BİT İN TEMEL KAVRAMLARI 1-BİT ÜRÜNLERİ 2-BİT ÇEŞİTLERİ 3-DONANIM ve YAZILIM TEKNOLOJİLERİ 1
BİLGİSAYAR NEDİR? Giriş birimleri aracılığıyla girilen bilgileri işleme (aritmetiksel, mantıksal ve karşılaştırma) tabi tutan (zamanlama ve kontrol yapan), sonuçları bize çıkış birimleriyle aktaran elektronik makinedir. Kısacası bilgisayar, bilgi işleyen elektronik bir makinedir. 2
BİLGİSAYARLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ Çok hızlı işlem yapabilirler. Birçok bilgiyi, bellek birimlerinde saklayabilirler. Saklanılan bilgilere çok hızlı bir biçimde erişebilmeyi sağlarlar. Ağ altyapısı üzerinden iletişim kurmayı sağlarlar. Ses, resim, hareketli görüntü, video gibi pek çok veri üzerinde çalışmaya olanak sağlarlar. 3
Bir Bilgisayarın Çalışma Mantığı Kontrol birimi: Girdi ilk olarak buraya gelir ve bilgisayarda işleneceği doğru yere gönderilir. Bilgisayar girdi ile beslenir. Aritmetik Birim: Bir bilgisayar işlemlerinin tamamını burada gerçekleştirir. Kontrol ve aritmetik birimlerine topluca Merkezi işlem Birimi (CPU) denir. İşlenmiş veri olan çıktı kullanıcıya gönderilir. Bellek: Veriler ve komutlar burada saklanır. 4
BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ Ana Bilgisayarlar (Server) Bazı uluslararası şirketlerde, büyük araştırma merkezlerinde yüzlerce kullanıcının aynı anda kullanabildiği ve çok yüksek miktarda veriyi depolayabilen bilgisayarlardır. Süper Bilgisayarlar Kullanıcı sayısının çok olduğu yerlerde veya çok yüksek hıza ihtiyaç duyulan yerlerde kullanılırlar. Güncel olarak en hızlı bilgisayarlardır. Örneğin TÜBİTAK ve NASA gibi kurumlarda kullanılırlar. 5
Süper Bilgisayarlar 6
Ana Bilgisayarlar (Server) 7
BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ Kişisel Bilgisayarlar (PC) 1- Masaüstü Bilgisayarlar 2- Taşınabilir Bilgisayarlar a) Dizüstü Bilgisayarlar (Laptop-Notebook) b) Tablet Bilgisayarlar c) İkisi Bir Arada Bilgisayarlar d) Kişisel Dijital Yardımcı (Avuç İçi Bilgisayarlar - PDA) e) Giyilebilir Bilgisayarlar 8
1- MASAÜSTÜ BİLGİSAYARLAR Bir yerde kalıcı olarak kullanılması tasarlanan kişisel bilgisayar türüdür. Ev, okul, ofis vb. yerlerde kullanılırlar. 9
2- TAŞINABİLİR BİLGİSAYARLAR a) Dizüstü Bilgisayarlar (Laptop-Notebook) Tek parça halinde tasarlanmışlardır. Şarj edilebilir pilleri sayesinde belli bir süre elektrik olmadan da çalışabilirler. Masaüstü bilgisayarlara göre daha pahalıdırlar. 10
b) Tablet Bilgisayarlar Dokunmatik ekranı sayesinde parmak ucuyla veya özel kalemle kontrol edilebilen, fareye ihtiyaç duymayan bilgisayar çeşididir. Klavyesi olan modelleri de vardır. 11
c) İkisi Bir Arada Bilgisayarlar Hem tablet hem de dizüstü bilgisayar özelliğine sahip bilgisayarlardır. 12
d) Kişisel Dijital Yardımcı (Avuç İçi Bilgisayarlar - PDA) Avuç içine sığan ve cepte taşınabilen bir kişisel bilgisayar çeşididir. Dokunmatik ekranı sayesinde özel kalemle veya parmak ucuyla kullanmak mümkündür. 13
e) Giyilebilir Bilgisayarlar Teknolojinin gelişmesiyle birlikte gözlük tipi ekranlar, sanal klavyeler gibi donanımlar farklı türlerde bilgisayarlar oluşturmayı kolaylaştırmıştır. Giyilebilir bilgisayar bu türlerden biridir. Eldivene benzeyen girdi aracı, göze takılan ekranı sayesinde değişik bir bilgisayar kullanımı deneyimi sunmaktadır. 14
ELDE TAŞINABİLEN DİJİTAL CİHAZLAR Cep Telefonu Akıllı Telefon Çoklu Medya Oynatıcısı Dijital Fotoğraf Makinesi 15
Bilgisayarlar ve diğer tüm cihazlar iki ana bileşenden oluşur. Donanım ve yazılım. BİLGİSAYAR= DONANIM + YAZILIM 16
DONANIM NEDİR? Bilgisayarın elle tutulabilen ve gözle görülebilen fiziksel kısımlarına donanım denir. Örneğin; ekran, klavye, sabit disk, fare, yazıcı gibi.. 17
BİLGİSAYAR DONANIMLARI Donanımlar, kasanın dışında olabileceği gibi içerisinde de yer alabilir. Kasa içerisinde yer alan donanımlara «dahili-iç donanım» kasa dışında kalan donanımlara ise «harici-dış donanım» denir. 18
HARİCİ-DIŞ DONANIM BİRİMLERİ Şimdi genel olarak bilgisayar kasasının dışında bulunan bazı donanımları inceleyelim. 19
FARE Ekrandaki ok işaretini yani imleci hareket ettirmeye yarar. Kablosuz veya kablolu olabilir. Günümüzde optik ve lazer fareler kullanılır. 20
KLAVYE Bilgisayara bilgi girmemizi sağlayan daktilo benzeri donanımdır. Klavye üst sol köşedeki hangi alfabe tuşu ile başlamışsa o harf ile adlandırılır. Örneğin F klavye, Q klavye gibi. Klavyeler üzerindeki tuşlara göre standart ve multimedya klavyeler olarak ikiye ayrılır. 21
KLAVYE Harf Tuşları Özel Görevli Tuşlar Fonksiyon Tuşları Rakam Tuşları Multimedia Tuşları 22
EKRAN (MONİTÖR) Bilgisayarın görüntü donanımıdır. Ekran bilgisayarda yapılan işlemleri ve sonuçlarını görebilmemizi sağlar. Ekranda görüntüyü oluşturan en küçük noktaya piksel denir. Tüplü (CRT), LCD, Plazma ve LED ekran çeşitleri vardır. 23
KASA Bilgisayarın iç donanımlarının bulunduğu kasa bu parçaların korunmasını ve bir arada durmasını sağlar. Çeşitli donanımların takılabilmesi için de yuvalar içerir. 24
25
YAZICI Bilgisayarda üretilen resim, yazı, şekil ve grafikleri kağıda aktaran donanımdır. Kullandığı teknolojiye göre mürekkep püskürtmeli, lazer ve nokta vuruşlu çeşitleri vardır. 26
TARAYICI Bir resmi, yazıyı veya şekli bilgisayara aktarmaya yarayan donanımdır. Yazıcının tam tersi görev yapar. 27
HOPARLÖR Bilgisayarda çalınan sesleri işitmemizi sağlayan donanımdır. Birkaç hoparlör bir araya gelerek ses sistemini oluşturur. Örneğin 2+1, 5+1 ve 7+1 gibi. 28
KULAKLIK Bilgisayarda çalınan sesleri sadece dinleyicinin kulağına ileten donanımdır. Mikrofonlu çeşitleri de vardır. 29
WEB KAMERASI Genellikle internet üzerinden görüntülü görüşme amacıyla kullanılan donanımdır. 30
MİKROFON Seslerin bilgisayara aktarılmasını ve kaydedilmesini sağlar. 31
OYUN KUMANDALARI Oyunlarda kontrolü sağlayan donanımdır. Örneğin bir araba yarışı oyununda direksiyon, fren pedalı kontrollerini gibi. 32
MODEM İnternete bağlanmayı sağlayan donanımdır. Kablolu veya kablosuz çeşitleri vardır. 33
KESİNTİSİZ GÜÇ KAYNAĞI Elektrik kesilmesi durumunda bilgisayara ek güç sağlar. Böylece hem bilgisayar zarar görmez hem de çalışmalarımızı kaydedebiliriz. 34
HARİCİ HARDDİSK 35
FLASH (USB) BELLEK USB 1.1, 2.0 veya 3.0 ara yüzü ile entegre edilmiş, kapasiteleri 256 GB'a kadar ulaşabilen, küçük, hafif, çalışma esnasında sökülüp takılabilir veri depolama aygıtlarıdır. Neredeyse USB veri yolunu destekleyen tüm sistemler tarafından kullanılabilir. 36
DAHİLİ-İÇ DONANIM BİRİMLERİ Kasa içerisinde yer alan bu donanımlar bilgisayarın temel çalışma sistemini oluşturur, hızını ve özelliklerini belirler. 37
ANAKART Diğer tüm donanımların takıldığı kasa içerisinde en büyük yer kaplayan, üzerinde bakır iletim yollarının bulunduğu donanımdır. 38
39
40
İŞLEMCİ Bilgisayardaki matematiksel ve mantıksal tüm işlemlerin yapıldığı donanımdır. Bilgisayarın hızını belirlemede önemli bir yere sahiptir. 41
İŞLEMCİ (MİKRO İŞLEMCİ- MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ) Tüm işlemlerin yapıldığı merkez olduğu için işlemciye bilgisayarın beyni diyebiliriz. 42
BELLEK Bilgisayar içinde ROM ve RAM bellek olmak üzere iki çeşit bellek bulunur. RAM Bellek (Rastgele Erişimli Bellek)- Bilgisayarın ana belleğidir. Bilgilerin geçici olarak saklandığı donanım birimidir. Elektrik kesilmesi durumunda içindeki bilgiler silinir. Bilgisayar açıkken çalışır. Belleğin fazla olması bilgisayarda birden çok programı aynı anda hızlı bir şekilde çalıştırmaya yardımcı olur. Dolayısıyla bilgisayarın hızına etkisi büyüktür. 43
BELLEK ROM Bellek (Sadece Okunabilir Bellek)-Sadece okunur bellektir. İçerdiği verilerin üzerine sadece bir kere yazıldığı ve bir daha değiştirilemediği bellek tipidir. ROM lar bilgisayarlarda hiç değişmeyecek ancak sürekli kullanılan bazı programları saklamak için kullanılır. Bilgisayarın yüklenmesini sağlayan ana program gibi... 44
EKRAN KARTI Görüntüyü işler ve işlenen görüntünün ekrana aktarılmasını sağlar. Oyunların akıcı çalışmasında önemi büyüktür. 45
SABİT DİSK (HARDDİSK-HDD) Bilgileri kalıcı olarak depolayan manyetik depolama donanımdır. Dosyalar, müzikler, filmler vs. tüm bilgilerimiz sabit diskte kayıtlıdır. Elektrik kesilmesi durumunda içindeki bilgiler silinmez. Taşınabilir olan türleri de vardır. 46
SABİT DİSK Sabit diskler büyüklük, dönme hızları ve kapasiteleri ile birbirinden farklılık gösterebilir. Dönüş hızları 7200 RPM veya 4200 RPM olanları vardır. 47
GÜÇ KAYNAĞI Bilgisayarın tüm parçalarına gerekli gücü (elektrik akımı) sağlayan donanımdır. 48
AĞ KARTI (ETHERNET KARTI) Bilgisayarın bir ağa veya başka bir bilgisayara bağlanmasını sağlayan donanımdır. Yeni anakartlar üzerinde tümleşik olarak yer alır. Kablosuz olanları da vardır. 49
SOĞUTUCU FANLAR Kasa içerisindeki ısıyı düşürmeye yardımcı olan pervanelerdir. Bunlar hem parçaları soğutur hem de kasa içerisindeki hava akımını sağlar. 50
DİSKET SÜRÜCÜ Disketlere okuma yazma işlemi yapan donanımdır. Günümüzde artık kullanılmamaktadır. 51
CD/DVD ROM SÜRÜCÜ CD/DVD disklerinde veri depolayabilen veya bu diskleri okuyan donanımdır. 52
SES KARTI Bilgisayara ses girişini ve çıkışını sağlayan donanımdır. Günümüz anakartları üzerinde tümleşik olarak yer alır. 53
DİĞER KARTLAR Bilgisayarda çeşitli görevler için üretilmiş kartlar da bulunabilir. Örneğin TV veya uydu yayını izlemek için TV Kartı, kablosuz ağlara bağlanmak için ağ kartı veya video aktarımı yapmak için video yakalama kartı gibi. 54
TÜMLEŞİK/BİRLEŞİK DONANIM (ONBOARD) Günümüzde birçok donanım anakart üzerinde yer almaktadır. Örneğin, ses kartı, modem, ağ kartı, ekran kartı gibi. Bu şekilde ayrıca takılmasına gerek duyulmayan, anakart üzerinde gelen donanımlara tümleşik donanım adı verilir. 55
GİRİŞ BİRİMLERİ ÇIKIŞ BİRİMLERİ GİRİŞ-ÇIKIŞ BİRİMLERİ Klavye Ekran Disket Fare Yazıcı Flash (USB) Bellek Tarayıcı Hoparlör Dokunmatik Ekran CD-DVD ROM Sabit Disk Hafıza Kartı CD-DVD Projeksiyon Makinesi Harici Harddisk Mikrofon Çizici 56
YAZILIM NEDİR? Bilgisayarın kullanılmasını sağlayan her türlü programa yazılım adı verilir. Örneğin resim yapmamızı sağlayan Paint, internete girmemizi sağlayan Google Chrome gibi.. Yazılım olmadan bilgisayardaki donanımları kullanamayız. 57
YAZILIM ÇEŞİTLERİ Yazılımlar kullanım amacına göre 3 e ayrılır. 58
1- SİSTEM YAZILIMI İşletim sistemi; bilgisayarın ilk açılma anından kapanana kadar kullanıldığı sürece görev yapan ana yazılımdır. İşletim sistemi; Ana ve yan belleklerin en verimli biçimde kullanılmasını, donanım birimleriyle iletişimi, çeşitli uygulama ve hizmet programlarının çalıştırılmasını sağlar. Örnek: Windows 7, 8, 10, Android, Pardus, Linux, Unix, Macos vs. 59
2- UYGULAMA YAZILIMI Uygulama yazılımları belirli konulardaki problemlerin çözümüne yönelik olarak programlama dillerinden biri ile yazılmış programlardır. Hangi işletim sistemine uygun olarak yazılmışsa o işletim sistemi altında çalışırlar. Değişik amaçlara yönelik yüzlerce uygulama programı(paket program) vardır. Örneğin; Office programları (Word,Excel,Powerpoint vs.), photoshop, winamp, flash, oyunlar, antivirüs programları vs. 60
3- PROGRAMLAMA DİLLERİ Uygulama yazılımlarının ve işletim sistemlerinin yazılması, oluşturulması için kullanılan programlardır. Örnek: Java, Delphi, Pascal, C++,Visual Basic vs. 61
YAZILIM ÇEŞİTLERİ Yazılımlar kullanım haklarına göre 5 e ayrılır. 1-Lisanslı Yazılım: Kullanım haklarını satın almış ya da bu hususta bir sözleşme imzalamış bir kişi yada bir grup tarafından kullanılabilen yazılım. Örnek: Office Programları, Windows 10 vs. 2-Ücretsiz Yazılım (Freeware):İnternet üzerinden, bilgisayar dergisi CD'lerinden ya da kullanıcı grupları aracılığı ile dağıtılan ve hiçbir ücret talep edilmeyen yazılım. Örnek:Skype,Winrar. 62
3-Demo Yazılım: Tanıtım programıdır. Geliştirme ya da pazarlama aşlamasındaki bir programın yeteneklerini gösteren kısıtlı sürümdür. Çeşitli antivirüs programları, oyun demoları vb. 4-Paylaşılan Yazılım (Shareware): Bilgi hizmet sunucuları tarafından kullanıcılara ücretsiz olarak ya da çok küçük bir abonelik ücreti ile dağıtılan ve deneme mahiyetinde olan yazılım. Bu yazılımların genellikle 15-30 gün gibi bir kullanım süresi bulunmaktadır. 5-Beta Yazılımlar: Yazılımın ilk sürümündeki sistem testlerinden ve eksiklik testlerinden geçirilmeyi belirtir. 63