İ İ İ P ^ I İ i i ^ S ^ S g i l ^ M l İ l İ Î *

İ İ İ P ^ I İ i i ^ S ^ S g i l ^ M l İ l İ Î * Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü

ÖNSÖZ «İdare sanatında eleman yetiştirmek ve memurların idari sahada olgunlaşmasım sağlamak» amaciyle bir Enstitü kurmak suretiyle hiç şüphesiz, kanun koyucu evvelâ idareci yetiştirmenin zaruretine ve ikinci olarak da idarenin devamlı bir gelişme halinde olması lâzım geldiğine işaret etmek istemiştir. Gerçekten de, bu m e sele, günümülzde tartışma konusu olmaktan çıkmış ve kalkınmanın başlıca faktörlerinden biri olarak kabul edilmiştir. Türkiye ve Orta Doğu Âmme İdaresi Enstitüsü içinde bulunduğu şartlar ve sahip olduğu imkânlar bakımından, bugün için, bu çok önemli fonksiyonu bütün yönleriyle yerine getirmek iddiasmda değildir. Ancak imkân ve şartlar yüzünden bugün için yürüyüş temposu ağır da olsa, tesbit edilmiş hedefe giden düz yol üzerinde olduğunu kesinlikle' söylemek mümkündür. Bu broşür. Enstitümüz kuruluşundan bu yana. Eğitim, Araştırma, Derleme ve Yayın faaliyetlerinin ana hatlariyle bir envanterini göstermek amacıyla hazırlanmıştır. Kısa bir süre sonra ve on iki yıllık tecrübenin ışığı altında Teşkilât Kanununda yapılması gerektiğine inandığırmz değişikliğe paralel olarak eğitim alanında yeni programlarını gösteren bir broşürü çıkaracağımızı ümit ediyoruz. İhsan Kuntbay Genel Müdür V.

ESKİ UMUM MÜDÜRLERİMİZ Prof. Dr. Yavuz ABADAN Prof. Bedri GÜRSOY Prof. Dr. Turhan FEYZİOĞLU

Prof. Dr. Kemal Fikret ARIK Genel Müdür Melih BAYÜLKEN Genel Sekreter V. İhsan KUNTBAY Genel Müdür Muavini

TÜRKİYE VE ORTA DOĞU ÂMME İDARESİ ENSTİTÜSÜ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... 3 TEŞKİLÂT ŞEMASI... 13 1964-1965 DERS YILI TAKVÎMÎ... 15 ÂMME İDARESİNİN ÖNEMİ... 17 A ÎDıARECİLERİN ÖZEL BÎR ŞEKİLDE YETİŞTİRİLMELERİNİ GEREKLİ K I LAN SEBEPLER....1.7 B İDARÎ MESELELER ÜZERİNDE ARAŞ TIRMANIN ÖNEMİ... 18 C İDARECİLİK SAHASINDA ÖĞRETİM VE ARAŞTIRMA MÜESSESELERİ... 18 TÜRKİYE VE ORTA DOĞU ÂMME İDARESİ ENSTİTÜSÜ... 19 I KURULUŞU... 19 II GAYELERİ......... 20 III TEŞKİLÂT KANUNUNA GÖRE BAŞLICA GÖREVLERİ...... 20 KURULUŞUNDANBERİ ENSTİTÜNÜN FAALİ YETLERİ...... 22 I ÖĞRETİM VE YETİŞTİRME SAHASINDA... 22 A GENEL ÖĞRETİM PROGRAMI 23 B ÖZEL ÖĞRETİM PROGRAM LARI... 30 1 ORGANİZASYON VE ME- TOD ÖZEL KURSU... 30 2 EĞİTİCİLERİN EĞİTİMİ (KURSU... 32 3 İDAREYİ GELİŞTİRME DÖRTLÜ PROGRAMI.... 33 4 İKTİSADÎ DEVLET TE ŞEKKÜLLERİ İÇİN PER SONEL İDARESİ KURSU 38 9

5 BELEDİYE PERSONELİ EĞİTİM PROGRAMI... 39 C SEMİNER FAALİYETLERİ... 41 a) ENSTİTÜNÜN TERTİP ETTİĞİ SEMİNERLER... 41 b ) ENSTİTÜNÜN YARDIM ETTİĞİ VEYA KATILDIĞI SEMİNER, KURS VE..TOPLANTILAR... 45 c) KONFERANSLAR... 46 II ARAŞTIRMA VE YARDIM ÇALIŞ MALARI... 49 a) 1953 YILINDAN BU TARAFA TESBİT EDİLEN PROGRAM- ^LARA GÖRE ENSTİTÜCE YAPI LAN ARAŞTIRMALAR... 49 o) ÇEŞİTLİ DAİRE, KURULUŞ VE İKTİSADÎ DEVLET TEŞEK KÜLLERİNİN İSTEKLERİ ÜZE RİNDE ENSTİTÜCE VEYA BU KURULUŞLARLA MÜŞTERE KEN YAPILAN ARAŞTIRMALAR 50 Merkezî Hükümet Teşkilâtı Araştırma Projesinin Amacı ve Kapsamı... 51 Sorumluluk... 52 Araştırma Yapan Kuruluş... 52 Araştırma Yapılm ası... 52 Araştırmanın Sonuçları... 54 Proje Yönetim Kurulu Raporu 55 Proje Yönetim Kurulu Raporu Özeti... 57 T.C. Devlet Teşkilâtı Rehberi 57 Proje Yönetim Kurulu Raporunun Uygulanması... 57 c) ÖĞRENCİ ARAŞTIRMALARI... 58 10

III DERLEME VE YAYIN ALANLA RINDAKİ ÇALIŞMALAR... 70 EKLER : Kütüphane ve Dokümantasyon îşleri... 70 Seminer Tutanakları ve Konferans Notları... 71 İnceleme Raporları 70 / ^ Yayın îşleri... 72 Dergiler Listesi... 73 EK : 1 TÜRKİYE VE ORTA DOĞU ÂMME İDARESİ ENSTİTÜSÜ TEŞKİLÂTI KANUNU... 74 EK : 2 İDARE HEYETİ VE İCRA KOMİ TESİ Ü YELERİ... 83 EK : 3 TÜRKİYE VE ORTA DOĞU ÂMME İDARESİ ENSTİTÜSÜ PERSONELİ 84 EK : 4 TÜRKİYE VE ORTA DOĞU ÂMME İDARESİ ENSTİTÜSÜ NDE ŞİM DİYE KADAR VAZİFE GÖREN BİRLEŞMİŞ MÎLLETLER MÜTE HASSISLARI... 85 EK : 5 EKİM 1958 - HAZİRAN 1964 TARİH LERİ ARASINDA TÜRKİYE VE ORTA DOĞU ÂMME İDARESİ ENS TİTÜSÜNE GELEN YABANCI Zİ YARETÇİLER... 88 EK : 6 1964-1965 DERS YILINDA TÜRKİ YE VE ORTA DOĞU ÂMME İDA RESİ ENSTİTÜSÜNÜN GENEL ÖĞRETİM VE YETİŞTİRME PROG RAMINA ALINACAK ÖĞRENCİ LER HAKKINDA ESASLAR... 90 EK : 7 ENSTİTÜ NEŞRİYAT LİSTESİ... 92 11

esi Bc/o s M M KH l- J 2 <3 W < PQ <y> <3 m cr^ <i O p Q S hj g ıj W z w o w H cn iq ON i m

TÜRKÎYE VE ORTA DOĞU ÂMME İDARESİ ENSTİTÜSÜ 1964-1965 DERS YILI TAKVİMİ Enstitüye Aday Kaydı 15.7.1964-31 8.1964 GİRİŞ SINAVI 1. Yazılı Sınav a) Test...... 22.9.1964 b) Kompozisyon... 22.9.1964 c) Bilgi Sınavı... 23.9.1964 2. Sözlü Sınav... 6.10.1964 Cumhuriyet Bayramı... 29.10.1964 Nazarî devre başlangıcı... 2.11.1964 Şeker Bayramı...... 3.2.1965 (3 gün) Nazarî devre sonu... 13.2.1965 Dinlenme... 14.2.1965-28.2.1965 Pratik devre staj çalışmaları Başlangıcı... 15.3.1965 Kurban Bayramı...... 12.4.1965 (4 gün) Millî Egemenlik ve Çocuk Bayramı... 23.4.1965 Pratik devre staj çalışmaları sonu... 30.4.1965 Bahar Bayram ı... 1.5.1965 Pratik devre grup çalışmaları başlangıcı... 3.5.1965 Spor ve Gençlik Bayramı... 19.5.1965 Pratik-devre grup çalışmaları sonu... 30.6.1965 Adres : Akay - Bankacı Sok. No. 15 Yenişehir/ANKARA Telefon : Genel Müdür : 12 29 73 Genel Müdür Mv. : 12 68 60 Genel Sekreter : 12 34 97 Santral : 17 7175 15

ÂMME İDARESİNİN ÖNEMİ Teknik ve bilim alanlarında sür atle gerçekleştirilen yenilikler, bunun sonucu olarak endüstrileşme, ulaştırma ve şehirleşmede vuku bulan büyük gelişmeler, dünya nüfusundaki devamlı artış gibi idarenin içinde bulunduğu çevreyi geçen yüzyıla nazaran tamamen değiştiren faktörlerin yamnda siyasî ideolojilerdeki gelişmeler, çağımızın, modern devletini eskisi ile kıyaslanamıyacak kadar mudu mesele ve görevlerle karşı karşıya getirmiş bulunmaktadır. Buna karşılık muayyen bir devre ve zamamn ihtiyaçlanna cevap vermek üzere kurulmuş olan İdarî teşkilâtın, devletin yükümlendiği yeni görevleri başarı ile yürütmekte her zaman yeterli olamadığı bir gerçektir. Bu durum özellikle İkinci Dünya Savaşı ndan bu tarafa, idarenin sür atle artan ihtiyaçlara cevap verecek bir şekilde düzenlen,- mesi ve geliştirilmesi zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. idareyi geliştirmek için yapılan çalışmalarda devamjı olarak iki amaç gözönünde bulundurulmaktadır : Âmme hizmetlerinde verimin ve kalitenin yükseltilmesi, bu hizmetlerin ifası esnasında kullanılan person.el, para ve malzemenin amaca en uygun şekilde kuuanılmasının sağlanması. Bu amaçlara ulaşmak için halen iki imkândan faydalamlmaktadır. 1 İdarenin modern âmme idaresi esaslarına göre devamlı bir inceleme konusu yapılarak, bu incelem.elerin verile rine göre idarede geliştirme tedbirleri uygulamak, 2 İdarecileri âmme idaresi bilgi ve teknikleri ile teçhiz edecek şekilde yetiştirmek. A İdarecilerin Özel Bir Şekilde Yetiştiriİmelerini Gerekli Kılan Sebepler: İdareciler, başlarında bulundukları teşekküllerin, iştigal sahaları ne olursa olsun, kuruluş amaçlarını en verimli şekilde gerçekleştirmekten sorumlu şahıslardır. 17

idarenin artan önemi içerisinde, idarecilerin görevleri do sotı derece önem kazanmış ve idarede başarı kazanmak sadece fin i kabiliyet konusu olmaktan çoktan çıkmıştır. Gerçekten son yarım asır içerisinde çeşitli memleketlerde bu konuda yapılan incelemeler şu gerçekleri açıkça ortaya koymuş bulunmaktadır: i İdarecilik şahsî kabiliyete dayanan bir san at olmakla b e raber, belli bir takım usul ve tekniklerin bilinmesini de gerektirmektedir.. 2 İdareciliğin bu yanı sadece hukuk bilgisinden ibaret değildir. 3 Bir teşkilâtın verimli bir şekilde yürütülebilmesi onım başında bulunan idarecilerin personel, teşkilâtlandırma, plânlama, kontrol, bütçe ve maliye teknikleri gibi alan 1arda etraflı bilgilere sahip bulum-nalarına bağlıdır. 4 Bu bilgi ve tekniklerin uygun bir eğitim yolu ile idarecilere kazandırılması, başka ifade ile idareci yetiştirilmesi mümkündür ve gereklidir. B îdarî Meseleler Üzerinde Araştırmanın Ö nem i: Muayyen bir bilgi ve tecrübeye ihtiyaç gösteren her faaliyet sahasmda olduğu gibi idarecilik ve idari meseleler konusunda da karşılaşılan meselelerin dikkatli ve mukayeseli bir şekilde incelenmesinin önemi açıktır. Modern idarecilik fıtri kabiliyet ve tecrübekadar İlmî araştırmalara ve bu araştırmalardan elde edilen, sonuçlara da istinad etmektedir. Bu gün ileri memleketlerde gerek âmme idaresi gerekse hususî teşebbüs sahasında faaliyet göster-en çeşitli araştırma ve damşma kurulları, istatistik büroları, Uim heyetleri bu durumun en bariz ve canlı delilleridir. İdarecilikte, inceleme, araştırma ve istişarelerden elde edilen sonuçlara göre hareket etmenin; sezgi veya hâta yapa, yapa öğrenme ve en iyi yolu bulmaya nisbetle hem çok ucuz, hem de çok daha emin bir usul olduğu ar-^ tık açıkça anlaşılmıştır. Bu sebepledir ki, zamanımızda idarecilikte, eğitim ve öğretim kadar araştırmaya da büyük önem veril' mektedir.. C İdarecilik Sahasında Öğretim ve Araştırma müesseseleri: Dünyamn muhtelif memleketlerinde yukarıdaki esaslar gözönünde bulundurularak idarecileri yetiştirmek ve İdarî meseleler üzerinde incelemeler yapmak amacı ile çeşitli eğitim ve araştırma 18

müesseseleri kurulmuştur. Bu müesseselerden bir kısmı fakülte veya yüksek okul şeklinde teşkilâtlandırılmış olup umumiyetle lise mezunu gençleri devlet hizmetlerinde vazife görecek şekilde siyasî, İktisadî ve idarî ilimler sahalarında ' hazırlamaktadır. Türkiye de Siyasal Bilgiler Fakültesi, İngiltere de London School of Economics and Political Science, Amerika Birleşik Devletlerin de muhtelif üniversitelere bağlı idarecilik mektepleri bu konuda misal olarak zikredilebilir. Diğer bazı yetiştirme ve araştırma müesseseleri, çeşitli devlet daire ve teşekküllerinde bilfiil hizmet görmekte bulunan üniversite ve yüksek okul mezunlarından veya yüksek tahsilini henüz bitirmiş kimselerden âmme idaresi sahasında daha fazla ve daha derin bilgi isteyenlere yetişme imkânları sağlamaktadır. Bu tip müesseselere misal olarak Türkiye ve Orta Doğ-u Âmme İdaresi Enstitüsü nü, Paris teki Ecole'Nationale d Administration u ve Costa Rica - daki Âmme İdaresi Yüksek Okulunu zikredebiliriz. Âmme idaresi sahasında öğretim ve araştırma yapan müesseselerden üçüncü bir grup devlet daire ve teşekküllerinde bilfiil ça lisan memurlar için, modern âmme idaresi tekniği üzerinde kısn devreli kurslar tertip eder; ve aynı zamanda pratik idarî meseleler üzerinde araştırmalar yapar. Paris teki Centre ve Haudes Administratives bunlara misal olarak verilebilir. Mamafih, ikinci gruptaki öğretim, müesseselerinin büyük bir kısmı da buna benzer kısa devreli öğretim yapmaktadırlar. Kuruluşundanberi Türkiye ve Orta Doğu Âmjne İdaresi Enstitüsü yüksek ve orta kademeli idareciler için kısa devreli seminerler tertip edegelmiştir ve istikbalde bu nevi faaliyetlerini arttırmak üzere plânlar hazırlamış bulunmaktadır. TÜRKİYE VE ORTA DOĞU ÂMME İDARESİ ENSTİTÜSÜ Kurulusu: Âmme İdaresi sahasında yukarıda zikredilen eğitim ve araştırma müesseselerinin ve bilhassa bunlardan ikinci kategoriye girenlerin kurulmasına muhtelif memleketlerde İkinci Cihan Harbi nden sonra hız verilmiştir. Bu cümleden olarak Costa Rica. Brezilya, Kahire, İran, İsrail, Libya, Habeşistan, Birmanya ve Arjantin de kurulmuş olan Âmme İdaresi Enstitüleri zikredilebilir. Bu enstitülerin her üçü de, dünyamn çeşitli bölgelerinde mütekâ 19

mil âmme İdareleri kurulmasma ve âmme hizmetlerinin geliştirilmesine önem veren Birleşmiş Milletler Teşkilâtmm yardım ve müzaheretiyle tesis edilmiştir. îşte bu tip enstitülerden biri olan Enstitümüz de 1952 yılında Türkiye ile Birleşmiş Milletler arasında yapılan bir teknik yardım anlaşması gereğince 1953 yılında kurulmuştur. Beş yıl müddetle bu statü altında faaliyetine devam eden Enstitüye Türk hükümetince devamlı bir mahiyet verilmesi arzu edildiğinden, bu maksadı temin için hazırlanan teşkilât kanunu tasarısı Büyük Millet Meclisinde 25 Haziran 1958 tarihinde kabul edilerek kanuniyet kesbetmiştir. 7163 sayılı Teşkilât Kanununa göre Enstitü, İlmî, idari ve malî muhtariyeti ve hükmî şahsiyeti haiz bir müessesedir. (Bak. Ek : 1) Kuruluşundanberi Enstitüye Birleşmiş Milletler Teşkilâtı tarafından teknik yardımlar yapılmış ve bu meyanda çeşitli memleketlere mensup profesör ve mütehassıslar gönderilmiştir. Muhtelif senelerde Enstitüde vazife görmüş bulunan yabancı profesör ve mütehassısların tam bir listesi bu broşürün sonundaki Ekler arasında verilniektedir. (Bak. Ek : 4) I Gayeleri; Umumî olarak Enstitünün gayesi, Türkiye de ve Orta Doğu memleketlerinde âmme idaresinin kuruluş ve işleyişini ıslâh etmek ve geliştirmek, idare sanatına muasır telâkkilere uygun eleman yetiştirmek, devlet daire ve teşekküllerinde hizmel; gören memurların İdarî sahalarda olgunlaşmalarına yardım etmek ve bu maksatlara yararlı araştırmalar yapmak şeklinde hulâsa edilebilir. 20 Teşkilât Kanununa Göre Başhca G örevleri: A ) Öğretim ve yetiştirme : 1. Âmme İdaresine müteallik öğretimin inkişafına çalışmak; 2. Âmme İdaresi görevlerinin modern idare prensipleri ve tekniğine göre bilgilerini arttıracak ve tekâmülünü sağlıyacak tedbirler almak ve bu gibi tedbirleri teşvik etmek ve desteklemek; 3. Âmme İdaresi sahası için öğretim elemanları yetiştirilmesine yardım etmek. B ) Araştırma ve Yardım : 1. Âmme idaresi ile ilgili meseleler üzerinde araştırma, anket ve incelemeler yapmak;

2. Âmıiıe idaresi öğretimi yapan müesseselere yararlı öğre tim malzemesi meydana getirmek; 3. İlgililerin talepleri üzerine âmme idaresini ıslâha yararlı tedbirler hakkında tavsiyelerde bulunmak ve bu hususta mütehassıslannı görevlendirmek; âmme idaresiyle ilgüi meseleler hakkında mütalâa ve rey beyan etmek; C ) Derleme ve Yayın : 1. Âmme idaresi sahasında gerek yurt içindeki gerek başka memleketlerdeki hâdise ve emsalleri, inkişafları, tatbikat ve hal tarzlarım, araştırma, inceleme ve neşriyatı devamlı olarak takip etmek ve derlemek; 2. Araştırma, inceleme ve derlemelerini her türlü kitap, dergi, bülten, bibliyografiler vasıtasiyle devamlı olarak neşretmek; Enstitü neşriyatının artışına ve dağılışına nezaret etmek, 3. Âmme idaresiyle ilgili mühim eser ve araştırmaları Türkçeye veya yabancı dillere tercüme ederek neşretmek ve bu çeşit neşriyatı desteklemek; D ) Öğretim, Araştırma ve İnceleme Yardım ları: 1. Enstitüde öğrenim, araştırma ve inceleme yapacaklara çeşitli kaynaklardan verilecek bursların idare ve tevziine iştirak etmek; 2. Enstitü öğrencilerinden ve Enstitü dışındaki elemanlar dan ehliyet ve kabiliyeti görülenlere ve âmme idaresiyle ilgili diğer ilim müesseselerinin öğretim ve araştırma üye ve görevlilerinin, dış memleketlerde tahsil, araştırma veyastaj yapmaları için her türlü imkânlardan faydalanarak burs ve sair kolaylıklar sağlamak, E ) Türkiye ve Orta-Doğu memleketlerinde âmme idaresi salıasmda yapılan araştırma ve öğretim faaliyetlerinin koordinasyon merkezi olmak. Bu vazifeleri görmek üzere kuruluşundanberi Enstitünün bünyesinde Öğretim-Yetiştirme, Araştırma-Yardım ve Derleme-Yayım olmak üzere üç ayrı şube yer almış bulunmaktadır. İdarenin artan ihtiyaçları ve bilhassa O ve M çalışmalarınm bütün dünya memleketlerinde kazandığı önem. Enstitümüzde 1957 ye kadar öğretim şubesi faaliyetleri içinde görünen O ve M çalışmalarmm hacmini ayrı bir şubenin kurulmasını gerektirecek?a

kilde arttırmış ve bunun sonucu olarak Enstitü İdare Hey eti, fiilen bir O ve M şubesinin kurulmasına karar vermiştir. Böylece yukarıda adı geçen şubelere ilâveten bir O ve M Şubesi de faaliyete geçmiş bulunmaktadır. Kuruluşımdan bu yana 10 seneden fazla bir süre içinde Enstitü kanunen kendisine verilen büyük çaptaki görevleri, ağırlık noktasını idareci eğitimine hasretmek suretiyle, - imkânları nisbetinde yerine getirmeğe çalışmış ve çalışmaktadır. Şurasını kaydetmek yerinde olur ki. Enstitü kurulduğu zaman gerek idafeci eğitimi, gerek idareyi geliştirmek için yapılması gereken araştırma alanında kendisinden başka bu meselelerle doğrudan doğruya uğraşan diğer bir müessese yoktu denilebilir. Enstitünün bu 10 yıllık faaliyetleri sonucu, memleketimizde de âmme idaresi eğitimi ve âmme idaresini geliştirme araştırmaları büyük önem kazanmış ve böylece Devlet Plânlama Teşkilâtı, Devlet Personel Dairesi gibi bu alanda Âmme İdaresi Enstitüsü ile işbirliği halinde çalışması gereken müesseselerin kurulmasına yardımcı olunmuştur.» 1960 yılındanberi içine girümiş olan plânlı kalkınma devresinde tesbit edilmiş kalkınma hedeflerinin gerçekleştirilmesinin, idarenin yeniden düzenlenmesi ile mümkün olacağı gereği açıkça ortaya çıkmıştır. Bu konunun üzerinde kuruluşundanberi büyük bir hassasiyetle duran Enstitümüz, edindiği tecrübelerin ışığı altında 1960 yılından bu tarafa idareyi geliştirme alanında kanunla görevlendirilmiş merkezi eğitim ve araştırma ünitesi olarak çalışmalarını Enstitü faaliyetleri ile ilgili aşağıdaki bölümlerin tetkikinden de anlaşüacağı üzere plân hedeflerinin gerçekleştirilmesine yöneltmiş bulunmaktadır. KURULUŞUNDANBERİ ENSTİTÜ NÜN FAALİYETLERİ I. Öğretim ve Yetştirme Sahasmda : T.O.D.Â.İ.E. eğitim programı evvelce Devlet memuriyetinde bulımmuş olanlara mahsus bir seri kurstan meydana gelmiştir. Bütünüyle bir hizmet-içi eğitimi programıdır. Başlangıçta sadece bir kurstan ibaret olan eğitim faaliyeti son yıllarda, aşağıda isimleri verilen kursları da içine alacak şekilde genişletilip farklılaştırılm ıştır:

A Genel Öğretim Programı. B Özel Öğretim Program ları: 1. Organizasyon ve Metod Özel Kursu 2. Eğiticilerin Eğitimi Kursu 3. İdareyi Geliştirme Dörtlü Programı 4. İktisadî Devlet Teşekkülleri Personel İdaresi Kursu 5. Belediye Personeli Eğitimi Programı. Genel Öğretim Programı ile Özel Öğretim Programları içinde yer alan Organizasyon ve Metod Özel Kursu devam.li şekilde yapılmakta olup diğerleri, Enstitüce ihtiyaç duyulması veya idarenin talebi üzerine açılmaktadır. A GENEL ÖĞRETİM PROGRAMI Genel Öğretim Programına başlatılmasının sebebi, hemen bütün memleketlerde idarenin müessir bir şekilde işlemesine başlıca engel olarak kabul edilen kalifiye idareci -bilhassa orta kademe idarecileri, azlığına bir çare bulmaktır. Bu bakımdan düşünülürse, programın, diğer memleketlerde kurulan eğitim müesseselerinde uygulanarı programlardan, ana hatları itibariyle, pek de farklı olmadığı görülür. Böylece Genel Öğretim Programı, devlet hizmetinde bir İdarî sorumluluk mevkiine yükselmiş memurlara veya bu gibi mevkilere namzet olan kimselere hitap etmektedir. Amacına memurlara, âmme idaresi alanında olumlu sonuçlar veren metodları ve tatbikatı öğreterek ve onlara İdarî kuruluşlarda insan davranışına tesir eden etkenleri daha iyi anlamak için yardım ederek varmaktadır. Programın, bundan başka, memurların. Enstitüye devam suretiyle edinecekleri görüş ve anlayış sayesinde kendi İdarî tecrübelerini yeniden' değerlendirmelerini kolaylaştırmak gibi, bir amacı da vardır. Süresi bir akademik yıl olarak tesbit edilmiştir. Ancak, amaçları ve süresi aym kalmakla beraber, geçen yıllardan itibaren muhtevasında değişiklik yapılmıştır. İktisadî ve Sos yal Plânlama, Toplum Kalkınması ve Hizmet-içi Eğitim gibi yeni konular eklenmiş, zamamn büyük bir kısmı öğrencilerin çeşitli İdarî müesseselerindeki inceleme ve araştırma çalışmalarına, bir başka deyimle pratik çahşmaya ayrılmıştır. Kursa katılmak istiynelerin her yıl biraz daha artmasına rağmen, alınacak öğrenci sayısının şimdilik en fazla 55 olması uygun görülmüştür. Enstitü nün kuruluş yılı olan 1953 ten bu yana bu kurstan, aşağıdaki listede açıkça görüldüğü üzere, 544 türk diploma almıştır. 23

DİPLOMA ALAN TÜRK ÖĞRENCİLER 1955... 69 1956... 127 1957... 24 1958... 20 1959... 56 1960... 52 1961... 35 1962... 56 1963... 50 1964... 55 TOPLAM 544 Enstitü, bölgesel karakteri dolayısiyle muhtelif komşu memleketlerden de eğitim görmek ve araştırmalar yapmak üzere öğrenci kabul etmektedir.>şimdiye kadar, hepsi Birleşmiş Milletler Teşkilâtı tarafından verilen kurslardan faydalanmak suretiyle Ehstitü de okuyan öğrenci sayısı tam 50 dir. Bunlardan 19 una diploma verilmiştir. Enstitü de tahsil gören Türk ve yabancı memurlar kendi sahalarında daha faydalı olabilmekte ve mensup bulundukları daire ve teşekküllerde başarı gösterebilmektedirler. Enstitü Öğretim Programı aşağıdaki şekilde tertiplenmiştir: a) Genel Öğretim ve Yetiştirme Program ı: Bu program iki sahfada uygulanır, i. Nazarî devre ii. Pratik devre. a) Genel olarak Nazarı Devrede yer alan dersler modern idarecileri en yakından ilgilendiren ve aşağıda anahatları bildirilen üç önemli sahayı kavramaktadır :?4 1. Âmme idaresinin İktisadî, sosyal ve hukukî tem elleri: M o dern idarede hukukun rolü, Türkiye nin İktisadî bünyesi, toplum kalkınması, sosyal organizasyon, v.s., 2. Başlıca İdarî fonksiyonlar: Personel idaresi, bütçe ve mali muameleler, v.s., 3. Modern İdarî vasıtalar : Teşkilât ve metod tekniği, araştırma usulleri, istatistik, v.s.,

1964-1965 ders yılında okutulacak dersler hakkında kısa bilgi aşağıda verilm iştir: PLÂNLAMA VE TÜRKİYE NİN İKTİSADÎ BÜNYESİ Türkiye ekonomisinin yapısı ve tarım, sanayi, ticaret gibi başlıca sektörleri tasvir edilmekte, İktisadî politika ve kalkınmanın planlanması üzerinde durulmaktadır. İDARECİLER İÇİN HUSUSÎ HUKUK Hukuk tahsili bulunmıyan idarecilere bu sahada formasyonlarını tamamlamak amacıyla Türk âmme idaresinin dayandığı hukukî temeller hakkında genel mahiyette hazırlayıcı bilgiler verilmekte, bu arada hukukun kaynakları, hakların iktisap ve ziyaı, kullanılma ve korunması konuları üzerinde durulmaktadır. ÂMME İDARESİ PRENSİPLERİ İdare vetiresi bir metod olarak ele alınmakta, büyük idarecilerin ve bilim adamlarının tecrübe ve incelemeleri sonucunda ortaya çıkan bu «İdarî m etod» un unsurları üzerinde ayrı ayrı durulmakta, plânlama, teşkilât nazariyeleri, koordinasyon, sevk ve idare ve kontrol konuları tartışılmaktadır. BEŞERÎ MÜNASEBETLER organizasyon bir insan münasebetleri örgüsü olarak İncelenmektedir. Meseleler psiko-sosyal bir götüş açısından ele alınmakta, çalışan insamn iş arkadaşları, âmirleri ve işiyle olan münasebetleri inceleme konusu yapılmaktadır. Çalışma hayatında insan unsurunu ön. plâna geçiren sebepler, organizasyonun gayri resmî yönleri, haberleşme, mâneviyat, intibak meseleleri, idareye iştirâk ast-üst münasebetleri gibi konular üzerinde durulmaktadır. PERSONEL İDARESİ Personel idaresinin genel prensipleri üzerinde bilgi verilmekte, başlıca dünya memleketlerinin ve Türkiye nin personel sistemi mukayeseli metodla İncelenmektedir. Meseleler daha ziyade teknik bir açıdan ele alınmakta ve sımflandîrma, personel tedariki, ücret, tezkiye, yetiştirme, devlet personelinin hak ve hürriyetleri, meslekî teşekküllerin personel idaresindeki yeri, disiplin, çalışma şartları, hizmetten ayrılma ve personel teşkilâtı konuları İncelenmektedir. ORGANİZASYON VE METOD İdarecilere, teşkilâtın bünye ve çalışma usullerinin daha ras 25

yönel lıale getirilmesi gayesini güden organizasyon ve metod fikri telkin edilerek bunun tekniği öğretilmek suretiyle günlük işlerinde karşılacaşakları bazı problemleri halletmelerine yardıma çalışılmaktadır. Organizasyon, metodlar, muameleler, usuller, iş ölçme, formlar, evrak ve dosya işleri, büro tertibi, işin basitleştirilmesi ve, mekanizasyon, ele alınan başlıca konulardır. TOPLUM KALKINMASI Köylük yerlerin sosyal, ekonomik ve kültürel şartlarını düzeltmek amacı ile hükümetle halkın el ele çalışmasımn esasları üzerinde durulmakta, 5 Yıllık Plânda kalkınmanın önemli bir faktörü olarak ele alınmış bulunan toplum kalkınması çalışmalarında idarecilere düşen görevler İncelenmekte, bu konuda şimdiye kadar gerek yabancı memleketler ve gerekse memleketimizde yapılan faaliyetlerden elde edilen neticeler münakaşa edilmektedir; HİZMET-ÎÇİ EĞÎTÎM Devlet hizmetine hazırlık amacı ile yapılmakta olan hizmet öncesi eğitim çalışmalarının eksikliklerinin, personelin teşkilâta intisabından sonra uygulanan eğitim programları ile giderilmesi konusu ele alınmakta, ezcümle; memurlara yapmakta oldukları işi daha iyi ifa edebilmek için muhtaç oldukları bilgi ve maharetin kazandırılması, personelin sorumlu mevkilere terfii için hazırlanması, çalışmakta oldukları teşkilâta ve yapmakta oldukları işe karşı tavırlarımn olumlu yönde değiştirilmesi konuları üzerinde durulmaktadır. MİLLETLERARASI TEŞEKKÜLLER : Milletlerarası siyasî teşkilâtlanmanın tarihi gelişimi; milletlerarası teşekküllerin metodolojisi, mahiyeti, teşkilâtlanmayı gerektiren sebepler, millî devlet sisteminin doğuşu, kuvvet dengesi p o litikası, devletlerarasında siyasî işbirliğinin başlaması, Avrupa ahengi sistemi, 1899 ve 1907 La Haye Konferansları sistemi ve Milletler Cemiyeti başlıkları altında ele alınmaktadır. Dersin ikinci ana bölümünde Birleşmiş Milletler Teşkilâtı İncelenmektedir. MALÎ İDARE Bütçe, idarenin bir program ve icra vasıtası olarak İncelenmekte, muhtelif bütçe sistemleri izah edilerek bütçelerin rolü üzerinde durulmaktadır. Bütçenin dayanması gereken prensipler bünyesi, hazırlanması, uygtilanması ve kontrolü ele alınan temel konulardır. 26

MODERN İDAREDE HUKUKUN ROLÜ İdare Hukukunun ve İdarî kazanın esasları üzerinde durul makta, idarenin hukuka bağlılığı ve kazai murakabesiyle ilgili çe şıtli prensip meseleleri İncelenmektedir. İDARECİLER İÇİN İSTATİSTİK İdarî meselelerin çözümünde yardımcı bir vasıta olarak istatistik bilgilerden istifade şekilleri üzerinde durulmakta, esas prensipler açıklanmakta, teoriden ziyade tatbikata önem verilmektedir. İstatistikte kaynaklar, bilgi toplama çeşitleri, verilen takdim şekilleri, ortalamalar, dağılma, indeksler zaman dizileri tatbikî olarak öğretilmektedir. Umumî derslerin sonunda bütün ders konularını ihtiva eden imtihanlar yapılır. İmtihanlarda muayyen bilgilerin ezberlenmesini kontroldan ziyade idare usullerinin ve iç münasebetlerin anlaşılmış olmasına ehemmiyet verilir. Meşrü mazeretleri dolayısiyle imtihanlara giremiyenler veya girip te sadece bir dersten muvaffak olamıyanlar. Enstitü İcra K o mitesinin muvafakatini aldıktan sonra, bir defaya mahsus olmak üzere Mart başında mazeret veya ikmal imtihanına gireoilirler. Mazeret veya ikmal imtihanlarında başarı gösteremiyenler idaredeki pratik çalışmalara hiç bir suretle devam edemezler. b ) Pratik Devre : Umumî derslerden sonra yapılacak imtihanlarda başarı gösteren öğrenciler birinci devre esnasında tetkik ettikleri konu larda pratik grup çalışmalarına ve çeşitli idare ve teşekküllerdeki tatbiki incelemelere katılırlar. Pratik çalışmaların amacı derslerde üzerinde durulan meselelerin tatbikattaki durumlarım çalışma grupları halinde ve mümkün olduğu kadar mahallinde tetkikini sağlamaktır. Bu çalışmalarda öğrenciler küçük gruplara ayrılmakta ve grupların üyeleri sıra ile grubun başkanlığını yapmakta ve verilen vazifeler üzerindeki çalışmalarda grubun müşterek gayrelerini koordine etmektedirler. Pratik grup çalışmaları Enstitü öğretim üyelerinin nezaret ve rehberliği altında yapılmaktadır. Pratik çalışmalar esnasında öğ rencilerin vazifeler üzerindeki mesaileri ve hazırlıyacakları raporlar diploma almalarına tesir eder. 1964-1965 Ders yılında Pratik devre çalışmaları iki kısımda yapılacaktır. Staj devresinde, gruplara ayrılan öğrenciler, çeşitli bakanlık ve dairelerde staj yapacaklar. Enstitüce tâyin edilecek 27

bir staj müdürü çeşitli bakanlık ve dairelerle temas ederek bu devrenin programmı hazırlayıp yürütecektir. Öğrenciler devre b o yunca yaptıkları niüşahedeleri bir rapor halinde staj müdürüne bildireceklerdir. Öğrencilerin çalışmaları staj müdürünce değerlendirilecektir. İkinci kısım Grup Çalışmalarına ayrılmıştır. Bu devrede gruplara ayrılan öğrenciler, idarecilerle, nezaret altında temasa getirilerek, çeşitli İdarî problemler hakkında grup çalışmaları yapacaklardır. Her gruptaki öğrencilerin çalışmaları grup nezaretçileri tarafından değerlendirilecektir. Diploma, sertifika ve belge şartları: Türkiye ve Orta Doğu Âmme îdaresi Enstitüsü diploma, sertifika ve belge yönetmeliğinin 2 nci maddesine göre Enstitü öğretim ve yetiştirme programını 7163 sayılı Kanunun 15 inci maddesindeki şartlar altında başarı ile bitiren öğrencilere Enstitü diploması verilir. Yine aynı yönetmeliğin 4 üncü maddesi sertifika şartlarmı tesbit etmekte ve şöyle demektedir : «Türkiye ve Orta Doğu Âmme İdaresi Enstitüsünce tertiplenen özel kurslara devam ederek bunları başarı ile bitirmiş olanlara sertifika verilir.» Madde 6 belge şartlarım derpiş etmektedir : «Enstitünün n ormal öğretim ve yetiştirme programlarına veya bunun dışında tertip ettiği özel kurslara katılıp da diploma veya sertifika alamıyanlara bu çalışmalarım gösteren bir belge verilir.» Giriş Şartları: Enstitüye müracaat edeceklerin bir Türk üniversitesinden veya aşağıdaki yüksek okulların birisinden mezun ve hâlen devlet memuru olmaları şarttır: 28 İktisadi ve Ticarî İlimler Akademileri Harb Okulları Eğitim Enstitüleri Teknik Öğretmen Okulları Ankara Ticaret Öğretmen Okulu Ankara Devlet Konservatuvan (Yüksek kısım) İstanbul Yüksek Öğretim Okulu İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi İstanbul Teknik Okulu İstanbul Eczacı Okulu

İstanbul Dişçi Okulu Zonguldak Maden Teknik Okulu İstanbul Yüksek Deniz Ticaret Okulu. Yabancı bir üniversite veya yüksek okuldan mezun olanların müracaatları, diplomalarının Millî Eğitim Bakanlığınca tasdiki sonunda kabul olunabilir. Müracaatçıların Enstitüye kabul edilmeleri, yapılacak giriş imtihanında kazanmalarına bağlıdır. Giriş imtihana yazılı ve sözlü olmak üzere iki kısımdan müteşekkildir. Enstitüye devam etmek isteyen adayların çeşitli fakülte ve yüksek okullardan mezun olmaları ve farklı mesleklere mensup bulunmaları dolayısiyle, yazılı imtihanlar genel bir karakter taşımakta ve belirli bir ihtisas sahasına taallûk etmemekledir. Yazılı imtihanlarda başarı gösteren adaylar nihaî bir mülâkata tâbi tutulurlar. Bir jüri önünde yapılacak bu mülakatta adaylara İdarî, siyasî, İktisadî veya sosyal bir konu üzerinde yine gene] mahiyette sualler sorulur. Mülâkatm gayesi esas itibariyle adayların kişiliği ile muhakeme ve tahlil kabiliyetleri hakkında bir fikir edinmektedir. Ders saatleri ve devam : Enstitüde umumî dersler, Pazartesi - Cuma günleri saat 9-12 ve 14-17 arasında. Cumartesi günü ise 9-13 arasında olmak üzere ve sonradan ilân edilen ders programı gereğince verilir. İdaredeki pratik çalışmalar esnasında öğrenciler küçük grup 1ar teşkil ederek mes ul öğretim üyelerinin nezareti altında çeşitli daire ve teşekküllerde staj görürler. Öğrencilerin diploma imtihanına hak kazanabilmeleri için bü tün derslere ve diğer çalışmalara tam olarak devam etmiş bulunmaları şarttır. Hastalık halinde usulüne göre alınacak doktor raporu ile mazeretin tevsik edilmesi icabeder (Mazeretsiz olarak devam etmemek diploma alma hakkım kaybettirir). Gerek genel öğretim ve yetiştirme programı, gerek idaredeki pratik çalışmalar esnasında, öğrencilerin sözlü ve yazılı raporla rını hazırlamak: üzere kütüphane çalışmaları yapabilmeleri içir serbest saatler ayrılmıştır. N o t: TefeiTUâtlı bilgi için bak : Ek : 4 Diğer memleketlerden Enstitüye devam etmek isteyen talebelerle ilgili hususlar: Türkiye ve Orta Doğu Âmme İdaresi Enstitüsü, Enstitü çalış- 29