ADANA KENT SORUNLARI SEMPOZYUMU / 16 2008 BU BİR TMMOB YAYINIDIR TMMOB, bu makaledeki ifadelerden, fikirlerden, toplantıda çıkan sonuçlardan ve basım hatalarından sorumlu değildir. ADANA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJELERİ Oktay KARAKUŞ Adana Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı 193
194
ADANA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJELERİ ÖZET Adana Büyükşehir Belediyesi; kentte imarsız şekilde yapılaşmış alanları imar etmek, bu alanlardaki konutların daha düzenli, sağlıklı ve depreme dayanıklı hale getirmek ve kentsel çevreyi iyileştirmek amaçlarıyla T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ile kentsel dönüşüm çalışması yürütmektedir. Bu bildiride Adana kenti için önemli olduğunu düşündüğüm kentsel dönüşüm projelerinin uygulama etaplarının sunumu yapıldıktan sonra, uygulanması düşünülen projelerin tanıtımı ve önemi vurgulanacaktır. GİRİŞ VE AMAÇ Kentsel yaşamı düzenlemek, kentlilere sağlıklı ve rahat bir yaşama olanağı sunmak ile görevli belediyeler bu görevleri yerine getirirken çeşitli kısıtlarla çalışmak durumundadır. Yakın geçmişte yaşanan kırdan kente göç, aşırı nüfus artışı, altyapı yetersizliği, kaynak ve deneyim eksikliği gibi nedenlerle Belediyeler merkezi alanlardaki mevcut dokunun ıslahında, çağdaş yaşamın gereği imarlı konut alanları ve kentsel çevrenin yaratılması ile fiziki altyapı ve sosyal donatıların temini gibi görevlerini yerine getirmede büyük sıkıntılar yaşamıştır. Kentsel Dönüşüm yaklaşımı kent merkezlerinin bu sıkıntılı bölgelerine yeni bir soluk getirmektedir. Yaklaşımın özü, alanda yaşamakta olan nüfusu da göz ardı etmeden kentsel çevrenin ve konut stokunun iyileştirilmesi, daha yaşanılabilir bir düzeye getirilmesidir. Bu süreç bölgeye yeni fırsatlar ve çeşitli açılımlar sağlamaktadır. ADANA KENTİ KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJE ÇALIŞMALARI SÜRECİ İlk etap uygulama için, Seyhan İlçesi nde Fatih ve Göl Mahalleleri ile Yüreğir İlçesi nde Sinanpaşa Mahallesi seçilmiştir. Bunlar; Seyhan İlçesi, Fatih Mahallesi nde yaklaşık 96.272,14 m2 genişliğindeki alan. Seyhan İlçesi, Göl Mahallesi nde yaklaşık 143.976 m2 genişliğindeki alan. Yüreğir İlçesi, Sinanpaşa Mahallesi nde 3 etaptan oluşan yaklaşık olarak toplam 130.318,34 m2 genişliğindeki alanı kapsamaktadır. Hazırlanmakta olan Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Kanunu tasarı halinde olup yasalaşma süreci henüz tamamlanmamıştır. Bu nedenle uygulamalar 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu, 5162 sayılı Belediye Kanunu, Toplu Konut Kanunu nda bazı değişiklikler getiren 5393 sayılı Kanun ve ilgili diğer kanunlar kapsamında gerçekleştirilmektedir. Proje uygulamasında TOKİ nin mali ve teknik desteğinden yararlanmak amacıyla Adana Büyükşehir Belediyesi TOKİ ile her üç mahalle için ayrı protokol imzalamış ve çalışmalara 2006 yılı Haziran ayında başlanmıştır. 195
Proje uygulaması, TOKİ ile işbirliği çerçevesinde Adana Büyükşehir Belediyesinin ve iştiraki Yeni Adana İmar İnşaat AŞ nin elemanları eliyle yürütülmekte ve gerektiğinde piyasadaki uzmanlardan hizmet satın alınmaktadır. Başlangıçtan bugüne kadar yapılan çalışmalar: Bilgi Toplama Muhtar ve vatandaşlarla görüşmeler ile çalışma alanı dünü ve bugünü ile yerleşik nüfusun özellikleri, beklentileri ve kapasitesi hakkında bilgilenme. Aynı süreçte hedef gruba projenin içeriği ve hedefleri konusunda ön bilgilendirmenin de yapılması. Harita güncellemesi 1 / 1.000 ölçekli hâlihazır haritanın alandaki son durumu yansıtır duruma getirilmesi. Mülkiyet bilgileri Kadastral bölünme, tapu kayıtları, malikler listesi, maliklerin elindeki tapu ve tahsis belgesi vb dokümanların çeşitli kaynaklardan derlenmesi. Yapı stoku envanterinin hazırlanması - Hak sahipliği çalışmasına taban oluşturmak üzere proje alanındaki mevcut konut ve işyerlerinin tek tek ziyaret edilerek durumun bilgi formu, çizimler ve fotoğraflar ile kayıt altına alınması. Veri tabanı çalışma alanı hakkında elde edilen her türlü bilginin elektronik ortama aktarılarak hak sahipliği değerlendirilmesinde kullanılmak üzere bina/gayrimenkul birimi bazında dosya halinde veri tabanı oluşturulması. Gayrimenkullerin Piyasa Değerinin (varsa) içindeki bina, bahçe ve ağaçlar dâhil olarak TOKİ ve Büyükşehir Belediyesi tarafından oluşturulan Komisyon eliyle belirlenmesi (ve 2008 yılı değerlerine göre güncellenmesi), Hak sahipliği listesinin hazırlanması, İnşa edilecek konut ve işyeri projelerinin hazırlanması Alanda yerleşik mevcut nüfus ile proje ertesi için öngörülen vizyon çerçevesinde hedef müşteri profilinin çizilerek proje kapsamında yaratılacak kentsel çevre, konut ve işyeri birimlerinin tasarlanması, ayrıntılı kentsel tasarım, mimari, mühendislik ve peyzaj projelerinin hazırlanması çalışmaları. Yapılmakta olan ve önümüzdeki dönemde yapılacak çalışmalar; Vatandaşlardan muvafakatlerinin toplanması Proje kapsamı ve hedeflerinin alanda hak sahibi olanlara aktarılarak proje ertesinde inşa edilecek konutlardan talep edenlerden yazılı muvafakatlerinin alınması, Kentsel dönüşüm modelinin hazırlanması; Proje alanında hak sahiplerine tahsis edilecek konutların sayı ve bedeli ile belediyeler ve TOKİ nin masraflarına karşılık alacakları ve projenin oto-finansmanı için üretilmesi gerekli konut ve işyeri birimlerinin nitelik ve niceliğinden hareketle inşa edilmesi gerekli toplam birim (konut ve işyeri) sayısının hesaplanması ve fizibilitesinin çıkarılması, Seçilmiş alanlarda hedeflenen sayıda konut ve işyeri inşa edilebilmesi için ilgili alanlara ait yürürlükteki imar planlarında gerekli değişikliklerin ilgili prosedür uyarınca gerçekleştirilmesi. Vatandaşların proje öncesi mülklerine dayanarak hak sahibi oldukları tutar ile proje kapsamında inşa edilen konut maliyetlerinin birlikte değerlendirilmesi, her bir hak sahibi için özel mahsuplaşma ve borçlandırma planının hazırlanması. Maliklerden konut talep etmeyen, hak sahibi olamayan, olduğu halde ilave yükümlülüklerini yerine getiremeyen kişilerin gayrimenkullerinin bedellerinin satın alma, kamulaştırma vb yöntemlerle ödenmesi ya da kentin diğer bölgelerinde uygun seçenekler sunularak çözümlenmesi. 196
Uygulama, seçilen proje alanlarında Adana Büyükşehir belediyesi ve TOKİ işbirliği ile hazırlanmış kentsel tasarım, mimari ve mühendislik projeleri çerçevesinde inşa edilerek hak sahiplerine dağılım ile sonuçlanacaktır. Kentsel dönüşüm projesinin Adana uygulaması olarak 3 mahalle seçilmiş olup proje sürecinde yaşanan sorunlar ve elde edilen deneyim kapsamında uygulama yöntemi daha da geliştirilerek gelecekte kentte benzer sorunları yaşayan diğer imarsız mahallelerde tekrarlanması amaçlanmaktadır. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, proje uygulamasına işlerlik kazandırmak ve Kentsel Dönüşüm projesi uygulanan alanlarda malik ve kiracı olarak yaşamakta olan hane halklarının iskânına kolaylık sağlamak üzere Adana Büyükşehir Belediyesi ile işbirliği içerisinde kentin değişik bölgelerinde farklı gelir grupları için toplu konut uygulamaları yürütmektedir. Bunlardan Seyhan ilçesinde Gürselpaşa Mahallesinde öncelikle plan ve projeleri hazırlanan alanda yapılacak toplu konutların Fatih ve Göl Mahallelerinde yaşayan, Yüreğir ilçesinde eski Aksantaş Fabrikası arazinde inşası devam etmekte olan toplu konut projesinin ise Sinanpaşa Mahallesinde yerleşik ailelerin sağlıklı konuta geçişleri için ek bir fırsat olacağı düşünülmektedir. SONUÇ Bu uygulamaların hayata geçirilmesi ile Adana da bu güne kadar çok defa tartışılan ancak eyleme geçirilmemiş projelerin sonuçları alınmış olacak ve aynı zamanda diğer bölgelerde tekrarlanması için emsal oluşturulacaktır. 197
198