2013 AVRUPA BİRLİĞİ KURUCU ÜLKELERİNİN GELİŞMİŞLİK DÜZEYİNİN TÜRKİYE İLE KARŞILAŞTIRILMASI ALMANYA, BELÇİKA, FRANSA, HOLLANDA, İTALYA, LÜKSEMBURG VE TÜRKİYE RAPOR, AVRUPA BİRLİĞİ KURUCU ÜLKELERİNİN NÜFUS, İSTİHDAM, EKONOMİ, ENERJİ, SAĞLIK, ASKERİYE, EĞİTİM, İLETİŞİM, ÇEVRE, ULAŞIM VE AR-GE KONULARINDA TÜRKİYE İLE MUKAYESE EDİLMESİ AMACIYLA HAZIRLANMIŞTIR. BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ İLKER GİRİT 12.03.2013
İÇİNDEKİLER GİRİŞ.......................................................................... 2 KONU 1: NÜFUS................................................................ 4 KONU 2: İSTİHDAM............................................................. 5 KONU 3: EKONOMİ............................................................. 7 KONU 4: ENERJİ................................................................ 8 KONU 5: SAĞLIK................................................................ 9 KONU 6: ASKERİYE............................................................. 10 KONU 7: EĞİTİM................................................................ 12 KONU 8: İLETİŞİM.............................................................. 13 KONU 9: ÇEVRE................................................................ 15 KONU 10: ULAŞIM.............................................................. 16 KONU 11: AR-GE............................................................... 18 1 HAZIRLAYAN................................................................... 20 KAYNAKÇA..................................................................... 20 TEŞEKKÜRLER................................................................. 20
GİRİŞ Bu rapor, Avrupa Birliği kurucu ülkeleri olan Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda, Fransa, İtalya ve Lüksemburg un gelişmişlik düzeyinin Türkiye ile mukayese edilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Gelişmişlik düzeyi karşılaştırmasında; nüfus, istihdam, ekonomi, enerji, sağlık, askeriye, eğitim, iletişim, çevre, ulaşım ve ar-ge konuları incelenmiştir. Veriler incelenirken, ülkelerin yüzölçümlerinin göz önünde bulundurulması önem arz etmektedir. Türkiye, 783.562 km²; Fransa, 632.760 km²; Almanya, 357.022 km²; İtalya, 301.318 km²; Hollanda, 41.543 km²; Belçika, 30.528 km²; Lüksemburg, 2.586 km² dir. - Nüfus başlığında; ülkelerin 1960-2011 yılları arasındaki toplam nüfuslarını, kadın başına düşen çocuk sayısını ve kentsel nüfus oranını görebilirsiniz. - İstihdam başlığında; ülkelerin işsizlik oranları, ücretli işçilerin oranları ve serbest meslek sahiplerinin oranları bulunmaktadır. - Ekonomi başlığında; tüketici fiyatları cinsinden enflasyon oranlarını ve ülkelerin altın dahil mali rezervler miktarını görebilirsiniz. - Enerji başlığında; ülkelerin toplam elektrik tüketimini ve kişi başına düşen elektrik tüketimini inceleyebilirsiniz. - Sağlık başlığında; ülkelerin kamu harcamaları arasından sağlığa ayrılan oranlar, kişi başına düşen doktor sayıları ve 5 yaş altı ölüm oranı yer almaktadır. 2 - Askeriye başlığında; kamu harcamaları arasından askeriyeye ayrılan oranları, silahlı kuvvetler personeli sayılarını ve personellerin toplam iş gücüne oranını görebilirsiniz. - Eğitim başlığında; okula gitmeyen çocuk sayısını, eğitime yapılan kamu harcamalarını, bilimsel ve teknik makale sayısını bulabilirsiniz. - İletişim başlığında; kişi başına düşen sabit telefon hattı sayısına, toplam cep telefonu abone sayısına ve internet kullanıcılarının nüfusa oranına ulaşabilirsiniz. - Çevre başlığında; ülkelerin karbondioksit salınım miktarını ve karbonhidrata dayalı olmayan enerji kullanım oranlarını görebilirsiniz. - Ulaşım başlığında; demiryolu hatlarının toplam uzunluğu, hava ulaşımı verileri, karayolu toplam uzunluğu ve kişi başına düşen binek otomobil sayısı bulunmaktadır. - Ar-Ge başlığında; GSYİH dan araştırma ve geliştirmeye ayrılan oranları, kişi başına araştırmacı sayısını, patent başvuru miktarlarını ve ihracattaki ileri teknoloji ürünleri oranlarını inceleyebilirsiniz.
3
KONU 1: NÜFUS Türkiye nin nüfusu 2011 verilerine göre yaklaşık 73 milyon dur. 1960 nüfusu ile karşılaştırdığımızda %250 oranında bir artış olmuş. Buna karşın, Avrupa Birliği kurucu ülkelerinin nüfuslarında Türkiye ye oranla belirgin bir artış olmamış hatta Almanya nüfusu 2005-2011 yılları arasında azalmıştır. Net rakamlara baktığımızda, Almanya 81,726 milyon; Türkiye 73,639 milyon; Fransa 65,436 milyon; İtalya 60,77 milyon; Hollanda 16,696 milyon; Belçika 11,008 milyon; Lüksemburg 517.000 dir. 4 Doğurganlık oranına baktığımızda ise, Türkiye de kadın başına ortalama doğum sayısı 1960-2010 yılları arasında ciddi oranda azalmıştır. 2010 yılında bu sayı, 2,06 dır. Fransa da ise 2 dir. Kurucu ülkeler arasında en düşük oran 1,39 ile Almanya dadır.
Ülkelerin kentsel nüfuslarına baktığımızda, en yüksek oran %97,49 ile Belçika dadır. Genel itibari ile diğer ülkelerde bu oran %68 - %85 arasındadır. 1960-2010 yılları arasında Hollanda ve Fransa belirgin oradan artış kat etmiştir. Türkiye de ise bu oran, %31,52 den %71,41 e çıkmıştır. KONU 2: İSTİHDAM Ülkelerin işsizlik oranlarını incelediğimizde, 2006-2010 yılları arasında en yüksek işsizlik oranının olduğu ülke Türkiye dir. 2010 yılı verilerine göre Türkiye %11,9; Fransa %9,3; İtalya %8,4; Belçika %8,3; Almanya %7,1; Hollanda %4,5; Lüksemburg %4,4 oranında işsiz nüfusa sahiptir. 5
Ülkelerde, çalışan nüfusu incelediğimizde; ücretli işçilerin 1 oranının en düşük olduğu ülke %60,9 ile Türkiye dir. İtalya da ise bu oran %74,8 dir. Diğer kurucu ülkelerde ise oran, %85 ve %92,2 arasında değişmektedir. Ülkelerdeki çalışan nüfusun mesleki dağılımlarını incelersek, serbest meslek 2 sahiplerinin oranına baktığımızda Türkiye %39,1 ile en yüksek çizgidedir. En yakın ülke %25,2 ile İtalya dır. Diğer ülkelerde bu oran %15 - %8 aralığındadır. 6 1 Ücretli işçiler: Ücretli ve maaşlı işçiler (çalışanlar), "ücretli iş" olarak tanımlanan iş türlerine sahip işçilerdir. Bu tür işlerde, görevliler, çalıştıkları birimin gelirine doğrudan bağlı olmayan bir temel ücret veren açık (yazılı ya da sözlü) veya zımni iş sözleşmelerine sahiptir. 2 Serbest meslek sahipleri, kendi adlarına ya da bir veya birkaç ortakla birlikte veya bir kooperatifte çalışarak "serbest meslek" olarak tanımlanan meslekleri (kazancın üretilen mal ve hizmetten elde edilen kâra doğrudan bağlı olduğu meslekler) yapanlardır. Serbest meslek sahipleri 3 alt kategoriye ayrılır: işverenler, kendi adına çalışanlar ve üretici kooperatiflerine üye olanlar.
KONU 3: EKONOMİ Ekonomik verileri incelerken bakacağımız iki istatistikten biri, 1974-2011 yılları arasında ülkelerdeki enflasyon oranlarıdır. Avrupa Birliği kurucu ülkelerinde düzenli bir ilerleyiş varken, Türkiye de enflasyon oranın %20 nin altında olduğu süre sadece 10 yıldır. İki kez de, %100 ün üzerine çıkmıştır. Ülkelerin toplam rezervlerini 3 incelediğimizde ilk sırada, yaklaşık 234 milyar dolar rezervi bulunan Almanya vardır. Sonrasında gelen kurucu ülkeler, İtalya ve Fransa nın ise 169 milyar dolar dır. Türkiye nin ise 88 milyar dolar rezervi bulunurken diğer kurucu ülkelerin toplam rezervleri yaklaşık 50 milyar dolar ın altındadır. 7 3 Toplam rezervler, parasal altın mevcutlarından, özel çekme haklarından, IMF üyelerinin IMF tarafından tutulan rezervlerinden ve para politikasını yönetmekle görevli organların denetimindeki döviz mevcutlarından oluşur. Bu rezervlerin altın bileşeni, yıl sonu (31 Aralık) Londra fiyatlarından değerlendirilir. Veriler, cari ABD doları cinsinden verilmiştir.
KONU 4: ENERJİ Ülkelerin yıllık elektrik tüketim miktarında 2009 verilerine baktığımızda, Almanya yaklaşık 555 milyar kws 4 ile ilk sırada bulunuyor. Sonrasında 483 milyar kws ile Fransa, 317 milyar kws ile İtalya gelirken; Türkiye 165 milyar kws saat ile Hollanda, Belçika ve Lüksemburg un üzerinde bulunuyor. Toplam elektrik tüketimini, kişi başına düşecek kws şekilde incelediğimizde. İlk sırada, 14.423 kws ile Lüksemburg bulunuyor. Diğer kurucu ülkelerde kişi başına tüketim 8.000 kws - 5.000 kws arasında değişirken, Türkiye de 2.297 kws dir. 8 4 kws: Kilovatsaat
KONU 5: SAĞLIK Ülkelerin yıllık kamu harcamaları içerisinden, sağlık harcamalarının 5 oranına baktığımızda Türkiye %12,79 ile en düşük seviyede. Almanya ve Hollanda ise yaklaşık %18 lik pay ile en yüksek orana sahip. Ülkelerdeki kişi başına düşen doktor sayılarını incelediğimizde, 2010 verilerine göre en yüksek kişi başına düşen doktor sayısı Almanya dadır. Türkiye burada en düşük seviyede bulunuyor ve 1000 kişiye 1,54 doktor düşüyor. Bu sayı Almanya da 3,6; İtalya da 3,49; Fransa da 3,45; Belçika da 3,01; Hollanda da 2,86 ve Lüksemburg da 2,77 dir. 9 5 Kamu sağlık harcamaları, hükümet (merkezi ve yerel) bütçelerinden yapılan tekrarlı harcamalar ve yatırım harcamaları, dış borçlar ve hibeler (uluslararası kuruluşların ve sivil toplum örgütlerinin yaptığı bağışlar dahil) ile sosyal (veya zorunlu) sağlık sigortası fonlarından oluşur.
Ülkelerdeki, 5 yaş altı çocuk ölümleri verilerini incelediğimizde; Türkiye de 1990-2011 yılları arasında ciddi oranda düşüş yaşansa da, Avrupa Birliği kurucu ülkeleri ile karşılaştırdığımızda en yüksek orana sahiptir. 2011 verilerine göre, Türkiye de oran 15,2 dir. Diğer ülkelerde ise 4,3-3,2 arasında değişmektedir. KONU 6: ASKERİYE Ülkelerin yıllık kamu harcamaları içerisinden, askeri harcamalarının 6 oranına baktığımızda Türkiye %9,45 ile en yüksek seviyededir. Avrupa Birliği kurucu ülkelerinde ise bu oran %4,62 ile %1,68 arasında değişmektedir. 10 6 Askeri harcamalar, askeri personel için emekli aylıkları ve personel için sosyal hizmetler dahil olmak üzere askeri ve sivil personeli, harekat ve bakımı, tedariği, askeri araştırma ve geliştirmeyi ve askeri yardımı (bağışta bulunan ülkenin askeri harcamalarında) içerir. Sivil savunma ve gazi aylıkları, asker terhisi, silahların dönüştürülmesi ve yok edilmesi gibi önceki askeri faaliyetlerin cari harcamaları hariç tutulur.
Avrupa Birliği kurucu ülkeleri ile karşılaştırdığımızda, silahlı kuvvetler personeli 7 sayısında Türkiye 612.800 ile ilk sırada bulunuyor. İtalya 359.378; Fransa 341.967 ve Almanya 251.465 ile Türkiye yi takip ediyor. Ülkelerin sahip olduğu silahlı kuvvetler personeli sayısının, toplam iş gücüne oranı incelendiğinde; Türkiye %2,31 ile en yüksek seviyededir. Türkiye yi %1,43 ile İtalya takip ediyor. En düşük oran ise, %0,49 ile Hollanda dadır. 11 7 Silahlı kuvvetler personeli, etkin görevde olan askeri personeldir. Eğitim, organizasyon, ekipman ve kontrol durumu paramiliter kuvvetlerin normal askeri gücü destekleyebileceğine veya normal askeri gücün yerine geçebileceğine işaret ediyorsa, paramiliter güçler de silahlı kuvvetler personeline dahil edilir.
KONU 7: EĞİTİM Ülkelerdeki eğitim durumunu incelerken bakacağımız iki veriden biri, okula gitmeyen çocuk sayısıdır 8. Avrupa Birliği kurucu ülkeleri ile karşılaştırdığımızda, okula gitmeyen çocuk sayısının en yüksek olduğu ülke Türkiye dir. 2003-2008 yılları arasında azalma meydana gelse de, 2009 verilerine göre Türkiye de 161.880 çocuk okula gitmiyor. Fransa da ise bu sayı 29,542 dir. Toplam nüfusta Türkiye nin üzerinde olan Almanya da ise okula gitmeyen çocuk sayısı 9.530 dur. Ülkelerin gayri safi yurtiçi hâsılası (GSYİH) içerisinden, eğitime yapılan kamu harcamalarının 9 oranına baktığımızda 2006 yılı verisine göre Türkiye %3 ün altında kalırken, Belçika da %6 nın üzerindedir. 12 8 Okula gitmeyen çocuklar, ilköğretim çağında olup ilköğretim veya ortaöğretim okullarına kayıtlı olmayan çocukların sayısıdır. 9 Eğitim alanındaki kamu harcamaları, eğitim kurumlarına (hem devlet hem özel) yönelik hükümet harcamaları, eğitim yönetimi ve ayrıca tüzel kişilere (öğrenciler/hanehalkları ve diğer tüzel kişiler) yönelik sübvansiyonlar da dahil olmak üzere eğitim için yapılan cari ve sermaye kamu harcamalarını içerir.
Avrupa Birliği kurucu ülkelerinde ve Türkiye de yazılan bilimsel ve teknik makaleleri 10 karşılaştırdığımızda; 2009 yılında Almanya 45.000 makale ile ilk sırada; Fransa da 31.748, İtalya da 26.755, Hollanda da 14.866 makale yayınlanırken Türkiye de 8.300 makale yayınlanmıştır. KONU 8: İLETİŞİM İletişim konusunu üç farklı veriyi kullanarak inceleyeceğiz, bunlardan ilki kişi başına düşen sabit telefon hattı 11 sayısıdır. Almanya burada ilk sırada bulunurken, Türkiye kişi başına sabit telefon hattı sayısında son sıradadır. Almanya da 100 kişiye düşen sabit telefon hattı sayısı 63,05 iken; Fransa da 55,92; Lüksemburg da 54,1; Hollanda da 43,53; Belçika da 43,06; İtalya da 34,64 ve Türkiye de 20,66 dır. 13 10 Bilimsel ve teknik makaleler, şu alanlarda yayınlanan bilim ve mühendislik makalelerinin sayısını ifade eder: fizik, biyoloji, kimya, matematik, klinik tıp, biyomedikal araştırma, mühendislik ve teknoloji, dünya ve uzay bilimleri. 11 Telefon hatları, bir abonenin terminal ekipmanını kamu anahtarlamalı telefon şebekesine bağlayan ve telefon santrali portu olan sabit telefon hattıdır. Bütünleştirilmiş sayısal ağ hizmetleri ve sabit kablosuz aboneleri dahildir.
Ülkelerdeki cep telefonu abonelerinin sayısına 12 baktığımızda, Almanya 108,7 milyon abone sayısı ile ilk sırada; İtalya da 92,3 milyon; Fransa da 66,3 milyon ve Türkiye de 65,3 milyon cep telefonu abonesi bulunmaktadır. Ülkelerdeki internet kullanıcısı sayısının nüfusa oranını 13 incelediğimizde, Hollanda %92,13 ile ilk sırada yer alıyor. Lüksemburg, Almanya, Fransa ve Belçika %90 - %76 aralığında iken; İtalya da bu oran %56,82 dir. Türkiye de ise %42,1 dir 14 12 Cep telefonu abonelikleri, kamu anahtarlamalı telefon şebekesine erişim sağlayan, cep telefonu teknolojisini kullanan bir kamu cep telefonu hizmetinin abonelikleridir. Faturalı ve ön ödemeli abonelikler dahildir. 13 İkamet eden 100 kişiden İnternet'e erişimi olanların sayısı.
KONU 9: ÇEVRE Ülkelerin Karbondioksit (CO2) Emisyonu 14 salınımına baktığımızda, doğaya en yüksek seviyede karbondioksit bırakan ülkenin Türkiye olduğunu görüyoruz. En düşük ülke ise Fransa dır. Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Almanya ve İtalya daki seviyeler birbirine yakındır. Ülkelerin karbonhidrata dayalı olmayan alternatif ve nükleer enerji kullanım miktarının toplam enerji tüketimine oranı incelendiğinde, Fransa %44,72 ile ilk sıradadır. En yakın ülke, Belçika %22,38; Almanya %13,1 dir. Türkiye de ise bu oran %6,52 dir 15 14 Karbondioksit emisyonları, fosil yakıtların yakılması ve çimento üretiminden kaynaklanan emisyonlardır. Bunlar, katı, sıvı ve gaz yakıtların tüketimi ve gaz yakımı sırasında üretilen karbondioksiti içerir.
KONU 10: ULAŞIM Avrupa Birliği kurucu ülkeleri ile Türkiye yi, ulaşım alanında karşılaştırırken demiryolu ve havayolu alanlarındaki iki istatistiğe bakacağız. Bunlardan ilki, toplam demiryolu hattı uzunluğu. Demiryolu hattının 15 en uzun olduğu ülkelerin başında Almanya ve Fransa geliyor. Almanya daki toplam hat uzunluğu 33.708 km iken Fransa da 33.608 km dir. Türkiye ye baktığımızda; 2009 yılında 8.686 km olan demir yolu uzunluğu, 2010 yılında 9.594 km olmuştur. 16 Hava ulaşımına baktığımızda; ülkelerdeki kayıtlı havayolu firmalarının yurtiçi ve yurtdışı kalkış sayısı verilerine göre, Almanya 1,0864 milyon kalkış sayısı ile ilk sıradadır. 2010 yılında, Türkiye yaklaşık 400.000 kalkış ile 2007 sayısını ikiye katlıyor. 2008 yılında genel bir düşüş yaşanırken, Türkiye nin kalkış sayısında artış ivmesi devam ediyor. 15 Demiryolu hatları, tren seferleri için kullanılabilen demiryolu güzergahının uzunluğudur. Paralel demiryolu hatlarının sayısı hesaba katılmaz.
Ülkelerdeki karayolu 16 toplam uzunluğuna baktığımızda, Fransa 951.260 km karayolu ile birinci sırada yer alıyor. Almanya nın 643.969 km iken, İtalya 487.700 km karayoluna sahip. Türkiye de ise 362.660 km karayolu bulunuyor. Ülkelerdeki binek otomobil 17 oranını incelediğimizde, nüfusuna oranla en çok araç Lüksemburg da bulunuyor ve sonrasında İtalya yer alıyor. Türkiye de ise 1000 kişi başına düşen araç sayısı 2009 yılında 95 dir. 17 16 Toplam yol ağı, bir ülkedeki otoyolları, karayollarını, ana veya ulusal yolları, tali veya bölgesel yolları ve tüm diğer yolları kapsar. Otoyol, araç trafiği için tasarlanmış ve yapılmış, farklı yönlerden akan trafiği ayıran yoldur. 17 Binek otomobiller, yolcu taşımak amacıyla üretilmiş ve en fazla dokuz kişi (sürücü dahil) oturacak şekilde tasarlanmış, iki tekerlekli olanlar dışındaki karayolu motorlu taşıtlarını ifade eder.
KONU 11: ARGE Ülkelerin gayri safi yurtiçi hâsılası (GSYİH) içerisinden, araştırma ve geliştirmeye yapılan kamu harcamalarının 18 oranına baktığımızda 2009 yılı verisine göre Türkiye %0,9 ile en düşük seviyededir. Ülkelerde; yeni bilgi, ürün, işlem, yöntem veya sistem oluşturmayla ve ilgili projelerin yönetimiyle uğraşan uzmanlar ve bu alandaki doktora öğrencilerinin nüfusa oranına baktığımızda Lüksemburg ilk sıradadır, milyon kişi başına 4.824 araştırmacı düşüyor. Almanya, Fransa ve Belçika da ise milyon kişi başına 3.780 ile 2.800 aralığında araştırmacı düşüyor. Türkiye de yaklaşık 803 kişidir. 18 18 Araştırma ve geliştirme harcamaları, beşeri, kültür ve toplum konularındaki gibi bilgilerin ve yeni uygulamalar için bilgi kullanımının artırılması için sistemli olarak yürütülen yaratıcı çalışmalara yapılan cari ve sermaye (hem kamu hem özel) harcamalarıdır. Ar-Ge, temel araştırmaları, uygulamalı araştırmaları ve deneysel araştırmaları kapsar.
Ülkelerdeki patent 19 başvurusu sayısına baktığımızda, Almanya diğer ülkelerin oldukça üzerinde bir sayı ile ilk sıradadır. 2010 yılı verilerine göre, Almanya da 47.047; Fransa da 14.648 patent başvurusu olmuştur. Bu rakam Türkiye de ise 2009 yılında 2.555 dir Ülkelerdeki araştırma geliştirme teknolojilerine dayanan, ileri teknoloji ürünlerinin 20 toplam sanayi ihracatına oranına baktığımızda; Fransa %24,92 ile ilk sırada yer alıyor. Türkiye de ise bu oran %1,93 dür. 19 19 Patent başvuruları, bir buluşun (bir şeyin yapılması için yeni bir yöntem sunan veya bir soruna yeni bir teknik çözüm bulan ürün ya da işlem) münhasır hakları için Patent İşbirliği Anlaşması prosedürü veya ulusal patent ofisi aracılığıyla yapılan dünya çapındaki patent başvurularıdır. Patent, patentin sahibi için buluşa yönelik sınırlı bir süre koruma sağlar (genellikle 20 yıl). 20 İleri teknoloji ihracatı, havacılık ve uzay, bilgisayar, tıbbi ilaç, bilimsel alet ve elektrikli makinelerde olduğu gibi Ar-Ge yoğunluğu yüksek olan ürünlerdir.
HAZIRLAYAN Bu rapor, T.C. Bahçeşehir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Avrupa Birliği İlişkileri lisans öğrencisi İlker Girit tarafından hazırlanmıştır. Diğer çalışmalar: ilkergirit.com Eposta: ilkergirit@gmail.com KAYNAKÇA Araştırmaya kaynak oluşturan veriler, Dünya Bankası nın 21 Aralık 2012 tarihinde güncellediği Dünya Kalkınmışlık Göstergeleri dir. 21 Raporda kullanılan grafikler Google ın Public Data 22 ürününden elde edilmiştir. TEŞEKKÜRLER Raporun hazırlık aşamasında yorumlarıyla katkı sağlayan; İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencisi Abdulbaki Türkmenoğlu na, İstanbul Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler öğrencisi Ece Özdemir e ve İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrencisi Mustafa Uğur Özerden e teşekkürler. 20 12.03.2013 İstanbul, Türkiye 21 http://data.worldbank.org/data-catalog/world-development-indicators?cid=gpdtr_wdi 22 http://support.google.com/publicdata/answer/1100640?hl=tr