BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 21 Glnksl Dvlt Anlayışından -dvlt: Türkiy v Irak - dvlt Algısı Karşılaştırması Wadullah Majd FADHIL 1, Alptkin SÖKMEN 2, Emr Burak EKMEKÇİOĞLU 3 1 Yöntim Bilişim Sistmlri YL Öğrncisi, Gazi Ünivrsitsi, Ankara, Türkiy 2 İşltm Bölümü, Gazi Ünivrsitsi, Ankara, Türkiy 3 İşltm Bölümü, Gazi Ünivrsitsi, Ankara, Türkiy waadbayati@hotmail.com, asokmn@gazi.du.tr, mrburak.kmkcioglu@gazi.du.tr (Gliş/Rcivd: 17.6.214; Kabul/Accptd: 17.9.214) DOI: 1.1297z3/bid.221 Özt-Türkiy v Irak taki -dvlt uygulamasını karşılaştırmayı amaçlayan araştırma, 25 Türkiy, 25 Irak olmak üzr toplam 5 katılımcıdan ld diln vrilrl grçklştirilmiştir. Türkiy v Irak`taki Ünivrsit düzyind ğitim alan öğrncilrin -dvlt algısını ölçmy yönlik bir araştırma yapılmıştır. Araştırmada bağımsız örnklm t tsti v ki kar tsti uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına gör katılımcıların büyük çoğunluğu -dvlti bilmkt bununla birlikt Türkiy d -dvlt uygulamasını bilnlrin oranı, Irak ta -dvlt uygulamasını bilnlrin oranlarından anlamlı drcd yüksktir. Hr iki ülkd -dvlt uygulamalarından vatandaşların bklntilrinin yüksk olduğu v yapılan çalışmaları dstkldiği; intrntin hızı v kalitsinin -dvlt uygulamalarına rişim ngl olmadığı görülmktdir. Araştırmaya gör, -dvlt hizmtinin n önmli yararlarının; işlmlrin hızlı olması v kolaylık sağlaması olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Glckt, glişmiş ülklrdki birylrin -dvlt algılarıyla, glişmkt olan v/vya glişmmiş ülklrdki birylrin -dvlt algılarını, dmografik v diğr kültürl dğişknlr bağlı olarak karşılaştırma fırsatı vrn çalışmalar yapılmasına v başarılı -dvlt uygulamalarının diğr ülklrdki uygulamalarla karşılaştırılıp, daha tkin olabilck - dvlt uygulamalarının ülklr önrilbilmsini sağlayacak çalışmalara ihtiyaç ortaya çıkmıştır. Anahtar Klimlr- -dvlt, Türkiy, Irak, algı From Traditional Undrstanding of Stat to -Govrnmnt: Comparison of -Govrnmnt Prcptions of Turky and Iraq Abstract- Th rsarch aiming to compar th -govrnmnt applications in Turky and Iraq has bn carrid out. Th data is obtaind from a total of 5 participants, including 25 in Turky and 25 in Iraq. Th rsarch has bn carrid out for masuring th fild of th ducation at th univrsity lvl studnts prcptions on th -govrnmnt concpt in Turky and Iraq. Indpndnt sampls t-tst and chi-squar tst hav bn prformd. According to th rsults, th majority of rspondnts ar awar of th -govrnmnt. Howvr, th rat of th popl who know th -govrnmnt in Turky is significantly highr than th rat of th popl in Iraq. It is undrstood that th citizns hav high xpctations for th - govrnmnt applications in both countris and support th studis on th -govrnmnt. In addition, th spd and quality of th intrnt accss do not affct th launch to th -govrnmnt applications. According th study, th most important bnfits of -govrnmnt is to gt th opration fast and convninc. In th futur, That th comparisons of th - govrnmnt prcptions of individuals from th dvlopd, dvloping or undvlopd countris, dpnding on th dmographics, othr cultural variabls and succssful -govrnmnt applications ar compard with th applications in othr countris can mak much ffctiv -govrnmnt applications and nabl rcommndations to th countris. Kywords- -govrnmnt, Turky, Iraq, prcption
22 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 1. GİRİŞ (INTRODUCTION) Bilgi v iltişim tknolojilrinin glişmsi, yni tknolojilrin yaygınlaşması siyasi, konomik, sosyal, kültürl v diğr tüm alanlarda önmli dğişikliklr yol açmış v bilgi toplumunun oluşmasını sağlamıştır. Tknolojinin hızla glişmsi dvltlri d yapısal anlamda dönüşüm zorlamıştır. Dvltlr ağır işlyn bürokratik yapıdan daha hızlı, modrn v daha az maliytli olabilck yapılara doğru kaymaya başlamışlardır. E- dvlt uygulaması, ülklri glnksl dvlt anlayışından modrn uygulamalara doğru taşıyan daha hızlı, ksintisiz v güvnilir şkild işlyn bir platforma taşımaktadır. E-dvlt n basit anlatımla dvlt hizmtlrinin intrnt aracılığıyla vatandaşlara sunumudur. E-dvlt uygulaması dvlt, vatandaşa v işltmlr birtakım avantajlar sağlamaktadır. Modrn tknolojilrin uygulanmasıyla kamu kurum v kuruluşlarının faaliytlrinin vrimliliğinin artması, bütçdn tasarruf tmsi, maliytlrin azalması, dvlt idarlrinin tk bilgi havuzundan oluşması v güvnliğinin sağlanması, tkin, şffaf, dntlnbiln dvlt yöntiminin v yrl yöntimin sağlanması, -dvltin yöntim açısından avantajları ikn, dvlt yöntimind aktif yr alması, dvlt kurumları il tmaslarının sadlştirilmsi, daha uygun v snk şkild uygulanması, bilgi talbinin kolay bir şkild ld dilmsindki rahatlık, sınırlı imkanı olan kişilrin dvlt hizmtlrin rişim ld tmsi is, - dvltin vatandaşlar açısından avantajlarını oluşturmaktadır. Dvlt ait kamu kurum v kuruluşları il tkin v hızlı şkild bağlantı kurulması, maliytlrin azaltılması v konomik aktivitnin, rkabt ytnğinin v dış pazarlara açılma imkanlarının artması da -dvltin işltmlr açısından avantajları olarak söylnbilir. Araştırmada, -dvlt kavramıyla ilgili kavramsal çrçv vrildiktn sonra, Türkiy v Irak taki - dvlt yapısı açıklanmıştır. Ankara v Musul daki ünivrsit öğrncilrindn ld diln vrilrl hr iki ülkdki - dvlt algısı karşılaştırılmış, glckt yapılacak olan araştırmalar için önrilr gliştirilmiştir. 2. E-DEVLET (E-GOVERNMENT) Çağdaş kamu idar yapısı hızlı bir şkild dğişim uğramaktadır. Daha önc kullanılan yöntmlrin günümüz v glcğ uygun düştüğü söylnmz. Kamu idarsinin n önmli hdfi vatandaşlarına hr zaman daha iyi hizmt sunmak, vatandaşların sürkli dğişn v glişn ihtiyaçlarına gör plan yapmak v hizmt vrmk olmalıdır. Ancak bu şkild kamu idarsi çvry cvap vrbilir, yni dğişikliklr uyum sağlayabilir. Buna bağlı olarak dvltin dğişn tknolojik glişimlr cvap vrmk istmsi v vatandaşlarına daha kalitli, hizmt sunmak istmsi -dvlt triminin ortaya çıkmasına ndn olmuştur. E-dvlt, dar bir çrçvd nitlndirilmmli aynı zamanda çok gniş v anlaşılmayan ifadlrl tanımlanmamalıdır [1]. E-dvlt il ilgili birçok farklı tanım yapılabilmktdir. Bu tanımların tml odak noktası, dvlt işlrinin lktronik ortamda yapılmasıdır. Bu bağlamda -dvlt, dvltin günlük idari faaliytlrinin kolaylaştırılmasında iltişim v nformasyon tknolojilrinin kullanılması şklind tanımlanmaktadır [2]. E-dvlt kavramı aynı zamanda birçok kaynakta sayısal dvlt olarak da ifad dilbilmktdir. Sayısal dvltin asıl amacı, vatandaşlar, iş dünyası v kamu yöntimi alanında nformasyonun, bilginin v kamusal hizmtlrin daha tkin, şffaf, hızlı v güvnilir bir şkild sunulmasıdır. Sayısal dvlt, dvlt v dvlti oluşturan kurumlar, vatandaşlar v iş dünyası arasında daha basit v nitlikli iltişim yöntmlri kullanarak, kamusal hizmtlrin bilgi v iltişim tknolojilri üzrind tasarlanması, yapılandırılması v sunulması şklind tanımlanabilir [3]. Avrupa Birliği tarafından yapılan tanıma gör -dvlt, kamu hizmtlrini v dmokratik sürci gliştirmk için organizasyonl dğişimlri v yni ytnklri birlştirrk kamu yöntimlrind bilgi v iltişim tknolojilrinin kullanılmasıdır [4]. Daha tknik olarak - dvlti tanımlarsak, -dvlt yöntimind bilişim tknolojilrinin stratjik kullanımı saysind, bilgi toplumunun ihtiyaçlarına cvap vrbilck, vatandaş v kurumları il lktronik ortamda iltişimd bulunarak vrimliliği, şffaflığı v kalkınmayı sağlayacak bir ynidn yapılanma modlidir. Kürsllşmnin hızla ilrldiği, konomik anlamda sınırların kalktığı v tknolojinin oldukça hızlı glişmlr kaydttiği bir ortamda, -dvlt oluşumu artık ihtiyaçtan çok bir zorunluluk halin glmiştir [5]. E-dvlt sadc kamu hizmtlri v intrnt üzrind bilgi yayma otomasyonu dğil, tknoloji v idari sürçlrin d radikal bir dönüşümüdür. Vatandaşlara sunulan hizmtlr v bilgi biçimini dğiştirm potansiylin sahip hükümttir [6]. E-dvlt uygulamalarını v -dvlt il ilgili çalışma alanlarını tanımlamak çok kolay dğildir. E-dvlt, uygulamada sürkli dğişn v glişn yapısından, ticari bir amaçtan daha fazla sosyal bir amacı olmasından, kamu yöntimi, bilgi sistmlri v iş idarsi il yakından ilişkili olmasından farklı bilim dallarına gör farklı tanımlar yapılabilmktdir [7]. Glnksl dvltin tml unsurları -dvlt için d gçrlidir. Ancak bilgi çağının grği olarak bu unsurların tamamı farklı bir içrik v boyutta düşünülmktdir. Bu kz kurum v kişilr fiziksl ortamlarda dğişik binalar v mkânlarda dğil, bilgi v iltişim tknolojilri vasıtasıyla
BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 23 ağ ortamında karşılıklı olarak yürütülmktdir. Bu sayd dvlt içindki kurum v kuruluşlar arasındaki bağlantı kopukluğu gidrilmkt, kurumlar kndi aralarında intrnt tknolojisi v ağ yapısıyla birbirin bağlanmaktadırlar. Vatandaş -dvlt ilişkilrind faaliyt v zaman tasarrufu sağlamakta, -dvlt, işlmlrin tkrarını ortadan kaldırmakta, hizmtlr -dvlt il daha tkin v vrimli şkild yrin gtirilmktdir [8]. Dvltin tml unsurları olan vatandaş v kurumlar, - dvltt; -vatandaş, -şirkt v -kurum şklind kndini göstrmktdir. Bu unsurlar hm kndi içind, hm d birbirlriyl tkilşim halinddir. E-dvlti oluştururkn bu unsurların birini diğrin üstün tutmak ya da öznllştirmk doğru olmadığı gibi, bu unsurlardan birisi olmadan "-dvlt olmaz" şklind bir çıkarımda bulunmak da yanlış olur. Hr bir unsur, kndi içrisind olgusunu grçklştirmy çalışacak, birbirlrindn tkilnrk glişck v zamanla -Dvlt ortaya çıkacaktır [2]. Klasik dvlt işlyişind köklü bir dğişim anlamına gln -dvlt gçiş il bir takım hdflr ulaşılmak istnilmktdir. Vatandaşların bilgiy kolay rişimini sağlayarak dvlt il vatandaşı yakınlaştırmak, dvltin hızlı v tkin bir şkild işlyişini sağlamak, kurumların vrdiklri dvlt hizmtlrini modrnlştirmk v vrimli hala gtirmk, hizmt sunumunda mydana glbilck aksaklıkları azaltmak, kamuda şffaflığı v hsap vrilbilirliği sağlayacak mkanizmaları arttırmak, kamunun hizmt vrdiği vatandaşların yaşamlarını kolaylaştırmak, karar vricilrin bilgiy dayalı karar vrm sürçlrini gliştirmk v hızlandırmak, -dvlt il ulaşılmak istniln hdflrdir [7]: E-dvlt, kullanımı kolay, hryrd kolay rişilbiln, vatandaşların gizliliklrini koruyacak şkild güvnc sağlayarak, onların güvnliklrini koruyan, tknolojidki son trndlri v uygulamaları takip drk daha hızlı hizmt vrbiln, uzun dönmli tkinlik v tasarrufları oluşturan stratjik yatırımlar vasıtasıyla maliyt tkinliğini sağlayan; kamu, özl, gönüllü kuruluşlar v araştırma birimlri arasında tcrüb v uzmanlık tmlin dayanan açık v kollktif olarak gliştiriln çözümlri içrn işbirliği ortamını oluşturmalıdır [9]. ksikliklr, mali problmlr, bürokratik dirnç başta olmak üzr yanlış kararlar sonucu -dvlt n sağlıklı bir gçiş sağlanabilir n d iyi bir -dvlt sürci ortaya konulabilir [9]. 3. IRAK`TA E-DEVLET (E-GOVERNMENT IN IRAQ) E-dvlt programı, Irak kamu sktörünün glişimi v rformu açısından oldukça önmlidir. Irak hükümti, vatandaşların katılımı, şitlik v sosyal adaltin grçklştirilmsi, hükümt işlrind şffaflık, sorumluluk, ytnk v faaliytlrin güçlndirilrk kamu hizmtlrinin sunumunda bilişim v iltişim tknolojisini gliştirmyi hdflyrk -dvltin çalışma planı v stratjisini tasarlamıştır. Uluslararası bilişim v iltişim tknolojisi toplumları arasında kndin yr bulabilmk için, Irak 23 yılında İtalyan hükümtinin yardımıyla -dvlt projsinin ilk aşamasına başlamıştır. Irak ta -dvlt projsi, yniliği kabul tmyn bir çvr olması ndniyl karşılaştığı özl bir durumdur. Birlşmiş Milltlr 24 yılında üy ülklrin kurumlarını gliştirmsi için Irak hükümtin yardım tm davtind bulunmuştur. Bu dvltlrin başında İtalya glmktdir. İtalya Bilim v Tknoloji Bakanlığı il Irak Bilişim v Tknoloji Bakanlığının karşılıklı imzaladığı anlaşmayla, İtalya Hükümti, Irak Hükümtin intrant ağı v -dvlt projsinin yapımı il ilgili grkli tknik v mali dstk vrmyi taahhüt tmiştir. İntrant ağı projsi, ülknin altyapısının tkrar yapılandırılmasına imkân tanıyan v aynı zamanda - dvltin gliştirilmsinin ilk adımını tmsil tmktdir. ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) is, Irak Bilim v Tknoloji Bakanlığı il brabr Irak - dvltini gliştirmk amacıyla 27-21 yılları arasında bir stratjik plan hazırlamıştır. Şkil 1 d bu stratjik planın aşamaları göstrilmktdir [1]. E-dvlt gçişin n önmli unsuru gçişin siyasi yönlrini hsap tmktir. E-dvltin bir ülkd glişmsinin tml koşulu dmokratik dğrlr sahip bir yöntimdir. Önclikl yönttiği toplumu gliştirm v bürokratik işlrdn arındırmaya yönlik siyasi irad mvcut olmalıdır. Bu irad mvcutsa, uluslararası kaynaklara rişim kolaylaşmakta yni bir yöntim anlayışı oluşmakta v dvlt yöntimind şffaflık ortaya çıkmaktadır. Ancak, -dvlt gçiş il ilgili siyasi nt bir karar mvcut dğils, sonuç olarak hukuki alt yapıda
24 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 Şkil 1. Irak -dvlt Stratjisi 27-21 (Iraq -govrnmnt Stratgy 27-21) Irak ın -dvlt çalışma planı on tml faktördn oluşmaktadır.bu faktörlr: 1.Bilinçlndirm, iltişim v yükümlülük. 2.İnsan Kaynakları gücü yaratmak. 3.Ara görüşmlr v standartlar. 4.Kurumlar v dğişim yöntimi. 5.Hukuksal çrçv. 6.İltişimin alt yapısı. 7.Mali kaynakların yöntimi. 8.Kontrol v dğrlndirm. 9.Vatandaşa hizmtlrin ulaştırılması. 1.Bilgi v bilişim sistmlridir. Glnksl dvlttn -dvlt gçişt, diğr bir ifadyl -dvltin grçklştirilmsind çşitli sorunlar v ngllrl kaşılaşılabilmktdir. Bu ngllrin çoğu uygulama ksiklri, yöntimsl alt yapı problmlri, hukuksal problmlr vya finansal ngllrdn oluşmaktadır. Uygulanan işlmlr, bilişim v tknolojilri altyapısı, kamu sktörü prsonlinin -dvltl ilgili ytrli bilgisinin olmaması, finansal kaynakların zayıflığı, intrnt v bilgisayar kullanıcıların görcli azlığı, kurumsal v yasal çvr, hükümt istikrarsızlıkları v toplumun -dvlt hizmtlrini kabullnmsi Irak ta - dvlt uygulaması başarısını zorlaştıran n önmli ngllrdir [11-12-13]. 4. TÜRKİYE DE E-DEVLET (E-GOVERNMENT IN TURKEY) Türkiy d -dvlt ilişkin çalışmalar, AB tarafından uygulanmaya başlayan -Avrupa girişimi il hız kazanmıştır. Türkiy intrnt il 1993`t tanışmış olup, - dvlt projlrinin gliştirilmsin is 199 lı yılların sonlarında başlamıştır. İlk proj 1997 yılında Ulaştırma Bakanlığı`nın koordinatörlüğünd yürütüln Türkiy Ulusal Enformasyon Altyapı ana planı olarak blirlnmiştir. Kısa adı TUENA olan bu proj il - dönüşüm doğru ilk adım atılmıştır [14]. 27 Şubat 23 tarihli 23/12 sayılı Başbakanlık gnlgsind Türkiy -dönüşüm projsinin hdfi Vatandaşlarımıza daha kalitli v hızlı kamu hizmti sunabilmk amacıyla; katılımcı, şffaf, tkin v basit iş sürçlrin sahip olmayı ilk dinmiş bir dvlt yapısı oluşturacak koşulların hazırlanması; bilgi v iltişim tknolojilri politikaları v mvzuatının önclikl AB müktsbatı çrçvsind gözdn gçirilrk ynidn düznlmsi v -Avrupa kapsamında aday ülklr için öngörüln ylm planının ülkmiz uyarlanmasıdır şklind ortaya konulmuştur [15]. Türkiy -dönüşüm projsi amaçlarını grçklştirmk için 23 t DPT Müstşarlığı tarafından Bilgi Toplumu Dairsi Başkanlığı v dstk amaçlı 8 çalışma grubu kurulmuştur [16]. Türkiy -dönüşüm projsinin n önmli hdfi; vatandaş odaklı, katılımcı, şffaf, basit iş sürçlrin sahip olmaktır. Bu ilklri dinmiş tkin bir dvlt yapısının oluşturulabilmsi için [17]: 1.Kamu hizmtlrinin sunumunda bilgi v iltişim tknolojilrinin n tkin şkild kullanılmasına olanak sağlayacak; yasal, idari v tknik altyapının kurulması. 2.Kolay, hızlı v rahat rişilbiln v ksintisiz/sürkli kamu hizmtinin sağlanması. 3.Hizmt kalitsinin arttırılması. 4.Kırtasiy işlmlrinin kontrol altına alınması. 5.Harcamalarda tasarruf sağlanması. 6.Şffaflık sağlanarak, vatandaşın dvlt olan güvninin arttırılması. 7.Katılımcılığın artırılması grklidir. Türkiy -dönüşüm projsi icra kurulunun 1 Haziran 24 tarihi v 4 sayılı kararında Bilgi Toplumuna Dönüşüm Politikası vizyonunu Bilim v tknoloji ürtimind odak noktası halin glmiş, bilgi v tknolojiyi tkin bir araç olarak kullanan, bilgiy dayalı karar alma sürçlriyl daha fazla dğr ürtn, kürsl rkabtt başarılı v rfah düzyi yüksk bir ülk olmak olarak bnimsnmiştir. Bu vizyonu grçklştirmk için; kürsl konomidki dğişim uygun olarak, ülkmizin rkabt gücünün artırılması, toplumsal rfahın artırılması v yaşam kalitsinin yüksltilmsi, istihdamın arttırılması, rkabtçi bilgi iltişim tknoloji piyasasının oluşumu, şffaf v tkin kamu yöntiminin oluşturulması, kamu hizmtlri sunumunun iyilştirilmsi, bölgsl glişmişlik farkları azaltılarak, glişmnin sağlanması, AB politikalarına v müktsbatına uyum sağlanması şklind amaçlar blirlnmiştir [17]. E-dvlt glişiminin n önmli aşaması 25 yılında TT AŞ nin özllştirilmsi v -dvlt kapısı projsi kurulması v yürütülmsidir. 26 yılında Dvlt Planlama Tşkilatı tarafından, 27-28 yılında -dvlt
BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 25 kapısı projsi TÜRKSAT a vrilmsiyl 28 Aralık itibariyl d -dvlt kapısı açılmış v vatandaşa tk bir noktadan hizmt sunmak için -dvlt kapısı hizmt vrmy açılmış duruma glmiş olmasıdır [18]. E-dvlt kapısı sistmiyl vatandaşlar kamu ksiminin fonksiyonl bölümlnmsin gör dğil, kndi ihtiyaçlarına gör blirlnmiş yaşam olaylarına gör yapılandırılmış olan onlin (çvrimiçi) kamu hizmtlrin rişbilcklr, vatandaşlar kişisllştirilmiş içrik, kullanıcıya gör düznlm, farklı kanallardan rişim dstği (Wb v WAP-özllikli cihazlar), -imza dstği vb. nitliklr sahip yüksk kalitd hizmt alabilcklr, kamu otoritlri hizmt vri dposunu, kullanıcı kolaylığı olan bir wb ara yüzü il yöntbilck, kamu otoritlri - dvlt kapısı sistmin, hizmtlrin ntgr olması v vatandaşlara -dvlt kapısı portalı üzrindn sunulması için kolaylıkla katılabilcklrdir [19]. E-dvlt kapısı sistmi doğası grği gnişltilbilir, böylc kamu içrik v hizmtlrin dğr katan ynilik gtirici hizmtlrin oluşturulması sağlanabilcktir. Türkiy d intrnt 21 yılını doldurmuştur. Bilişim v tknolojiy son yıllarda büyük yatırımlar yapan Türkiy, Uluslararası Tlkom Birliği n gör son 1 yılda intrnt kullanımı %175 artışla büyük ivm kazanmıştır. 27-212 arası intrnt rişimi olan hanlrin oranı daha fazla artarak %19,7 dn %47,2 y kadar yükslmiştir. Türkiy İstatistik Kurumu na (TÜİK) gör, 27 il 212 arasında intrnt kullanıcı sayısı 21 milyondan 36 milyona çıkmıştır. İntrnt rişim oranları bölgdn bölgy d farklılık göstrmktdir. Türkiy nüfusunun %77 si kntlrd yaşamakta olup, kntlrd intrnt rişim oranı %57 ikn, kırsal alanlarda %26 dır. Yaş, cinsiyt, ğitim düzyin gör intrnt v bilgisayar kullanımı farklılıklar görülbilmktdir [2]. Bu da, - dvltin kullanılabilirliği üzrin tkilidir. Türkiy d ön çıkan v yaygın olarak hizmt vrn başlıca -dvlt projlri [21]: Mrkzi Nüfus İdari Sistmi (MERNİS), Tapu v Kadastro Bilgi Sistmi (TAKBİS), Kimlik Paylaşım Sistmi (KPS), Saymanlık Otomasyon Projsi (Say2i), Polis Bilgi Ağı (POLNET), Gümrük İdarsinin Modrnizasyon Projsi (GİMOP), Ulusal Yargı Ağı Projsi (UYAP), Vrgi Dairlri Otomasyonu Projsi (VEDOP) dir. Çoğu projlr uygulamaya gçirildiğind önün bir takım sorunlar çıkabilmktdir. E-dvlt projsinin d önün bazı sorunlar çıkabilir v projnin uygulama sürcini yavaşlatabilir. Önmli olan bu tip sorunların üstsindn glmk v tkili çözüm yolları ürtbilmktir. Türkiy - dvlt projsinin önünd d altyapı sorunu, güvnlik sorunu, intrnt v bilgisayarı kullanabiln, bilişim tknolojlrin hakim kişi sayısında ortaya çıkan sayısal uçurum v -dvltin finansmanıyla ilgili birtakım ngl v kısıtlılıklar vardır [14-22-23-24-25-26]. Birlşmiş Milltlrin (BM) 28 yılı -dvlt glişim ndksi raporunda Türkiy -dvlt sıralanmasında 184 ülk arasında 76. ikn, 21 yılında 69. sıraya yükslmiştir. Birlşmiş Milltlrin 212 yılı -dvlt glişim ndksind; Türkiy; lktronik hazırlık göstrgsi, altyapı göstrgsi, insan kaynakları göstrgsi, Elktronik katılım göstrgsi v Ağ ölçüm göstrgsi açılarından dğrlndirilmiş olup, 8. sıraya grilmiştir. Irak is 212 d 137. sırada yr almaktadır [27]. Sıra 1 Tablo1.E-dvlt Glişim Endksi-212 (E-govrnmnt Dvlopmnt Indx-212) Ülk Güny Kor E- Hazırlık Endksi Onlin Hizmt İnsan Srmaysi Endksi Altyapı Endksi E- Katılım Endksi.8785 1..9929.639 1. 2 Hollanda.9125.968.9425.8342 1. 3 İngiltr.896.9739.97.8135.9211 4 Danimarka.8889.8562.9489.8615.5526 5 ABD.8687 1..922.686.9211 6 Fransa.8635.8758.9244.792.5789 7 İsvç.8599.8431.9141.8225.6842 8 Norvç.8593.8562.9347.787.6842 9 Finlandiya.855.8824.9467.7225.7368 1 Singapur.8474 1..85.6923.9474 8 Türkiy.5281.4641.7726.3478.526 137 Irak.349.2876.6151.121.153 4. ARAŞTIRMANIN AMACI VE YÖNTEMİ (THE PURPOSE OF THE RESEARCH AND METHOD) Mvcut araştırmada, Türkiy v Irak ta -dvlt uygulamalarının birylr tarafından nasıl algılandığı v bunların karşılaştırılıp iki ülk arasında hangi noktalarda farklılaştığının blirlnmsi amaçlanmaktadır. Buna bağlı olarak araştımada Türkiy`d v Irak ta ğitim görn ünivrsit öğrncilri arasında -dvlt algısı araştırılmıştır. Anktlrin öğrncilr arasında yapılmasının
26 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 sas sbbi -dvlt hizmtlrindn daha çok gnç nüfusun yararlanması v bu uygulamadan bklntilrinin daha yüksk olmasıdır. Araştırmada ld diln vrilr dayanarak, iki ülk öğrncilri v/vya vatandaşları arasındaki -dvlt bakış açısı farklarının ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Uzun yıllar sürn, çşitli savaş v ambargolardan mağdur olan Irak`ın -dvlt projlrini dünya standartlarında gliştirmk v daha kalitli hizmt vrbilmk için Türkiy`d nisptn glişmiş olan -dvlt anlayışının açıklanması v bu konuda Irak v Türkiy`nin kıyaslanması v yni bir prspktif sunulması hdflnmiştir. Araştırmada şit sayıda olmak üzr, Türkiy-Ankara v Irak-Musul şhrindki ünivrsitlrd önlisans, lisans v lisansüstü ğitim görn toplam 5 öğrnci basit tsadüfi örnklm yoluyla sçilmiştir. Araştırmanın vrnini Ankara daki ünivrsit öğrncilriyl, Musuldaki ünivrsit öğrncilri oluştururkn, araştırmanın örnklmini is Türkiy d Ankara ilind araştırmaya katılan 25 ünivrsit öğrncisi v Irak ta Musul şhrindki 25 ünivrsit öğrncisi oluşturmaktadır. Mvcut araştırmada ünivrsit öğrncilrinin sçilmsinin ndni tknolojiyi daha iyi kullanabilmlri, bilgisayar v intrnt daha yakın olmaları v almış oldukları ğitimdir. Araştırma konomik ndnlrdn dolayı Irak dan 25, Türkiy dn 25 olmak üzr toplam 5 katılımcıyla grçklştirilmiş olup; Türkiy v Irak taki öğrncilr arasında yapılan ankt uygulamasıyla ld diln vrilrl hr iki ülkdki -dvlt uygulamasına yönlik algılar ölçülmüştür. Mvcut araştırmada vrilr; Suudi Arabistan -dvlt ankti [28] v Türkiy`d -dvlt hizmtlrinin vatandaş odaklı dğrlndirmsi [29] araştırmalarında kullanılan sorulardan yararlanılarak glişiriln anktl ld dilmiştir. Öğrncilrin -dvlt kavramı il ilgili algıları 4 ü dmografik, 1 i açık uçlu soru olmak üzr toplam 26 soruyla ölçülmüştür. Vrilr IBM SPSS Statistics 19 programına aktarılarak analizlr tamamlanmıştır. Araştırmada bağımsız örnklm t tsti v bağımsız iki dğişkn arasında ilişki olup olmadığının blirlnmsi için ki-kar tsti yapılmıştır. Bağımsız örnklm t tsti, iki farklı örnklm grubunun ortalamalarını karşılaştırır v iki grubun üylri birbirindn ayrıdır [3]. Ki kar tsti il iki vya daha fazla dğişkn grubu arasında bağımsızlık olup olmadığı araştırılır [3]. 5. ARAŞTIRMANIN BULGULARI (THE RESEARCH FINDINGS) Araştırmaya katılan birylrin dmografik dağılımı aşağıda Tablo 2 d göstrilmiştir. Tablo 2. Dmografik Bulgular (Dmographıc Fındıngs) N % Ülk Türkiy 25 5, Irak 25 5, 5 Cinsiyt Erkk 331 66,5 Kadın 167 33,5 498 Yaş 18-25 376 75,4 26-35 116 23,2 36-45 7 1,4 499 Mdni Durum Evli 79 15,9 Bkâr 419 84,1 498 Öğrnim Durumu Mslk Yüksk Okulu 3 6, Lisans 372 75, Yüksk Lisans v Üstü 94 19, 496 Tablo 1. d d görüldüğü üzr araştırmaya katılan rkk sayısı (% 66,5) kadın sayısına (% 33,5) gör oldukça fazladır. Araştırmanın %75,4 ünü, 18-25 yaş arası katılımcı oluşturmaktaykn, 36-45 yaş arasında %1,4 gibi oldukça düşük bir katılımcı sayısının olduğu görülmktdir. Araştırmaya katılanların %84,1 i bkar olup, büyük çoğunluğu (%75) ünivrsitd lisans ğitimin dvam tmktdir. Tablo 3. Ülklr il Dmografik Sorular Arasındaki İlişki (Th Rlatıonshıp Btwn Countrıs and Dmographıc Qustıons) Ülk p Türkiy Irak Cinsiyt Yaş Erkk Kadın 18-25 26 v üstü N 145 186 331 % 58, 75, 66,5 N 15 62 167 % 42, 25, 33,5 N 25 248 498 % N 21 175 376 % 8,4 7,3 75,4 N 49 74 123 % 19,6 29,7 24,6 N 25 249 499 %,**,9** Mdni Evli N 23 56 79,**
BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 27 Durum % 9,2 22,6 15,9 Öğrnim Durumu Bkâr Mslk Yüksk Okulu Lisans Yüksk Lisans vya Üstü *:p<,5, **:p<,1 N 227 192 419 % 9,8 77,4 84,1 N 25 248 498 % N 7 23 3 % 2,8 9,3 6, N 199 173 372 % 79,6 7,3 75, N 44 5 94 % 17,6 2,3 19, N 25 246 496 %,5** Tablo 3 d Türkiy v Irak kapsamında dmografik sorular arasındaki ilişki ki-kar tsti yardımıyla ölçülmüştür. Ki kar tsti il iki vya daha fazla dğişkn grubu arasında bağımsızlık olup olmadığı araştırılır [3]. Buna bağlı olarak, uygulanan ki-kar tsti sonucunda, ülklr il cinsiytlr arasında (p<,5); ülklr il yaşlar arasında (p<,5); ülklr il mdni durumlar arasında (p<,5); v ülklr il öğrnim durumları arasında (p<,5) anlamlı bir fark bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ülklr v cinsiytlr arasındaki ilişki inclndiğind, Türkiy d araştırmaya katılanların %58 i rkk ikn %42 si kadındır. Irak ta araştırmaya katılanların is %75 i rkk ikn %25 i kadındır. Buna gör, Irak ta araştırmaya katılan rkklrin oranı, Türkiy d araştırmaya katılan rkklrin oranından anlamlı drcd daha yüksk olduğu görülmktdir. Bu oran farkı daha çok Irak`taki kültürl farklılıklarla açıklanabilmktdir. Kızların rkn yaşta vlnmsi, rkklr gör daha az ğitim alması, kadınların üzrindki çşitli baskılar ndniyl ankt katılımına katılmak istmmlrin bağlı olarak bu oranın farklılaştığı düşünülmktdir. yapılanmasıyla tkrar ilgili ğitimin dvam ttiği anlaşılabilmktdir. Türkiy d araştırmaya katılanların %9,2 si vli ikn %9,8 i bkârdır. Irak ta araştırmaya katılanların is %22,6 sı vli ikn %77,4 ü bkârdır. Ülklr il mdni durumlar arasındaki ilişki inclndiğind, Irak ta araştırmaya katılan vlilrin oranı, Türkiy d araştırmaya katılan vlilrin oranından anlamlı drcd daha yüksk olduğu görülmktdir. Buna bağlı olarak, Irak`taki gnçlrin gnl olarak rkn yaşta vlndiklri anlaşılabilmktdir. Ülklr il öğrnim durumları arasında ilişki inclndiğind, Irak ta araştırmaya katılan MYO öğrncilrinin oranı, Türkiy d araştırmaya katılan MYO öğrncilrinin oranından anlamlı drcd daha yüksk olduğu v Türkiy d araştırmaya katılan lisans öğrncilrinin oranının is, Irak ta araştırmaya katılan lisans öğrncilrinin oranından anlamlı drcd daha yüksk olduğu görülmktdir. Tablo 4. E-dvlt Uygulamalarının Bilinirliği Açısından Türkiy v Irak Karşılaştırması (Turky and Iraq Comparison In Trms of Awarnss of -govrnmnt Applıcatıons ) E-dvltin n olduğunu biliyor musunuz? Evt Hayır Türkiy Ülk Irak Topl am N 212 182 394 % 84,8 79,1 82,1 N 38 48 86 % 15,2 2,9 17,9 N 25 23 48 % p,16 Ülklr il katılımcı yaşları arasındaki ilişki inclndiğind, Türkiy d araştırmaya katılan 18-25 yaş aralığındaki kişilrin oranı, Irak taki araştırmaya katılan 18-25 yaş aralığındaki kişilrin oranından anlamlı drcd daha yüksk olduğu görülmktdir. Türkiy d gnçlr normal ünivrsit ğitimlrin dvam tmlrin karşın, Irak`taki savaş, savaştan sonra is zamanında okuluna dvam dmyn gnçlrin, Irak`ın ynidn Türkiy/Irak't a -dvlt uygulaması olduğunu biliyor musunuz? Evt Hayır N 195 113 38 % 78, 49,1 64,2 N 55 117 172 % 22, 5,9 35,8,**
28 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 N 25 23 48 % N 25 23 48 % Daha önc Türkiy/Irak -dvlt sitsini ziyart ttiniz mi? Daha önc bir -dvlt sitsin ziyart yaptınız mı? Evt Hayır Evt Hayır N 133 67 2 % 53,2 29,1 41,7 N 117 163 28 % 46,8 7,9 58,3 N 25 23 48 % N 14 122 262 % 56, 53,5 54,8 N 11 16 216 % 44, 46,5 45,2,**,585 *:p<,5, **:p<,1 Tablo 4 d ülklr il -dvltin bilinirliği il ilgili ifadlr arasındaki ilişki ki-kar tsti yardımıyla ölçülmüştür. Uygulanan Ki-Kar tsti sonucunda, ülklr il E-dvltin n olduğunu biliyor musunuz? (,16>,5); Daha önc Türkiy/Irak -dvlt sitsini ziyart ttiniz mi? (,585>,5); Hükümt/dvlt faaliytlrind lktronik hizmtlri dstkliyor musunuz? (,174>,5); Siz gör lktronik dvlt güvnilir mi? (,341>,5) ifadlrin vriln cvaplar arasında anlamlı bir fark bulunmamaktadır (p>,5). Bu bulgulara gör -dvltin bilinirliğiyl ilgili olarak, hr iki ülkd araştırmaya katılanların çoğunluğunun -dvltin n olduğu hakkında bir fikr sahip oldukları, -dvlt uygulamalarından bklntilrinin yüksk olduğu v bu yönd yapılan çalışmaları dstkldiklri, -dvlti güvnli buldukları v bir -dvlt sitsini ziyart dip, uygulamalar hakkında bilgiy sahip olduğu anlaşılabilmktdir. Hükümt/dv lt faaliytlrind lktronik hizmtlri dstkliyor musunuz? Siz gör lktronik dvlt güvnilir mi? Evt Hayır Evt Hayır N 25 228 478 % N 216 27 423 % 86,4 9,4 88,3 N 34 22 56 % 13,6 9,6 11,7 N 25 229 479 % N 157 154 311 % 62,8 67, 64,8 N 93 76 169 % 37,2 33, 35,2,174,341 Uygulanan Ki-Kar tsti sonucuna gör, ülklr il Türkiy/Irak'ta -dvlt uygulaması olduğunu biliyor musunuz? (,<,5) v Daha önc Türkiy/Irak - dvlt sitsini ziyart ttiniz mi? (,<,5) ifadlrin vriln cvaplar arasında anlamlı bir fark bulunmaktadır (p<,5). E dvlt uygulamasının bilinirliği v daha önc rişim sağlanması açısından iki ülk örnklmlri arasında anlamlı bir fark bulunmaktadır. Bu bulgulara gör, Türkiy d -dvlt uygulamasını bilnlrin oranı, Irak ta -dvlt uygulamasını bilnlrin oranından anlamlı drcd daha yüksktir. Bunu daha çok Irak`ın savaş v ambargolardan çıkması, 23` kadar intrntin çok kısıtlı olması v sadc o zamanki hükümtin lind olmasıyla v vatandaşların intrnt rişmmsiyl açıklanabilir. Türkiy d -dvlt sitsini ziyart dnlrin oranı, Irak ta -dvlt sitsini ziyart dnlrin oranından anlamlı drcd daha yüksktir. Buna sbp olarak Türkiy`nin -dvlt uygulamalarına 28`t, Irak`ın 211`d başlaması, ayrıca Türkiy Irak`tan farklı olarak -dvltin sadc bilgilndirm amaçlı dğil, aynı zamanda daha çok işlvsl hizmt sunmaya odaklı olmasıyla açıklanabilir. Katılımcıların lktronik sistmlr güvni v bu sistmlrin glişimini dstklmlri bakımından hr iki ülk arasında farklılık tspit dilmmiştir.
BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 29 İntrnt kalitsi v hızı -dvlt hizmtlrin rişmk için ytrinc iyidir. İnsanların çoğu bilgisayar v intrnt rişimin sahiptir İntrnt hizmtlri ülknin hr yrind kolayca kullanılabilir. E-dvlt hizmtlrini kullanmak için grkli kaynaklara sahibim E-dvlt hizmtlrini kullanabilm k için grkli bilgiy sahibim. E-dvlt hizmtlrini kullanmak rsmi işlmlri daha hızlı yapmamı sağlar. Elktronik hizmtlr hükümt il iltişim kurmamı kolaylaştırıy or. Dvlt çalışanları il yüz yüz glrk hizmt almanın intrnt oranla daha iyi olduğunu düşünüyoru m. Elktronik hizmtlr Tablo 5. Ülklr v -dvlt il İgili İfadlr Arasındaki İlişki (Th Rlationship Btwn -govrnmnt Statmnts and Countris) N Ort. Std. Sapma T p Türkiy 25 3,27 1,28,72,943 Irak 23 3,26 1,149 Türkiy 25 3,37 1,5-3,67,** Irak 232 3,71,954 Türkiy 25 3,11 1,146-5,46,** Irak 231 3,67 1,82 Türkiy 25 3,71,98-1,54,292 Irak 229 3,8,913 Türkiy 25 3,6 1,3-3,46,1** Irak 228 3,92,992 Türkiy 25 4,1,791-4,157,** Irak 23 4,33,899 Türkiy 25 3,66 1,18-6,64,** Irak 23 4,24,97 Türkiy 25 3,1 1,215 4,455,** Irak 23 2,6 1,242 Türkiy 25 3,69,849-5,935,** mvcut glnksl dvlt hizmtlrini gliştiriyor. E-dvlt sistmi vatandaşlara hükümt il işlmlrini grçklştir mk için şit fırsat sağlar. Elktronik hizmt kullanımının bana zaman kazandıraca ğını düşünüyoru m. İntrnt üzrindn hükümt il işlm yapmanın çok nt v kolay olduğunu düşünüyoru m Tlvizyon, radyo v gaztlrd -dvlt hizmtlriyl ilgili bilgilr yr almakta. İntrnt konusundaki dnyimimi n tkin bir şkild - dvlt hizmtlrind n yararlanma mı sağladığını düşünüyoru m. Gnl olarak dvlt, - dvlt hizmtlrini n kullanımını tşvik dr v dstklr. *:p<,5, **:p<,1 Irak 227 4,15,833 Türkiy 25 3,69 1,56-6,2,** Irak 228 4,24,943 Türkiy 25 3,98,929-7,266,** Irak 228 4,52,667 Türkiy 25 3,58 1,23-5,69,** Irak 229 4,6,835 Türkiy 25 2,48 1,95-4,835,** Irak 228 3, 1,218 Türkiy 25 3,67,934-5,437,** Irak 229 4,12,89 Türkiy 25 3,34,937 -,242,89 Irak 229 3,37 1,17 Tablo 5 t ülklr il -dvlt il ilgili ifadlr arasındaki ilişki bağımsız örnklm t tsti yardımıyla ölçülmüştür. Bağımsız örnklm t tsti iki farklı örnklm grubunun ortalamalarını karşılaştırır. Uygulanan bağımsız örnklm t tsti sonucunda, Türkiy il Irak arasında İntrnt
3 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 kalitsi v hızı -dvlt hizmtlrin rişmk için ytrinc iyidir. (,943>,5); E-dvlt hizmtlrini kullanmak için grkli kaynaklara sahibim. (,292>,5); v Gnl olarak dvlt, -dvlt hizmtlrinin kullanımını tşvik dr v dstklr. (,89>,5) ifadlrin gör anlamlı farklılık bulunmamaktadır. Bu bulgulara bağlı olarak, Türkiy d intrnt hızı v kalitsind v -dvlt hizmtini kullanmak için grkli kaynakların bulunmasıyla ilgili olarak Irak a gör anlamlı bir farklılık bklnirkn, farklılık tspit dilmmiştir. Bu durum, Irak ta mydana gln son glişm v dğişimlr bağlı olarak, intrnt alt yapısının oluşturulması, bilgi v iltişim tknolojilrin yapılan yoğun yatırımlarla açıklanabilir. Uygulanan bağımsız örnklm t tsti sonucunda, Türkiy il Irak arasında, İnsanların çoğu bilgisayar v intrnt rişimin sahiptir. (,<,5); İntrnt hizmtlri ülknin hr yrind kolayca kullanılabilir. (,<,5); E-dvlt hizmtlrini kullanabilmk için grkli bilgiy sahibim. (,1<,5); E-dvlt hizmtlrini kullanmak rsmi işlmlri daha hızlı yapmamı sağlar (,<,5); Elktronik hizmtlr hükümt il iltişim kurmamı kolaylaştırıyor. (,<,5); Hükümt çalışanları il yüz yüz glrk hizmt almanın intrnt oranla daha iyi olduğunu düşünüyorum. (,<,5); Elktronik hizmtlr mvcut glnksl dvlt hizmtlrini gliştiriyor. (,<,5); E-dvlt sistmi vatandaşlara hükümt il işlmlrini grçklştirmk için şit fırsat sağlar. (,<,5); Elktronik hizmt kullanımının bana zaman kazandıracağını düşünüyorum. (,<,5); İntrnt üzrindn hükümt il işlm yapmanın çok nt v kolay olduğunu düşünüyorum. ; Tlvizyon, radyo v gaztlrd -dvlt hizmtlriyl ilgili bilgilr yr almakta (,<,5); İntrnt konusundaki dnyimimin tkin bir şkild -dvlt hizmtlrindn yararlanmamı sağladığını düşünüyorum. (,<,5) ifadlrin gör anlamlı bir farklılık bulunmaktadır. Bu bulgulara dayanarak; birylrin bilgisayar v intrnt rişimi, intrnt hizmtlrinin ülknin hr yrind kolayca kullanabilir olması, -dvlti kullanabilmk için grkli bilgiy sahip olma ifadlriyl ilgili olarak bklnnin aksin Türkiy ortalamasının, Irak ortalamasından anlamlı drcd daha düşük olduğu tspit dilmiştir. Bu durum, Irak`taki son glişmlrdn, ambargo v kısıtlamaların kalkmasından sonra intrnt yasağının kaldırılması, daha öncdn çok pahalı v kısıtlı olan mobil intrnt hizmtlrinin son iki yılda daha rişbilir olması v yüksk maliytli olan lktronik alt v cihazların fiyatlarının azalması; Türkiy`d is aksin, intrnt v lktronik alt v cihazların fiyatlarının görc daha pahalı olması v zaman zaman intrnt mahkmlrc yapılan kısıtlamalar v yasaklamalarla açıklanabilir. Ayrıca Türkiy d kamusal alanlarda intrnt kolayca rişim imkanı bulunmamaktadır. Bldiylr tarafından daha çok yni kamusal alan uygulamaları başlatılmıştır ancak hnüz yaygınlaştırılamamıştır. E-dvlt hizmtlrini kullanarak rsmi işlmlrin daha hızlı yapılmasıyla ilgili olarak, bklnilnin aksin Türkiy ortalamasının Irak ortalamasından anlamlı drcd daha düşük olduğu tspit dilmiştir. Bu durum, Irak ta ki katılımcıların -dvlt hakkında Türkiy d ki katılımcılara gör daha fazla bilgi sahibi oldukları, - dvlti kullanarak işlmlri daha hızlı bir şkild yrin gtirbilcklri düşüncsin sahip olmalarıyla açıklanabilir. Türkiy dki katılımcıların -dvlt il ilgili bilgiy sahip olamamalarının ndni bilgilndirm ksikliği olabilir. Dvlt çalışanlarıyla yüz yüz hizmt almanın intrnt gör daha iyi olması ifadsiyl ilgili olarak Türkiy ortalaması, Irak ortalamasından anlamlı drcd daha yüksk olduğu tspit dilmiştir. Bu bulguya gör vatandaşların intrnt üzrindn -dvlti kullanarak zamanı tkin bir şkild kullanılmasına olanak sağladığı bilins d, Türkiy d yüz yüz yapılan işlmlrin daha güvnilir olduğu algısıyla açıklanabilir. Türk katılımcılar yüzyüz daha kolay çözüm alınacağı inancında olduğu v kullanımda skiy bağlılık dvamı yani katılımcılar açısından glnksl sistmlr bağlılık olabilcği düşünülmktdir. Araştırmada Siz gör -dvltin önd gln (n önmli) üç yararı nlrdir? açık uçlu soruya vriln cvaplara bakıldığında Türkiy`d işlmlrin hızlı olması, kolaylık sağlaması, zaman tasarrufu katılımcılar tarafından n yüksk oranlarda vriln cvaplar olurkn, Irak ta is işlmlrin hızlı olması, zaman tasarrufu v rüşvt v yolsuzluğu ngllmsi katılımcılar tarafından n yüksk oranlarda vriln cvaplar olmuştur. Irak taki katılımcıların algısının Türkiy dki katılımcılara gör n önmli farkının yolsuzluk v rüşvti ngllmsi, vatandaşlara şit şkild davranmak olduğu görülmktdir. 5. SONUÇ VE ÖNERİLER (CONCLUSION & SUGGESTION) E-dvlt uygulamasına gçilmsiyl birlikt; kamuyla ilgili tüm bilgilr rişimin kolaylaşması, maliytlrin v yolsuzluğun azaltılması sonucuna ulaşılmış, hızlı rişim saysind zaman tasarrufu sağlanmış, -dvltl şffaf bir kamu yöntimi oluşturulmaya çalışılmıştır. Glnksl anlayıştan daha modrn v hızlı, açık v şffaf bir yapıya doğru dönüşmd -dvlt, kamu hizmtinin vrilmsind önmli bir uygulamadır. Birylrin -dvltl ilgili algıları glckt -dvltl ilgili yapılacak çalışmalarda önmli bir paya sahip olacaktır. Buna bağlı olarak mvcut araştırmada hm Türkiy d hm d Irak ta -dvlt
BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 31 uygulamasının nasıl algılandığı, farklılıklar v bnzrliklrin nlr olduğu anlaşılmaya çalışılmıştır. Mvcut araştırmaya gör, katılımcıların büyük çoğunluğunu rkk ünivrsit öğrncilri oluşturmuştur. Irak`ta araştırmaya katılan kadın ünivrsit öğrncisi sayısı oldukça azdır. Bunun başlıca ndni Irakta yüksköğrtiminin kadınlar için hnüz ytrinc yaygınlaşmaması v dolayısıyla okullarda v ankt katılanlarda da nisptn kadın öğrncilrin sayısının az olmasıdır. Aynı zamanda kadın öğrncilrin ankt katılmaya sıcak bakmaması birtakım kültürl ndnlrl v üzrlrindki toplumsal baskıyla açıklanabilir. Araştırmada Türkiy`d vli öğrnci sayısının Irak`a gör yarı yarıya az olması diğr bir bulgudur. Bunun başlıca sbbi d Irak kültüründ insanların küçük yaşta vlnmsinin yaygın olmasıya açıklanabilir. Türkiy`d -dvlt uygulamalarının öğrncilr arasında bilinirliği %85'lr düzyinddir. Bu oran Türkiy`d - dvlt uygulamalarının önmli bir msaf kat ttiğini göstrmktdir. Ancak bu oran örnklm grubunun ünivrsit öğrncilri olduğu düşünüldüğünd v n basit öğrnci işlrind bil, -dvlt uygulamaları kullanıldığı düşünülürs, -dvltin daha hnüz ytrinc kullanılmadığı ya da ksik anlaşıldığı sonucuna ulaşılabilir. Irak`taki katılımcıların %8 yaklaşık bir oranda -dvlt uygulamasına hakim oldukları görülmktdir. Bu oran Türkiy il karşılaştırıldığında - dvlt bilinirliği bakımından, bilgisayar v intrnt tknolojisinin Irak`ta son yıllarda yaygınlaşması, Türkiy il arasında tknolojinin yaygınlaşması açısından uzun bir zaman farkı olması göz önün alındığında, bu durumun Irak için büyük bir başarı olduğu ifad dilbilir. E-dvlt glişim ndksi bakımından Türkiy v Irak sıralamalar açısından ciddi farklılık tspit dilmiştir. Ancak araştırmanın sınırlılıkları ndniyl sonuçlar, bu katılımcılar açısından ndks ölçümlri il farklılık göstrmktdir. Yapılan analiz ünivrsitlrd v blli bir yaş grubunu içrdiğindn bu analizin ğitimli olan kişilri kapsadığı v -dvlt ihtiyaçları bakımından yaş grubunun farklılıkları bulunduğunu blirtmk grkmktdir. E-dvlt uygulamalarının kullanımına baktığımızda is hm Türkiy`d hm d Irak`ta ancak öğrncilrin yarısının bu uygulamaları kullandığı görülmktdir. Türkiy`d kişilrin yüz yüz yapılan işlrin daha güvnli v daha sağlıklı olacağı yönündki inançlarından dolayı, -dvlt uygulamalarını kullanımının yrin yüz yüz kamuyla ilgili işlrini yrin gtirm yolunu trcih ttiklri düşünülbilir. Bu ndnl -dvltin kullanım [8] İ. Kırçova, E-dvlt uygulamaları v Ekonomiy Etkilri, İstanbul Ticart Odaları Yayınları, İstanbul, 23. oranının arttırılması için onlin hizmtlr olan güvn sağlanmalı, birylrin sanal ortamda -dvlt il ilgili yaşayabilcği sorunlar v risklr kontrol altına alınmalı -dvlti kullanan kişilr hrhangi bir sorunla karşılaşmayacaklarına dair güvnc kamu otaritlri tarafından vrilmlidir. Irak ta da -dvlt uygulamalarının kullanım oranının da düşük olduğu görülmktdir. Ancak Irak taki katılımcılar, Türkiy`dki katılımcıların aksin -dvlt uygulamalarını daha yüksk oranda güvnli bulmaktadır. Bu tabloya rağmn Irak ın mvcut şartlarda Türkiy kadar yaygın -dvlt hizmtlrinin olmayışı Irak`ta da -dvlt uygulamalarının kullanım oranını düşürmktdir. Buna bağlı olarak Irak Dvlti -dvltin kullanımı için, - dvlt il sunmuş olduğu hizmtlrin sayısını arttırmalı v diğr ülklrd başarılı bir şkild grçklştirilmiş - dvlt uygulamalarını v hizmtlrini kndi vatandaşına sunabilmlidir. Glckt yapılacak çalışmalarla, glişmiş olan ülklrdki birylrin -dvlt algılarıyla, glişmkt olan v/vya glişmmiş ülklrdki birylrin -dvlt algılarını, dmografik dğişknlr bağlı olarak karşılaştırma fırsatı vrn çalışmalar yapılabilir. Aynı şkild başarılı -dvlt uygulamalarının diğr ülklrdki uygulamalarla karşılaştırılıp, daha tkin olabilck - dvlt uygulamaları ülklr önrilbilmsini sağlayacak çalışmalar da yapılarak, ilgili litratür anlamı katkı sağlayabilck tkin sonuçlar alınabilir. KAYNAKLAR (REFERENCES) [1] N. Kuran, Dvlt Babadan E-dvlt Türkiy için E-dvlt Modlli, Analiz v Modl Önrisi, Bilgi Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul, 25. [2] K. Marquardt, O. Gökç, E-dvlt Grçk ya da Hayal, Çizgi Kitabvi Yayınları, Konya, 28. [3] H. Odabaş, E-dvlt Sürcind Elktronik Blg Yöntimi, Hiprlink Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul, 29. [4] A. Karagülmz, Elktronik Dvlt Kavramı, Türkiy Adalt Akadmisi Drgisi(TAAD), 2, 455-468, 21. [5] A. Uğur, İ. Çütcü, E-dvlt v Tasarruf Etkisi Kapsamında Vdop Projsi, Sosyal v Bşri Bilimlr Drgisi,1(2), 1-15, 29. [6] H. AL-Nuaım, An Evaluation Framwork for Saudi E- Govrnmnt, Journal of -Govrnmnt Studis and Bst Practics, 2, 2-7, 211. [7] A. Naralan, E-Dvlt v Algılanmışı Üzrin Bir Araştırma, İmaj Yayıncılık, Ankara, 28. [9] A. Şahin, Türk Kamu Yöntimind Yapısal Dönüşüm v E- Dvlt,Çizgi Kitabvi, Birinci Baskı, Konya, 28.
32 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 [1] İntrnt: M. Sharif, B. Gural, M. lan, Govrnmnt of Iraq - govrnmnt stratgy 27 21 USAID, Unitd Nation E-Govrnmnt survy, Nw York, http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/pnadq38.pdf. 11.1.214, 15.1.214. [11] Europan Commission, Braking Barrirsto Govrnmnt: A Lgal and Institutional Analysis of Barrirsto Govrnmnt, Prpard for th Govrnmnt Unit Information Socity and Mdia, 8-15, 26. [12] M. Al-dabbağ, Elctronic Govrnmnt in Iraq: Challngs of dvlopmnt and implmntation, Businss School at Örbro Univrsity, Swdish, 4-16, 211. [13] İntrnt: F. Salm, Arap Ülklrind E-dvlt Uygulaması Engllri, Elktronik Dubai Okulu, http://www.dsg.a/en/publication/ Pdf_Ar/-Govrnmnt%2 Barrirs%2in%2th%2Arab%2 World_Arabic_Salm_DSG_27.pdf, 15.3.214. [14] A. Grçk, T. Dmirbaş, F. Giray, M. Yüc, A. Oğuzlar, Türk Glir İdarsind E-Dvlt Uygulamalarının Mükllflr Tarafından Bnimsnmsini Etkilyn Faktörlrin İnclnmsi, Bilgsam Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul, 213. [15] İntrnt: A. Gökr, E-Dönüşüm Türkiy. Politik Bilim, http://www.inovasyon.org/html/cbt/ayk.cbtd96.htm, 17.3.214. [16] E.Hpaksaz, B. Hayrullahoğlu, E-Dvlt Kapsamında VEDOP Uygulamaları V E-Haciz, Sosyal v Bşri Bilimlr Drgisi, 3(2), 19-12, 211. [17] İntrnt: T.C. Sayıştay Başkanlığı, E-Dönüşüm Türkiy Projsi Çrçvsind Yürütüln Faaliytlr, Prformans Dntimi Raporu Ankara, 24-29, http://www.sayistay.gov.tr/rapor/prdnrap/26/26-3dtr/26-dtr.pdf,1.4.214. [18] Ö. Dalbay, U.Saran, A.Balcı, T. Mdni, "Ulusal E-Dvlt Konfrans Bildirilri Birlikt Çalışabilirlik, Yöntsl v İşlvsl Kapasit Oluşturma, Ulusal E-Dvlt Smpozyumu, Ankara, 4-5 Kasım, 28. [19] S. Özcan, Türkiy d -dvlt çalışmaları, Yüksk Lisans Tzi, Gazi Ünivrsitsi, Sosyal Bilimlr Enstitüsü, Ankara, 26 [2] D. Dan, B.S. Karaby, A. Stvns, B. Tansan,A. S. Tonguç, V. Marc, Türkiy Onlin: Türkiy İntrnt Ekonomisi Raporu, Th Boston Consulting Grup, Boston ABD, 213. [21] S. Bilgin, Türkiy dki -dvlt uygulamalarında açık kaynaklı yazılım çözümlri, Yüksk Lisans Tzi, Hacttp Ünivrsitsi, Sosyal Bilimlr Enstitüsü, Ankara, 21. [22] T.C. Başbakanlık, Hrks İçin Bilgi Toplumu, Başbakanlık yayınları, Ankara, 22. [23] M. Mydanlı, E-dvlt v Türkiy d E-dvlt Uygulamalarının Kamu Hizmtlri Üzrindki Etkisi: İçişlri Bakanlığı MERNİS Uygulaması, Yüksk Lisans Tzi, Gazi Ünivrsitsi, Sosyal Bilimlr Enstitüsü, Ankara, 21. [24] B. Polat, E-dvlt Projsi Kapsamında Tapu v Kadastro Gnl Müdürlüğünün Uygulamaları v Yapılması Grknlrin Blirlnmsi, T.C. Bayındırlık v İskan Bakanlığı tapu Kadastro Gnl Müdürlüğü, Ankara, 211. [25] Dvlt Planlama Tşkilatı, Skizinci Bş Yıllık Kalkınma Planı, Nüfus, Dmografi Yapısı, Göçözl İhtisas Komisyonu Raporu, Dvlt Kalkınma Planlama Tşkilatı, Ankara, 21. [26] İntrnt: Avrupa Komisyonu, (21, 15 Aralık). Th Europan E- Govrnmnt Action Plan 211-215: Harnssing Ict To Promot Smart, Sustainabl & İnnovativ Govrnmnt, (21) 3-6. http://ur-lx. uropa.u/lxurisrv/lxurisrv.do?uri= COM:21: 743: FIN:EN: PDF, 16.3.214. [27] Unitd Nations E-Govrnmnt Dvlopmnt Databas, Country Data Viw, http://unpan3.un.org/govkb/datacntr/countryviw.aspx, 2.1.214. [28] İntrnt: Suudi Arabistan`da E-Dvlt, http://www. stbyans.com/stbyan. php? stnumbr= SELWB4z83d x5ed Rgix4v, 16.1.214. [29] İntrnt: Türkiy E-dvlt Kapısı, Türkiy`d E-dvlt Hizmtlrinin Vatandaş Odaklı Dğrlndirmsi, https://www. turkiy.gov.tr/ankt-u-fp7-cs,16.1.214. [3] Ş. Kalaycı, SPSS Uygulamalı Çok Dğişkn İstatistik Tkniklr, Asil yayın dağıtımı, Üçüncü Baskı, Ankara, 28.