ÇOCUKLARA ORYANTİRİNG EĞİTİMİ

ÇOCUKLARA ORYANTİRİNG EĞİTİMİ İKİNCİ BASKI Ekrem DENİZ Gülsen KARAMAN Fatih BEKTAŞ Oğuzhan YONCALIK Veysel GÜLER Ali KILINÇ Adem ATEŞ Ankara 2012 1

Kültür Ajans Yayınları No: 129 ISBN: 978 605 4432 37 0 Kültür Ajans Tanıtım ve Organizasyon Ltd. Şti. 2011 Kültür Bakanlığı Sertifika Nu: 17634 Kapak Tasarımı Kenan DEMİR Mizanpaj Kültür Ajans Tanıtım ve Organizasyon Ltd. Şti. Konur Sokak No: 66/7 Kızılay/ANKARA Tel: 0.312.4259353 Baskı Atalay Matbaacılık Ltd. Şti. Baskı Tarihi 1. Baskı, Eylül 2011 2. Baskı, Mayıs 2012 İsteme Adresi Türkiye Oryantring Federasyonu Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Ulus/ANKARA Kitabın her türlü telif hakkı Türkiye Oryantiring Federasyonuna aittir. Federasyonun izni olmadan kısmen ya da tamamen çoğaltılamaz. 2

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... 5 1. ORYANTİRİNGİN TANIMI... 7 1.1. Oryantiring Nedir?... 7 1.2. Oryantiring Türleri... 7 1.2.1. Koşu Oryantiringi (Foot Oryantiring)... 7 1.2.2. Kayak Oryantiringi... 8 1.2.3. Dağ Bisikleti Oryantiringi... 9 1.2.4. Engelliler İçin Oryantiring... 10 2. ORYANTİRİNG TERİMLERİ... 11 3. ORYANTİRİNGİN FAYDALARI... 12 4. ORYANTİRİNGİN KISA TARİHÇESİ... 14 4.1. Oryantiringin Türkiye deki Gelişimi... 14 5. HARİTA BİLGİSİ... 15 5.1. Haritanın Dili... 16 5.2. Konum Belirleme... 21 5.2.1. Konum Belirleme ile İlgili Etkinlikler... 24 5.3. Oryantiringte Yön Kavramı... 28 6. HAFIZA ÇALIŞMALARI... 33 7. HARİTAYI DOĞRU YÖNE KOYMAK... 42 7.1. Egzersiz Çalışmaları... 43 3

8. OKULDA ÇEŞİTLİ OYANTİRİNG ÇALIŞMA ŞEKİLLERİ. 46 8.1. Sınıf İçi Çalışmalar... 46 8.2. Salonda Yapılan Çalışmalar... 51 8.3. Bina İçinde Yapılan Çalışmalar... 51 8.4. Travers Çalışması... 53 8.4.1. Grid Oryantiringi... 54 8.4.2. Şerit Oryantiringi (Kazıklı Platformda)... 60 8.4.3. Kapalı Alan Oryantiringi (Kazıklı Platformda). 61 8.4.4. Kazık Oryantiringi... 63 9. PUSULA BİLGİSİ... 65 9.1. Pusula Nedir?... 65 9.2. Pusula Çeşitleri... 66 9.3. Pusula Bilgisi... 66 9.4. Haritayı Pusulayla Beraber Kullanma... 67 10. ORYANTİRİNGTE KULLANILAN MALZEMELER... 69 11. BASİT HEDEF YAPIMI... 72 12. ORYANTİRİNG YAPILACAK ALANIN KUŞBAKIŞI GERÇEK GÖRÜNTÜSÜ... 72 13. HEDEF BİLGİ KARTI... 73 KAYNAKÇA... 78 4

ÖN SÖZ Bu kitapla; oryantiring sporunun, eğlenceli ve eğitici etkinliklerle ilköğretim öğrencilerine tanıtılması ve öğretilmesi amaçlanmıştır. İçerikteki örnek oryantiring etkinlikleriyle spor disiplinleri arası katkı sağlamak da hedeflenmiştir. İlköğretim öğretmenlerine kılavuz olabilecek şekilde oldukça sade ve basitleştirilerek hazırlanmıştır. Öncelikle oryantiringin nasıl bir spor olduğu, türleri, oryantiringte kullanılan terimler ve oryantiringin faydalarına değinilmiştir. Oryantiring sporunda harita ve pusula bilgisi önemli bir yer tutmaktadır. Buradan hareketle harita ve pusula bilgisiyle ilgili bilgiler ve örnek etkinlikler kitapta mevcuttur. Ayrıca okullarda yapılabilecek çeşitli oryantiring çalışmaları ile de bu sporda başarının pekiştirilmesi amaçlanmıştır. Bunların yanında oryantiring sporunda kullanılan malzemelere de yer verilerek, öğrencilerin bu sporu daha iyi kavramalarına yönelik bilgiler aktarılmıştır. Oryantiring sporu sayesinde öğretilen kazanımlarla ilköğretim müfredatındaki bazı temel kazanımlar arasında bağ kurulabilmektedir. Bu değerli yayınla; ilköğretim okullarındaki değişik derslerde ve boş zaman faaliyetlerinde yapılabilecek oryantiring uygulamaları sunulmuştur. Bu değerli kaynağın hazırlanmasında emeği geçen Ekrem DENİZ, Gülsen KARAMAN, Fatih BEKTAŞ, Oğuzhan YONCA- LIK, Veysel GÜLER, Ali KILINÇ ve Adem ATEŞ e gönülden teşekkür ediyorum. Mehmet GENÇ Türkiye Oryantiring Federasyonu Başkanı 5

6

1. BÖLÜM ORYANTİRİNGİN TANIMI 1.1. ORYANTİRİNG NEDİR? Oryantiring koşarak hedef bulma sporudur. Hedefler harita üzerinde verilen sıralama üzerinde bulunmalıdır. Hedeflerin en kısa sürede bulunulması gerekir. Bir spor etkinliği olarak oryantiring (koşarak kayarak bisiklet sürerek veya diğer şekillerde hedef bulma); katılımcıların/sporcuların bilinmeyen veya az bildikleri bir alanda, harita ve pusula yardımı ile yönlerini bulup önceden yerleştirilmiş ve haritaya işaretlenmiş hedefleri bulmaya çalıştıkları bir spordur. Daha basit tanımla oryantiring, harita yardımıyla bulunacak yerin ve gidilecek yolun bulunmasıdır. Bireysel veya takım olarak yapılır (Karaca, 2008; IOF, 2008; Orben, Gawelin ve Nordström, 1981). 1.2. ORYANTİRİNG TÜRLERİ Uluslararası Oryantiring Federasyonu nun (IOF) tanıdığı oryantiring türleri aşağıdakiler gibi tanımlanmaktadır: 1.2.1. Koşu Oryantiringi Oryantiring, büyük miktarda zihinsel elementleri içeren bir dayanıklılık sporudur. Sporcunun pusula ve haritayla koşarken izlemesi gerektiği işaretlenmiş bir rota yoktur. Oryantiring haritası arazi hakkında yeterli detayları içerir (tepeler, arazi yapısı ve engeller gibi). 7

Oryantiringte başarılı olabilmek için sporcu mükemmel bir harita okuma becerisine, mutlak bir konsantrasyona ve yüksek bir hızda koşarken çabuk ve doğru rotayı seçebilme becerisine sahip olmalıdır. Gerekli malzemeler: yarışma forması, ayakkabılar, haritalar, pusula ve kontrol kartıdır. (Karaca, 2008) 1.2.2. Kayak Oryantiringi Kayak Oryantiringi, bir dayanıklılık ve kış sporudur. Yazın uygulanan oryantiringe benzer şekilde uygulanır ve büyük miktarda dayanıklılık ve zihinsel performans gerektirir. Elit düzeydeki bir kayak oryantiringcisi iyi bir dayanıklılık kayakçısı, iyi bir harita okuyucusu ve bu iki yeteneği birleştirebilendir. Atletler her yarışta yüzlerce rota seçiminden birini yüksek süratle yapabilmelidir. 8

Gerekli malzemeler: Kayak malzemeleri, harita tutacağı, harita, pusuladır. (Karaca, 2008) 1.2.3. Dağ Bisikleti Oryantiringi Dağ Bisikleti Oryantiringi, diğer oryantiring branşlarında da olduğu gibi bir dayanıklılık sporudur. Bu oryantiring türü, dağ bisikleti ve oryantiring heyecanlarını birlikte yaşatır. Sporcu için 9

en önemli oryantiring becerileri, rota seçimi ve harita hafızasıdır. Yüksek seviyedeki bir atlet iyi derecede bisiklete binmeli ve bisikletle tepe yukarı ve tepe aşağı yüksek hızda gidebilmelidir. Gerekli malzemeler: Bisiklet malzemeleri, kask, harita, pusula, harita tutacağıdır. (Karaca, 2008) 1.2.4. Engelliler İçin Oryantiring Engelli Oryantiring doğal arazide harita okumaya dayalı bir oryantiring disiplinidir. Bu disiplinin amacı, hareket kabiliyeti sınırlı insanların da yarışmalara katılabileceklerini göstermektir. 10

Elle veya elektrikle çalışan tekerlekli sandalyeli, yürüme değnekli veya bir yardımcı sayesinde hareket edebilen engellilerin yarıştığı ve süratli hareketin olmadığı bir yarışmadır. Gerekli malzemeler: Harekete yardımcı malzemeler, harita, kontrol kartı, pusuladır. (Karaca, 2008) 11

2. BÖLÜM ORYANTİRİNG TERİMLERİ Yön: Boylamlar ve pusuladaki kuzey oku arasında kalan açıdır. Oryantiring Haritası: Yeryüzü şekillerinin oryantiring sembolleriyle beraber kâğıda aktarılmasıdır. Kontrol kartı: Koşucuların kontrol noktalarına geldiklerini belirten ve üzeri numaralandırılmış kartlardır. Kontrol tanımlamaları: Kontrol noktasının numarasını, kodunu, arazi durumunu belirten uluslararası sembollerden oluşan tanımlamalardır. Bayrak (Fener): 30 x 30 ebatlarında beyaz ve turuncu üçgen prizmadan bir malzemedir. Okul öğrencileri için daha küçük olabilir. Hedef (Kontrol) kodu: Hedeflerin üzerinde bulunan numaralardır. Hedef (Kontrol) noktası: Haritada kırmızı daire ile çizilen ve merkezinde hedefin bulunduğu noktalar. Coğrafi kuzey: Meridyenlerde gösterilen kuzey, Kuzey kutbunu gösterir ve manyetik kuzeyle çakışmaz. Manyetik kuzey: Pusulada kırmızı noktayla gösterilmiş olan istikamettir. Oryantiring haritası: Özel renkler ve sembollerden yapılmış oryantiring çalışmalarına yarayan coğrafik haritadır. Zımba: Sert bir maddeden yapılmış ucunda küçük iğnelerin bulunduğu 9mm genişliğinde ve hedefe iliştirilmiş bir alettir (IOF,2000). 12

3. BÖLÜM ORYANTİRİNGİN FAYDALARI Oryantiring, fiziki olduğu kadar zihni de çalıştıran son derece sağlıklı ve zekâ gerektiren bir spordur. Sadece fiziğinizi geliştirmekle kalmaz ek olarak baskı ve stres altındayken bağımsız olarak düşünme ve zorlukları çözme yeteneğinizi de geliştirir. İki boyutlu haritayı üç boyutlu görmeyi sağlar. Bedensel ve zihinsel yetenekleri geliştirir. Açık havada yapılan bu spor dalı sporcunun genel bedensel ve yön bulma yeteneklerini arttırırken bireyin kişisel özelliklerini geliştirir Bireysel yapıldığında, bedensel yorgunluk altında düşünme yeteneğini geliştirir. Doğru karar verme yetisini geliştirir. Zorluklarla baş etmeyi öğretir. Yeteneklerinin sınırlarını (kendini) tanımayı öğretir. Takım olarak yapıldığında ise, liderlik vasıflarını arttırır ve dirayetli olmayı öğretir. Doğa bilincini uyandırır Açık havada yapılan bir spor dalı olduğu için sporcunun genel bedensel ve yön bulma yeteneklerini arttırırken bireyin kişisel özelliklerini de geliştirir Yanlıştan ders alıp doğruya odaklanmayı öğretir. Konsantrasyon becerisini geliştirir. Hızlı ve yaratıcı düşünme becerisini geliştirir. Öğrencilerin mantıklı düşünme ve problemleri bağımsız olarak analiz edip çözme yeteneğini geliştirir. 13

Yaş, cinsiyet, etnik köken, kültürsel köken ve sosyal statüden bağımsız olarak danışmayı ve iletişim kurmayı sağlar. Heyecanı artırır, rekabet duygusunu geliştirir. Çevre sevgisini artırır. Ailece doğaya çıkmayı teşvik ettiği için aile içi iletişimi artırır. (IOF, 1999). 14

4. BÖLÜM ORYANTİRİNG İN KISA TARİHÇESİ 20. yüzyılın başlarında İskandinav ülkelerinde başlamıştır. İlk olarak İsveç te ortaya çıkmıştır. Bölgenin coğrafi konum itibarıyla yılın uzun bir bölümünü kar etkisi altında geçiriyor olması, kar ve sisin kapladığı alanda hiçbir belirgin özellik görülmemesinden dolayı insanlar yollarını kaybediyorlardı. Zamanla kendilerine gidiş dönüş güzergâhları üzerinde bazı kriterler almaya başladılar. Teknolojinin gelişmesine bağlı olarak detaylı haritalar çizilmeye başlandı. Haritanın ölçeği büyütülerek en ince ayrıntıların bile haritaya aktarılması sağlandı. 20. yüzyılın başlarında sadece İskandinav ülkelerinin geleneksel sporu olarak bilinen oryantiring, zamanla gelişerek bir dünya sporu haline gelmiştir. 4.1. Türkiye deki Gelişimi Ülkemizde Koşarak Hedef Bulma olarak adını, ilk defa askerler arasında 1970 yıllarında duyurmuştur. 1971 yılının Ağustos ayında Norveç e giden askeri pentatlon takımının başında yer alan Binbaşı Hüsamettin YILMAZ, Binbaşı Çetin GÜRSES oryantiring ile tanıştığı bilinen ilk Türkler olmuşlardır. Norveç Alferna Oryantiring Kulüp başkanı Gunnar Frycklund tarafından bilgilendirilen Türk grubu daha sonra Viavalla da oryantiring etkinliğine katılarak Türk oryantiring tarihine geçmişlerdir. Askerlikte çok önemli iki kavram olan Harita ve pusula sayesinde koşarak hedef bulma adı altında Silahlı Kuvvetlerde spor olarak yapılmaya başlanan oryantiring, uzun yıllar boyunca silahlı kuvvetlerin kendi içinde yaptığı etkinliklerde devam etmiştir. (Aksın K. Mayıs 2008) 15

İlk sivil gruplar AOG (Ankara Oryantiring Grubu) ve İOG (İstanbul Oryantiring Grubu), 1999 yılında Oryantiring yapmaya başlamışlardır. İlk sivil ve resmi organizasyon Mayıs 2000 tarihinde Ankara da yapılan Türkiye Üniversiteler arası Oryantiring Şampiyonasıdır. 2001 yılında Mülkiye Spor Kulübünde Oryantiring branşı açılmıştır. Mülkiye Spor Kulübü siviller arasında kulüp sayısının artmasında ve federasyonlaşmada öncülük etmiştir. Eylül 2002 tarihinde Oryantiring Dağcılık Federasyonu bünyesine alınmasıyla ülkemizdeki faaliyetler hızla artmaya başlamıştır. 2004 yılı itibariyle İzcilik Federasyonuna bağlanmıştır. İlk Türkiye Oryantiring Şampiyonası 14-15 Aralık 2002 tarihinde Ankara da yapılmıştır. 2003 yılı içerisinde yurtdışı faaliyetleri (Dünya ve Balkan Şampiyonası, O-Ringen Yarışı), kademe yarışmaları, hakem ve eğitim seminerleriyle birlikte emekleme devresini de atlatmıştır. 2006 yılında yapılan olağan kurul ile Federasyonumuz özerkleşmiş, Türkiye Oryantiring Federasyonu adını almış ve ilk Genel Kurulda federasyon başkanlığına Nevzat VAROL seçilmiştir. 27 Aralık 2008 de yapılan 2 nci olağan genel kurulda ise başkanlığına Mehmet GENÇ seçilmiştir. 16

5. BÖLÜM HARİTA BİLGİSİ Yeryüzünün tamamının veya bir parçasının, kuşbakışı görünümünün, matematiksel yöntemlerle, istenilen oranda küçültülerek özel işaretli bir düzlem üzerine çizilmiş haline harita denir. (http://www.cografya.gen.tr) Oryantiring haritaları koşarken okumayı kolaylaştırmak ve detayları ifade edebilmek için farklı renk ve semboller kullanılır. Sporcu haritadan birçok bilgi okuyabilir. Bu bilgiler doğrultusunda oryantiring haritasında hedeflere ulaşmak mümkün olmaktadır. Harita üzerinde başlangıç, hedefler ve bitiş şu şekilde verilmektedir. Şekil 1 17

5.1. Haritanın Dili Aşağıda İlköğretim öğrencilerinin bilmeleri gereken Oryantiring harita sembolleri ve gerçek görünümleri bulunmaktadır. 18

19

20

21

22

23

5.2. Konum Belirleme Konum belirleme, çocuğun o an çevresinde bulunan nesneler arasında bulunduğu yerdir. Bunu basitçe yapılmış bir kroki üzerinde belirleyebilir. Bu krokiyi önce kendisi çizer daha sonra ailesi ve/veya öğretmeniyle beraber çizer. Resim 1' de Nasrettin Hocanın hazırlamış olduğu bir alanın öğrenciler tarafından krokisi çizilmektedir. Amaç haritaya kuş bakışı şeklinde bakmaktır. Resim1 Resim 2' de Nasrettin Hocanın tarafından salonda hazırlanan parkur öğrenciler tarafından haritayla beraber gezilir. Buradaki amaç haritayı doğru yönde tutmayı öğretmektir. 24

Resim 2 Resim 3' de öğrenci bahçenin konumuna göre elindeki haritayı doğru yönde tutmaktadır. Resim 3 25

Resim 4' de öğrenci kendi konumuna göre Nasrettin Hocanın hazırladığı alanı, sınıfını, odasının haritasını kuş bakışı çizmektedir. Amaç alanı veya nesneleri kuş bakışı olarak görmek ve konumuna göre nesneleri doğru yönde yerleştirmektir. Resim 4 26

5.2.1. Konum belirleme ile ilgili etkinlikler: Oyun 1 Oyunun Adı: Ben neredeyim Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç Ve Gereci: Sınıf krokisi, kırmızı karton, küçük oryantiring bayrakları, kırmızı kurşun kalem Oyunun Süresi: 2 ders saati Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Konum belirleme Eğitsel Değeri: Kinestetik duyu kazanımı Oyunun Açıklaması: Sınıfın kuzeyi öğrencilerle birlikte bulunur. Önceden hazırlanmış üzerinde büyük K harfi (kuzeyin K si) bulunan karton sınıfın kuzeyine asılır. Öğrencilere önceden hazırlanmış sınıf krokisi dağıtılır. Sınıfın şekline göre masaların üzerine yerleştirmeleri istenir. Kroki üzerinde kuzeyin parmakla gösterilmesi istenir. Öğretmenin kontrolünden sonra kuzey kenarı kırmızı kalemle çizilir. Öğrencilerden bulundukları yere kroki üzerinde kırmızı kalemle üçgen çizmeleri istenir. Öğrencilerin çizdikleri bu üçgenlerin, çıkış noktaları olduğu ifade edilir. Daha sonra küçük oryantiring bayrakları sıra ile sınıfın muhtelif yerlerine koyulur. Her konulan bayraktan sonra öğrencilerden sınıf krokisi üzerinde bayrağın bulunduğu yeri kırmızı kalemle çizmeleri istenir. Bu işlem 6,7 bayrakla tekrarlanır. Öğrenciler üçgeni ve bayrakları kurşun kalemle çizerek birleştirirler. Öğrenciler birer birer oturdukları yerden kalkıp çizdikleri gibi hedefleri krokilerini yönünde tutarak hedefleri dolaşırlar. Erken bitiren öğrenciler başka bir arkadaşı ile krokisini değişip parkurlarını tamamlarlar. 27

Değerlendirme: Okulda sınıfın yerinin nerede olduğu çizilmesi istenilir. Şekil 2 Şekil 3 28

29

Oyun 2 Oyunun Adı: Kuş bakışım Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç Ve Gereci: 3 boyutlu nesneler, öğrenci sayısı kadar A4 kağıdı ve kalem. Oyunun Süresi: 40 dk. Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Nesnelerin konumlarının kuşbakışı olarak çizilmesi Eğitsel Değeri: Üç boyutlu düşünme Oyunun Açıklaması: Öğretmenin önceden hazırlamış olduğu üç boyutlu nesneler basitten zora doğru sırası ile masanın üzerine farklı açılarda konur. Öğrencilerden bu konulan nesnelerin üstten (kuşbakışı) görünüşlerinin çizilmesi istenir. İkinci aşamada masanın üzerine birkaç tane nesne konur. Masayı ve üzerindeki nesnelerin masaya göre konumlarının çizilmesi istenir. Değerlendirme: Sınıftaki nesnelerin bulundukları konumunun çizilmesi. Resim 5 30

Oyun 3 Oyunun Adı: Hedefimi bul Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç Ve Gereci: Krokisi çizilmiş sınıf planı, kırmızı kalem Oyunun Süresi: 40 dk. Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Konum bilgisi kazandırma Eğitsel Değeri: Üç boyutlu düşünme Oyunun Açıklaması: Öğretmen öğrencilere önceden hazırlamış olduğu sınıf planını dağıtır ve kapının önüne geçer. Öğrencilere o anda bulunduğu yerin başlangıç olduğunu ve bu yere krokilerde üçgen çizmelerini ister. Öğrencilere birazdan sınıfta yürüyeceğini ve belli noktalarda duracağını söyler. Her durduğu noktaya bir çember işareti koymalarını ve birden başlayarak sayı ile de kodlamalarını ister. Son durduğu noktada ise öğrencilere burası bitiş diye belirtir ve oraya da çift çember işareti çizmelerini ister. Ayrıca her nokta birbiri ile düz çizgi ile bağlanmalıdır der. Öğretmen sınıfta yürümeye başlar ve son durduğu noktayı öğrencilere söyler. Değerlendirme: Yeni krokiler dağıtarak öğrencileri sırasıyla yürütür. 31

5.3. Oryantiringde Yön Kavramı Yön, bir yere gitmek için izlenen yoldur. Yön kavramında 4 ana, 4 ara yön bulunmaktadır. Çocuğun yaş grubuna göre önce ana yönler daha sonra ara yönler son olarak da ikisi aynı anda oyun formatında verilir. Oyun 4 Oyunun Adı: Ayı çıktı Oyunun Yeri: Spor salonu, okul bahçesi Oyunun Araç Ve Gereci: Yön kartları Oyunun Süresi: 20 dk. Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: 10 ve üzeri Oyunun Amacı: Yön kavramlarının kazandırılması Eğitsel Değeri: Hızlı karar verebilme, koordinasyon becerisi kazandırma ve dikkat seviyesini arttırma. Oyunun Açıklaması: Yönlerin yazılı olduğu kartlar hazırlanır ve oyun alanına yerleştirilir. Öğretmen sınıfı ortaya toplar. Öğrencilerle birlikte ana yönler tekrarlanır. Yönümüzü nasıl buluruz sorusunu sorar ve çocuklardan cevaplarını alır. Ayının doğada iyi göremediğini ve biz ayı gördüğümüzde sabit şekilde durursak bizi herhangi bir cisim olarak algılayabileceğinden dolayı, ayı çıktı komutundan sonra herkesin çömelerek olduğu yerde hareketsiz kalması gerektiğini söyler. Öğretmen yönleri söylediğinde söylenen yöne doğru herkesin koşması gerektiğini belirtir. Herkes yönlere doğru koşarken ayı çıktı komutunu verir. Öğretmen bir yön söyleyerek oyunu başlatır. Arada bir ayı çıktı diye komut verir. Bütün öğrenciler oldukları yerde kalırlar. Oyun bu şekilde komutlarla devam eder. Yanlış yapanlar elenir ve son kalan öğrenci oyunu kazanır. 32

Çeşitlendirme: İkinci derste ana yönlerle beraber ara yönlerde eklenerek oyunun çeşitlendirilmesi sağlanır. Değerlendirme: Öğretmen yön kartlarını kaldırır ve sınıfı merkeze toplar. Bütün öğrencilerin yönü öğretmene dönüktür. Öğretmenin verdiği yönergeye göre öğrenciler oldukları yerde söylenilen yöne dönmeye çalışırlar. Oyun 5 Oyunun Adı: Ben bir pusulayım Oyunun Yeri: Spor salonu, okul bahçesi Oyunun Araç Ve Gereci: Kırmızı renkli bir mendil Oyunun Süresi: 3 tekrar Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Yön kavramlarının kazandırılması Eğitsel Değeri: Koordinasyon becerisi kazandırmak, takım çalışması yapabilmek. Oyunun Açıklaması: Öğretmen öğrencileri eşit olarak 4 gruba ayırır. Daha sonra öğretmen bir merkezde durur ve kollarını açar. Sağ eline bir nesne alır. Sağ elindeki nesnenin yönünün kuzeyi ifade ettiğini söyler. Sol elinin yönü güneyi önü batı arkası doğu olur. Öğretmen öğrencileri kendisinin yönüne göre tek sıra halinde yerleştirir. Her gurubun yönü öğretmene bakacaktır. Öğretmen guruba kendisinin bir pusula ibresi olduğunu söyler ve pusulanın ibresi yön değiştirdikçe onunla beraber yön değiştirmek zorundadır. Değerlendirme: Öğretmen yüzünün kuzeye dönük olduğunu söyler ve öğrencilerden diğer yönleri bulmalarını ister. 33

Şekil 4 Oyun 6 Oyunun Adı: Hayvan dedektifi Oyunun Yeri: Okul bahçesi Oyunun Araç Ve Gereci: 4 farklı renkten 5 er adet zarf, kurtarılacak hayvan resimleri Oyunun Süresi: 1 ders saati Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Yön kavramlarının kazandırılması Eğitsel Değeri: Yöne becerisi kazandırmak, takım çalışması yapabilmek. Oyunun Açıklaması: Öğretmen bulunması gereken zarfları önceden yerleştirir. Öğrenciler okul bahçesinde topluca bulunurlar. Ana yönler hep birlikte tekrar edilir. Yönümüzü nasıl bulacağımız öğrencilerle birlikte tekrar edilir. Oyunun kuralları anlatılır. 34

Bazı hayvanların kaybolduğu bilgisi geldiği ve bunları bulmak için görevlendirildikleri söylenir. Hayvanlar kutup ayısı, penguen, tavşan ve panda olsun. Hayvanları bulmak için gruplara ayrılması gerektiği söylenir. Öğrenciler 4 gruba ayrılır. Her bir hayvanı arayacak gruba içerisinde talimatların bulunduğu farklı bir renk zarf verilir (Sarı kutup ayısı, mavi panda, kırmızı penguen, beyaz tavşan). Her grubun sadece kendi zarfıyla ilgilenmesi gerektiği diğer zarfları görse bile hiç ses çıkarmadan devam etmesi gerektiği önemle hatırlatılır. Aynı zamanda hangi hayvanın ilk kurtulacağı bilgisi de verilir. İlk zarfların hep birlikte açılmasıyla oyun başlar. Öğrenciler 4 farklı ana yöne doğru hareket eder. Her bir buldukları zarfların içersinde hangi yöne doğru gitmeleri gerektiği bilgisi vardır. Sırasıyla beş zarfı bulan öğrenci grubu başlangıca bulduğu hayvanın taklidini yaparak döner. Zarf İçerik Örnekleri: Zarf 1: Çocuklar aldığımız bilgilere göre kutup ayı sı kaybolmuş. Sizin göreviniz Kutup Ayısı nı bulmak ve yeniden Kuzey kutbuna götürmek. Bunun için öncelikle Kuzey kutbuna gitmelisiniz. Bulacağınız kırmızı renkli zarflar sizlere ipuçları verecek. Yazılan bilgileri dikkatli okuyun. Bulduğunuz zarfları yanınızda taşımalısınız. Sakın başka renk zarfı almayın. Onlar tuzak olabilir. İşte ilk ipucunuz. Anaokulunun olduğu yön Kuzey dir. Hepiniz Kuzey e doğru dönün ve ilerleyin. Zarf 2: Doğu ne tarafta. Unutmayın hepiniz Kuzey yönüne doğru bakarsanız Doğu sağınızda kalır. Doğu yönünde ilerleyin. Çite geldiğinizde zarfınızı bulacaksınız. Zarf 3: Kuzey den Doğu ya geldiniz ve ikinci zarfınızı buldunuz. Şimdi Güney yönüne gitmeniz gerekiyor. Unutmayın Kuzey yönüne doğru bakarsanız arkanız Güney dir. 35

Zarf 4: Çok iyi gidiyorsunuz. Neredeyse Kutup Ayısı nı bulacaksınız. Son alınan bilgilere göre buradan Batı yönüne doğru koşarken görülmüş. Unutmayın Kuzey yönüne doğru bakarsanız solunuz Batı dır. Zarf 5: Yaşasın sonunda Kutup Ayısı nı buldunuz. Aslında Kutup Ayısı nı kaçırmak istemişler ve bir kutuya koymuşlar. Kaçıranlar sizleri görünce kutuyu bırakıp kaçmışlar. Şimdi hemen kutuya zarar vermeden toplanma alanına dönün ve kutuyu öğretmeninize teslim edin. Değerlendirme: Ana yönlerin yanında ara yönlerde kullanılabilir. Öğretmen grup öğrencilerin her birine boş kâğıt verir. Her bir öğrenci kendi elindeki kâğıda bahçede bulunduğu yeri başlangıç noktası olarak üçgen çizer. 36

6. BÖLÜM HAFIZA ÇALIŞMALARI Foto grafik hafıza oryantiringde önemli bir konudur. Sporcu bir hedeften diğerine koşarken hangi tekniği kullanırsa kullansın haritayı kullanacaktır. Haritaya baktığında aklında arazi ve hedef ile ilgili ne kadar ayrıntıyı tutabilirse bu sporcuya o kadar avantaj sağlayacaktır. Foto grafik hafıza gelişimi ile ilgili birçok eser bulunmaktadır. Aşağıda verilenler sporcunun oryantiring ile ilgili foto grafik hafızasının gelişimi için kullanabilecek örnek çalışmalardır. (Karaca, 2008). Oyun 7 Oyunun Adı: Hafıza oyunu Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç Ve Gereci: Sıra, oyun kartları Oyunun Süresi: Ders saati Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Hafıza çalışması geliştirme Eğitsel Değeri: Foto grafik hafıza gelişimi Oyunun Açıklaması: Öğretmen yandaki şekilleri tek tek veya gruplar halinde kartlara çizer. Sporculara bu şekillerin hepsini sırayla gösterdikten sonra bir süre verip her sporcunun bunları kâğıtlarına çizmeleri ister. Hata sayısını en aza indirmek amaç olarak alınmalıdır. Değerlendirme: Benzer çalışmalar farklı şekil ve rakamlarla da yapılabilir. 37

Şekil 5 38

Oyun 8 Oyunun Adı: Eşleştirme Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç Ve Gereci: Masa, Oyun kartları Oyunun Süresi: Ders saati Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Hafıza çalışması, şekillerle rakamları eşleştirme Oyunun Açıklaması: İki masa aralıklı olarak karşılıklı koyulur. Bir masada olan sembolün diğer masada karşılığı olacak şekilde harita sembollerinden oluşan kartlar iki masa üzerine yerleştirilir. Masalara yerleştirdiğimiz kartların birinin altına harf, diğer masadaki aynı sembol kartının altına da sayı yazılır. Daha sonra oyuncuların eline boş bir kâğıt verilir. Oyunculardan bu kâğıda masalar üzerinde bulunan aynı sembollerdeki sayı ve harfleri eşleştirmeye çalışıp yazmaları istenilir. Değerlendirme: Doğru cevapların bulunma süreleri tartışılabilinir. Oyun 9 Oyunun Adı: Doğru isimlendir Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç Ve Gereci: Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Hafıza çalışması. 39

Oyunun Açıklaması: Çocukların eline 6 bölüme ayrılmış bir sayfa verilir. Sayfanın her bir bölümünde ayrı bir harita sembolü yer alır. Daha sonra da çocuklara başka bir sayfa verilir. Bu sayfada 6 bölüme ayrılmıştır ama boş bir sayfadır. Çocuklardan önceki sayfada gördükleri sembollerin isimlerini, aynı bölmeye denk gelecek şekilde bölmelere yazmaları istenilir. Değerlendirme: Doğru cevaplar sayılır. Oyun 10 Oyunun Adı: Sürpriz parkuru Oyunun Yeri: Okul bahçesi Oyunun Araç Ve Gereci: Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Hafıza çalışması. Oyunun Açıklaması: Öğretmen sınıfın belli noktalarına, üzerinde şekiller olan ve yan tarafında da şekillerin yanında boş kutucuklar olan bir harita hazırlar. Yarışa başlayan öğrenciye gideceği hedefi söyler. Öğrenci o hedefe haritaya bakarak gider ve haritada o hedefin olduğu boşluğa 1 yazar. Daha sonra bulduğu bu hedefin arkasına bakarak ikinci gitmesi gereken hedefi öğrenir. İkinci hedefe gider ve o hedefe de haritada 2 yazar ve o hedefin arkasına bakar 3. hedefe gider son hedeften sonra öğretmene haritasını teslim eder. (Şekil 6) Değerlendirme: Sonuçlar farklı gruplarca kontrol edilir. 40

Şekil 6 Oyun 11 Oyunun Adı: Hızlıyım Oyunun Yeri: Okul bahçesi, spor salonu, sınıf Oyunun Araç Ve Gereci: Çalışma kartları, huniler Oyunun Süresi: 3 tekrar Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Hafıza çalışması Eğitsel Değeri: Çabuk ve doğru karar vermede öz güven Oyunun açıklaması: Öğretmen önceden kontrol kartlarını ve cevaplarını hazırlar. Kartlarda bazı işlemlerin sonuçları, bazılarında soruları vardır. 9 huniden oluşan parkuru hazırlar (Şekil 7). Parkurda da kartlardaki soruların cevapları, cevaplarında soruları vardır. Öğrencileri iki gruba ayırır. Her gruptan 41

birer öğrenci parkura girer. Ellerindeki kartta işaretli olan hedeflere gider ve kartına bulduğu sonuçları yazar. Parkuru bitiren en arkaya geçer ve sıradaki öğrenci farklı bir kartla oyuna girer. Parkuru en hızlı tamamlayan grup başarılı olur. Şekil 7 9+5 15 2X5 12.. 7X7. 5 Değerlendirme: Doğru cevaplar üzerinden konu tartışılır. 42

Oyun 12 Oyunun Adı: Harf bulmaca Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç Ve Gereci: Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Hafıza çalışması Eğitsel Değeri: Dikkat ve Oryantiring kavramlarının pekiştirilmesi Oyunun Açıklaması: Sporcu bulduğu kelimeleri aşağıda örnekte gösterildiği gibi çizer/siler. Tüm kelimeleri bulduktan sonra sporcudan çizilmeyen/ silinmeyen harfleri yan yana yazarak anahtar cümleyi yazması istenir. En kısa sürede ve hatasız bulmacayı çözmek amaç edinmelidir. Değerlendirme: Kelime Bulmacasının oryantiring ile direkt ilgisi olmamasına karşın, sporcuların (özellikle yeni başlayanların) oryantiring kelime dağarcığının gelişmesi açısından önemlidir. Aşağıda bunun örnek bir çalışmasını görebilirsiniz. Uygulama şu şekildedir: Sporcu bulduğu kelimeleri aşağıda örnekte gösterildiği gibi çizer/siler. Tüm kelimeleri bulduktan sonra sporcudan çizilmeyen/ silinmeyen harfleri yan yana yazarak anahtar cümleyi yazması istenir. En kısa sürede ve hatasız bulmacayı çözmek amaç edinmelidir. 43

Kelime Bulmaca O O P U S U L A E P E T R T İ Ç R Ç U K U R Y E R E D Y A N Ç Ç Y Ü N A Ğ A Ç I T A B E D U E I A K G Z I M B A L O Y Z O R Ş G N Ö İ T K I L I L A Ç U Ğ U M N T K R A N İ B K A Y A K U B E A İ Ç İ H A R İ T A İ Ş İ T İ B L R A N A R A Ğ A M K Ö P R Ü R Ş İ Ğ T P A T İ K A İ Y E N Ü G A N A İ N K E Ç L Ö P A R K U R B G G Ö L I T R A K L O R T N O K I T T A H K İ R T K E L E G Ö Ğ T O P O Ğ R A F Y A R R E N E F U Y U K E N D U V A R T Ü N E L H E D E F İ Y O R U M Ş I R A Y K O N T R O L T A N I M L A R I Yukarıdaki harf tarlasında bulacağınız kelimeler Ağaç-Ağaç kökü - Başlangıç - Batı - Bina - Bitiş - Burun - Çalılık - Çeşme Çit - Çukur - Dere - Doğu - Duvar - Elektrik hattı - Fener - Girinti - Göl Güney - Harita - Hedef - Kaya - Kontrol kartı- Köprü - Kontrol Tanımları Kuyu - Kuzey - Mağara - Oryantiring - Ölçek - Parkur - Patika - Pusula Tepe - Topoğrafya - Tünel - Yarış -Yol Zımba ADI SOYADI: BİTİŞ DK: PUAN: 44

7. BÖLÜM HARİTAYI DOĞRU YÖNE KOYMAK Resim 6 Resim 6 da görüldüğü gibi Nasrettin Hocanın elinde bir harita var ve Hoca bu haritayı önündeki yola yolun sağ ve solundaki binalara, sağındaki göle vb. göre haritasını konumlandırmıştır. Şu anda Hocanın haritası yönündedir. Biz buna haritamızı arazideki şekillere bakarak yönüne koyduk deriz. Bu şekilde pusula kullanmamıza da gerek yoktur. Oryantiring yapan bir öğrenci haritayı iki farklı şekilde yönüne koyar. 45

Birincisi: Arazide öğrencinin çevresinde bulunan nesneler haritada da aynı şekilde çevresinde bulunuyorsa harita yönünde demektir. Öğrencinin bunu yapabilmesi için haritada tam olarak nerede olduğunu bilmesi gerekmektedir. Öğrenciye o an bulunduğu nokta ilk olarak öğretmen tarafından gösterilebilinir. Daha sonraki aşamalarda öğrenci kendisinin haritada nerede olduğunu bulabilir seviyeye gelmelidir. Anlamak için sorular: Önümde ne duruyor? Sağımda ne duruyor? Solumda ne duruyor? 7.1. Egzersiz Çalışmaları Oyun 13 Oyunun Adı: (öğrencilerin ilgisini çekebilecek bir oyun adı söyleyin) Oyunun Yeri: Okul bahçesi, spor salonu Oyunun Araç Ve Gereci: çalışma kartları, huniler, iki adet oryantiring bayrağı, Oyunun Süresi: 2 tekrar Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: sınıf mevcudu Oyunun Amacı: haritayı yönüne koyabilme Eğitsel Değeri: Yön bilgisi (kuzey) Oyunun Açıklaması: Öğretmen öğrencilerin ellerine haritayı verir ve öğrencilerin kendi etrafında dönmelerini ister. Haritayı döndürmemelerini hep sabit durmasını ister. Öğretmen 8 46

huniyi şekil 8 de olduğu gibi yerleştirir. Çalışma kâğıtlarına da aynı şekilde hunilerin yerlerini işaretler. Kartlara 4 farklı şekilde hunilerin arasından geçebilecekleri şekilde çizgiler çizer. Öğrencileri iki gruba ayırır. Grupların karşısına kuzey tarafı belirtilecek şekilde bayrakları yerleştirir. Her gruptan bir kişiye farklı kartlar verir. Kartın üzerinde çizilmiş olan çizgiyi takip edecek şekilde yürümelerini ister. Yürürken haritalarının yönlerini hep aynı kalması gerektiğini hatırlatır. Öğrenci yürürken kendisi yön değiştirir. Ancak haritanın kuzeyi hep kuzeyi gösterir şekilde olur. Etabın sonuna kadar giden öğrenci haritasını çevirmeden kendi etrafında dönerek yeniden çizgiyi takip ederek başladıkları yere dönmeleri istenilir. Gelen öğrenci en sona gönderilirken sıradaki öğrenciye farklı bir kart verilir ve bunu takip etmesi istenilir. Şekil 8 47

Değerlendirme: İki grubun birbirleriyle zamana karşı yarışmaları sağlanır. Oyun 14 Oyunun Adı: : (öğrencilerin ilgisini çekebilecek bir oyun adı söyleyin) Oyunun Yeri: Okul bahçesi, salonu veya oyun alanı Oyunun Araç Ve Gereci: Oyunun Süresi: 2 tekrar Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Haritayı sembollerini öğrenmek Eğitsel Değeri: Sembol bilgisi edinme Oyunun Açıklaması: Öncelikle bir oyun lideri seçilir. Daha sonra oyundaki herkese oyun için hazırlanmış olan küçük harita kartları dağıtılır. Kişilere dağıtılan harita kartları herhangi bir haritanın belirli bölgelerinden kesilerek yapılır. Oyuna renklik katması açısından herhangi bir çizgi film kahramanının kostümünü giymiş bir figüranımız olabilir. Herkes oyun liderinin karşısına geçer. Oyun lideri ortaya geçtikten sonra harita sembollerinden herhangi bir tanesini yüksek sesle arkadaşlarına söyler. Oyuncuların ellerindeki haritada söylenilen sembol kimde varsa karşı tarafa geçer. Söylenilen sembolü olmayan oyuncular ortadaki oyun liderinden ve figürandan kaçarak yakalanmadan karşıya geçmeye çalışırlar. Eğer yakalanan olursa liderin yanına gelir ve diğer oyuncuları yakalamaya çalışır. Bu şekilde oyun bütün oyuncuların yakalanması ile sona erer. En son kalan kişi de oyunun galibi olur. 48

8. BÖLÜM OKULDA ÇEŞİTLİ OYANTİRİNG ÇALIŞMA ŞEKİLLERİ 8.1. Sınıf İçi Çalışmalar: Oyun 15 Oyunun Adı: Eşini bul Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç Ve Gereci: makas, iki aynı harita, amaca göre harita sembolleri Oyunun Süresi: Ders saati Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Hafıza çalışması geliştirme Eğitsel Değeri: Sembolleri ve haritayı tanıma Oyunun Açıklaması: Öğretmen birbirinin aynısı olan haritayı eşit parçalara böler. Bölünen harita parçaları ters çevrilerek karıştırılır. Her seferinde iki parça açılır. Aynı parçalar bulunduğu zaman oyuncu bulunan parçayı yana koyar. Son parça bulunana kadar oyun devam eder. En çok parçayı bulan takım oyunu kazanmış olur ( bu oyun öğrencilerin seviyesine uygun olarak sadece sembollerle de yapılabilir). Değerlendirme: Sembollerin sorulması Oyun 16 Oyunun Adı: Yapboz Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç Ve Gereci: makas, iki aynı harita, amaca göre harita sembolleri Oyunun Süresi: Ders saati Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) 49

Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Hafıza çalışması geliştirme Eğitsel Değeri: Sembolleri ve haritayı tanıma Oyunun Açıklaması: Öğretmen bir haritayı sınıfa gösterir. Gösterilen bu haritayı çeşitli şekillerde makasla böler. Böldüğü haritayı masanın üstünde karıştırır. Öğrencilerde bölünen harita parçalarını birleştirip bir bütün haline getirmeye çalışır. Yine amaca ve seviyeye uygun haritalar seçilir. Değerlendirme: Sembollerin sorulması (örneğin 10 soruluk çoktan seçmeli bir test uygulanabilir) Resim7 50

Resim 8 51

Oyun 17 Oyunun Adı: : (öğrencilerin ilgisini çekebilecek bir oyun adı söyleyin) Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç ve Gereci: sınıfın krokisi, orantiring bayrakları, Oyunun Süresi: Ders saati Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Haritayı doğru okuyabilmeye hazırlık Eğitsel Değeri: Kroki bilgisi Oyunun Açıklaması: Öğretmen sınıfın bir krokisini çıkartır. Sınıfa bazı hedefler koyar. Koyulan bu hedefler kroki üzerinde kırmızı dairelerle gösterilir. Hedefler sırasıyla bulunmalıdır. Yapılan bu kroki çoğaltılarak her öğrenciye birer tane verilir. Öğrenciler koridorda sıralanırlar ve sınıfa belli süreli aralıklarla tek tek girerler. Öğrenciler ellerindeki krokiyle beraber sınıftaki hedefleri sırasıyla dolaşarak bulmaya çalışırlar. Değerlendirme: Etkinlik sırasında her bir öğrenci için süre tutulabilir. Oyun 18 Oyunun Adı: : (öğrencilerin ilgisini çekebilecek bir oyun adı söyleyin) Oyunun Yeri: Sınıf Oyunun Araç ve Gereci: 52

Oyunun Süresi: Ders saati Oyunun Seviyesi: 9,10,11 Yaş (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) Oyuncu Sayısı: Sınıf mevcudu Oyunun Amacı: Haritayı doğru okuyabilmeye hazırlık Eğitsel Değeri: Kroki bilgisi Oyunun Açıklaması: Öğretmen sınıfın bir krokisini çizer. Sınıfa hedefler koyar. Her hedefe bir ismin veya nesnenin sadece bir harfini yazar. Her öğrenciye birer tane sınıfın krokisi verilir. Öğrenciler tek tek çıkarak hedefleri sırasıyla dolaşırlar. Bütün hedefleri dolaştıktan sonra hedeflerdeki harfleri birleştirerek cevabı bulur ve kazanmış olur. Değerlendirme: Her hedefe bir cümlenin tek kelimesi yazılabilir. 8.2. Salonda Yapılan Çalışmalar: Sınıfta yapılan çalışmalardan sonra öğrencilerimizi spor salonuna yönlendiriyoruz. Buradaki temel esas spor salonunun çizgilerinin haritayı yönüne koymada kullanılmasıdır. Uygulama şu şekilde olur: Öncelikle salonun haritası çıkartılır. Bu harita üzerinde hedefler yerleştirilir(çizgilerin belirli yerlerine yapışkanlı kağıtlar yapıştırılıp değişik kodlar yazılabilinir). Öğrenciler bu harita üzerinde uygulama yapar. Uygulamada harfler kullanılacağı gibi sayılarla işlemlerde yapılabilir. 53

Şekil 9 8.3. Bina İçinde Yapılan Çalışmalar Spor salonunda yapılan çalışmadan sonra bina haritamızı katlara ayırarak çizebiliriz. Hedeflerimizi harita üzerine yerleştiririz. Burada dikkat edeceğimiz noktalar hedeflere öğrencilerin istedikleri sırada ulaşmasıdır. İstenirse bu etkinlik puan oryantiringi şeklinde yapılabilir. Yani her hedefin kendi puanı vardır. Öğrenci istediği hedefe giderek puan toplar. En kısa sürede en çok puanı toplayan öğrenci kazanmış olur. Buradaki en önemli nokta toplu çıkış olacağından çabuk biter. 54

Şekil 10 8.4. Travers Çalışması Sonraki sayfalarda açıklamaya çalışılan dört uygulama aynı platform üzerinde yapılmaktadır. Platformu oluşturmak için Şekil 14 deki gibi 90 cm boyunda 64 kazık 5 metre aralıklarla gibi düz bir zemine çakılır. Daireler kazıkları, sayılar kazık numaralarını ifade eder. Her kütükte iki harften oluşan farklı bir kod bulunur (örneğin FK). Bu kodlar tüm kazıklarda aynı yöne yazılmalıdır (örneğin her kazığın güney yüzüne). Aşağıda örnek bir kod tablosu ile oluşturulmuş platformu görülebilmektedir(şekil 11). 55

Şekil 11 N Şekil 12 56

8.4.1. Grid Oryantiringi: Ana yön istikametinde (kuzey güney veya doğu batı) iki kazık arası 50 metre, ara yönler istikametinde (kuzeydoğu güneybatı veya kuzeybatı güneydoğu) iki kazık arası 100 metre olduğu kabul edilir*. Sonraki sayfalardakilere benzer parkurları oluşturulur 1. 2. 3. ve 4 üncü kazıkların başında birer öğrenci geçer. Her öğrenciye bilgi kartından (Şekil 13) bir tane verilir. Her öğrenci elinde bir kalem olmalıdır. Öğrencilerden öncelikle başladığı kazığın numarasını daire içine alırlar (burada 1) ve BAŞLANGIÇ NOKTASI bölümüne o kazığın kodunu yazar (burada BH). Bu çalışmada kullanılan bilgi kartı Şekil 14 teki gibi açılı olarak da uygulanabilir. Öğrenciler aynı bilgi kartı ile fakat farkı kazıklardan (1 2 3 4 numaralı kazıklardan) başlayarak koşacakları için birbirine denk fakat farklı sonraki sayfadaki gibi KIRMIZI, YEŞİL, MAVİ ve SİYAH (Şekil 14-15-16-17) olarak adlandırdığımız dört parkurda koşmuş olacaklardır. Şekil 13 57

Şekil 14 KIRMIZI PARKUR Şekil 15 YEŞİL PARKUR 58

Şekil 16 MAVİ PARKUR Şekil 17 SİYAH PARKUR 59

Dikkat edilirse farklı hedeflere uğruyor olsa da tüm parkurlar aslında aynıdır. Her parkur farklı kazıktan başlamakta ve farklı bir kazıkta son bulmaktadır. Yukarıdaki dört parkur sırasıyla 1 2 3 4 numaralı kazıklardan başlamakta ve yine sırasıyla 2 3 4 5 numaralı kazıklarda bitmektedir. Dört öğrenci aynı anda kazık traversine başlar. Öğrencilerin bilgi kartındaki ipuçlarına göre sırasıyla tüm hedefleri bulması ve bulduğu hedeflerdeki kodları bilgi kartındaki uygun yerlere yazması istenir. Örneğin birinci hedefe gitmek için sağa doğru çapraz iki kazık gidecektir. 1 inci hedefin kodunu (1 numaralı parkur için Kod DG dir) yazdıktan sonra ikinci hedefe gitmek için elindeki bilgi kartına bakar (Burada 100 metre KUZEYBATI yazmaktadır). 1 inci hedeften sonra sola doğru çapraz bir kazık ilerler ve ikinci hedefi bulur (1 numaralı parkur için Kod CI dır). Öğrenci bu şekilde tüm hedefleri bulmaya çalışır. Bir dakika olunca eğitmen düdüğü çalar ve çalışma biter. Düdükten sonra bilgi kartına herhangi bir şey yazılmamalıdır. 1 dakikada tüm kodlar doğru olarak yazılmalıdır. Bu şekilde tek parkur koşulabileceği gibi belli aralıklarla (örneğin 5 dakika arayla) farklı parkurlar aynı öğrenciye koşturulabilir. Sonraki sayfada örnek çalışmada koşulan dört parkurun cevap anahtarları bulunmaktadır. Bu çalışmaya başlamadan önce bu şekilde bir cevap anahtarı hazır olmalıdır. 60

Şekil 18 CEVAP ANAHTARI 61

Yukarıda örnek olarak verilen parkurları daha da çeşitlendirmek mümkündür. Bu şekilde yapılarak istenilen sayıda öğrenci aynı anda koşturulabilir. Dikkat edilmesi gereken husus tüm parkurların birbirine eşit olması gerektiğidir. 8.4.2. Şerit Oryantiringi (Kazıklı Platformda): Yukarıdaki platform üzerine, aşağıda görüldüğü gibi tüm kazıklardan geçecek şekilde şerit çekilir. Ve bu şerit üzerinde istenilen kazıklar hedef noktası olarak belirlenir (pembe daireler hedef noktalarıdır) ve kod harfleri altına hedef resmi yapıştırılır. Şekil 19 Şerit Oryantiringi (Kazıklı Platformda) Öğrenci, başlangıç noktasında (üçgende) haritasını alır ve şeridi takip ederek koşmaya başlar. Öğrenci şeridi takip ederse tüm hedef noktalarına uğrayacaktır. Bu, hata yapmasını engellemekle beraber parkuru uzun sürede tamamlamasına sebep olur. Bu sebeple öğrenci istediği noktada şeritten çıkarak kestirmeden gidebilir ve daha kısa sürede hedefleri bulabilir. Bul- 62

duğu hedef kodlarını elindeki kâğıtta ilgili bölüme yazar ve bitiş noktasında eğitmene teslim eder. Öğrenciler belli zaman aralıkları (örneğin iki dakika) ile çıkış alırlar. Çıkış hakemi çıkış zamanını, varış hakemi varış zamanını yazar. Çıkış ve varış hakemlerinin kronometreleri aynı anda başlamalıdır. Parkuru hatasız ve en kısa zamanda bitirmek amaç edinmelidir. Bu çalışma ile yeni başlayan öğrenciler oryantiring yarışma kavramına yavaş yavaş adapte olurken, kestirmeden gitme ve bunu yaparken de yorum yapma becerilerini geliştirirler. Aşağıda ise şerit oryantiringi parkurunun cevap anahtarı bulunmaktadır. Bu çalışmaya başlamadan önce bu şekilde bir cevap anahtarı hazır olmalıdır. Şekil 20 Şerit Oryantiringi (Kazıklı Platformda) Cevap Anahtarı 8.4.3. Kapalı Alan Oryantiringi (Kazıklı Platformda): Şerit oryantiringinin benzeri bir çalışmadır. Farklı olarak siyah olarak çizilen şeritler geçilmesi yasak olan engellerdir. Kazıklı platform üzerinde aşağıda görüldüğü gibi istenilen ka- 63

zıklar hedef noktası olarak belirlenir (pembe daireler hedef noktalarıdır). Uygulama şu şekildedir: Platform üzerine aşağıda örnekte görüldüğü gibi siyah çizgilerden geçecek şekilde şeritler çekilir. Bu şeritlerin üzerinden atlayarak koşmak yasaktır. Gri bölgeler geçilmesi yasak alanları belirtmektedir. Öğrenci, başlangıç noktasında (üçgende) haritasını alır parkuru koşmaya başlar. Bulduğu hedef kodlarını elindeki kâğıtta ilgili bölüme yazar ve bitiş noktasında eğitmene teslim eder. Öğrenciler belli zaman aralıkları (örneğin iki dakika) ile çıkış alırlar. Çıkış hakemi çıkış zamanını, varış hakemi varış zamanını yazar. Çıkış ve varış hakemlerinin kronometreleri aynı anda başlamalıdır. Parkuru hatasız ve en kısa zamanda bitiren birinci olur. Bu çalışma ile öğrenciler oryantiring yarışma kavramına yavaş yavaş adapte olurken, doğru rota seçme ve bunu yaparken de yorum yapma becerilerini geliştirirler. Şekil 21 Aşağıda Kapalı Alan Oryantiring (Kazıklı Platformda) parkurunun cevap anahtarı bulunmaktadır. Bu çalışmaya başlamadan önce bu şekilde bir cevap anahtarı hazır olmalıdır. 64

Şekil 22 Kapalı Alan Oryantiringi (Kazıklı Platformda) Cevap Anahtarı 8.4.4. Kazık Oryantiringi: Şerit oryantiringinin benzeri bir çalışmadır. Farklı olarak takip edilecek bir şerit yoktur. Kazık platform üzerinde aşağıda görüldüğü gibi istenilen kazıklar hedef noktası olarak belirlenir (pembe daireler hedef noktalarıdır). Uygulama şu şekildedir: Öğrenci, başlangıç noktasında (üçgende) haritasını alır ve koşmaya başlar. Bulduğu hedef kodlarını elindeki kâğıtta ilgili bölüme yazar ve bitiş noktasında varış hakemine teslim eder. Öğrenciler belli zaman aralıkları (örneğin iki dakika) ile çıkış alırlar. Çıkış hakemi çıkış zamanını, varış hakemi varış zamanını yazar. Çıkış ve varış hakemlerinin kronometreleri aynı anda başlamalıdır. Parkuru hatasız ve en kısa zamanda bitirmek amaç edinmelidir. Bu çalışma ile öğrencinin oryantiring yarışma kavramı pekiştirilmiş olur. 65

Şekil 23 Aşağıda kazık oryantiringi parkurunun cevap anahtarı bulunmaktadır. Bu çalışmaya başlamadan önce bu şekilde bir cevap anahtarı hazır olmalıdır. Şekil 24 Kazık Oryantiringi Cevap Anahtarı Sınıfta yaptığı çalışmalar: İsim bulma, cümle kurma, matematik çalışmaları. 66

Salonda yaptığı çalışmalar: Şifre bulma, matematik çalışmaları. Bina içinde yaptığı çalışmalar: Bulunduğu katta yaptığı çalışmalar, diğer katlarda da yaptığı çalışmalar. Travers çalışması: Yön bulma, şerit, kapalı alan, grid. Bahçe çalışmaları: Bahçede bulunan nesnelerle yapılan çalışmalar, konum belirleme, haritayı yönüne koyma(karaca, 2008). 67

9. BÖLÜM PUSULA BİLGİSİ 9.1. Pusula nedir? Pusulanın tanımı: Üzerinde kuzey güney doğrultusunu gösteren bir mıknatıs iğnesi bulunan ve yön tespit etmek için kullanılan kadranlı araç, yön belirteci. Şekil 25 de tablalı oryantiring pusulasının bölümleri görülmektedir. Şekil. 25 68

9.2. Pusula Çeşitleri: Şekil 26 9.3. Pusula Bilgisi Pusula kullanımında dikkat edilecek hususlar: Pusula, pusula ibresinin sapmasına neden olabilecek metal eşyalardan, elektrik akımı taşıyan gerilim hatlarından, telefon hatlarından, dikenli tellerden, metal ağırlıklı kayalardan, maden yataklarından belli uzaklıklarda kullanılmalıdır. Bazı etki mesafe örnekleri aşağıda verilmiştir. Yüksek gerilimli enerji hatlarından Telefon hatlarından Araba Dikenli teller 55 metre, 10 metre, 15 metre, 5 metre, 69

Cep telefonu 1 metre, Metal malzemelerden en az 1 metre Saat 0.5 metre, 9.4. Haritayı Pusulayla Beraber Kullanma Resim 9 1- Haritada şu an bulunduğun yer üçgenin olduğu yer ise, Üçgeni göbeğinin hizasına getir ve gideceğin yönü de tam karşına al. 70

Resim 10 2-Haritanın yönünü hiç bozmadan pusulamızın yan kenarını haritada gösterilen çizgiye teğet değdiririz. Resim 11 3- Haritanın şeklini bozmadan bir müddet işimize yaramayacak alanlarını katlarız. 71

Resim 12 4-Şimdi ise en önemli adım olan pusulanın döner manyetik ibresini haritanın kuzey çizgilerine paralel gelinceye kadar sağa veya sola yavaşça dönmektir. Resim 13 5- Haritanın kuzeyi ile Pusulanın kuzeyi birbirine çakıştıktan sonra ise o an vücudumuzun bulunduğu yöne doğru, pusulanın açısını da kaybetmeden hatta kendimize ilerde bir nesneyi de kerterizde alarak ilerlemektir. 72

10. BÖLÜM Çocuklara Oryantiring Eğitimi ORYANTİRİNGDE KULLANILAN MALZEMELER Kıyafet: Üzerine tam olarak oturmayan nefes alabilir ve teri vücuttan atan kumaştan olmalıdır. Ayakkabı: Mümkünse su geçirmez özelliği olan ve tabanı çivili ya da zeminde kaymayacak şekilde olmalıdır. Pusula: Haritayı yönüne oturtmak için kullanılır ve parmak pusula tercihimizdir. Hedef: Arazide bulmaya çalıştığımız turuncu beyaz renklerinde 30x30 ebatlarında üçgen prizmalar. Zımba: Genellikle antrenmanlarda kullanılan uç kısımları farklı şekildeki iğnelerden oluşan nesnelerdir. SI (Sport Identy) Elektronik Yüzük: Federasyon yarışlarında ve sistemi olan kulüplerin düzenlemiş olduğu özel yarışlarda kullanılır. Harita: Koşulacak parkuru hazırlayan kişi ya da organizasyon tarafından oryantiring dili ile çizilmiş bir alanın krokisi. Kıyafet 73

Pusula Kontrol bayrağı 74

Şekil 27 Harita 75

11. BÖLÜM BASİT HEDEF YAPIMI Şekil 28 55 x 15 ebadında karton kesilir. 15 cm den katlanır ve tekrar açılır. Daha sonra 10 santimetrelik uç kısımdan şekildeki gibi bir kısım kesilir. Diğer taraftan ise bu 10 santimetrelik kısmın geçebileceği iki kesik açılır. Hedefin alt çaprazları turuncu renge boyanır. İsteğe göre üzeri naylonla kaplanır ve ip geçecek yerleri de açılır. 15 X 15 üçgen prizmamız hazır ( 30x 30 ölçülerinde de yapabiliriz). 76

12. BÖLÜM ORYANTİRİNG YAPILACAK ALANIN KUŞBAKIŞI GERÇEK GÖRÜNTÜSÜ Şekil 29 Oryantiring haritası çizilecek bölgenin uydu görüntüsü 77

Yandaki uydu görüntüsünün oryantiring haritası 78

13. BÖLÜM HEDEF BİLGİ KARTI Hedef bilgi kartı, fener ile haritada verilen hedef ile ilgili resmin arasındaki ilişkiyi açıklamaya çalışan oryantiringe has sembollerden oluşmuş/oluşturulmuş bir karttır. Diğer bir değişle hedef bilgi kartı fenerin konduğu hedef noktasının ne olduğunu ve bu noktanın (örneğin kaya veya binanın) tam olarak neresine fenerin konduğunu açıklamaya çalışır (IOF; 2004). Her yarışmacı tarafından anlam karışıklığı veya çeviri hatası olmadan daha iyi anlayabilmelerini sağlamak ve birden fazla kategoride yarış yapılacaksa hedefin üzerine yazılan ve 31 den başlayan kod numaralandırılması ile karışıklığı önlemek için kullanılmaktadır. Hedef bilgi kartının IOF (Uluslar arası Oryantiring Federasyonu) tarafından belirlediği standartları vardır. Bu standartlar ilk olarak haritada kullanılan şekillerin hedef bilgi kartındaki karşılığıdır. Bu karşılıkları öğrenmeyen sporcu hedef bilgi kartını da okumak da zorlanır. Hedef bilgi kartı standart olarak belli satır ve sütunlardan oluşmaktadır. 3 satırdan sonra kart 8 sütuna bölünür. Bu 3 satırda Etkinlik başlığı Kategoriler Parkurun kodu(ismi), uzunluğu ve tırmanılan toplam yükseklik verilir. Sütunlar ise hedefin bulunduğu yerin yani kontrol noktasının tam olarak arazinin neresine konduğunu ve konulan yerin özelliklerini veren bir tablodur. Bu tablo Şekil 30 daki gibidir. 79

Şekil 30 Sütunların açıklaması; A- Kontrol noktası numarası B- Kontrol noktası kodu (31 den başlar, Yarıştaki hedef sayısı kadar çıkar. İlk hedef 31 den başlayacak, yada 31 mutlaka hedefler arasında olacak diye bir kaide yoktur. 1. Hedef 33, 2. Hedef 47 olabilir. C- Kontrol noktası içinde aynı özellikten hangisi (Çalılık ama birden fazla varsa hangi çalılık) D- Kontrol noktası özelliği E- Görünüş ya da kontrol noktasına ait ikinci özellik F- Özelliğin boyutları ya da iki sembolün kombinasyonları G- Fenerin nerede bulunduğu (Doğu ucunda, güneybatı kenarında gibi) H- Diğer bilgiler (Hakem var, su noktası, telsiz gibi bilgiler içerir) Standart bir hedef bilgi kartın hazırlamak aslında biraz harita çizim programı bilmeyi gerektirir. Çünkü hedef bilgi kartı ayarları harita çizim programının içindedir. 80