T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) MOTORLU ARAÇLAR TEKNOLOJİSİ SU BAZLI BOYA 2 ANKARA 2006
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.
İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER...i AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1.SU BAZLI SON KAT BOYALAR...3 1.1. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Son Kat Boyalar...3 1.1.1. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Boyaların Uygulamasında Dikkat Edilecek Kurallar 4 1.1.2. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Boyaların Kullanım Alanları...5 UYGULAMA FAALİYETİ...6 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...15 UYGULAMALI TEST...16 ÖĞRENME FAALİYETİ 2...18 2. SU BAZLI VERNİKLER...18 2.1. Su Bazlı Vernikler...18 UYGULAMA FAALİYETİ...20 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...28 UYGULAMALI TEST...30 ÖĞRENME FAALİYETİ 3...32 3. HASARLI ARAÇ ÜZERİNDE SU BAZLI METAL BOYA HS VERNİK UYGULAMALARI...32 3.1. Hasarlı Araç Üzerinde Su Bazlı Metal Boya ve Vernikler Uygulaması Yapmak...32 3.1.1. Hasarlı Yüzeyin Hazırlanması...32 UYGULAMA FAALİYETİ...35 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...43 MODÜL DEĞERLENDİRME...47 CEVAP ANAHTARLARI...50 ÖNERİLEN KAYNAKLAR...51 KAYNAKLAR...52 i
KOD ALAN DAL/MESLEK AÇIKLAMALAR MODÜLÜN ADI Su Bazlı Boya 2 525MT0101 Motorlu Araçlar Teknolojisi Alanı Otomotiv Boyacılığı MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Astar Boya modülünü başarmış olmak YETERLİLİK Su bazlı boya uygulaması yapmak Genel Amaç; Otomobiller üzerinde su bazlı metal iki (2) boyayı sistemli olarak yapabileceksiniz. Amaçlar: Standart süre içerisinde, 2K astarlı panel yüzey üzerine su bazlı, baz kat metal boya MODÜLÜN AMACI ve su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz. Araç üzerinde hasarlı bölgede su bazlı baz kat metal boya HS sistem su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz. Araç üzerinde hasarlı bölgede su bazlı baz kat metal boya MS sistem su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME AÇIKLAMALAR Oto boya laboratuvarı, İşletmelerdeki boya atölyeleri, Zımpara, zımpara takozu, zımpara makineleri, viskozite ölçme kabı, WB HVLP boya püskürtme tabancası, mumlu bez, silikon giderici, temizleme (tineri) suyu, su bazlı metal boya, HS ve MS su bazlı vernik, su bazlı boya incelticisi, maske, eldiven, gözlük, yıkama ve ayrıştırma makinesi, çökertici toz. Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Modül sonunda ise kazandığınız bilgi ve becerileri ölçmek amacıyla öğretmeniniz tarafından hazırlanacak ölçme araçları ile değerlendirileceksiniz. ii
GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Boya ve boya malzemelerinin kimyasal malzemeler olduğunu biliyorsunuz. Kimyasal malzemelerin, hem insan sağlığına hem de çevreye çok zarar verdiği bilinen bir gerçektir. İçerisindeki uçucu organik bileşenler atmosfere, toprağa çalışanların sağlığına çok ciddi zarar vermektedir. Toprağa karışan kimyasallar üretim düşüklüğüne sebep olur. Boya içerisindeki uçucu organik bileşenler ise atmosfere zarar verir, ozon tabakasının incelmesine sebep olmaktadır. Bütün bu zararlı etkilerden kurtulmak için su esaslı boya üretimi ve kullanımı yaygınlaşmıştır. Bunu çevreci yasalar zorunlu hale getirmiştir. Gelişmiş ülkelerde bu bilince yeterince ulaşılmış, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yeterince kavranamamıştır. Ülkemizde ağır adımlarla çevre bilinci gelişmektedir. Bu bilinç su esaslı boya üretim ve kullanımını artırmıştır. Gelişme ve uygulama süreci çok yavaş ilerlemektedir. Su esaslı metalik ve sedefli boyalar da çevre bilinci ile kullanılmaya başlamıştır. Çevre bilinci ve insanların güzel görüntüye sahip olma isteği bu tür boyamaların yapılmasını gerektirmektedir. Güzel görüntüyü elde etmek ışığın farklı yönlerde dağılmasını sağlayan metal ve sedefli pigmentler yardımı ile sağlanmaktadır. Bunları vernikler destekler. İstenilen yeterlilikte su esaslı vernik üretilmemiş olsa da içerisinde az da olsa solvent içeren verniklerin uygulanma özeliklerini de bu modülde göreceksiniz. 1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ - 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ 2K astarlı panel yüzey üzerine su bazlı, baz kat metal boya ve su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Üreticiler çok değişik özelliklerde su bazlı metal ve sedefli boya üretimi yapmaktadır. Bunların özelliklerini araştırınız, rapor hazırlayarak ders ortamında sununuz. Üreticilerin kendi ürünlerine göre uygulama farklılıkları vardır. Farklı uygulama örneklerini araştırınız, aralarındaki farklılıkları belirleyip rapor hazırlayıp ders ortamında sununuz. 1.SU BAZLI SON KAT BOYALAR Su bazlı boyalar düz (opak), metal, sedefli olamak üzere üç (3) çeşittir. Su bazlı düz boyalar ve uygulamaları Su Bazlı Boya- 1 modülünde açıklanmıştır. Bu modülde metal ve sedefli boyalar açıklanacaktır. 1.1. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Son Kat Boyalar Son dönemlerde otomotiv sektöründe su bazlı boyaların kullanımı artmıştır. Koruma amaçlı yapılan boyamanın yanında, görüntü de önemli yer tutmaktadır. Güzel, parlak görüntü elde edebilmek için metal ve sedefli görüntü,tüm boya çeşitlerinde olduğu gibi su bazlı boyalarda da vardır. Diğer boya çeşitlerinden farklı yapıya sahip değildir. Tek farklılıkları su ile inceltilerek uygulanmalarıdır. Şekil 1.1 de su bazlı boya takımı görülmektedir. Şekil 1.1: Su bazlı metal boya takımı 3
Su bazlı metal ve sedefli boyalar da düz boyalarda olduğu gibi bağlayıcı, katı madde ve solventten oluşur. Bunların içinde çok az da olsa çevre ve atmosfere zararlı uçucu madde vardır. Bağlayıcı ve diğer bazı katkı malzemeleri solvent içerir. Metalik su bazlı boyalarda bulunan solvent oranı, düz su bazlı boyalardakinden daha azdır. Bağlayıcılar, su bazlı boyaların % 70 ini oluşturur. Su bazlı boyalarda ana bileşen bağlayıcılardır. Su bazlı metal boyalarda da metal görüntüsünü veren alüminyum tanecikleridir. Alüminyum taneciklerinin büyüklük ve küçüklerine göre görüntü değişir.aliminyum tanecikler, görüntünün kirli, temiz, parlak mavi yönde, sarı yönde, sedefli görüntüde olmasını sağlar. Sedefli boyalarda mika parçacıkları sedef görüntü elde etmede kullanılmaktadır. Süper ince alüminyum tanecikleri alt açıdan temiz, üst açıdan kirlidir. Renk eğilimi kirli mavi yöndedir. Normal ince alüminyum tanecikleri üst açıdan temiz, parlak düzensizdir. Renk eğilimi sarı yöndedir. İnce alüminyum tanecikleri hem süper,hem normal ince alüminyum taneciklerinin özelliklerini birlikte taşır. Alt açıdan temiz sarı yönde üst açıdan kirli mavi yöndedir. Standart tanecikli alüminyum, ince alüminyumlara göre daha iri tanelere sahiptir. Alt açıdan kirlidir. Renk eğilimi sarıdır. Yuvarlak tanecikli alüminyumlar parlak ve mavi yönde renk görüntüsü verir. Sedefli görüntü elde etmek için, genelde mika parçacıkları kullanılmıştır. Metalik sedefli boyalarda fosfor ve alüminyumun karıştırılması ile elde edilen pigmentlerle sedefli görüntü elde edilir. Alüminyum alaşımlarından elde edilen ve sedefli görüntü veren alüminyum tanecikleri sarı-mavi yönde ve sedefli görüntü verirler. 1.1.1. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Boyaların Uygulamasında Dikkat Edilecek Kurallar Metalik ve sedefli su bazlı boya, hazır boya kutularında geliyorsa açılmadan önce kutu çalkalanarak iyice karıştırılmalıdır. Çalkalama sırasında kutu ters çevrilmelidir. Böylece tabana çöken metal ve sedef pigmentleri iyice karıştırılır. Boya karma makinesinde hazırlama sırasında boya her karışım hazırlanmadan önce karıştırılmalıdır. Karma makineleri bu karıştırma işlemini yapacak şekilde ayarlanmıştır. Karıştırma süresi ayarlanmıştır. Şekil 2.2 de karma makinesinde kullanılacak su bazlı boya kutuları görülmektedir. Şekil 2.2: Karma makinesinde kullanılacak boya kutuları 4
Su bazlı metal ve sedefli boyalar, boya karma ve inceltme işlemlerinde sonra hemen karıştırılmalıdır. Karıştılmayacak olursa bazı sistemlerde boya bozulmaya başlayabilir. Su bazlı metalik ve sedefli boyalar HVLP WB (su bazlı) tabanca ile uygulanır. Uygulama, önce ince ıslak, havalandırma süresi bitiminde normal kat ve yine havalandırma süresi sonunda renk düzeltme katı olarak (duman kat) uygulanır. Islak tek kat üzerine renk düzeltme katı olarak duman kat veya iki kat ince ıslak olarak da uygulanabilir. Bir diğer uygulama şekli havalandırma süresi vermeden iki kat uygulama yapmaktır. Ara bekleme (havalandırma süresi) yapılır. Ara bekleme süresi, matlaşıncaya kadardır. Tamamen matlaştıktan sonra tabanca ile yüzey arasındaki aralık artırılır. Tabanca püskürtme basıncı değiştirilmeden bir kat daha uygulanır. Son uygulamadan sonra tekrar matlaşıncaya kadar beklenir. Bu süre en az on beş (15) dakikadır. Bu süre dolunca vernik uygulanır. Uygulama çeşidinin hangisi olacağı ürün teknik bültenlerinde belirtilmektedir. Su bazlı boyaların kuruma süreci suyun yüksek hava sirkülâsyonu ile buharlaştırılmasıyla gerçekleşir. Metalik ve sedefli su bazlı boyanın, özel su bazlı boya kabinlerinde uygulanması gerekir. Bu fırınların diğer fırınlardan farkı tavana yerleştirilmiş hava üfleme kanallarıdır. Böyle bir kabin yoksa hava üfleme tabancaları kullanılmalıdır. Şekil 1.3 A da hava üfleme tabancası uygulaması görülmektedir. Hava üfleme cihazlarının kullanım kuralları Su Bazlı Boya -1 modülünde açıklanmıştır. Küçük parçaların onarımları sırasında Şekil 1.3 B de görülen hava üfleme tabancaları (Dry Jet) kullanılmalıdır. A B Şekil 1.3: Hava üfleme tabancasının uygulama ve kendi resmi Küçük parçaların onarımları sırasında şekil 1.4 te görülen hava üfleme tabancaları (Dry Jet) kullanılmalıdır. 1.1.2. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Boyaların Kullanım Alanları Su bazlı metelik ve sedefli boyalar son dönemde üretilen araçlar üzerinde kullanılmaktadır. Özellikle çevre yasaları ve kuralları ile uçucu organik bişileşen (VOC) oranlarının sınırlandığı ülkelerde kullanılması zorunludur. Ülkemizde de bu tür çalışma devem etmektedir. Yeni üretilen araçlar su bazlı metal, sedefli, ve opak boyalarla ve vernikle boyanmaktadır. Onarım boyacılığında servislerde uygulama yapılmaktadır. Sanayide ise yaygınlaşmamıştır. 5
UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İşlem Basamakları 2K astarlı bir panel üzerine su bazlı metal boya yapmak için gerekli malzemeleri hazırlayınız. Astarlı yüzeyi hazırlamaya başlamadan önce, boya yapılacak tüm yüzeyleri oto sektöründe kullanılan özel şampuan türü sabunlu su ile yıkayınız. Temiz su ile durulayınız. 2K astarlı paneli uygun zımparalar kullanarak zımparalayınız. Öneriler 2K astarlı panel boyanması için gerekli malzeme listesi; 2K astarlı panel, deiyonize su, uygun ana kat su bazlı metal boya, boya püskürtme tabancası, boya hazırlama kabı, ölçü çubuğu, uygun zımparalar veya keçeler, temizleme suyu ve mumlu bez, uygun süzgeç, hava üfleyen kurutma tabancası (dry jet), gözlük, toz maskesi, eldiven boyacı tulumu. Su Bazlı Boya modülü 1 in birinci öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. Yüzey Hazırlama ve Astar Boya modüllerinden yararlanınız. Su Bazlı Boya modülü 1 in birinci öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. 2K Astar zımparasından sonra boya yapılacak tüm yüzeyleri oto sektöründe kullanılan özel şampuan türü sabunlu su ile tekrar yıkayınız. Temiz su ile durulayınız ve kurutunuz. Yüzey Hazırlama ve Astar Boya modüllerinden yararlanınız. Su Bazlı Boya modülü 1 in birinci öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. 6
Özel üretilmiş şampuanların dışında ürün kullanıldığında durulama iyi yapılmazsa silikonlaşma ya da balıkgözü gibi yapışma hataları görülebilir. 6. Boyanacak parçayı boyama boyama kabinine alınız. Kabin içerisinde bir süre bekletilmesi uygulama malzemeleri ile birlikte sıcaklığın eşitlenmesini sağlar. Bu durum yapışma hatalarını en aza indirir. Yüzeyde kir ve yağların temizlenmesi boyama kalitesini artıracaktır. Boyama kabinini çalıştırınız. En az on (10) dakika bekleyiniz. Boya malzemelerinin ve parçanın sıcaklığının eşitlenmesi boya ve boya malzemelerinin yapışma gücünü etkileyecek ve kaliteyi artıracaktır. 7
Boyacı tulumunuzu giyiniz, maskenizi takınız. Boyacı tulumunuzu kabin içerisinde giyip çıkarmanız tavsiye edilir. 2K astarlı yüzeyi, yüzey temizleme suyu ile siliniz. Yüzey Hazırlama modülünden yararlanınız. Su Bazlı Boya modülü 1 den yaralanınız. 2K astarlı yüzeyi mumlu bez ile siliniz. Yüzey hazırlama modülünden yararlanınız. Su Bazlı Boya modülü 1 den yaralanınız. Su bazlı metal boya karışımını hazırlayınız. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. 8
Su bazlı boya, uygulama işleminden önce boya karma kabının içinde iyice karıştırılmalıdır. Karışım 0ranı: 1: % 0 50 Su bazlı metal boya karışımının uygulama viskozitesini ayarlayınız. Son kat boya 100 kısım İyonsuzlaştırılmış su 0 50 kısım Ürün teknik bülteninden yararlanınız. DIN4 20 0 C de 18 30 saniye Uygun boya püskürtme tabancası seçiniz Su bazlı boya uygulamalarında HVLP su bazlı (WB) boya püskürtme tabancaları ile daha verimli sonuç alabilirsiniz. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. HVLP boya püskürtme tabancası Üstten depolu 1,2 1,4 mm Alttan depolu 1,6 1,8 mm 9
Kabini boyama konumuna alınız. Solvent Bazlı Boya 1 modülü, birinci öğrenme faaliyetinden yaralanınız. Hazırlanan su bazlı metal boya karışımını süzerek boya püskürtme tabancası deposuna doldurunuz. Su bazlı boyalar süzülürken özel üretilmiş naylon süzgeçlerin kullanılması malzeme tasarrufu sağlar. Su bazlı metal boya karışımının uygulama basıncını ve pistole ayarını yapınız. Pistole ayarını doğru yapabilmek için aşağıdaki resimde görüldüğü gibi önce bir kağıt üzerine püskürtme yapabilirsiniz. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. 10
Meme çıkış basıncı Tabanca giriş basıncı 0,7 0,8 bar 2 4.bar Son kat metalik boyayı yüzeye uygulayınız. Beklemesiz iki kat veya ilk kat yüzeyi örtecek şekilde yada bazı su bazlı boyalarda da iki kat ıslak uygulanır. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. Uygulama kat sayısı 1,5 3 kat Katlar arasında yeterli havalandırma süresi veriniz. Elle kullanılan veya seyyar bir hava üfleme cihazı kurumayı hızlandırır. Kuruma süresini, hava sıcaklığı, nem oranı, film kalınlığı etkiler. Dikkat edilmelidir. Boya tabancasını hava üfleme tabancası gibi kullanmayınız. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. Matlaşıncaya kadar 1-15 dakika 11
Beklemesiz uygulama hariç ikinci ve gerekiyorsa üçüncü kat uygulamalarını yapınız. Havalandırma süresinin dolmasından sonra uzaktan ikinci kat ıslak veya son kat toz uygulaması şeklinde uygulanır. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. Son katın uygulamasından sonra kurutunuz. Son buharlaşma süresi En az 15 dakika En fazla 24 saat Yeterli ve uygun hava sirkülasyonu sağlamak için hava üfleme cihazı kullanınız. Fırın havası ile cihaz havasını iyi ayarlayınız. Su Bazlı Boya 1 modülünün birinci öğrenme faaliyeti bilgi sayfalarından yararlanınız. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. Boya kabinini kurutma konumuna alınız. Kurutma süresi dolduğunda parçayı kabin dışına alınız. Solvent Bazlı Boya birinci modülü, birinci öğrenme faaliyetinden yaralanınız. 12
Kullandığınız boya sistemine uygun akrilik veya su bazlı vernik kullanarak işlemi tamamlayınız. Su bazlı ve HS vernikler kullanılmalıdır. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. Vernik uygulaması en az on beş (15) dakika beklendikten sonra yapılmalıdır. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. Kullandığınız boya tabancası ve diğer araçları temizleyerek yerlerine kaldırınız. Ortaya çıkan atıkları uygun biçimde yok ediniz. Katı atık yönetmeliğini inceleyiniz. Çöktürücü toz 10 litre suya 1-2 ölçek Elde edilen katı madde konvansiyonel atıklarda olduğu gibi yok edilir. 13
Süzgeçten geçtikten sonra geriye kalan su, boya tabancasının ilk yıkamasında tekrar kullanılır. Son yıkama çeşme suyu ile yapılabilir. 14
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak değerlendiriniz. 1. Su bazlı metal boyalarda metal görüntüsünü veren pigment olarak ne kullanılır? A) Alüminyum B) Alüminyum alaşımları C) Alüminyum+çelik D) Alüminyum + bakır 2. Su bazlı metal boyalar içerisindeki kalıcı madde oranı düz boyalara göre nasıldır? A) Az B) Çok C) % 80 D) Eşit 3. Su bazlı metal ve sedefli boya uygulamalarında son kat boya uygulamasından sonra vernik ne zaman uygulanmalıdır? A) En fazla15 dakik sonra B) En az 15 dakika sonra C) Ürün teknik bülteninde belirtilen sürede D) Hemen 4. Su bazlı düz boyalarda olduğu gibi metal boyalarda da kuruma nasıl gerçekleşir? A) Suyun buharlaşması ile B) Bağlayıcıların buharlaşması ile C) Bağlayıcının bağlaması ile D) Sertleştiricinin etkisiyle. 5. Su bazlı metal ve sedefli boyaların kullanılma gerekçesi nedir? A) Ucuz olmaları B) Kolay uygulanmaları C) Çevreyi korumak için D) Koruma ve güzel görüntü için DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız soruların öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız Cevaplarınızın hepsi doğru ise modül değerlendirmesi için öğretmeninize başvurabilirsiniz. Değerlendirme sonucu olumlu ise ikinci öğrenme faaliyetine geçiniz. 15
UYGULAMALI TEST Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmayı kendiniz veya arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz İşlem No DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ EVET HAYIR 1 Uygulamaya başlamadan malzeme listesi yaptınız mı? 2 Malzeme listesine uygun malzemeleri temin ettiniz mi? 3 Astarlı yüzeyi hazırlamaya başlamadan önce, boya yapılacak tüm yüzeyleri sabunlu su ile yıkayıp temiz su ile duruladınız mı? 4 Astarlı paneli uygun zımparalar kullanarak zımparaladınız mı? 5 Zımparalamadan sonra tüm yüzeyi yıkadınız mı? 6 Katlar arasında yüzeyi temizleme suyu ile sildiniz mi? 7 Katlar arasında yüzeyi mumlu bez ile sildiniz mi? 8 9 10 11 Son kat metal boya karışımını ürün teknik bülteninde belirtilen oranlara uyarak hazırladınız mı? Son kat metal boya karışımını ayarlarken, incelticiyi koyar koymaz hemen karıştırmaya başladınız mı? Son kat metal boya karışımının viskozitesini ölçüp ayarladınız mı? Son kat metal boyanın özelliğine uygun meme çapında tabanca seçtiniz mi? 12 Boyama kabinini zamanında boyama konumuna aldınız mı? 13 Son kat metal boya karışımını süzerek, boya püskürtme tabancasının deposuna doldurdunuz mu? 14 Pistole ve hava basınç ayarlarını düzgün yaptınız mı? 15 Ürün kataloğunda belirtilen kat sayısına uyarak uyguladınız mı? 16 Katlar arasındaki havalandırma sürelerine uydunuz mu? 16
17 18 Son kat boya uygulamasından sonra, parçayı iyice kuruttunuz mu? Kurutma sırasında havalandırma yön ve açılarına dikkat ettiniz mi? 19 Boyama hatası olup olmadığını araştırdınız mı? 20 Kabini kurutma konumuna aldınız mı? 21 Boya yüzeyinde toz oluşup oluşmadığını kontrol ettiniz mi? 22 Gerekli emniyet tedbirlerine uydunuz mu? 23 İş bitiminde kullandığınız takım ve cihazların temizliğini yaptınız mı? Yaptığınız değerlendirme sonunda eksikleriz varsa öğrenme faaliyetine dönerek işlemi tekrar ediniz. Eksiğiniz yoksa ikinci öğrenme faaliyetine geçiniz. 17
AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Araç üzerinde hasarlı bölgede su bazlı baz kat metal boya HS sistem su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Piyasada uygulanan ve yeterlilik almış su bazlı vernik çeşitlerini araştırınız ve bununla ilgili rapor hazırlayınız. Hazırladığınız raporu ders ortamında öğretmeniniz ve arkadaşlarınıza sununuz. Piyasaya sürülmüş ama yeterlilik alamamış su bazlı vernik çeşidi olup olmadığını araştırıp raporlayınız. Yeterlilik alaınamamsının sebeplerini araştırınız ve bununla ilgili bir rapor hazırlayınız.hazırladığınız raporları ders ortamında öğretmeniniz ve arkadaşlarınıza sununuz. 2.1. Su Bazlı Vernikler 2. SU BAZLI VERNİKLER Üreticiler çok değişik özelliklerde su bazlı vernik üretme çalışmaları yapmaktadır. Ama piyasada yeterlilik alamamışlardır. Piyasada su bazlı boya verniği olarak bilinen vernikler gerçekte solvent oranı en aza indirilmiş, uyumlu verniklerdir. Su bazlı boyaların üzerine sorunsuz yapışma özelliğine sahiptirler. Poliakrilat reçinelerden yapılan su bazlıya uyumlu vernik beyaz (süt) renktedir. Uygun karışım oranlarında solvent bazlı boyalar üzerine de uygulanabilmektedir. Solvent bazlı baz katlar üzerine uygulanırken % 5 oranında sertleştirici girilmesi gerekir. Şekil 2.1 de su bazlıya uyumlu vernik seti görülmektedir. Takım içerisinde bulunan sertleştirici izosiyanat içermektedir. 18
Şekil 2.1: Su bazlı metal boyaya uyumlu vernik takımı Solvent esaslı ve organik uçucu madde oranı iyice düşürülmüş vernik çeşitleri de vardır. Bu tür su bazlı boyalara uyumlu verniğin, metalik boya uygulamasından sonra 40 derecede 8 dakika fırınlanıp uygulamasına geçilir. Bu durum maliyet ve uygulama süresini artırdığı için piyasada çok az kullanılmaktadır. Su bazlı son kat boyalar üzerine uygulanacak vernik yüksek kalıcı madde oranlı vernik (HS) olmalıdır. Bu şekilde yapılan uygulama ile uçucu organik bileşen oranı düşük malzeme kullanılmış olur. 19
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem basamakları Öneriler 2K astarlı panel üzerine su bazlı son kat 2K astarlı panel yüzeye su bazlı metal boya ve su bazlı vernik uygulamak. son kat boya ve MS vernik uygulamak için gerekli malzeme listesi Boyanması gereken, 2K astar, deiyonize su, uygun ana kat boya, boya püskürtme tabancası, boya hazırlama kabı, ölçü çubuğu, uygun zımparalar veya keçeler, temizleme tineri ve silikon temizleyici, mumlu bez, uygun süzgeç, su bazlı vernik, kurutma tabancası (dry jet), gözlük, toz maskesi, eldiven. 2K astarlı yüzeyi hazırlayınız. Astar Boya Modülü 6. uygulama faaliyetinden yararlanınız. Boya yapılacak yüzeyi temiz su veya özel şampuan ile yıkayınız. Temiz su ile durulayınız. Yüzey Hazırlama modülü ve bu modülün birinci bilgi, uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. 20
Yüzeyi kurutunuz. Yüzeydeki nem, boyamayı direkt etkileyecektir. İyi kurutunuz. Boyanacak parçayı boyama kabinine alınız. Bundan sonraki işlemlerin boyama kabinlerinde yapılması uygun olacaktır. Su bazlı boya kabini olması büyük önem taşır. Boyama kabinini ısıtma konumuna alınız. En az on (10) dakika bekleyiniz. Boyacı tulumunu giyiniz, maskenizi takınız. Boya malzemelerinin ve parçanın sıcaklığının eşitlenmesi boya ve boya malzemelerinin yapışma gücünü etkileyecek ve kaliteyi artıracaktır. Boyacı tulumunuzu kabin içerisinde giyip çıkarmanız tavsiye edilir. 21
Yüzeyi temizleme suyu ile siliniz. Yüzey Hazırlama modülü ve bu modülün birinci bilgi, uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. Yüzeyi mumlu bez ile siliniz. Yüzey Hazırlama modülü ve bu modülün birinci bilgi, uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. Su bazlı son kat metal boyayı yüzeye uygulayınız. Bu modülün birinci uygulama faaliyetinden yararlanınız. Uygulama kat sayısı 1,5 3 kat Son katın uygulamasından sonra yaş üstü yaş vernik uygulaması için yeterli son havalandırma süresi veriniz. Bu modülün birinci uygulama faaliyetinden yararlanınız. Son havalandırma süresi En az 10 dakika, en fazla 45 dakika. 22
Vernik uygulaması aşılacak olursa yüzeyi ince zımpara ile zımparalayarak bir kat toz halinde son kat boya uygulaması yapınız ve vernik uygulayınız. Su bazlı boyaya uyumlu su bazlı ya da akrilik vernik uygulamasına geçiniz. Son kat boya uygulamasında sonra vernik uygulamak için süre aşılırsa, vernik yüzeye yapışmaz soyulmalar görülür. Su bazlı vernik ve bileşenleri. Su bazlı boyaya uyumlu vernik karışımını hazırlayınız Ürün teknik bülteninden yararlanınız. Karışım 0ranı: Hacim olarak 1: % 50:% 30. 30-50 Vernik 100 kısım Su bazlı sertleştirici 50 kısım Su bazlı inceltici ve hızlandırıcı 30 kısım 23
İyonsuzlaştırılmış su 30 50 kısım Su bazlı boyaya uyumlu vernik, karışımını çok iyi karıştırınız. Ağırlık olarak 1: % 51:% 27.% 30-50 Su bazlı boyaya uyumlu vernik karışımının viskozitesini kontrol ediniz. Akrilik MS vernik uygulama yapılacaksa Solvent Bazlı Boya 2 modülünün ikinci öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. DIN4 20 0 C de 15 30 saniye Uygun boya tabancası seçiniz. Su bazlı boya ve vernik uygulamalarında HVLP su bazlı (WB) boya püskürtme tabancaları ile daha verimli sonuç alabilirsiniz. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. HVLP boya püskürtme tabancası Üstten depolu 1,2 1,5 mm 24
Hazırlanan su bazlı boyaya uyumlu vernik karışımını süzerek, boya püskürtme tabancası deposuna doldurunuz. Alttan depolu 1,6 1,8 mm Su bazlı boyalar süzülürken özel üretilmiş naylon süzgeçlerin kullanılması malzeme tasarrufu sağlar. Boya püskürtme tabancasının hava basıncı ve pistole ayarlarını yapınız. Pistole ayarını doğru yapabilmek için aşağıdaki resimde görüldüğü gibi önce bir kağıt üzerine püskürtme yapabilirsiniz. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. Su bazlı boyaya uyumlu verniği yüzeye uygulayınız. Meme çıkış basıncı 0,7 0,8 bar Tabanca giriş basıncı 2 4.bar Bu modülün ikinci öğrenme faaliyetinden yararlanınız. 25
Katlar şeklinde uygulama yapılacaksa yeterli havalandırma süresi veriniz. Ürün teknik bülteninden yararlanınız. Havalandırma süresi : 1-15 dakika. Boya kabinini kurutma konumuna alınız. Hava üfleme tabancalarını ayarlayarak sıcak hava veriniz. Su bazlı boya kurutma tabancalarının açılarını düzgün ayarlanmalıdır. Boya kuruma süresini azaltacak ve su buharının kolay uzaklaşmasını sağlayacaktır. Kurutma süresi dolduğunda parçayı kabin dışına alınız. 26
Kullandığınız boya tabancası ve diğer araçları temizleyerek yerlerine kaldırınız. Ortaya çıkan atıkları uygun biçimde yok ediniz. Katı atık yönetmeliğini inceleyiniz Bu modülün 1. uygulama faaliyetinden yararlanınız. 27
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak değerlendiriniz. 1. Su bazlı son kat boyala üzerine ne tür vernik uygulanır? A) Su bazlı vernik B) Su bazlıya uyumlu vernik C) Akrilik vernik D) Selülozik vernik 2. Şu anda kullanılmakta olan su bazlı verniklerin üretiminde kullanılan temel malzeme hangisidir? A) Polyester B) Solvent C) Akrilik D) Sentetik 3. Su bazlıya uyumlu vernik uygulamasında katlar arasındaki havalandırma süresi ne kadar olmalıdır? A) 1-15 dakika, B) 10-15 dakika, C) 1-45 dakika, D) Yarım saat 4. Su bazlı son kat boyaların üzerine kalıcı katı madde oranı yüksek verniklerin kullanılması neden tavsiye edilmektedir? A) Maliyeti düşürmek için B) Çevre koruma kanununa uymak için C) Yüzeyi kolay örmek için D) Uçucu organik bileşen oranını azaltmak için 5. Son kat boya uygulamasından sonra vernik uygulamasına başlamadan süre aşılırsa ne gibi boya hataları ile karşılaşılır? A) Vernik yüzeye yapışmaz B) Vernik akar C) Vernikte soyulmalar görülür. D) Vernik yüzeye yapışmaz, soyulur 28
6. Su bazlı son kat metal boya üzerine vernik uygulaması uygulaması sırasında son havalandırma süresi ne kadar olmalıdır. A) 1-15 dakika B) 10-15 dakika C) 10-45 dakika D) 1/2-1saat DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığını soruların öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız Cevaplarınızın hepsi doğru ise modül değerlendirmesi için öğretmeninize başvurabilirsiniz. 29
UYGULAMALI TEST Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmayı kendiniz veya arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz İşlem No DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ EVET HAYIR 1 Uygulamaya başlamadan malzeme listesi yaptınız mı? 2 3 4 5 6 7 8 9 Malzeme listesi yaparken uyumlu malzeme seçimine dikkat ettiniz mi? Astarlama işleminden sonra yüzeyi sabunlu su ile yıkayıp iyice kurulayarak kuruttunuz mu? 2K astarlı parçayı kabin içerisine alarak bir süre sıcaklık eşitlemesi için beklediniz mi? Isıtma için bekleme sırasında su bazlı metal boya karışımını hazırladınız mı? Su bazlı son kat metal boya karışımını tavsiye edilen oranlar arasında ve ürün teknik bültenine uygun hazırladınız mı? Su bazlı son kat metal boya karışımının viskozitesini ölçtünüz mü? Su bazlı metal boya uygulaması için uygun boya püskürtme tabancası seçtiniz mi? Hazırlanan su bazlı son kat metal boya karışımını süzerek boya püskürtme tabancasının deposuna doldurdunuz mu? 10 2K astarlı yüzeyi temizleme suyu ile sildiniz mi? 11 2K astarlı yüzeyi mumlu bez ile sildiniz mi? 12 13 Boya püskürtme tabancasının hava basıncı ve pistole ayarlarını yaptınız mı? Hazırlanan karışımı düzgün bir şekilde yüzeye uyguladınız mı? 14 Son kat boyayı istenilen katta uyguladınız mı? 30
15 16 17 Son kat boya uygulaması sırasında katlar arasında yeterli havalandırma süresi verdiniz mi? Son kat su bazlı metal boya uygulaması bitiminde yeterli son buharlaşma süresi verdiniz mi? Son kat su bazlı metal boya uygulaması bitiminde yeterli son buharlaşma süresi sırasında, su bazlıya uyumlu vernik karışımını hazırladınız mı? 18 Hazırlanan vernik karışımının viskozitesini ölçtünüz mü? 19 20 21 Vernik uygulamasına uygun boya püskürtme tabancası seçimi yaptınız mı? Hazırlanan vernik karışımını süzerek boya püskürtme tabancasının deposunu doldurdunuz mu? Son havalandırma süresi dolduğunda verniği yüzeye yeterli kat sayısı kadar uyguladınız mı? 22 Vernik uygulamasını yaparken havalandırma süresi verdiniz mi? katlar arasında yeterli 23 Sıcak hava üfleme tabancası açılarını düzgün ayarladınız mı? 24 Boyama kabinini zamanında kurutma konumuna aldınız mı? 25 26 Yeterli kurutma süresi verip bu sürenindolmasını beklediniz mi? Parçanın soğumasında sonra kabinden dışarı alarak montaj süresi kadar beklediniz mi? Yaptığınız değerlendirme sonunda eksikleriz varsa öğrenme faaliyetine dönerek işlemi tekrar ediniz. Eksiğiniz yoksa ikinci öğrenme faaliyetine geçiniz. 31
AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ - 3 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 Araç üzerinde hasarlı bölgede su bazlı baz kat metal boya MS sistem su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Sanayide ve servislerde su bazlı son kat boya ve vernik uygulamalarının hangi hasarlı yüzeylere yapıldığını araştırıp rapor haline getiriniz. Hazırladığınız raporu ders ortamında öğretmeniniz ve arkadaşlarınıza sununuz. 3. HASARLI ARAÇ ÜZERİNDE SU BAZLI METAL BOYA HS VERNİK UYGULAMALARI 3.1. Hasarlı Araç Üzerinde Su Bazlı Metal Boya ve Vernikler Uygulaması Yapmak Su bazlı son kat boyalar her türlü son kat boya üzerine yapılabilmektedir. Çevreyi korumak, uçucu organik bileşen oranını azaltmak için uyumlu yüksek kalıcı madde oranlı son kat boya ve vernik kullanılır. 3.1.1. Hasarlı Yüzeyin Hazırlanması Kaporta doğrultma işlemi bitiminde araç boya bölümüne alınır. Boya bölümüne alınan araç üzerindeki hasarlı yüzey tespit edilir.şekil 3.1 de kaporta onarımı yapılmış hasarlı araç görülmektedir. Hasarlı bir araç çok dikkatli bir şekilde yıkanır ve kurulanır. Yıkama ve kurulama işleminden sonra sacın cinsi, önceki boya ve boyama çeşidi belirlenir. Sacın, eski boya çeşidine göre zımparalama ve boyama yapılması gerekir. 32
A B Şekil 3.1: Araç üzerindeki hasarlı bölümler Hasarlı bölümlerin tespitinden sonra dolgu işlemi için kaporta onarımı gören yerler dışındaki bölümler belirlenir. Resim 3.2: Dolgu yapılacak bölge tespit edilmiş yüzeyler Hasarlı bölge tespiti çok iyi yapılmalıdır. Dolgu yapılarak doldurulamayacak kısımlar varsa tekrar kaporta onarımı yapılmalıdır. Dolgu, belirli bir kalınlığa geçmemelidir. Bu işlem Dolgu modülünde açıklanmıştır. Boyama işlemlerine başlanacaksa aracın toz almaması gereken kısımları Şekil 3.3 te görüldüğü gibi maskelenmelidir. Maskeleme işleminden sonra onarım boyama işlemine geçilir. 33
Resim 3.3: Hasarlı aracın toz almaması için maskelenmesi 34
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları 1. Hasalı araç üzerine su bazlı son kat boya ve yüksek kalıcı madde oranlı (HS) su bazlıya uyumlu vernik uygulamak. Hasarlı yüzeyi yıkayınız ve kurulayınız. Öneriler Hasarlı araç üzerinde su bazlı metal son kat boya ve MS su bazlıya uyumlu vernik uygulaması için gerekli malzeme listesi Boyanması gereken hasarlı yüzeyler ve araç, dolgu macunu, dolgu macunu sertleştiricisi, sac astarı 2K astar, deiyonize su, uygun ana kat boya, boya püskürtme tabancası, boya hazırlama kabı, ölçü çubuğu, uygun zımparalar veya keçeler, temizleme tineri ve silikon temizleyici, mumlu bez, uygun süzgeç, su bazlı vernik, kurutma tabancası (dry jet), gözlük, toz maskesi, eldiven. Çamur ve benzeri yabancı maddeler temizlenmelidir. Boyama sırasında toz oluşturur. Yüzey Temizleme modülünden yararlanınız.. Yüzeyi zift ve benzeri atıklardan temizlemek için yüzey temizleme tineri ile temizleyiniz. Yüzeydeki yağ, zift ve benzeri maddeler boyama hatalarının çıkmasına sebep olacaktır. Mutlaka bu temizliği yapınız. Yüzey Hazırlama modülünden yararlanınız. 35
Eski boyanın cinsini sac çeşidini ve Yüzey Hazırlama modülünden boya çeşidini belirleyiniz. yararlanınız. Boya renk kodunu bilen birisine Her aracın boya kodu araç üzerinde belirletiniz veya buldurunuz. vardır. Boya kotları bagaj içinde, sağ ön kapı içince ve motor kaputu altında olabilir. Yoksa renk kartelası ile gün ışığında kontrol edilerek bulunur. Yüzeyi sac zımparası yapınız. Yüzey Hazırlama modülünden yararlanınız. Zımparalanan yüzeyi temizleme tineri, silikon temizleyici ve mumlu bez ile temizleyiniz. Yüzey Hazırlama modülünden yararlanınız. 36
Sac yüzeylere sac astarı uygulaması yapınız. Astar Boya modülü dördüncü öğrenme ve uygulama faaliyetinden yararlanınız. Sac astarlı yüzeyi temizleme tineri, silikon temizleyici ve mumlu bez ile temizleyiniz Hasarlı bölgeyi dolgu malzemesi ile doldurunuz. Yüzey Hazırlama modülünden yararlanınız. Dolgu modülü birinci öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. Dolgu işleminden sonra yüzeyi temizleme tineri, silikon temizleyici ve mumlu be ile siliniz. Yüzey Hazırlama modülünden yaralanınız. 37
Dolgu işlemi bitiminde kontrol boyası uygulaması yapınız. Kontrol boyasının zımparasını yapınız. Zımparalanan yüzeyi temizleme tineri, silikon temizleyici ve mumlu bez ile temizleyiniz. Kontrol macunu uygulayınız. Yüzeyi su bazlı astar ile astarlayınız. 2K su bazlı astar karışımını hazırlayınız. Hazırlanan astarın viskozitesini kontrol ediniz Uygun astar boya püskürtme tabancası seçimi yapınız. Astar boyayı süzerek boya püskürtme tabancasının deposunu doldurunuz. Hava basıncı ve pistole ayarlarını yapınız. Dolgu modülü beşinci öğrenme ve uygulama faaliyetinden yararlanınız. Dolgu modülü beşinci öğrenme ve uygulama faaliyetinden yararlanınız. Yüzey Hazırlama modülünden yararlanınız. Dolgu modülü beşinci öğrenme ve uygulama faaliyetinden yararlanınız. Astar Boya modülü Ürün teknik bülteninden yararlanınız Karışım oranı hacimce 1.1. % 30 100 kısım astar 100 kısım sertleştirici, 30 kısım inceltici Ürün teknik bülteninden yaralanınız. DIN4 20 0 C de16 saniye Ürün teknik bülteninden yaralanınız. HVLP boya püskürtme tabancası kullanınız. Meme çapı 1,3 mm Plastik süzgeç kullanmanız tavsiye edilir. Ürün teknik bülteninden yaralanınız. Uygulama basıncı 38
Su bazlı astar boyayı yüzeye yeterli kat sayısında uygulayınız. Katlar arasında yeterli havalandırma süresi veriniz Kurumasını bekleyiniz. Astar zımparasını yapınız Astarlı parçayı yıkayınız ve kurulayınız. Giriş basıncı 2,5-3,5 bar Çıkış basıncı 0,7 bar Pistolenin yüzeye temas noktasına dikkat ediniz. Ürün teknik bülteninden yaralanınız. İki kat uygulanmalıdır. 10 dakika ya da matlaşıncaya kadar Ürün teknik bülteninden yaralanınız. Kuruma süresi 20 0 C da 20 dakika 60 0 C da 10 dakika Su bazlı boya modülü birinci uygulama faaliyetinden yararlanınız. Su Bazlı Boya modülü birinci uygulama faaliyetinden yararlanınız. Astarlı parçayı boya kabininin içerisine alınız ve ısı veriniz Su Bazlı Boya-2 modülü birinci uygulama faaliyetinden yararlanınız. 39
28 Astarlı araç ve boyanacak parçaları maskeleyiniz. Solvent bazlı 2 boya modülünden yararlanınız. Astarlı parçayı silme suyu ve mumlu bez ile siliniz. Yüzey Hazırlama modülünden yararlanınız. Su bazlı metal boya karışımını hazırlayınız ve uygulayınız. Bu modülün birinci öğrenme ve uygulama faaliyetinden ve Su Bazlı Boya 40
modülü 1 in ikinci öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. Son kat metal boya uygulamasından sonra yeterli son havalandırma süresi veriniz. Bu modülün birici öğrenme ve uygulama faaliyetinden Su bazlı vernik uygulaması yapınız. Bu modülün ikinci öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. Verniğin kuruması için hava üfleme sistemini ayarlayınız. Bu modülün ikinci uygulama faaliyetinden ve Su Bazlı Boya modülünden yararlanınız. 41
Kabini kurutma konumuna alınız. Kullandığınız boya tabancası ve diğer araçları temizleyerek yerlerine kaldırınız. Ortaya çıkan atıkları uygun biçimde yok ediniz. Astar Boya modülü ve bu modülün ikinci öğrenme ve uygulama faaliyetinden yararlanınız. Katı atık yönetmeliğini inceleyiniz Bu modülün 1. uygulama faaliyetinden yararlanınız. 42
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak değerlendiriniz. 1. Kaporta onarımında gelen aracın boyama işlemine başlamadan iyice temizlenmesi gerekir. Bu temizlik sırasında hangi temizlikler yapılmalıdır? A) Astarlı yüzey temizliği B) Sac yüzey temizliği C) Zımpara ile yüzey temizliği D) Yıkayarak toz temizliği 2. Boyama işlemine başlamada hangi test yapılmaz? A) Boyama sistemi çeşidi testi B) Eski boya cinsi belirleme C) Boya kalınlığı testi D) Sac yüzey çeşidi testi 3. Hasarlı araç ya da parça onarımının başlangıcında yapılan testler hangi kararın doğu verilmesi için yapılır? A) Boyama çeşidinin B) Boyama süresinin C) Doru ve uyumlu malzeme seçiminin D) Boya malzemesi seçiminin 4. Kaporta onarımında sonra, dolgu yapılması gereken bölgede çok fazla çökmüş kısım görülürse ne yapılmalıdır? A) Yeniden kaporta onarımı yapılır. B)Dolgu malzemesi ve dolgu astarıyla doldurulur. C) Dolgu astarı ile doldurulur. D) Dolgu malzemesi ile doldurulur 5. Tamir boyacılığı sırasında çevre, yasa ve kurallarına uymak, atmosfere en az zarar vermek için hangi vernik kullanılır? A) Su bazlıya uyumlu vernik B) Su bazlı son kat boyaya uyumlu MS vernik C)Su bazlıya uyumlu HS vernik D) Su bazlı boyaya uyumlu LS vernik 43
6. Hasarlı araç boyama işlemine başlamada ilk işlem sırası nedir? A) Aracın yıkanması B) Aracın maskelenmesi C) Dolgu yapılacak bölümlerin tespiti D) Dolgu işlemi yapma 7. Hasarlı araç boyama işlemi sırasında dolgu işlemine başlamadan araç üzerinde sökülemeyen ve üzerinde işlem yapılması gereken kısımlar varsa hangi işlem yapılmalıdır? A) Yüzeyin boyamaya uygun silinmesi, B) Yüzeyin tozunun alınması, C) Zımparalama yapma, D) Aracın maskelemesi. 44
UYGULAMALI TEST Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmayı kendiniz veya arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz İşlem No DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ EVET HAYIR 1 Uygulamaya başlamadan malzeme listesi yaptınız mı? 2 Listeye uygun malzeme temin ettiniz mi? 3 Kaporta onarımından gelen aracın temizliğini olması gereken şekilde yaptınız mı? 4 Eski boyalı yüzeydeki, boyama çeşidini belirlediniz mi? 5 Eski boyalı yüzeydeki boya çeşidini belirlediniz mi? 6 Sac yüzey cinsini belirlediniz mi? 7 8 9 10 11 Dolgu işlemlerini, Yüzey Dolgu modülünde belirtilen kurallara uygun yaptınız mı? Astar boya öncesi yüzeyi çok düzgün bir şekilde hazırladınız mı? Astar boya öncesi yüzeyi düzgün hazırlama için kontrol boyası uygulaması yaptınız mı? Astar boya işlemini, kurallarına uygun ve istenilen şekilde yaptınız mı? Astar boyadan sonra yüzeyi olması gereken şekilde son kat boya uygulamasına hazırladınız mı? 12 Maskeleme işlemini düzgün yaptınız mı? 13 Son kat boya uygulamasını su bazlı boya modülü ve bu modülün birinci uygulama faaliyetlerinde belirtilen kurallara uygun ve olması gereken şekilde yaptınız mı? 14 Zamanında vernik uygulamasına geçtiniz mi? 45
15 16 17 18 19 20 21 22 23 Vernik uygulamasını bu modülün ikinci öğrenme ve uygulama faaliyetine, Solvent Bazlı Boya modülü 2 ye uygun yaptınız mı? Her uygulama aralığında havalandırma sürelerini yeterince verdiniz mi? İşlemler arasında yapılması gereken temizlik kurallarına uydunuz mu? Astar boya, son kat metal boya ve vernik uygulamalarından önce uygun boya püskürtme tabancası seçip kullandınız mı? Astar boya, son kat metal boya ve vernik uygulamalarından önce karışımları malzemenin teknik bültenine uygun hazırladınız mı? Astar boya, son kat metal boya ve vernik uygulamalarından önce karışımların viskozitelerini kontrol ettiniz mi? Astar boya, son kat metal boya ve vernik uygulamalarından önce boya püskürtme tabancalarının hava basıncı ve boya püskürtme ayarlarını yaptınız mı? Boyama kabinini zamanında ısı verme, boyama ve kurutma konumlarına aldınız mı? Hava üfleme tabancasının ayarlarını yüzey açılarına uygun yaptınız mı? 24 Yeterli kurutma süresi kadar beklediniz mi? 25 Boyama hataları ile karşılaştınız mı? 26 Boyama hataları oluştuysa düzeltme çalışmaları yaptınız mı? Yaptığınız değerlendirme sonunda eksikleriz varsa öğrenme faaliyetine dönerek işlemi tekrar ediniz. Eksiğiniz yoksa modül değerlendirmeye geçiniz. 46
MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki kriterlere göre ölçünüz. UYGULAMALI DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Su Bazlı Boyalar -2 modülü, faaliyetleri ve araştırma çalışmaları sonunda kazandığınız bilgi ve becerilerin ölçülmesi ve değerlendirilmesi için kendinizi değerlendirme ölçeğine göre değerlendiriniz. Bu değerlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz. İşlem No DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ EVET HAYIR 1 2K astarlı panel üzerine su bazlı metal boya yaparken hazırladığınız malzemelerde herhangi bir eksiklik veya uyumsuzlukla karşılaştınız mı? 2 2K astarlı yüzeyleri boyamaya başlamadan temiz sabunlu su ile yıkadınız mı? 3 Yıkadığınız panelleri iyice kuruladınız mı? 4 Her üç faaliyette de zımparalama kurallarına uydunuz mu? 5 Zımparalama hataları ile karşılaştınız mı? 6 Zımparalama hataları oluşmuşsa giderme çalışmaları yaptınız mı? 7 Astar boyama işleminden sonra araç ve boya malzemelerini kabine alarak ısı verdiniz mi? 8 Astar boyama işleminden sonra aracı boyama kabinine aldığınızda maskeleme yaptınız mı? 9 Maskeleme yaparken kurallarına uygun maskeleme yaptınız mı? 10 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamalarında yaş üstü yaş uygulamasıda her boyama işlemi arasında yüzeyi uygun temizleme suyu ile sildiniz mi? 47
11 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamaları sırasında yaş üstü yaş uygulama yapmadıysanız her boyama işlemi arasında yüzeyi mumlu bez ile sildiniz mi? 12 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik karışımlarını hazırlarken ürün teknik bültenlerinde belirtilen değer ve uyarılara uygun hazırladınız mı? 13 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik karışımlarının viskozitelerini ölçtünüz mü? 14 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamaları sırasında yaş üstü yaş uygulaması yaptıysanız ilk yüzeyi yeterince düzgün hazırladınız mı?karışımları boya püskürtme tabancasına koyarken uygun süzgeç kullandınız mı? 15 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik karışımlarını boya püskürtme tabancasına koyduktan sonra boya püskürtme tabancalarının hava basıncı ve boya püskürtme (pistole) ayarlarını yaptınız mı? 16 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik karışımlarını yüzeye uygularken bindirme kurallarına uydunuz mu? 17 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamaları sırasında yeterli havalandırma süreleri verdiniz mi? 18 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamaları sırasında yaş üstü yaş uygulaması yaptıysanız ilk yüzeyi yeterince düzgün hazırladınız mı? 19 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamaları sırasında yaş üstü yaş uygulaması yaptıysanız katla arasında yeterli son buharlaşma süresi kadar beklediniz mi? 20 Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamalarında işlemleri arasında yeterli kuruma süresi verdiniz mi? 21 Son kat boyaların ve verniklerin uygulanmasından sonra 48
yeterli kuruma süresi verdiniz mi? 22 Boya kurutma süresine ve kurallarına uydunuz mu? 23 Son kat boyamadan sonra boyama hatalarını incelediniz mi? 24 Boyama hatası varsa nedenlerini araştırdınız mı? 25 Boyama ve kurutma işlemlerinin bitiminde maskelemeyi kurallarına uygun söküp hata araştırması yaptınız mı? DEĞERLENDİRME Yapılan değerlendirme sonunda hayır cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız evet ise modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz. 49
CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI 1 B 2 C 3 C 4 A 5 D 6 7 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI 1 B 2 C 3 D 4 A 5 B 6 A 7 D ÖĞRENME FAALİYETİ-3CEVAP ANAHTARI 1 D 2 C 3 D 4 A 5 B 6 A 7 D 50
ÖNERİLEN KAYNAKLAR ÖNERİLEN KAYNAKLAR Dyo - Glasurit Oto Tamir Boyama Sistemleri Dyo - Glasurit Oto Tamir Boyaları Ürün Katoloğu PPG Deltron Boyahane Performansı Sistemleri Standox Ürün Katoloğu 51
KAYNAKÇA KAYNAKLAR Akzo Nobel Ürün Katoloğu Dyo - Glasurit Oto Tamir Boyama Sistemleri. Glasurit 90 Seri Su Bazlı Boya Sistemi Yaşar Basf Otomotiv Tamir Boyaları Eğitim Merkezi Notları Yaşar Basf Otomotiv Boyaları Paz. Ve Tic. Ltd Şti İzmir PPG Deltron Boyahane Performansı Sistemleri Standox Eğitim Notları Standox Ürün Katoloğu TUNÇGENÇ Mustafa, Genel Boya Bilgileri, Akzo Nobel Kemipol AŞ, İzmir,2004. Zorlu Nihat, Otomotiv Tamir Boyacılığı, Yaşar Basf Otomotiv Boyaları Paz. Ve Ltd Tic Şti, İzmir,2002. AKKEÇELİ Fehmi, Ders Notları, Antalya Mesleki Eğitim Merkezi 52