MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMLERİ 1923-2011

TÜİK MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMLERİ 1923-2011 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

TÜİK MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMLERİ 1923-2011

İstatistiki veri ve bilgi istekleri için Bilgi Dağıtım Grubu Tel: Faks: Yayın istekleri için Döner Sermaye İşletmesi Tel: Faks: Yayın içeriğine yönelik sorularınız için Suç ve Adalet İstatistikleri Takımı Tel: İnternet http://www.tuik.gov.tr E-posta bilgi@tuik.gov.tr Yayın No 3685 Türkiye İstatistik Kurumu Yücetepe Mah. Necatibey Cad. No: 114 06100 Çankaya-ANKARA / TÜRKİYE Bu yayının 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu na göre her hakkı Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığına aittir. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından izinsiz çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara Tel: 0312 410 01 64 * Faks: 0312 418 50 82 Haziran 2012 MTB: 2012-431-1000 Adet-Copies II ISBN 978-975-19-5319-3

Önsöz ÖNSÖZ lk yazılı Anayasa olan Kanuni Esasi nin 23 Aralık 1876 yılında yürürlü e girmesi ile ba layan siyasal tarihimiz, 135 yıllık bir dönemi kapsamaktadır. 1876 Anayasası ndaki hükümlere göre yapılan seçimler sonucunda, ilk Türk parlamentosu, 20 Mart 1877 tarihinde açılmı tır. lk Anayasa nın kabulünden bugüne kadar geçen süreçte, siyasal tarihimizi ekillendiren pek çok seçim yapılmı, siyasi partiler kurulmu, Anayasalar hazırlanmı ve seçim kanunları düzenlenmi tir. Siyasi tarihimize de ı ık tutacak olan bu yayında, 135 yıllık siyasal hayatımızın, 1920 den 2011 e kadar geçen 91 yıllık sürecinde yapılmı olan milletvekili seçimleri ile bu seçimlerde uygulanan seçim kanunları ve seçim sistemleri hakkında bilgiler yer almaktadır. 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu nun 38. maddesi gere ince, Milletvekili Seçimi sonuçlarını 1961 yılından itibaren yayımlamakla görevlendirilmi bulunan Türkiye statistik Kurumu, yayında yer alan 1961 yılı öncesi seçimlerle ilgili bilgileri, kaynak ve ar iv taraması sonucunda elde etti i belgelere dayanarak hazırlamı tır. Kurumumuz milletvekili seçimi yayınları içinde, 1950, 1954 ve 1957 yılı seçimlerine ait bilgiler bulunsa da, veri kayna ına ula ılamadı ından, yapılan çalı ma ile bu yıllara ait mevcut bilgiler, tekrar gözden geçirilmi, tespit edilen en son bilgilere göre tablolar yeniden düzenlenmi tir. Cumhuriyet ten günümüze kadar geçen süreçte, parlamenter sistemin i leyi ine ili kin sayısal bilgiler içeren bu yayın, basılı ortamın yanısıra, CD seçene i ile birlikte kamuoyunun kullanımına sunulmu tur. Yayınımızın, bu alanda çalı ma yapan siyaset bilimci, karar alıcı, ara tırmacı ve di er tüm kullanıcılara yararlı olaca ına inanmaktayız. Birol AYDEM R AYDEMİR Ba kan Başkan III

İçindekiler Ç NDEK LER Sayfa Önsöz çindekiler Simge ve Kısaltmalar Açıklama III V VII VIII Grafik 1. Milletvekili genel seçimlerinde birinci sırada yer alan siyasi parti milletvekillerinin toplam milletvekili sayısı içindeki oranı, 1946-2011 1 2. Katılım oranı, 1950-2011 2 3. Kadın milletvekillerinin Meclis'te temsil oranı, 1935-2011 2 4. Meclis'te temsil edilemeyen oy oranı, 1950-2011 3 Tablo 1. Milletvekili genel seçimlerinde uygulanan seçim sistemleri, seçime katılan ve Meclis'e giren siyasi partiler 4 2. Seçim yılına göre kayıtlı seçmen ve oy kullanan seçmen sayısı 5 3. Seçim yılı ve cinsiyete göre milletvekili sayısı ve Meclis'teki temsil oranı 5 4. Ülkelere göre milletvekili sayısı, kadın milletvekili sayısı ve oranı 6 5. Tek parti döneminde illerin çıkardı ı milletvekili sayısı 7 6. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1946 8 7. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1950 9 8. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1954 10 9. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1957 11 10. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1961 12 11. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1965 13 12. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1969 14 13. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1973 15 14. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1977 16 V

İçindekiler 15. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1983 17 16. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1987 18 17. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1991 19 18. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1995 20 19. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1999 21 20. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 2002 22 21. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 2007 23 22. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 2011 24 23. 1950, 1954, 1957, 1961, 1965, 1969, 1973 ve 1977 milletvekili genel seçimi sonuçları 25 24. 1983, 1987, 1991, 1995, 1999, 2002, 2007 ve 2011 milletvekili genel seçimi sonuçları 93 Kaynakça 257 Ek 1. Milletvekili Genel Seçimlerinin Yapıldı ı Tarihler 259 2. " lgili bilgilere ula mak için." formu 260 VI

Simge ve Kısaltmalar S MGE ve KISALTMALAR Adalet ve Kalkınma Partisi AK PART Halkın Yükseli i Partisi HYP Adalet Partisi AP Islahatçı Demokrasi Partisi IDP Anavatan Partisi ANAP ci Partisi P Aydınlık Türkiye Partisi ATP Köylü Partisi KP Ba ımsız Türkiye Partisi BTP Liberal Demokrat Parti LDP Barı Partisi BP Millet Partisi M LLET PART S Birlik Partisi B RL K PART S Milli Kalkınma Partisi MKP Büyük Birlik Partisi BBP Milli Selamet Partisi MSP Cumhuriyet Halk Partisi CHP Milliyetçi Çalı ma Partisi MÇP Cumhuriyetçi Güven Partisi CGP Milliyetçi Demokrasi Partisi MDP Cumhuriyetçi Millet Partisi CMP Milliyetçi Hareket Partisi MHP Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi CKMP Milliyetçi ve Muhafazakar Parti MMP De i en Türkiye Partisi DEPAR Özgürlük ve Dayanı ma Partisi ÖDP Demokrasi ve Barı Partisi DBP Refah Partisi RP Demokrat Parti DP Saadet Partisi SAADET PART S Demokrat Türkiye Partisi DTP Sosyaldemokrat Halkçı Parti SHP Demokratik Parti DEMOKRAT K PART Sosyalist Parti SP Demokratik Halk Partisi DEHAP Sosyalist ktidar Partisi S P Demokratik Sol Parti DSP Türkiye Birlik Partisi TBP Do ru Yol Partisi DYP Türkiye ci Partisi T P Emek Partisi EMEP Türkiye Komünist Partisi TKP Fazilet Partisi FP Vatan Partisi VP Genç Parti GENÇ PART Yeni Parti YEN PART Güven Partisi GP Yeni Demokrasi Hareketi YDH Halkçı Parti HP Yeni Türkiye Partisi YTP Halkın Demokrasi Partisi HADEP Yeniden Do u Partisi YDP Hak ve E itlik Partisi HEPAR Yurt Partisi YP Halkın Sesi Partisi HAS PART Ba ımsızlar B MZ Hürriyet Partisi HÜRR YET PART S Bilgi yoktur - VII

Açıklama AÇIKLAMA 1. Giri lk Meclis in açıldı ı 1920 den 2011 e kadar geçen 91 yıllık siyasal tarihimizde, 24 kez milletvekili genel seçimi yapılmı tır. 12 Haziran 2011 tarihinde yapılan en son milletvekili genel seçimi, 1946 seçimleri ile ba layan çok partili dönemin 17. milletvekili genel seçimi olmu tur. Ülkemizde milletvekili seçimleri, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanun ile di er ilgili kanun hükümlerine göre Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Ba kanlı ı nın yönetim ve denetiminde, il ve ilçe seçim kurullarınca yürütülmektedir. 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu nun 38. maddesi gere ince, 1961 yılından itibaren, milletvekili seçimi sonuçlarını yayımlamakla görevlendirilmi bulunan Kurumumuz, 2007 seçimine kadar, seçim çevresi düzeyindeki bilgileri, il seçim kurulları tarafından YSK Ba kanlı ı na gönderilen ve Resmi Gazete de ilan edilen sonuçlardan, ilçe ve sandık düzeyindeki bilgileri ise, ilçe seçim kurulları tarafından tanzim edilerek Kurumumuza gönderilen birle tirme tutanaklarından (örnek 90), üzerinde sayısal hiçbir de i iklik yapmaksızın, aynen yayımlamı tır. lk kez 22 Temmuz 2007 Milletvekili Genel Seçimi sonuçları, YSK Ba kanlı ı tarafından yürütülmekte olan Bilgisayar Destekli Merkezi Seçmen Kütü ü Projesi (SEÇS S) kapsamında YSK Ba kanlı ı ndan elektronik ortamda alınarak yayına hazırlanmı tır. 2. Tarihçe lk Meclis lk Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), stanbul Meclisi nin (Meclis-i Mebusan ın) 16 Mart 1920 de da ıtılmasından sonra 23 Nisan 1920 de Ankara da toplanmı tır. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adına, 19 Mart 1920 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk ün illere (o zamanki adıyla livalara) ve kolordu komutanlıklarına göndermi oldu u seçim tebli ine göre, her ilden 5 temsilci seçilerek Ankara ya gönderilmi tir. VIII

Açıklama Ankara da toplanan meclis, iki dereceli seçim sistemine göre yapılan seçimle gelen yeni üyeler ile eski Osmanlı Meclis-i Mebusanı ndan katılan toplam 437 üyeden olu mu tur. Ancak 437 üyenin 337 si dönemi tamamlayabilmi tir. 437 mebustan 23 ü Meclis e katılmadan istifa etmi veya müstafi addedilmi tir. 18 i Meclis e katıldıktan sonra ölmü, 12 üye memuriyeti tercih etti i için mebusluktan ayrılmı, 2 si iki ayrı yerden seçildikleri için birini tercih etmi, 2 sinin mebuslukları reddedilmi, 3 ünün mebuslukları iskat edilmi, 34 ü Meclis e katılmadan istifa etmi, 6 sı ise Meclis e katılmadan ölmü tür. Meclis in açılı ına, seçim bölgelerinden gelebilen 115 mebus katılabilmi tir. Ulus meydanındaki ttihat ve Terakki Kulübü binasında açılan Millet Meclisi nin 23 Nisan 1920 de açılı ını bizzat gören o günkü gazeteci, tarihçi E. Behnan apolyo öyle diyor (1) : Bina henüz tamamlanmamı tı. Kiremitleri bile dö enmemi ti. Pek çok noksanları vardı. Kiremit yetmedi. Ankaralılar kendi çatılarından kucak kucak kiremit ta ıyarak çatıyı kapattılar. Bu manzara çok anlamlıdır.... Mecliste mebusların oturaca ı sıra bile yoktu. Ankara Muallim Mektebinin tatkibat okuluna ait sıralar getirildi. O tarihte Ankara da elektrik de yoktu. Kahvelerin birinden alınan petrol lambası asılarak aydınlatma sorunu da halledildi. Salonun koridoruna mebusların su içmesi için üç küp konuldu, üzerlerine ma raba bırakıldı. Soka a bakan ilk oda da Riyaset (Ba kanlık) odası yapıldı. Daha sonra me hur Hattat Hulusi Efendinin yazdı ı Hakimiyet Milletindir tabelası kürsünün arkasına asıldı... Böyle bir ortamda kurulan bu ilk Meclis, seçimlerin 1 Nisan 1923 te yenilenmesi kararını alarak, 16 Nisan 1923 te çalı malarına son vermi tir. Meclis in aldı ı seçimlerin yenilenmesi kararının ardından, Haziran-Temmuz 1923 te ikinci dönem milletvekili seçimleri yapılmı tır. Bu seçimler de ntihab-i Mebusan Kanun-i Muvakkati (Mebus Seçimi Geçici Kanunu) esas alınarak, iki dereceli, basit ço unluk seçim sistemine göre yapılmı tır. 29 Ekim 1923 te, Anayasa nın birinci maddesinde yapılan de i iklikle, Türkiye Devleti nin hükümet biçimi, Cumhuriyet tir hükmü yer almı tır. Aynı günün gecesi Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti nin ilk cumhurba kanı seçilmi tir. (1) Ezherli, hsan. TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No. 54 IX

Açıklama Tek Parti Dönemi (1923, 1927, 1931, 1935, 1939 ve 1943 seçimleri) Cumhuriyet tarihinin ilk partisi, 9 Eylül 1923 tarihinde, Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulan Cumhuriyet Halk Fırkası olmu tur. Kurtulu sava ını örgütleyen ve yürüten Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti nin devamı olan parti, 9 Mayıs 1935 te Cumhuriyet Halk Partisi adını almı ve çok partili dönemin ba langıcı olan 1946 yılına kadar tek ba ına iktidar olarak kalmı tır. Tek parti döneminde yapılan 1923, 1927, 1931, 1935 ve 1939 seçimleri, I. Me rutiyet döneminde çıkartılmı ntihab-i Mebusan Kanun-i Muvakkati temel alınarak, iki dereceli ve basit ço unluk seçim sistemine göre yapılmı tır. Buna göre halk önce müntehib-i sâni denilen ikinci seçmenleri, onlar da saylav denilen mebusları seçerlerdi. 1923 yılında, mevcut olan ntihab-i Mebusan Kanun-i Muvakkati nin, her 50 000 erkek nüfusu bir mebusun temsil edece i hükmü de i tirilerek, her 20 000 erkek nüfusa bir mebus seçilece i hükme ba lanmı ve bu hüküm 1927 ve 1931 seçimlerinde de aynen uygulanmı tır. Aynı Kanun da, erkek nüfusu 20 000 den az olan seçim çevrelerinin de bir mebus çıkartaca ı da ayrıca belirtilmi tir. 1923 seçimlerinden sonra kurulan ikinci TBMM, ilk Meclis in 20 Ocak 1920 tarihinde kabul etti i ilk Anayasa da (Te kilat-ı Esasiye de) de i iklikler yaparak iki yıl olarak belirlenen milletvekilli i süresini dört yıla çıkarmı, seçme ya ını 18, seçilebilme ya ını da 30 olarak belirlemi tir. (1924 Anayasası-Kabul tarihi: 20 Nisan 1924) 1924 Anayasa sına göre sadece erkekler seçme ve seçilebilme hakkına sahip oldu undan, 1923, 1927 ve 1931 seçimlerine sadece erkekler katılmı lardır. Ancak, 5 Aralık 1934 te kabul edilen bir yasa ile kadınlara seçme ve seçilebilme hakkı verilmi tir. Aynı yasa ile seçmen ya ı 18 den 22 ye çıkartılmı, 40 000 ki iye bir mebus seçilebilmesi esası da getirilmi tir. Ülkemizde ilk kez Mustafa Kemal Atatürk tarafından 1930 yılında kadınların belediye seçimlerine katılımları sa lanmı tır. Ancak gerçek anlamda, Anayasa da yapılan düzenleme ile birlikte, 1934 yılında seçme ve seçilebilme hakkına sahip olan kadınlar, ilk kez 1935 seçimlerine katılmı lar ve TBMM nin 5. döneminde 18 kadın parlamenter ile Meclis te temsil edilmi lerdir. 1935 yılı seçim sonuçlarına göre, Meclis e 17 kadın milletvekili girmi tir. 1936 da bo alan milletvekillikleri için yapılan ara seçimde Hatice Özgener Çankırı dan milletvekili seçilmi olup, böylece Meclis teki kadın milletvekili sayısı 18 olmu tur. X

Açıklama Cumhuriyet in lk Kadın Milletvekilleri 1. Mebrure GÖNENÇ (Afyonkarahisar) 10. Fakihe ÖYMEN ( stanbul) 2. Satı (Hatı) ÇIRPAN (Ankara) 11. Benal Nevzat TAR ARIMAN ( zmir) 3. Türkan ÖRS BA TU (Antalya) 12. Ferruh GÜPGÜP (Kayseri) 4. Sebiha Gökçül ERBAY (Balıkesir) 13. Bahire Bediz MOROVA AYD LEK (Konya) 5. ekibe NSEL (Bursa) 14. Mihri PEKTA (Malatya) 6. Hatice ÖZGENER (Çankırı) 15. Meliha ULA (Samsun) 7. Huriye Öniz BAHA (Diyarbakır) 16. Esma NAYMAN (Seyhan) 8. Fatma MEM K (Edirne) 17. Sabiha GÖRKEY (Sivas) 9. Nakiye ELGÜN (Erzurum) 18. Seniha HIZAL (Trabzon) Kaynak: TBMM ALBÜMÜ, s.97-112 XI

Açıklama Tek parti döneminin son milletvekili seçimi, Cumhuriyet tarihinin ilk seçim kanunu olan 4320 sayılı Mebus Seçimi Kanunu na göre 1943 yılında yapılmı tır. Bu seçim iki dereceli ço unluk seçim sisteminin uygulandı ı son seçim olmu tur. Bu seçimde de, 40 000 nüfusu bir mebus temsil edecek ekilde üye seçimi yapılmı ve 22 ya ını bitirenler seçmen olabilmi tir. Çok Partili Dönem 1946 1957 Dönemi (1946, 1950, 1954 ve 1957 seçimleri) Tek parti dönemi, 1946 yılında yapılan ilk çok partili seçimle sona ermi tir. Seçimden önce çıkarılan 4918 sayılı Milletvekilleri Seçimi Kanunu ile iki dereceli olan seçim sistemi, tek dereceli ço unluk seçim sistemine dönü türülmü tür. Ancak açık oy, gizli tasnif yöntemi kullanılmı ve denetim adli birimler yerine idari birimlerce yapılmı tır. Bu nedenle sonuçları üzerinde uzun süren tartı malar olmu tur. 1946 seçimlerine, CHP nin dı ında, çok partili siyasal ya amın ilk partisi olan ve 18 Temmuz 1945 tarihinde Nuri Demira tarafından kurulan Milli Kalkınma Partisi (MKP) ile 7 Ocak 1946 yılında, Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan tarafından kurulan Demokrat Parti (DP) de katılmı tır. Çok partili dönemin 14 Mayıs 1950 milletvekili seçimi, seçim öncesinde çıkarılan 5545 sayılı Milletvekilleri Seçimi Kanunu na göre, tek dereceli, e it, genel, gizli oy, açık tasnif usulüne göre adli denetim altında yapılan ilk demokratik seçim olmu tur. 5545 sayılı Milletvekilleri Seçimi Kanunu, üzerinde de i iklikler yapılarak, 1954 ve 1957 seçimlerinde de kullanılmı tır. 40 000 nüfusu 1 milletvekilinin temsil edece i ilkesi ile 22 olan seçmen ya ı bu Kanunda da aynen yer almı tır. Mevcut seçim yasasına göre, illerin çıkaraca ı milletvekili sayıları, 40 000 nüfusa 1 milletvekili dü ecek biçimde hesaplandı ından, nüfus artı ına paralel olarak milletvekili sayıları, 1950 de 487 iken 1954 te 542 ye 1957 de 610 a yükselmi tir. 1946-1957 yılları arasında yapılan seçimlerde, tek dereceli liste usulü ço unluk seçim sistemi uygulanmı tır. Bu sisteme göre, kullanılan oyların salt ço unlu unu alan parti, o seçim bölgesindeki tüm milletvekillerini kazanmı tır. 1960 1977 Dönemi (1961, 1965, 1969, 1973 ve 1977 seçimleri) 27 Mayıs 1960 yılındaki askeri harekat ile Milli Birlik Komitesi (MBK) yasama görevini üstlenmi ve 17 Haziran 1960 tarihinde ço u sivillerden olu an yeni bir hükümet kurulmu tur. MBK, Aralık 1960 da yeni Anayasa ve seçim yasası hazırlamakla yükümlü Kurucu Meclis in olu turulmasını kararla tırmı ve bu Meclis, 6 Ocak 1961 de görevine ba lamı tır. Kurucu Meclis tarafından hazırlanan yeni Anayasa, 9 Temmuz 1961 de yapılan halk oylaması sonucu kabul edilerek yürürlü e girmi tir. 1961 Anayasası na göre Türkiye Büyük Millet Meclisi iki meclisten olu maktaydı. Bunlar Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu ydu. XII

Açıklama 1961 Anayasası nın kabulünden sonra yeniden düzenlenen 25 Mayıs 1961 tarih ve 306 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu nda kabul edilen çevre barajlı nispi temsil (d Hondt) seçim sistemi, 15 Ekim 1961 tarihinde yapılan milletvekili seçiminde uygulanmı tır. 1961 seçiminde ilk kez milletvekili sayısı sabitle tirilmi ve 450 olarak belirlenmi tir. Yine bu yasaya göre, milletvekili seçilebilme ya ı 30, seçmen ya ı 21, milletvekilli i süresi 4 yıl olarak belirlenmi tir. Seçimler, Anayasa da belirtildi i gibi, serbest, e it, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre yapılmı tır. Seçim sonucuna göre Türkiye de ilk kez koalisyon hükümeti kurulmu tur. 306 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu nda de i iklik yapılarak, 1965 yılında yapılan milletvekili seçiminde, milli bakiye seçim sistemi, 1969, 1973 ve 1977 yıllarında yapılan seçimlerde ise barajsız d Hondt seçim sistemi uygulanmı tır. 1980 ve sonrası (1983, 1987, 1991, 1995, 1999, 2002 ve 2007 seçimleri) 12 Eylül 1980 harekatı sonucunda, Türk Silahlı Kuvvetleri nin yönetime el koymasının ardından kurulan Danı ma Meclisi ne, kurulu kanunu ile yeni bir Anayasa hazırlama görevi verilmi ve Danı ma Meclisi içinden seçilen ve 15 ki iden olu an Anayasa Komisyonu Anayasa tasarısını hazırlamı tır. Anayasa tasarısına Danı ma Meclisi nden sonra Milli Güvenlik Konseyi nce bazı de i iklikler yapılmak suretiyle son ekli verilmi tir. 7 Kasım 1982 tarihinde halk oylamasına sunulmu olan tasarı, %91,4 oranındaki kabul oyu ile onaylandıktan sonra Türkiye Cumhuriyeti Anayasa sı olarak 9 Kasım 1982 tarih ve 17863 Mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlü e girmi tir. Yeni Anayasa, seçimlerin, serbest, e it, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve denetim altında, 5 yılda bir yapılmasını hükme ba lamı tır. Ayrıca 10 Haziran 1983 tarihinde kabul edilen 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu na göre 1969, 1973 ve 1977 seçimlerinde uygulanan barajsız d Hondt seçim sistemi kaldırılmı yerine ülke barajlı (%10) ve seçim çevresi barajlı nispi temsil (d Hondt) seçim sistemi getirilmi tir. 1982 Anayasa sı ile Cumhuriyet Senatosu kaldırılmı, Millet Meclisi üye sayısı da 400 olarak belirlenmi tir. Bu sayı, 1987 seçiminden önce yasada yapılan de i iklikle 450 ye çıkartılmı tır. Ayrıca 1987 seçiminde Anayasa da yapılan de i iklikle, seçimin yapıldı ı yılda, ay ve gün hesabına bakılmaksızın, 20 ya ına giren herkes seçmen olarak tanımlanmı tır. 1983 seçimi ile birlikte, illerin çıkaraca ı milletvekili sayıları esas alınarak ilk kez seçim çevreleri olu turulmu tur. Daha önceki seçimlerde her il bir seçim çevresi olarak kabul edilmi tir. 2839 sayılı Kanun a göre, milletvekili sayısı 7 ye kadar olan iller bir seçim çevresi sayılmı, milletvekili sayısı 7 den fazla olan iller bölünerek yeni seçim çevreleri olu turulmu tur. Buna göre 1983 seçiminde 83 seçim çevresi olu turulmu tur. 1987 ve 1991 milletvekili seçimlerinde, 2839 sayılı Kanun da de i iklik yapılarak çifte barajlı d Hondt seçim sisteminin yanısıra kontenjan uygulaması getirilmi, 1991 seçimlerinde de seçmen ya ı 20, milletvekili sayısı 450 olarak kabul edilmi tir. 1987 milletvekili seçiminde, seçim çevrelerinin olu turulması ile ilgili olarak yapılan yasal düzenleme ile 7 olan milletvekili sayısı 6 ya indirilmi, 6 dan fazla milletvekili çıkaracak iller birden XIII

Açıklama fazla seçim çevresine bölünmü tür. Buna göre 1987 seçiminde, 104 seçim çevresi olu turulmu tur. 1991 milletvekili seçiminde de 6 dan fazla milletvekili çıkaracak iller bu rakam esas alınarak birden fazla seçim çevresine bölünmü tür. Buna göre toplam 107 seçim çevresi olu turulmu tur. 1995 yılı milletvekili seçiminden önce, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu nda yapılan yasal düzenlemeler ile çıkaraca ı milletvekili sayısı 18 ve daha az olan iller 1 seçim çevresine, 19 ile 35 arasında olan iller 2 seçim çevresine, 36 dan fazla olan iller 3 seçim çevresine bölünmü tür. Buna göre 1995 seçiminde toplam 83 seçim çevresi olu turulmu tur. Kontenjan aday uygulaması ve seçim çevresi barajı, 1995 milletvekili seçimleri öncesi yapılan yasal de i ikle kaldırılmı tır. Bunun yerine, ülke barajlı (%10) d Hondt seçim sistemi getirilmi tir. Bunun yanısıra, 1987 yılında 450 olarak belirlenen milletvekili sayısı 550 ye çıkarılmı, seçmen ya ı 18 e indirilmi, ceza ve tutukevlerinde tutuklu olarak bulunanlara da oy kullanma hakkı tanınmı tır. 1999, 2002, 2007 ve 2011 yıllarında yapılan milletvekili seçimlerinde de 1995 yılı seçimindeki uygulamalar aynen devam etmi tir. 3. Amaç Cumhuriyet ten günümüze kadar geçen süreçte yapılmı olan milletvekili seçimleri, bu seçimlerde uygulanan seçim kanunları ve seçim sistemleri hakkında bilgi sunmak amacıyla bu çalı ma yapılmı tır. 4. Tanım ve Kavramlar Seçim çevresi: Özel Kanunlardaki çevre ayırmaları saklı kalmak artıyla her il bir seçim çevresidir. 1983 seçimi ile birlikte, illerin çıkaraca ı milletvekilleri sayıları esas alınarak seçim çevreleri olu turulmu tur. Seçim kurulları: Ankara da bir Yüksek Seçim Kurulu, her seçim çevresinde bir il seçim kurulu, her ilçede bir ilçe seçim kurulu ve seçim bölgelerine konulacak her sandık için bir sandık kurulu bulunmaktadır. Seçim sistemleri: Ülkemizde bugüne kadar yapılan seçimlerde iki dereceli ve tek dereceli olmak üzere iki tür seçim sistemi uygulanmı tır. ki dereceli seçim sistemi: ki a amada gerçekle tirilen bu seçim sisteminin birinci a amasında müntehib-i evvel denilen birinci seçmenler, müntehib-i sani denilen ikinci seçmenleri; ikinci seçmenler de saylav denilen mebusları seçerlerdi. lk Meclis üyelerinin milletvekili seçimleri ile 1923, 1927, 1931, 1935, 1939, 1943 seçimleri iki dereceli olarak yapılmı tır. Tek dereceli seçim sistemi: Bu seçim sisteminde ikinci seçmen bulunmamaktadır. 1946 seçiminden itibaren uygulanmaktadır. uygulaması Tek dereceli seçim sistemleri: Ço unluk sistemi: Bu sisteme göre bir seçim çevresinde kullanılan geçerli oyların salt ço unlu unu alan siyasi parti o seçim çevresindeki tüm milletvekilliklerini kazanmaktadır. 1946, 1950, 1954 ve 1957 seçimlerinde Liste Usulü Ço unluk Sistemi kullanılmı tır. Bu seçim sisteminde seçmenlere siyasi parti ve ba ımsız adayların isimlerinin bulundu u bir liste sunulmakta ve seçmen istedi i adaya oy kullanabilmektedir. XIV

Açıklama 1946 seçimi sonuçlarına ait il bazında veri kayna ına ula ılamadı ından, seçim sonuçlarının yer aldı ı tablolardan (Tablo 23), 1950-1977 yılları arasında yapılan milletvekili seçimi sonuçlarını kapsamaktadır. Tabloda yer alan, 1950, 1954 ve 1957 seçimlerinde, siyasi parti ve ba ımsızların aldıkları oy sayısı, o siyasi parti veya ba ımsız adaylar tarafından alınan ortalama oy sayısını göstermektedir. Örnek: 1957 yılı seçiminde Mu ilinde; Seçime katılan siyasi parti ve ba ımsızlar Adaylar Aldı ı oy Alınan toplam oy Ortalama oy sayısı= Alınan toplam oy/aday sayısı Çıkartılan milletvekili sayısı DP 1. Aday 19 920 3 2. Aday 20 921 3. Aday 20 788 4. Aday 16 441 77 440 19 360 CHP 1. Aday 16 456 1 2. Aday 12 831 3. Aday 12 492 4. Aday 12 219 HP 1. Aday 4 771 2. Aday 10 888 3. Aday 4 427 4. Aday 5 177 CMP 1. Aday 2 837 2. Aday 3 948 3. Aday 4 639 4. Aday 2 927 Ba ımsızlar 1. Aday 1 999 2. Aday 1 452 53 998 13 500 25 263 6 316 14 351 3 588 3 451 1 726 Kaynak: Devlet Ar ivleri Genel Müdürlü ü nün Ba bakanlık Özel Kalem Müdürlü ü Evrakı Katalo u; 030.01.52.311.1 sayılı. Nisbi Temsil Sistemi: Siyasi partilerin çıkaracakları milletvekili sayısı aldıkları oy oranına göre belirlenmektedir. Çe itli biçimleri bulunmaktadır. XV

Açıklama Ulusal Artık (Milli Bakiye) Sistemi: Bir seçim çevresinde kullanılan geçerli oyların toplamı, o seçim çevresinin çıkaraca ı milletvekili sayısına bölünerek, seçim sayısı adı verilen bir sayı elde edilir. Elde edilen seçim sayısının, o seçim çevresinde seçime katılan siyasi partilerin aldıkları geçerli oy sayısına bölünmesi suretiyle, siyasi partilerin o seçim çevresinden çıkaraca ı milletvekili sayısı hesaplanır. Hesaplamadan sonra, tüm seçim çevrelerinde, siyasi partilerden artan geçerli oylar, milli seçim çevresi içinde toplanır. Elde edilen bu toplam, ilk hesapta, seçim çevrelerine bölü türülemeyen milletvekili sayısına bölünerek, milli seçim sayısı hesaplanır. Daha sonra her siyasi partinin milli seçim çevresi içinde bulunan geçerli oy sayısının, milli seçim sayısına bölünmesi suretiyle de artan milletvekilliklerinin siyasi partilere da ıtımı yapılır. Bu i lem sonucunda da artan milletvekillikleri olursa, bu milletvekillikleri artık geçerli oyların, büyüklük sırasına göre siyasi partiler arasında payla tırılır. Son milletvekilli inin da ıtımında, siyasi partilerin artık geçerli oy sayıları birbirine e it ise, en fazla geçerli oy alan siyasi parti tercih edilir. D hondt Sistemi: Bu seçim sisteminde, seçim kanununda belirtilen barajı a an siyasi parti ve ba ımsız adayların, seçim çevresinde aldıkları geçerli oy (gümrük kapılarından yansıyan oylar dahil) önce bire, sonra ikiye.. seçim çevresinin çıkaraca ı milletvekili sayısına ula ıncaya kadar bölünür. Bulunan sonuçlar, siyasi parti ve ba ımsız aday farkı gözetilmeksizin, büyükten küçü e dizilir. Büyüklük sırasına göre, seçim çevresinin çıkaraca ı milletvekillikleri, siyasi parti ve ba ımsız adaylara da ıtılır. Örnek: Bir seçim çevresindeki geçerli oyların (gümrük kapılarından yansıyan oylar dahil) toplamı = 286 428, Bu seçim çevresinin çıkaraca ı milletvekili sayısı = 5, Bu seçim çevresinde seçime katılan siyasi parti sayısı = 8, Ba ımsız aday sayısı = 4, Siyasi partilerin ve ba ımsız adayların aldıkları toplam geçerli oy sayısı da a a ıdaki gibi olsun; A Partisi. 27 600 B Partisi. 26 400 C Partisi. 25 200 D Partisi. 24 000 E Partisi. 22 800 F Partisi.. 22 074 G Partisi. 20 514 H Partisi. 19 800 1.Ba ımsız 25 800 2.Ba ımsız 24 900 3.Ba ımsız 23 100 4.Ba ımsız 24 240 XVI

Açıklama Buna göre, be milletvekilli inin da ıtımı için siyasi partilerin oyları birden be e kadar bölünür. 1/1 1/2 1/3 1/4 1/5 A Partisi... 27 600 13 800 9 200 6 900 5 520 B Partisi... 26 400 13 200 8 800 6 600 5 280 C Partisi... 25 200 12 600 8 400 6 300 5 040 D Partisi... 24 000 12 000 8 000 6 000 4 800 E Partisi... 22 800 11 400 7 600 5 700 4 560 F Partisi... 22 074 11 037 7 358 5 519 4 415 G Partisi... 20 514 10 257 6 838 5 129 4 103 H Partisi... 19 800 9 900 6 600 4 950 3 960 Elde edilen sayılar, büyükten küçü e sıralandı ında, seçim çevresinin çıkaraca ı be milletvekilli inin, siyasi parti ve ba ımsız adaylar arasındaki da ılımı u ekilde olur: A Partisi 27 600 1 milletvekili B Partisi 26 400 1 milletvekili 1.Ba ımsız 25 800 1 milletvekili C Partisi 25 200 1 milletvekili 2.Ba ımsız 24 900 1 milletvekili Oyların e it olması halinde, son kalan milletvekilli i, bunlar arasında ad çekilmek suretiyle da ıtılmaktadır. Milletvekillerinin seçim çevrelerine da ıtımı: Milletvekillerinin seçim çevrelerine da ıtımı yapılırken, önce her ile 1 milletvekilli i verilmektedir. Son genel nüfus sayımına göre (2007 yılından itibaren Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminden) elde edilen Türkiye nüfusunun kalan milletvekili sayısına bölünmesi suretiyle bir sayı elde edilmekte, il nüfusunun bu sayıya bölünmesi ile de her ilin çıkaraca ı milletvekili sayısı tespit edilmektedir. Bu ekilde hesaplanan milletvekillerinin sayısı 550'yi bulmadı ı takdirde, nüfusu milletvekili çıkarmaya yetmeyen illerin nüfusları ile artık nüfus bırakan illerin artık nüfusları büyüklüklerine göre sıraya konulup, ilk hesapta iller arasında bölü türülmemi bulunan milletvekilleri bu sıraya göre da ıtılmaktadır. Son kalan milletvekilli inin verilmesinde iki veya daha fazla ilin e it nüfus veya artı ı göstermesi halinde bunlar arasında ad çekilmektedir. Örnek: 2007 yılında, her ile verilen 1 milletvekilli i toplam sayısı = 81 Artan milletvekili sayısı = 550-81 = 469 A katsayısı = 2000 Nüfusu / 469 = 67 803 927 / 469 = 144 571 XVII

Açıklama B = A katsayısına göre illerin çıkaraca ı milletvekili sayısı B = l nüfusu / A katsayısı Artık nüfus = l nüfusu (A katsayısı X B) l 2000 Nüfusu Her ile 1 milletvekilli i A B Artık nüfus Artık nüfusa göre çıkaraca ı milletvekilli i MV Adana 1 849 478 1 144 571 12 114 626 1 14 Adıyaman 623 811 1 144 571 4 45 527-5 Afyon 812 416 1 144 571 5 89 561 1 7 A rı 528 744 1 144 571 3 95 031 1 5 Karabük 225 102 1 144 571 1 80 531 1 3 Kilis 114 724 1 144 571-114 724 1 2 Osmaniye 458 782 1 144 571 3 25 069-4 Düzce 314 266 1 144 571 2 25 124-3 Toplam 67 803 927 81 426 43 550 MV: Hesaplanan milletvekili sayısıdır. Her ile verilen 1 milletvekilli i toplamı = 81 Hesaplanan B lerin toplamı = 426 Arta kalan milletvekilli i sayısı = 43 (550-507) Artan 43 milletvekilli i, hesaplanan artık nüfuslar ile nüfusu milletvekili çıkarmaya yetmeyen illerin nüfuslarının, büyükten küçü e sıralanması sonucunda elde edilen sıraya göre da ıtılmı tır. Meclis te temsil edilemeyen oy oranı: Seçime katılan siyasi parti ve ba ımsızlardan milletvekili çıkartamayanların almı oldu u oy sayısının, toplam geçerli oy sayısı içindeki oranıdır. XVIII

Grafik 1

Grafik 2

Grafik 3

1. Milletvekili genel seçimlerinde uygulanan seçim sistemleri, seçime katılan ve Meclis'e giren siyasi partiler Dönemi ve seçim yılı Tek Parti Dönemi Uygulanan seçim sistemi Seçime katılan siyasi parti sayısı Seçime katılan siyasi partiler Meclis'e giren siyasi parti sayısı Meclis'e giren siyasi partiler 1923 ki Dereceli Seçim Sistemi 1 CHP 1 CHP 1927 ki Dereceli Seçim Sistemi 1 CHP 1 CHP 1931 ki Dereceli Seçim Sistemi 1 CHP 1 CHP 1935 ki Dereceli Seçim Sistemi 1 CHP 1 CHP 1939 ki Dereceli Seçim Sistemi 1 CHP 1 CHP 1943 ki Dereceli Seçim Sistemi 1 CHP 1 CHP Çok Partili Dönem 1946 (1) Liste Usulü Ço unluk Sistemi 3 CHP, DP, MKP 2 CHP, DP 1950 Liste Usulü Ço unluk Sistemi 3 CHP, DP, M LLET PART S 3 CHP, DP, M LLET PART S 1954 Liste Usulü Ço unluk Sistemi 5 CHP, CMP, DP, P, KP 3 CHP, CMP, DP 1957 Liste Usulü Ço unluk Sistemi 5 CHP, CMP, DP, HÜRR YET PART S, VP 4 CHP, CMP, DP, HÜRR YET PART S 1961 Çevre Barajlı d'hondt Sistemi 4 AP, CHP, CKMP, YTP 4 AP, CHP, CKMP, YTP 1965 Milli Bakiye Sistemi 6 AP, CHP, CKMP, M LLET PART S, T P, YTP 6 AP, CHP, CKMP, M LLET PART S, T P, YTP 1969 Barajsız d'hondt Sistemi 8 AP, B RL K PART S, CHP, GP, M LLET PART S, MHP, T P, YTP 8 AP, B RL K PART S, CHP, GP, M LLET PART S, MHP, T P, YTP 1973 Barajsız d'hondt Sistemi 8 1977 Barajsız d'hondt Sistemi 8 AP, CHP, CGP, DEMOKRAT K PART, M LLET PART S, MHP, MSP, TBP 7 AP, CHP, CGP, DEMOKRAT K PART, MHP, MSP, TBP, T P 6 AP, CHP, CGP, DEMOKRAT K PART, MHP, MSP, TBP AP, CHP, CGP, DEMOKRAT K PART, MHP, MSP 1983 Çifte Barajlı d'hondt Sistemi 3 ANAP, HP, MDP 3 ANAP, HP, MDP 1987 Çifte Barajlı d'hondt + Kontenjan Usulü 7 ANAP, DSP, DYP, IDP, MÇP, RP, SHP 3 ANAP, DYP, SHP 1991 Çifte Barajlı d'hondt + Kontenjan Usulü 6 ANAP, RP, SP, DYP, DSP, SHP 5 ANAP, RP, DYP, DSP, SHP 1995 Ülke Barajlı d'hondt Sistemi 12 ANAP, CHP, DSP, DYP, HADEP, P, M LLET PART S, MHP, RP, YEN PART, YDH, YDP 5 ANAP, CHP, DYP, DSP, RP 1999 Ülke Barajlı d'hondt Sistemi 20 ANAP, BP, BBP, CHP, DP, DBP, DEPAR, DSP, DTP, DYP, EMEP, FP, HADEP, P, LDP, M LLET PART S, MHP, ÖDP, S P, YDP 5 ANAP, DSP, DYP, FP, MHP 2002 Ülke Barajlı d'hondt Sistemi 18 AK PART, ANAP, BBP, BTP, CHP, DEHAP, DSP, DYP, GENÇ PART, P, LDP, M LLET PART S, MHP, ÖDP, SAADET PART S, TKP, YP, YTP 2 AK PART, CHP 2007 Ülke Barajlı d'hondt Sistemi 14 AK PART, ATP, BTP, CHP, DP, EMEP, GENÇ PART, HYP, P, LDP, MHP, ÖDP, SAADET PART S, TKP 3 AK PART, CHP, MHP 2011 Ülke Barajlı d'hondt Sistemi 15 AK PART, BBP, CHP, DP, DSP, DYP, EMEP, HEPAR, HAS PART, LDP, MHP, MMP, M LLET PART S, SAADET PART S, TKP 3 AK PART, CHP, MHP (1) TUNAYA'ya göre, 1946 seçimine, CHP, DP ve MKP'nin yanısıra Liberal Demokrat Parti, Türkiye ci ve Çiftçi Partisi ile Yalnız Vatan çin Partisi de katılmı tır.

2. Seçim yılına göre kayıtlı seçmen ve oy kullanan seçmen sayısı Oy Kayıtlı kullanan Katılım seçmen seçmen oranı Seçim yılı sayısı sayısı (%) 1950 8 905 743 7 953 085 89,3 1954 10 262 063 9 095 617 88,6 1957 12 078 623 9 250 949 76,6 1961 12 925 395 10 522 716 81,4 1965 13 679 753 9 748 678 71,3 1969 14 788 552 9 516 035 64,3 1973 16 798 164 11 223 843 66,8 1977 21 207 303 15 358 210 72,4 1983 19 767 366 18 238 362 92,3 1987 26 376 926 24 603 541 93,3 1991 29 979 123 25 157 089 83,9 1995 34 155 981 29 101 469 85,2 1999 37 495 217 32 656 070 87,1 2002 41 407 027 32 768 161 79,1 2007 42 799 303 36 056 293 84,2 2011 52 806 322 43 914 948 83,2 3. Seçim yılı ve cinsiyete göre milletvekili sayısı ve Meclis'teki temsil oranı Toplam Temsil Temsil milletvekili oranı oranı Seçim yılı sayısı Erkek (%) Kadın (%) 1935 399 381 95,5 18 4,5 1939 429 413 96,3 16 3,7 1943 455 439 96,5 16 3,5 1946 465 456 98,1 9 1,9 1950 487 484 99,4 3 0,6 1954 541 537 99,3 4 0,7 1957 610 602 98,7 8 1,3 1961 450 447 99,3 3 0,7 1965 450 442 98,2 8 1,8 1969 450 445 98,9 5 1,1 1973 450 444 98,7 6 1,3 1977 450 446 99,1 4 0,9 1983 399 387 97,0 12 3,0 1987 450 444 98,7 6 1,3 1991 450 442 98,2 8 1,8 1995 550 537 97,6 13 2,4 1999 550 527 95,8 23 4,2 2002 550 526 95,6 24 4,4 2007 550 500 90,9 50 9,1 2011 550 471 85,6 79 14,4 Kaynak: Türkiye Büyük Millet Meclisi

4. Ülkelere göre milletvekili sayısı, kadın milletvekili sayısı ve oranı Toplam milletvekili Ülke Seçim yılı sayısı Kadın milletvekili sayısı (%) sveç 2010 349 156 44,7 Finlandiya 2011 200 85 42,5 Hollanda 2010 150 61 40,7 zlanda 2009 63 25 39,7 Norveç 2009 169 67 39,6 Danimarka 2011 179 70 39,1 Belçika 2010 150 57 38,0 spanya 2011 350 126 36,0 Almanya 2009 620 204 32,9 Slovenya 2011 90 29 32,2 Makedonya 2011 123 38 30,9 Portekiz 2011 230 66 28,7 sviçre 2011 200 57 28,5 Avusturya 2008 183 51 27,9 Lüksemburg 2009 60 15 25,0 Lihten tayn 2009 25 6 24,0 Hırvatistan 2011 151 36 23,8 Polanya 2011 460 109 23,7 Letonya 2011 100 23 23,0 Birle ik Krallık 2010 650 145 22,3 Çek Cumhuriyeti 2010 200 44 22,0 Sırbistan 2008 250 55 22,0 talya 2008 630 136 21,6 Bulgaristan 2009 240 50 20,8 Estonya 2011 101 20 19,8 Litvanya 2008 141 27 19,1 Fransa 2007 577 109 18,9 Yunanistan 2009 300 56 18,7 Slovakya 2010 150 24 16,0 Arnavutluk 2009 140 22 15,7 rlanda 2011 166 25 15,1 Türkiye 2011 550 79 14,4 Karada 2009 81 10 12,3 Romanya 2008 330 37 11,2 Kıbrıs 2011 56 6 10,7 Macaristan 2010 386 34 8,8 Malta 2008 69 6 8,7 Kaynak: Uluslararası Parlamento Birli i

5. Tek parti döneminde illerin çıkardı ı milletvekili sayısı l 1923 1927 1931 1935 1939 1943 Toplam 287 316 317 399 429 455 Adana (Seyhan) 3 4 4 8 9 9 Afyonkarahisar 6 6 6 7 7 8 A rı (Beyazıd) 2 3 3 3 3 3 Aksaray 3 3 4 - - - Amasya 3 3 3 3 3 4 Ankara 6 8 9 13 14 15 Antalya 4 5 5 7 7 7 Ardahan 2 - - - - - Artvin 1 2 2-4 4 Aydın 4 5 5 6 7 7 Balıkesir (Karesi) 8 10 10 12 12 13 Bilecik (Ertu rul) 5 3 3 3 3 4 Bingöl (Genç) 1 - - - 2 2 Bitlis 1 - - - 2 2 Bolu 5 5 6 7 7 7 Burdur 2 2 2 3 3 3 Bursa 5 9 9 11 11 12 Cebelibereket 2 3 3 - - - Çanakkale (Biga) 3 4 4 5 6 6 Çankırı 4 4 4 5 5 5 Çatalca 1 - - - - - Çorum 5 5 6 7 8 8 Denizli 5 6 6 8 7 8 Diyarbakır 5 4 4 7 7 6 Edirne 3 4 4 4 5 5 Elazı (Elaziz) 5 5 5 5 5 5 Ergani 3 - - - - - Erzincan 2 3 3 4 5 5 Erzurum 6 7 7 10 9 9 Eski ehir 3 4 4 5 5 5 Gaziantep 5 6 4 7 7 8 Gelibolu 1 - - - - - Giresun 5 5 5 7 7 8 Gümü hane 3 4 3 5 5 5 Hakkari 2 1 1-1 1 Hatay - - - - 5 6 Isparta 3 4 4 4 4 5 çel 2 2 2 5 6 7 stanbul 15 16 16 17 17 23 zmir 8 11 11 13 14 15 Kars 2 5 5 7 8 8 Kastamonu 7 6 7 9 9 9 Kayseri 4 5 5 8 8 9 Kırklareli 2 3 3 3 5 5 Kır ehir 3 3 3 4 4 4 Kocaeli 5 7 7 8 9 10 Konya 10 11 11 15 15 15 Kozan 2 - - - - - Kütahya 6 7 7 9 9 10 Malatya 5 6 6 9 10 11 Manisa (Saruhan) 7 9 9 11 12 12 Mara 4 4 4 5 5 5 Mardin 5 5 3 7 7 7 Mu la (Mente e) 4 4 4 5 5 5 Mersin 2 2 3 - - - Mu 3 3 3 4 2 2 Ni de 4 4 4 7 7 7 Ordu 5 5 5 7 8 8 Rize (Çoruh) 5 6 6 8 6 6 Samsun (Canik) 3 6 6 8 8 9 Siirt 2 2 2 4 4 4 Sinop 3 3 4 5 5 5 Sivas 6 7 7 10 11 12 Siverek 3 - - - - - ebinkarahisar ( arki Karahisar) 3 3 3 - - - Tekirda 2 3 4 5 5 6 Tokat 4 5 5 7 8 8 Trabzon 7 8 7 9 10 11 Tunceli (Dersim) 2 - - - 3 2 Urfa 4 5 4 7 6 6 Van 3 2 2 3 3 3 Yozgat (Bozok) 4 5 5 6 7 7 Zonguldak 4 6 6 8 8 9

6. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1946 l Toplam CHP DP B MZ l Toplam CHP DP B MZ Toplam 465 397 61 7 Adana (Seyhan) 10 10 - - stanbul 23 5 15 3 Afyonkarahisar 8-8 - zmir 16 16 - - A rı 3 3 - - Kars 9 9 - - Amasya 4 4 - - Kastamonu 9 8-1 Ankara 17 17 - - Kayseri 9 6 3 - Antalya 7 7 - - Kırklareli 5 5 - - Artvin (Çoruh) 5 5 - - Kır ehir 4 4 - - Aydın 7 7 - - Kocaeli 10 10 - - Balıkesir 13 13 - - Konya 16 16 - - Bilecik 3 3 - - Kütahya 10 3 7 - Bingöl 2 2 - - Malatya 11 11 - - Bitlis 2 2 - - Manisa 11 11 - - Bolu 7 7 - - Mara 6 5-1 Burdur 3 2-1 Mardin 7 7 - - Bursa 12 12 - - Mu la 5 1 4 - Çanakkale 6-6 - Mu 2 2 - - Çankırı 5 5 - - Ni de 7 7 - - Çorum 8 8 - - Ordu 8 8 - - Denizli 8 7-1 Rize 6 6 - - Diyarbakır 7 7 - - Samsun 10 10 - - Edirne 5 2 3 - Siirt 4 4 - - Elazı 5 5 - - Sinop 5 2 3 - Erzincan 5 5 - - Sivas 12 12 - - Erzurum 10 10 - - Tekirda 5 5 - - Eski ehir 6 1 5 - Tokat 8 8 - - Gaziantep 7 7 - - Trabzon 12 12 - - Giresun 8 8 - - Tunceli 2 2 - - Gümü hane 6 6 - - Urfa 6 6 - - Hakkari 1 1 - - Van 3 3 - - Hatay 6 6 - - Yozgat 7 7 - - Isparta 5 5 - - Zonguldak 9 9 - - çel 7-7 -

7. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1950 M LLET M LLET l Toplam CHP DP PART S B MZ l Toplam CHP DP PART S B MZ Toplam 487 69 416 1 1 Adana (Seyhan) 11-11 - - stanbul 27-27 - - Afyonkarahisar 9-9 - - zmir 17-17 - - A rı 3-3 - - Kars 10 10 - - - Amasya 4-4 - - Kastamonu 10 1 9 - - Ankara 18-18 - - Kayseri 9-9 - - Antalya 7-7 - - Kırklareli 5-5 - - Artvin (Çoruh) 5-5 - - Kır ehir 4 1 2 1 - Aydın 7-7 - - Kocaeli 11-11 - - Balıkesir 13-13 - - Konya 17-17 - - Bilecik 4-4 - - Kütahya 10 1 9 - - Bingöl 2 2 - - - Malatya 11 11 - - - Bitlis 2 2 - - - Manisa 12-12 - - Bolu 7-7 - - Mara 7-7 - - Burdur 3-3 - - Mardin 7 3 3-1 Bursa 12-12 - - Mu la 6-6 - - Çanakkale 8-8 - - Mu 2-2 - - Çankırı 5-5 - - Ni de 8-8 - - Çorum 8-8 - - Ordu 8 6 2 - - Denizli 8-8 - - Rize 6-6 - - Diyarbakır 7-7 - - Samsun 10-10 - - Edirne 5-5 - - Siirt 4-4 - - Elazı 5-5 - - Sinop 5 5 - - - Erzincan 5 5 - - - Sivas 12-12 - - Erzurum 10-10 - - Tekirda 5-5 - - Eski ehir 6-6 - - Tokat 9 1 8 - - Gaziantep 7-7 - - Trabzon 12 9 3 - - Giresun 8-8 - - Tunceli 2-2 - - Gümü hane 6-6 - - Urfa 7 1 6 - - Hakkari 1 1 - - - Van 3 2 1 - - Hatay 6 6 - - - Yozgat 7 1 6 - - Isparta 5-5 - - Zonguldak 10 1 9 - - çel 7-7 - - 9

8. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1954 l Toplam CHP CMP DP B MZ l Toplam CHP CMP DP B MZ Toplam 541 31 5 503 2 Adana (Seyhan) 13 - - 13 - stanbul 29 - - 29 - Afyon 9 - - 9 - zmir 20 - - 20 - A rı 4 - - 4 - Kars 10 10 - - - Amasya 5 - - 5 - Kastamonu 10 - - 10 - Ankara 21 - - 21 - Kayseri 10 - - 10 - Antalya 8 - - 8 - Kırklareli 5 - - 5 - Artvin (Çoruh) 5 - - 5 - Kır ehir 5-5 - - Aydın 9 - - 9 - Kocaeli 12 - - 12 - Balıkesir 14 - - 14 - Konya 19 - - 19 - Bilecik 4 - - 4 - Kütahya 8 - - 8 - Bingöl 3 - - 2 1 Malatya 12 12 - - - Bitlis 2 - - 2 - Manisa 12 - - 12 - Bolu 8 - - 8 - Mara 7 - - 7 - Burdur 4 - - 4 - Mardin 7 - - 7 - Bursa 14 - - 14 - Mu la 6 - - 6 - Çanakkale 8 - - 8 - Mu 3 - - 2 1 Çankırı 6 - - 6 - Ni de 8 - - 8 - Çorum 9 - - 9 - Ordu 9 - - 9 - Denizli 9 - - 9 - Rize 6 - - 6 - Diyarbakır 8 - - 8 - Samsun 12 - - 12 - Edirne 6 - - 6 - Siirt 4 - - 4 - Elazı 5 - - 5 - Sinop 6 6 - - - Erzincan 5 1-4 - Sivas 14 - - 14 - Erzurum 12 - - 12 - Tekirda 6 - - 6 - Eski ehir 7 - - 7 - Tokat 9 - - 9 - Gaziantep 8 - - 8 - Trabzon 12 - - 12 - Giresun 8 - - 8 - Tunceli 3 2-1 - Gümü hane 6 - - 6 - Urfa 8 - - 8 - Hakkari 1 - - 1 - U ak 4 - - 4 - Hatay 8 - - 8 - Van 4 - - 4 - Isparta 5 - - 5 - Yozgat 8 - - 8 - çel 8 - - 8 - Zonguldak 11 - - 11-10

9. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1957 HÜRR YET HÜRR YET l Toplam CHP CMP DP PART S l Toplam CHP CMP DP PART S Toplam 610 178 4 424 4 Adana 16 16 - - - zmir 22 - - 22 - Adıyaman 5 - - 5 - Kars 12 12 - - - Afyon 10 - - 10 - Kastamonu 10 - - 10 - A rı 5 - - 5 - Kayseri 11 - - 11 - Amasya 6 - - 6 - Kırklareli 6 - - 6 - Ankara 27 27 - - - Kır ehir 4-4 - - Antalya 9 - - 9 - Kocaeli 6 - - 6 - Artvin 5 - - 5 - Konya 21 - - 21 - Aydın 11 - - 11 - Kütahya 8 - - 8 - Balıkesir 15 - - 15 - Malatya 9 9 - - - Bilecik 4 - - 4 - Manisa 14 - - 14 - Bingöl 3 1-2 - Mara 9 9 - - - Bitlis 3 - - 3 - Mardin 8 8 - - - Bolu 8 - - 8 - Mu la 7 - - 7 - Burdur 4 - - - 4 Mu 4 1-3 - Bursa 15 - - 15 - Nev ehir 4 - - 4 - Çanakkale 8 - - 8 - Ni de 7 6-1 - Çankırı 6 6 - - - Ordu 10 10 - - - Çorum 10 - - 10 - Rize 6 - - 6 - Denizli 9 - - 9 - Sakarya 8 - - 8 - Diyarbakır 9 - - 9 - Samsun 14 - - 14 - Edirne 6 - - 6 - Siirt 5 - - 5 - Elazı 6 6 - - - Sinop 6 - - 6 - Erzincan 6 6 - - - Sivas 15 15 - - - Erzurum 13 - - 13 - Tekirda 6 - - 6 - Eski ehir 8 - - 8 - Tokat 10 10 - - - Gaziantep 10 - - 10 - Trabzon 12 - - 12 - Giresun 8 - - 8 - Tunceli 3 3 - - - Gümü hane 6 6 - - - Urfa 9 9 - - - Hakkari 1 - - 1 - U ak 4 4 - - - Hatay 9 9 - - - Van 5 5 - - - Isparta 5 - - 5 - Yozgat 9 - - 9 - çel 9 - - 9 - Zonguldak 12 - - 12 - stanbul 39 - - 39-11

10. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1961 l Toplam AP CHP CKMP YTP l Toplam AP CHP CKMP YTP Toplam 450 158 173 54 65 Adana 12 7 5 - - zmir 17 10 7 - - Adıyaman 4-2 - 2 Kars 9 2 4-3 Afyon 7 2 2 3 - Kastamonu 7-2 2 3 A rı 3 - - 3 - Kayseri 8 4 4 - - Amasya 4 2 2 - - Kırklareli 4-2 - 2 Ankara 21 4 8 8 1 Kır ehir 3 - - 3 - Antalya 7 5 2 - - Kocaeli 5 3 2 - - Artvin 3 2 1 - - Konya 16 4 6 4 2 Aydın 8 6 2 - - Kütahya 6 2 2 2 - Balıkesir 11 7 4 - - Malatya 6-5 - 1 Bilecik 2 2 - - - Manisa 11 7 4 - - Bingöl 2 - - - 2 Mara 6 4 2 - - Bitlis 2-1 - 1 Mardin 6-3 1 2 Bolu 6 1 2 1 2 Mu la 5 3 2 - - Burdur 3 1 2 - - Mu 3 - - - 3 Bursa 11 8 3 - - Nev ehir 3 - - 3 - Çanakkale 5 2 2-1 Ni de 5 1 2 2 - Çankırı 4 - - 4 - Ordu 8 2 4-2 Çorum 7 4 2 1 - Rize 4 3 1 - - Denizli 7 4 3 - - Sakarya 6 3 2-1 Diyarbakır 7 1 3-3 Samsun 11 7 4 - - Edirne 5 2 2-1 Siirt 4-2 - 2 Elazı 5 2 2 1 - Sinop 4 1 2 1 - Erzincan 4-2 - 2 Sivas 11-5 1 5 Erzurum 9-3 2 4 Tekirda 4-2 - 2 Eski ehir 6 3 2 1 - Tokat 7 1 3-3 Gaziantep 7 2 4-1 Trabzon 9 5 4 - - Giresun 6-2 1 3 Tunceli 2-1 - 1 Gümü hane 4 1 2-1 Urfa 7 1 4-2 Hakkari 1-1 - - U ak 3-2 1 - Hatay 7 1 3-3 Van 3 - - - 3 Isparta 4 3 1 - - Yozgat 6-2 4 - çel 7 4 3 - - Zonguldak 9 5 3 1 - stanbul 31 14 12 4 1 12

11. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1965 M LLET M LLET l Toplam AP CHP CKMP PART S T P YTP B MZ l Toplam AP CHP CKMP PART S T P YTP B MZ Toplam 450 240 134 11 31 14 19 1 (1) Adana 12 7 4 - - 1 - - zmir 17 11 5 - - 1 - - Adıyaman 4 2 1 - - - 1 - Kars 9 3 3 - - 1 2 - Afyon 7 4 1 1 1 - - - Kastamonu 7 4 1 1 1 - - - A rı 3 1-1 - - 1 - Kayseri 8 4 3-1 - - - Amasya 4 2 1-1 - - - Kırklareli 4 3 1 - - - - - Ankara 21 10 6 1 3 1 - - Kır ehir 3 1 1-1 - - - Antalya 7 5 2 - - - - - Kocaeli 5 3 2 - - - - - Artvin 3 2 1 - - - - - Konya 16 9 4-2 1 - - Aydın 8 6 2 - - - - - Kütahya 6 4 1-1 - - - Balıkesir 11 7 3-1 - - - Malatya 6 2 3 - - 1 - - Bilecik 2 1 1 - - - - - Manisa 11 7 3-1 - - - Bingöl 2-1 - - - 1 - Mara 6 3 2-1 - - - Bitlis 2 1 1 - - - - - Mardin 6 1 2 2 - - 1 - Bolu 6 4 1-1 - - - Mu la 5 3 2 - - - - - Burdur 3 2 1 - - - - - Mu 3 1 1 1 - - - - Bursa 11 8 3 - - - - - Nev ehir 3 1 1-1 - - - Çanakkale 5 3 2 - - - - - Ni de 5 2 1 1 1 - - - Çankırı 4 2 1-1 - - - Ordu 8 4 3 - - - 1 - Çorum 7 4 2-1 - - - Rize 4 3 1 - - - - - Denizli 7 4 2 - - 1 - - Sakarya 6 4 1 - - - 1 - Diyarbakır 7 2 2 - - 1 2 - Samsun 11 6 4-1 - - - Edirne 4 2 1-1 - - - Siirt 4 2 1 - - - 1 - Elazı 5 3 2 - - - - - Sinop 4 1 1 1 1 - - - Erzincan 4 2 1 - - - 1 - Sivas 11 4 4 1 1-1 - Erzurum 9 5 2-1 - 1 - Tekirda 4 2 1 - - 1 - - Eski ehir 6 4 2 - - - - - Tokat 7 4 3 - - - - - Gaziantep 7 4 3 - - - - - Trabzon 9 5 3-1 - - - Giresun 6 3 2-1 - - - Tunceli 2 1 1 - - - - - Gümü hane 4 2 1 - - - 1 - Urfa 7 3 2 - - 1 1 - Hakkari 1 - - - - - 1 - U ak 3 2 1 - - - - - Hatay 7 4 2 - - 1 - - Van 4 1 2 - - - 1 - Isparta 4 2 1 - - - 1 - Yozgat 6 2 2-1 1 - - çel 7 4 2-1 - - - Zonguldak 9 6 2-1 - - - stanbul 31 16 9 1 2 2-1 (1) T P listesinden bir ba ımsız aday seçilmi tir. 13

12. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1969 M LLET B RL K M LLET B RL K l Toplam AP CHP GP PART S MHP PART S T P YTP B MZ l Toplam AP CHP GP PART S MHP PART S T P YTP B MZ Toplam 450 256 143 15 6 1 8 2 6 13 Adana 13 6 5 1-1 - - - - zmir 18 11 7 - - - - - - - Adıyaman 4 1 2 - - - - - - 1 Kars 9 5 4 - - - - - - - Afyon 7 5 1 1 - - - - - - Kastamonu 6 4 1 1 - - - - - - A rı 3 1 1 1 - - - - - - Kayseri 8 4 2 2 - - - - - - Amasya 4 2 1 - - - 1 - - - Kırklareli 4 3 1 - - - - - - - Ankara 24 11 9 1 2-1 - - - Kır ehir 3 1 1-1 - - - - - Antalya 7 5 2 - - - - - - - Kocaeli 4 3 1 - - - - - - - Artvin 3 2 1 - - - - - - - Konya 16 9 4 2 - - - - - 1 Aydın 7 5 2 - - - - - - - Kütahya 6 5 1 - - - - - - - Balıkesir 10 7 3 - - - - - - - Malatya 6 1 3 - - - 1 - - 1 Bilecik 2 1 1 - - - - - - - Manisa 11 8 3 - - - - - - - Bingöl 2 - - - - - - - 1 1 Mara 6 3 2 - - - - - - 1 Bitlis 2 1 1 - - - - - - - Mardin 6 2 1 - - - - - 1 2 Bolu 5 4 1 - - - - - - - Mu la 5 3 2 - - - - - - - Burdur 3 2 1 - - - - - - - Mu 3-1 - - - - - 1 1 Bursa 11 8 3 - - - - - - - Nev ehir 3 2 1 - - - - - - - Çanakkale 5 4 1 - - - - - - - Ni de 5 3 2 - - - - - - - Çankırı 4 3 1 - - - - - - - Ordu 8 4 4 - - - - - - - Çorum 7 5 1 - - - 1 - - - Rize 4 3 1 - - - - - - - Denizli 7 5 2 - - - - - - - Sakarya 6 4 2 - - - - - - - Diyarbakır 7 4 - - - - - - 2 1 Samsun 11 6 5 - - - - - - - Edirne 4 3 1 - - - - - - - Siirt 4 1 1 1 - - - - 1 - Elazı 5 2 2 - - - - - - 1 Sinop 4 2 1-1 - - - - - Erzincan 4 2 2 - - - - - - - Sivas 10 4 4 - - - 2 - - - Erzurum 9 7 2 - - - - - - - Tekirda 4 2 1 1 - - - - - - Eski ehir 6 4 2 - - - - - - - Tokat 7 3 1 1 - - 1 - - 1 Gaziantep 7 3 3 1 - - - - - - Trabzon 9 5 4 - - - - - - - Giresun 6 4 2 - - - - - - - Tunceli 2 1 1 - - - - - - - Gümü hane 4 2 2 - - - - - - - Urfa 6 4 2 - - - - - - - Hakkari 1 - - 1 - - - - - - U ak 3 2 1 - - - - - - - Hatay 7 3 3 - - - - - - 1 Van 4 2-1 - - - - - 1 Isparta 4 4 - - - - - - - - Yozgat 6 3 2-1 - - - - - çel 7 4 3 - - - - - - - Zonguldak 9 6 3 - - - - - - - stanbul 33 17 12-1 - 1 2 - - 14

13. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1973 DEMOKRAT K DEMOKRAT K l Toplam AP CHP CGP PART MHP MSP TBP B MZ l Toplam AP CHP CGP PART MHP MSP TBP B MZ Toplam 450 149 185 13 45 3 48 1 6 Adana 13 3 6-2 1 1 - - zmir 18 8 9-1 - - - - Adıyaman 4 1 2 - - - 1 - - Kars 8 1 5-1 - 1 - - Afyon 7 3 2-1 - 1 - - Kastamonu 6 3 2 1 - - - - - A rı 4 1 1 1 - - 1 - - Kayseri 8 3 2 2 - - 1 - - Amasya 4 1 2 - - - 1 - - Kırklareli 3 1 2 - - - - - - Ankara 26 8 13-2 1 2 - - Kır ehir 3 1 2 - - - - - - Antalya 7 3 3-1 - - - - Kocaeli 5 2 2 - - - 1 - - Artvin 3 1 2 - - - - - - Konya 16 2 4 1 6-3 - - Aydın 7 3 2-2 - - - - Kütahya 5 3 1-1 - - - - Balıkesir 9 5 3 - - - 1 - - Malatya 6 1 4 - - - 1 - - Bilecik 2 1 1 - - - - - - Manisa 10 5 3-1 - 1 - - Bingöl 2-1 - - - 1 - - Kahramanmara 7 1 3-1 - 2 - - Bitlis 2 1 - - - - - - 1 Mardin 6 1 1 1 1-1 - 1 Bolu 5 2 1 1 - - 1 - - Mu la 5 2 2-1 - - - - Burdur 3 1 2 - - - - - - Mu 3-1 - - - 1-1 Bursa 11 6 3-1 - 1 - - Nev ehir 3 1 1 - - - 1 - - Çanakkale 5 3 2 - - - - - - Ni de 5 2 1-2 - - - - Çankırı 3 2 - - 1 - - - - Ordu 8 2 3-2 - - - 1 Çorum 7 1 3-1 - 2 - - Rize 4 1 2 - - - 1 - - Denizli 6 2 2-2 - - - - Sakarya 6 2 2-1 - 1 - - Diyarbakır 7 2 3-1 - 1 - - Samsun 10 4 4-1 - 1 - - Edirne 4 2 2 - - - - - - Siirt 4 1 1 1 - - - - 1 Elazı 5 1 2 - - - 2 - - Sinop 3 1 2 - - - - - - Erzincan 3 1 2 - - - - - - Sivas 9 2 3 - - - 3 1 - Erzurum 9 2 2-1 - 3-1 Tekirda 4 2 2 - - - - - - Eski ehir 6 3 3 - - - - - - Tokat 7 2 3-1 - 1 - - Gaziantep 8 1 4 1 1-1 - - Trabzon 8 2 4-1 - 1 - - Giresun 6 2 3-1 - - - - Tunceli 2-2 - - - - - - Gümü hane 4 2 1 - - - 1 - - Urfa 7 3 2-1 - 1 - - Hakkari 1-1 - - - - - - U ak 3 1 2 - - - - - - Hatay 7 2 4-1 - - - - Van 4 1-3 - - - - - Isparta 4 4 - - - - - - - Yozgat 6 1 2-1 1 1 - - çel 7 2 4-1 - - - - Zonguldak 9 4 4 - - - 1 - - stanbul 38 11 20 1 3-3 - - 15

14. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1977 DEMOKRAT K DEMOKRAT K l Toplam AP CHP CGP PART MHP MSP B MZ l Toplam AP CHP CGP PART MHP MSP B MZ Toplam 450 189 213 3 1 16 24 4 Adana 14 5 7 - - 1 1 - zmir 19 8 11 - - - - - Adıyaman 4 1 2 - - - 1 - Kars 8 2 5 - - - 1 - Afyon 6 4 2 - - - - - Kastamonu 5 3 2 - - - - - A rı 4 2 1 1 - - - - Kayseri 8 3 3 1-1 - - Amasya 4 2 2 - - - - - Kırklareli 3 1 2 - - - - - Ankara 29 10 16 - - 2 1 - Kır ehir 3 1 2 - - - - - Antalya 7 4 3 - - - - - Kocaeli 5 2 3 - - - - - Artvin 3 2 1 - - - - - Konya 16 5 5-1 2 3 - Aydın 7 4 3 - - - - - Kütahya 5 4 1 - - - - - Balıkesir 9 5 4 - - - - - Malatya 6 1 4 - - - 1 - Bilecik 2 1 1 - - - - - Manisa 10 6 4 - - - - - Bingöl 2 1 1 - - - - - Kahramanmara 7 2 3 - - 1 1 - Bitlis 2 1 - - - - 1 - Mardin 6 1 2 - - - 2 1 Bolu 5 3 2 - - - - - Mu la 4 2 2 - - - - - Burdur 2 1 1 - - - - - Mu 3 1 1 - - - 1 - Bursa 11 7 4 - - - - - Nev ehir 3 2 1 - - - - - Çanakkale 4 2 2 - - - - - Ni de 5 2 2 - - 1 - - Çankırı 3 2 1 - - - - - Ordu 7 3 4 - - - - - Çorum 6 3 2 - - 1 - - Rize 4 2 2 - - - - - Denizli 6 3 3 - - - - - Sakarya 5 3 2 - - - - - Diyarbakır 7 2 3 - - - 1 1 Samsun 10 5 5 - - - - - Edirne 4 2 2 - - - - - Siirt 4 1 1 - - - 1 1 Elazı 5 1 2 - - 1-1 Sinop 3 1 2 - - - - - Erzincan 3 1 2 - - - - - Sivas 8 2 4 - - 1 1 - Erzurum 8 4 2 - - 1 1 - Tekirda 4 2 2 - - - - - Eski ehir 5 3 2 - - - - - Tokat 7 2 4 - - 1 - - Gaziantep 8 3 4 - - 1 - - Trabzon 8 3 4 - - - 1 - Giresun 5 3 2 - - - - - Tunceli 2-2 - - - - - Gümü hane 3 2 1 - - - - - Urfa 7 3 3 - - - 1 - Hakkari 1 1 - - - - - - U ak 3 1 2 - - - - - Hatay 8 3 5 - - - - - Van 4 1 1 1 - - 1 - Isparta 4 3 1 - - - - - Yozgat 6 2 2 - - 1 1 - çel 8 4 4 - - - - - Zonguldak 9 4 5 - - - - - stanbul 44 13 27 - - 1 3-16

15. a göre illerin çıkardı ı milletvekili sayısı, 1983 l Toplam ANAP HP MDP l Toplam ANAP HP MDP Toplam 399 211 117 71 Adana 12 5 5 2 zmir 16 5 8 3 Adıyaman 4 2 1 1 Kars 6 2 2 2 Afyon 5 4 1 - Kastamonu 4 2-2 A rı 4 1 2 1 Kayseri 7 4 2 1 Amasya 4 2 2 - Kırklareli 3 1 2 - Ankara 22 14 6 2 Kır ehir 3 2 1 - Antalya 7 4 1 2 Kocaeli 5 3 2 - Artvin 3 3 - - Konya 13 8 3 2 Aydın 6 2 2 2 Kütahya 5 4-1 Balıkesir 7 3 2 2 Malatya 6 4 2 - Bilecik 2 1 1 - Manisa 8 5 2 1 Bingöl (1) 2 2 - - Kahramanmara 6 3 1 2 Bitlis 3 - - 3 Mardin 5 2 1 2 Bolu 5 4-1 Mu la 4 2 1 1 Burdur 3 3 - - Mu 3 2-1 Bursa 10 6 2 2 Nev ehir 3 3 - - Çanakkale 4 2 1 1 Ni de 5 3 1 1 Çankırı 3 3 - - Ordu 6 3 2 1 Çorum 5 2 2 1 Rize 4 2-2 Denizli 5 2 2 1 Sakarya 5 3 1 1 Diyarbakır 7 2 3 2 Samsun 8 6 2 - Edirne 4 2 2 - Siirt 4 1 1 2 Elazı 4 4 - - Sinop 3-2 1 Erzincan 3 2 1 - Sivas 7 3 3 1 Erzurum 7 4 1 2 Tekirda 4 2 2 - Eski ehir 5 3 2 - Tokat 6 4 2 - Gaziantep 7 3 2 2 Trabzon 6 3 2 1 Giresun 5 3 1 1 Tunceli 2-2 - Gümü hane 3 3 - - Urfa 5 2 1 2 Hakkari 2-2 - U ak 3 2 1 - Hatay 7 2 3 2 Van 4 2-2 Isparta 4 4 - - Yozgat 5 3 1 1 çel 7 3 3 1 Zonguldak 8 3 4 1 stanbul 36 17 13 6 (1) ANAP, aday listesindeki isim eksikli inden dolayı, Bingöl'de 3 milletvekili yerine 2 milletvekili çıkartmı tır. 17