Fakültesinin başına getirilen Zahar, bu dönemde Müslüman Kardeşlere katılmıştır. Hamas ı kurma fikrinin temelleri de bu yıllarda atılmıştır. Daha sonra Hamas ın öncü kadrosunu oluşturacak Abdülaziz Rantisi ve Şeyh Ahmed Yasin aynı zamanda üniversitede çalışma arkadaşlarıdır. 27 1989 yılında Şeyh Yasin in tutuklanması nedeniyle Rantisi ile birlikte Hamas ın gayri resmî liderliğini yapan Zahar, 1992 yılında Lübnan a sürgüne gönderilmiştir. Zahar, Gazze ye döndükten sonra Hamas ın Genel Sözcülüğünü üstlenmiş, bu dönemde hem İsrail hem Filistin yönetimleri tarafından birçok kez tutuklanmış ve aylarca hapishanede kalmıştır. 28 Şeyh Yasin in özellikle son dönemlerinde özel doktorluğunu da üstlenen Zahar, 2004 yılında önce Şeyh Yasin in ardından Rantisi nin İsrail kuvvetlerince öldürülmesinin ardından Hamas ın Gazze deki liderlerinden biri olmuştur 29 2006 seçimlerinde kendisine muhtemel başbakan gözüyle bakılmasına rağmen, bu göreve Haniye gelmiş 30 ve Zahar, Hamas hükümetinde Dışişleri Bakanlığı görevini üstlenmiştir. 31 Gazi HAMAD Gazi Hamad, 1964 yılında Tel Aviv e yakın Yibna köyünde dünyaya gelmiş ve uzun yıllar Refah mülteci kampında yaşamıştır. Anadili olan Arapçanın yanında akıcı bir 26 Seta, Filistinde Siyasi Aktörler ve Partiler, Mayıs 2012, s.62 27 Profile: Hamas Mahmoud Zahar, BBC News, 27 Ocak 2006. Erişim tarihi: Kasım 8, 2012 http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4653706.stm 28 Mahmud Zahar, Al Jazeera, 18 Nisan 2004, http://www.aljazeera.net/news/pages/11564a37-6e93-4bb2-81ab- 437f77128b28 29 Dört lideri de suikasttan kurtuldu, Milliyet, 28 Ocak 2006. Erişim tarihi: Kasım 8, 2012, http://www. milliyet.com.tr/2006/01/28/dunya/dun04.html. 30 Peter Michael Picucci, Terrorism s Operational Code: An Examination of the Belief System of Al- Qaeda and Hamas, yayınlanmamış doktora tezi, University of Kansas, 2008, s.103. 31 David Kenner, Enemies of Peace, Foreign Policy, 6 Ekim 2011. Erişim tarihi: Kasım 8, 2012 http://www.foreignpolicy.com/articles/2011/10/06/enemies_of_peace?page=full 6
şekilde İngilizce ve İbranice de bilen Hamad 32, 2006 yılında Hamas ın iktidara gelmesiyle birlikte hükümet sözcülüğü görevine getirilen Hamad, daha sonra halen yürütmekte olduğu Dışişleri Bakanı Yardımcılığı görevine atanmıştır. 33 2006 seçimlerinden sonra iktidara gelen Hamas ın nasıl bir yol izleyeceğine dair kaleme aldığı makalesinde, Hamas ın diğer İslamî hareketlerden farklı olarak siyasi ve sosyal anlamda ılımlı bir İslam anlayışına sahip olduğunu savunmuştur. 34 Hamad, Hamas ve El Fetih ile Gilad Şalit e karşı esir değiş tokuşu görüşmelerinde de önemli rol oynamıştır. Üsame HAMDAN Üsame Hamdan 1965 yılında Gazze deki Bureij mülteci kampında doğmuştur. Liseyi Kuveyt te okumuş ve üniversite eğitimi için Ürdün e giderek Yermük Üniversitesi Kimya bölümünden mezun olmuştur 35. 1998 yılında Hamas ın siyasi bürosunun Lübnan temsilciliğine atanan Hamdan, halen bu görevi devam ettirmektedir. 2010 un ortalarından itibaren Hamas ın dış ilişkiler sorumlusu olarak Beyrut ve Şam arasında faaliyetleri de yürütmektedir. Hamdan, 22 Ağustos 2003 te George W. Bush tarafından açıklanan Özel Küresel Teröristler listesinde ismi geçen altı Hamas liderinden birisidir. 36 İsrail i tanıma ve anlaşma konusunda Hamas ın net bir tavrı olduğunu belirten Hamdan, tarihsel çözümün 1967 öncesindeki sınırlar, tek devlet, seçimler ve 15 yıl boyunca inşa edilecek güven ortamının ardından yapılacak bir anlaşma olduğunu ifade etmiştir. 37 Fathi Ahmed HAMAD Hamas ın önde gelen liderlerinden biri olan Fathi Ahmed Hamad, 1961 yılında Gazze nin kuzeyindeki Beyt Lahiya da doğmuştur. 38 Gazze nin kuzey bölgesinde İzzettin 32 Personlog.info, http://www.personlog.info/facts/ghazi-hamad.html, Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 33 Seta, Filistinde Siyasi Aktörler ve Partiler, Mayıs 2012, s.64 34 Seta, Filistinde Siyasi Aktörler ve Partiler, Mayıs 2012, s.65 35 Webgaza.com, http://www.webgaza.net/palestine/people_profiles/hamdan_osama.htm, Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 36 Chehab, Inside Hamas: The Untold Story of Militants, Martrys and Spies, s.159 37 Seta, Filistinde Siyasi Aktörler ve Partiler, Mayıs 2012, s.67 38 Webgaza.net, http://www.webgaza.net/gaza_strip/north_gaza/people_profiles/hammad_fathi.htm, Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 7
El Kassam Tugayının komutanı ve aynı zamanda Hamas ın en yüksek kurulu olan Şura Konseyi nin iletişim sistemleri sorumlusu olarak görev yapmıştır. 2006 seçimlerinde Filistin Yasama Konseyi ne seçilen Hamad, 2009 yılında Gazze Savaşı esnasında İsrail in hava saldırısında öldürülen İçişleri Bakanı Said Sayyam ın yerine atanmıştır. Güvenlik güçleri üzerinde önemli bir etkiye sahip olan Hamad, bu gücü nedeniyle Hamas ve hükümet içerisinde ayrıcalıklı bir konum elde etmiştir. 39 Muhammed DEİF Asıl adı Muhammed İbrahim el Mısri olan Muhammed Deif, Gazze nin Han Yunus kasabasındandır ve 1965 doğumludur. 40 Gazze İslam Üniversitesinden mezun olan Deif, 22 Temmuz 2002 de başyardımcılığını yaptığı Salah Şehade nin suikast sonucu hayatını kaybetmesinden sonra Hamas ın askeri kanadı olan İzzeddin el Kassam Tugayları komutanlığına yükselmiştir. 41 Deif in akıl hocası İzzettin Kassam Tugaylarına bağlı eylem grubu komutanı olan, Hamas ın bomba yapıcısı olarak bilinen ve 1996 yılında bir suikast sonucu hayatını kaybeden Yahya Ayyaş tır. Deif in de silah yapım takımına dâhil olarak kısa menzilli el Kassam füzelerinin yapımına katkı sağladığı bilinmektedir. Deif, patlayıcı uzmanı olmadan önce Ebu Halid takma ismiyle eylemlere katılmıştır. Ayyaş ın ölümünden sonra da intikam almak için Tel Aviv ve Kudüs teki saldırılarının yöneticiliğini yapmıştır. İsrail Güvenlik Güçlerine göre Deif, El Kassam Tugaylarında donanımlı, iyi eğitilmiş ve mücadeleye motive edilmiş en az 5000 asker yetiştirmiştir. 42 Ahmed CABARİ 1960 yılında Gazze de doğmuştur. Gazze İslam Üniversitesi Tarih bölümünden mezun olan Cabari, medyada fazla görünen bir figür değildir. 13 yıl İsrail yönetimi 43, 2 yıl da Filistin Özerk Yönetimi tarafından hapiste tutulmuştur. Cabari, tutuklu Filistin asker- 39 Seta, Filistinde Siyasi Aktörler ve Partiler, Mayıs 2012, s.72 40 A.g.e, s.77 41 Alexandra Silver, Hamas Leaders, CRF, (Şubat 10, 2006), Son Erişim Tarihi Kasım 11, 2012, http:// www.cfr.org/palestinian-authority/hamas-leaders/p9811 ayrıca bakınız, http://www.princeton.edu/~achaney/tmve/wiki100k/docs/mohammed_deif.html,http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/ 2284055.stm, 42 Seta, Filistinde Siyasi Aktörler ve Partiler, Mayıs 2012, s.78 43 Jerusalempost, http://www.jpost.com/middleeast/article.aspx?id=291822, Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 8
lerinin salınması için en iyi yolun İsrail askerilerini kaçırmak ve tutuklamak olduğunu düşünmekte ve bütün Filistin askerleri serbest bırakılana kadar bu şekilde mücadele etmeye devam edeceklerini ifade etmektedir. 44 Ahmed Cabari, Haziran 2006 da Kerem Şalom kapısından Hamas tarafından kaçırılan İsrailli onbaşı Gilat Şalit in tutuklaması operasyonunu yönetmiştir. 45 Ekim 2011 de Mısır ın arabuluculuğuyla yapılan tutuklu değişimi görüşmelerini de Hamas adına yürütmüş olan Cabari, Takas Anlaşmasını Hamas ı temsilen imzalayan isimdir. 46 Cabari, bugün askeri olarak Gazze Şeridi ni kontrol eden kişi ve Hamas ın Genelkurmay başkanı olarak bilinmektedir. 47 Cabari, 12 Kasım 2012 tarihinde, İsrail Savunma Kuvvetleri tarafından düzenlenen bir suikast sonucu öldürülmüştür. 48 Filistin Kurtuluş Örgütü-HAMAS çatışmasının sebebleri Hamas ve Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) arasındaki çatışma ve anlaşmazlıkların başlama noktası 1993 yılında yapılan Oslo Anlaşmasıdır. 24 Nisan 1996 yılında Filistin Ulusal Konseyi nin İsrail i tanıması üzerine, Hamas büyük tepki göstermiş ve FKÖ nün Bağımsız Filistin durşunu zedelediği yönünde tepki göstermiştir. Bunun üzerine Hamas ın yaptığı bombalı saldırılar sonucunda FKÖ, Hamas yetkililerini tutuklamıştır. Hamas ve FKÖ arasındaki çatışmanın diğer sebeplerine bakıldığında ise El- Fetih in, İsrail le birlikte yaptığı güvenlik anlaşmalarıdıdr. FKÖ nün diplomatik savaş gütmesi, Hamas ınsa silahlı mücadelesini sürdürmesi, Filistin halkının kendi içinde de çatışmasına sebep olmuştur. Ayrıca Hamas ın İhvan anlayışını savunması ve Bağımsız Filistin İslam Devleti ni hedeflemesi, FKÖ nünse laik düzen anlayışı bir diğer çatışma sebebidir. Hamas ın terör örgütü listelerine alınması Hamas Bağımsız Filistin uğrunda silahlı mücadeleyi seçmiştir ve Filistin Devleti kurulana dek silahlı mücadeleyi bırakmayacağını defalarca bildirmiştir. 49 44 Seta, Filistinde Siyasi Aktörler ve Partiler, Mayıs 2012, s.79 45 Haaretz, http://www.haaretz.com/news/diplomacy-defense/profile-who-was-ahmed-jabari.premium- 1.477885, Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 46 A.g.e, s.79 47 A.g.e, s.79 48 İsrael Ministry of Foreign Affairs, http://www.mfa.gov.il/mfa/terrorism- +Obstacle+to+Peace/Terrorism+and+Islamic+Fundamentalism-/Ahmed_Jabari.htmi, Son Erişim Tarihi Aralık 22,2012 49 İsrahaber, Hamas: Filistin Özgürleşinceye Kadar Silahı Bırakmayacağız, Kasım 7,2012, Son Erişim Tarihi Ocak 11,2013 9
Hamas genellikle gerilla savaşı uygulamaktadır ve saldırılarının büyük çoğunluğu bombalı eylemlerden oluşur. Bu eylemlerin bazılarında sivil kayıpların gerçekleşmiş olması sonucunda Hamas, başta ABD ve Avrupa devletleri tarafından terör örgütü olarak kabul edilmiştir. Avusturalya: Hamas a bağlı olan İzzeddin El-Kassam Tuğay ı, 9 Kasım 2003 te Avusturalya tarafından terör örgütü kabul edilmiştir. 50 Canada: Terörle Mücadele Yasası uyarınca Hamas, Canada da 27 Kasım 2002 de terör örgütü kabul edilmiştir. 51 Avrupa Birliği: Hamas 2003 yılından beri Avrupa Birliği tarafından terör örgütü kabul edilmektedir. 52 İsrail: 30 Temmuz 2003 ten beri İsrail, Hamas ı terör örgütü kabul etmektedir. 53 Japonya: Japonya 2005 yılında yayınladığı bir raporda Hamas ı terör örgütü olarak kabul etmiştir. 54 Birleşik Krallıklar: 22 Eylül 2003 yılında İngiltere, Hamas ı terör örgütü listesine dâhil etmiştir. 55 Amerika Birleşik Devletleri: 10 Ağustos 1997 yılından beri Hamas, Amerika Birleşik Devletleri nin oluşturduğu terörist gruplar listesinde yer almaktadır. 56 Hamas ın 2000 ve 2004 yılları arasında düzenlediği 425 saldırının sonucunda 400 İsrailli nin öldüğü ve 2000 den fazla insanın yaralandığı söylenmektedir. Ayrıca 2001 ve Mayıs 2008 yılları arasında Hamas ın İsrail e saldırmak için 3000 Kassam Füzesi ve 2500 50 Listing of Terrorist roganisations Australian Goverment Attorney-General s Department, Ağustos 17, 2012, Erişim tarihi: Kasım 11, 2012, http://www.nationalsecurity.gov.au/agd/www/nationalsecurity.nsf/alldocs/95fb057ca3decf30ca256fab001f7fb D?OpenDocument 51 Currently listed entries Public Security and Emergency Preparedness Canada, National Security, Aralık 22, 2010, Erişim tarihi: Kasım 11, 2012, http://www.publicsafety.gc.ca/prg/ns/le/cle-eng.aspx#hamas 52 Council Common Position 2006/380/CFSP, Birleşmiş Milletler, Eylül 12, 2003, Erişim tarihi: Kasım 11, 2012, http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:32003e0651:en:html 53 İsrael Ministry of Foreign Affairs The Financial Sources of the Hamas Terror Organization, Temmuz 30, 2003, Erişim tarihi: Kasım 11, 2012, http://www.mfa.gov.il/mfa/mfaarchive/2000_2009/2003/7/the%20financial%20sources%20of%20the%20hamas% 20Terror%20Organiza 54 Japan s Foreign Policy in Major Diplomatic Fields, Erişim tarihi: Kasım 11, 2012, http://www.mofa.go.jp/policy/other/bluebook/2005/ch3-a.pdf 55 John WARE, Response to Interpol Inquiry by Charity Commission, BBC, Mart 2, 2009,, Erişim tarihi: Kasım 11, 2012, http://news.bbc.co.uk/panorama/hi/front_page/newsid_7915000/7915916.stm 56 Foreign Terrorist Organizations Bureau of Counterterrorism, Ağustos 10, 1997, Erişim tarihi: Kasım 11, 2012, http://www.state.gov/j/ct/rls/other/des/123085.htm 10
havan topu kullandığı da manşetlerde yer almaktadır. 57 Tüm bu olanlar sonrasında ise Avrupa devletleri ki özellikle İsrail in müttefikleri Hamas ı terör örgütü İsrail i ise işgalci olmalarına rağmen suçsuz görmektedir. Sonuç Hamas, Filistin halkının bağımsızlık mücadelesinde aktif bir rol oynamaktadır ve her geçen gün bünyesine yeni üyeler katarak istikrarlı büyüme göstermektedir. Filistin yönetiminde de söz sahibi olan Hamas gelecekte Filistin konusunda tek söz sahibi olabilir ya da FKÖ ile Filistin Devleti nin kurulması yolunda ortak hareket etme kararı alabilir. Resmi olarak Hamas dünyanın büyük bir bölümünde terör örgütü olarak kabul edilse de, Türkiye ve Ortadoğu ülkeleri tarafından kurtuluş örgütü olarak kabul edilmektedir. Hamas ın silahlı mücadeleyi bir kenara bırakması ve terör örgütü sıfatından kurtulması Filistin Devleti nin kurulmasında önemli bir adım olacaktır çünkü İsrail in kamuoyuna Filistin i terörle mücadele amacında işgal altında tutuyoruz gibi açıklamalarını geçersiz kılacaktır. Bunun yanı sıra El-Fetih le birlik içinde olması her ikisininde güçlenmesini sağlayacağı gibi, Filistin halkınında beraberliğini sağlayacaktır. Bu yüzden Hamas ın saldırıları bir yana bırakıp diplomatik yollara yönelmesi ve FKÖ ile birleşmesi Filistin Devleti nin kurulmasında en büyük adımlardan biri olabilir. 57 Israel At 'War to the Bitter End,' Strikes Key Hamas Sites, Fox news, 29 Aralık 2008, Erişim tarihi: Kasım 11, 2012, http://www.foxnews.com/story/0,2933,473448,00.html 11