BĠLGĠNOĞULLARI MADEN ĠNġ. VE ĠNġ. MALZ. TUR. OTO. SAN. VE TĠC. LTD. ġtġ.

BĠLGĠNOĞULLARI MADEN ĠNġ. VE ĠNġ. MALZ. TUR. OTO. SAN. VE TĠC. LTD. ġtġ. TEHLİKESİZ ATIKLAR İLE AMBALAJ ATIKLARI TOPLAMA, AYIRMA VE GERİ KAZANIMI, TEHLİKELİ VE ÖZEL İŞLEME TABİ ATIKLARIN FİZİKSEL YÖNTEMLERLE GERİ KAZANIMI VE ARA DEPOLAMA TESİSİ ESKĠġEHĠR ĠLĠ, ODUNPAZARI ĠLÇESĠ, SEVĠNÇ MAHALLESĠ ESKĠġEHĠR 27 EKĠM 2014

PROJE SAHĠBĠNĠN ADI : BĠLGĠNOĞULLARI MADEN ĠNġ. VE ADRESĠ : MERKEZ SULTANDERE MAHALLESĠ SAZAK MEVKĠĠ NO:288 ODUNPAZARI / ESKĠġEHĠR TELEFON : : 0 222 218 03 00 FAX - GSM 0532 567 52 11 E-POSTA ernurtaskin@temcev.com.tr PROJENĠN ADI : TEHLĠKESĠZ ATIKLAR ĠLE AMBALAJ ATIKLARI TOPLAMA, AYIRMA VE GERĠ KAZANIMI, TEHLĠKELĠ VE ÖZEL ĠġLEME TABĠ ATIKLARIN FĠZĠKSEL YÖNTEMLERLE GERĠ KAZANIMI VE ARA DEPOLAMA TESĠSĠ PROJE BEDELĠ : Toplam Maliyet = 836.500 TL PROJE ĠÇĠN SEÇĠLEN YERĠN AÇIK ADRESĠ (ĠLĠ, ĠLÇESĠ, MEVKĠĠ) : ESKĠġEHĠR ĠLĠ, ODUNPAZARI ĠLÇESĠ, SEVĠNÇ MAHALLESĠ PROJENĠN ÇED YÖNETMELĠĞĠ KAPSAMINDAKĠ YERĠ PROJENĠN NACE KODU: : Ek 2. MADDE 2- ç) Tehlikeli ve özel iģleme tabi atıkların fiziksel yöntemlerle geri kazanılması (Ömrünü tamamlamıģ lastiklerin, kabloların kırma ve parçalama iģlemi hariç olmak üzere). 382101 TEHLĠKESĠZ ATIKLARIN ISLAHI VE BERTARAF EDĠLMESĠ VE BERTARAFI ĠÇĠN DEPOLAMA ALANLARININ ĠġLETĠLMESĠ 382201 TEHLĠKELĠ ATIKLARIN ISLAHI VE BERTARAF EDĠLMESĠ (TEHLĠKELĠ ATIKLARIN ISLAHINI YAPAN TESĠSLERĠN ĠġLETĠLMESĠ, ZARARLI ATIKLARIN YOK EDĠLMESĠ ĠÇĠN KULLANILMIġ MALLARIN BERTARAFI VB. FAALĠYETLER) (RADYOAKTĠF ATIKLAR HARĠÇ) RAPORU HAZIRLAYAN KURULUġUN ADI : TEMÇEV MÜH. MÜġ. ARITMA SĠST. SAN. TĠC. LTD. ġtġ. ADRESĠ : BAHÇELĠEVLER MAH. PROF. DR. ORHAN OĞUZ CD. NO:105 ESKĠġEHĠR TELEFON FAKS : : (0222) 225 26 45 (0222) 225 26 85 RAPOR SUNUM TARĠHĠ : 27/10/2014 2

ĠÇĠNDEKĠLER PROJENĠN TEKNĠK OLMAYAN ÖZETĠ... 8 1.PROJENĠN ÖZELLĠKLERĠ:... 9 1.a. Projenin Ve Yerin Alternatifleri (Proje Teknolojisinin ve Proje Alanının Seçilme Nedenleri)... 9 1.b. Projenin ĠĢ Akım ġeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, ÇalıĢacak Personel Sayısı...10 1.c. Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi kullanımı, su kullanımı, kullanılan enerji türü vb.) 56 1.ç. Atık Miktarı (Katı, sıvı, gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri.59 1.d. Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski...63 2. PROJENĠN YERĠ VE ETKĠ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLĠKLERĠ...67 2.a. Mevcut arazi kullanımı ve kalitesi (tarım alanı, orman alanı, planlı alan, su yüzeyi ve benzeri.)...67 2.b. EK V deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak Korunması Gereken Alanlar...69 3. PROJENĠN ĠNġAAT VE ĠġLETME AġAMASINDA ÇEVRESEL ETKĠLERĠ VE ALINACAK ÖNLEMLER...85 NOTLAR VE KAYNAKLAR...93 EKLER 94 3

TABLOLAR Tablo 1. Tehlikeli Atık Sembolleri... 11 Tablo 2. Kablo Kırma Makinalarına ait bilgiler... 29 Tablo 3. Farklı tipte çekiçli kırıcılara ait teknik özellikler... 41 Tablo 4. Farklı tipte çekiçli kırıcılara ait teknik özellikler... 41 Tablo 5. Plastik ambalajların türleri... 43 Tablo 6. Farklı tipte yatay balya presine ait teknik özellikler... 45 Tablo 7. Pres Makinalarına ait bilgiler... 48 Tablo 8. Kapasite bilgileri... 54 Tablo 9. Kullanılan Ekipman Listesi ve Özellikleri... 55 Tablo 10. ÇED Alanı Koordinatları... 56 Tablo 11. Kapalı Alan Koordinatları... 56 Tablo 12. Yönetmelikte belirtilen Atölye alanları... 58 Tablo 13. Evsel Katı Atıkların Kimyasal Özellikleri... 60 Tablo 14. Oluşması Muhtemel Ambalaj Atıkları... 60 Tablo 15. Atık suyun Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Analizi... 62 Tablo 16. IUCN The World Conservation Union Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri... 72 Tablo 17. Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin Sözleşme.. 73 Tablo 18. Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruması Sözleşmesi... 73 Tablo 19. Flora Türleri İçin Habitat Sınıfları... 73 Tablo 20. Endemizim... 74 Tablo 21. Proje Alanı Endemik Flora Türleri... 75 Tablo 22. Demirsoy, A., (1996) a Göre Red Data Book Kategorileri... 80 Tablo 23. Proje sahasında bulunan omurgasız hayvanlar... 80 Tablo 24. Proje sahasında bulunan İki yaşamlılar... 81 Tablo 25. Proje sahasında bulunan sürüngen türleri... 81 Tablo 26. Proje sahasında bulunan kuş türleri... 81 Tablo 27. Fauna Türleri İçin Populasyon Yoğunlukları... 82 Tablo 28. Proje sahasında bulunan memeli hayvanlar... 82 Tablo 29. Atık suyun Fiziksel, Kimyasal Ve Bakteriyolojik Analizi... 87 Tablo 30. Endüstri Tesislerinin Neden Olacağı Çevre Gürültüsü İçin Sınır Değerler... 88 4

ġekġller ġekil1. Yağlı Metal TalaĢı AyrıĢtırma Teknolojisi Tesisi Fotoğrafı...14 ġekil2. Yağlı Metal TalaĢı AyrıĢtırma Teknolojisi Tesisi Fotoğrafı...15 ġekil3. Yağlı Metal TaĢlarının AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması...16 ġekil4. Atık Elektrik-Elektronik Cihazlara Ait Fotoğraf...18 ġekil5. Genel Elektrik-Elektronik Atıkların AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması...19 ġekil6. Buzdolabı ve Klimalar Atık ĠĢleme Ünitesi (Kloroflorokarbon, HCFC, HFC Ġçeren Iskarta Ekipmanları AyrıĢtırma Bölümü) ĠĢ Akım ġeması...22 ġekil7. Büyük Ev EĢyaları, Küçük Ev Aletleri, Tüketici Ekipmanları...23 ġekil8. Aydınlatma Ekipmanları ĠĢleme Ünitesi ĠĢ Akım ġeması...24 ġekil9. (Büyük ve Sabit Sanayi Aletleri Hariç Olmak Üzere ), Oyuncaklar, Eğlence ve Spor Ekipmanları, Ġzleme ve Kontrol Aletleri, Otomatları ĠĢleme Prosesi...25 ġekil10. BiliĢim ve Telekominikasyon Ekipmanları, Tüketici Ekipmanları...26 ġekil11. Monitör ĠĢleme Ünitesi...27 ġekil12. Kablo kırma makinası ile ayrıģtırılmıģ metal parçaları...28 ġekil13. Atık Kablo AyrıĢtırılması Teknolojisini Gösterir Fotoğraf...29 ġekil14. Kablo kırma makinası ile ayrıģtırılmıģ metal ve plastik parçalar...29 ġekil15. Her Türlü Kablonun AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması...32 ġekil16. Göbek Teli Çıkarma Makinası Fotoğrafı...33 ġekil17. Ömrünü TamamlamıĢ Oto Lastiklerinin AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması...34 ġekil18. Sanayi Sandıkları, AhĢap ve Plastik Paletlerin Geri Kazanılması Tesisi ĠĢ Akım ġeması...37 ġekil19. AhĢap ambalaj geri kazanılması tesisi iģ akım Ģeması...38 ġekil20. Her Türlü Metalin AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması...39 ġekil21. Her Türlü Camın AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması...40 ġekil22. Camın Geri Kazanımını Gösterir ĠĢ Akım ġeması...40 ġekil23. Farklı tipte çekiçli kırıcılar...42 ġekil24. BalyalanmıĢ malzeme...44 ġekil25. Her Türlü Plastik AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması...44 ġekil26. Farklı tipte yatay balya presine ait görüntüler...46 ġekil27. Her Kağıt Plastik AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması...46 ġekil28. Sanayi Yağ Bidonları ve Plastik Bidonların Depolanması ĠĢ Akım ġeması...47 ġekil29. Pres ĠĢlemi...48 ġekil30. Pres makinası ve hidrolik sistem...48 ġekil31. IBC Tank geri kazanımı ĠĢ Akım ġeması...51 ġekil32. Ömrünü TamamlamıĢ Araçların AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması...52 ġekil33. Atık Akülerin Geçici Depolanması ĠĢ Akım ġeması...53 ġekil34. Acil Müdahale Planı...66 ġekil35. Faaliyet Alanı ve En Yakın YerleĢim Yerlerine Olan Uydu Görüntüsü...68 ġekil36. ÇalıĢma alanını da içeren EskiĢehir Orman Bölge Müdürlüğü sınırlarındaki vejetasyon yapısı...75 ġekil37. Türkiye kuģ göç yolları...82 5

KISALTMALAR BAT (Best AvailableTechnique): Mevcut En Ġyi Teknik BREF (BAT Reference Documents): Mevcut En Ġyi Teknikler Referans Dokümanları B : Batı ÇED : Çevresel Etki Değerlendirmesi Eur-lex : Avrupa Birliği yasal dokümanları ile ilgili bilgi sağlayan resmi internet sitesi IPPC (IntegratedPollutionPreventionand Control): Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol OSB : Organize Sanayi Bölgesi PM : Partikül madde SKKY : Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği PTD : Proje tanıtım dosyası DYK : Doğaya yeniden kazandırma AMP : Acil müdahale planı Bkz. : Bakınız cm : Santimetre ÇGDYY : Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği D : Doğu dba : A-Ağırlıklı desibel DSĠ : Devlet Su ĠĢleri EPDK : Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu g : Gram G : Güney GWs : GigaWatt Saat ha : Hektar SKHKKY : Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği HKKY : Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği HTĠYAKY : Hafriyat Toprağı, ĠnĢaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Hz : Hertz IUCN : Nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı listesi K : Kuzey kg : Kilogram km 2 : Kilometrekare kv : Kilo volt kva : Kilo volt amper L : Litre m : Metre mm : Milimetre MW : Mega Watt m 3 /sa : Metreküp/saat No. : Numara sa : Saat sn : Saniye T.C. : Türkiye Cumhuriyeti TÜĠK : Türkiye Ġstatistik Kurumu USEPA : Amerika BirleĢik Devletleri Çevre Koruma Ajansı vb. : Ve baģkaları, ve benzerleri o : Derece % : Yüzde : Binde 6

TANIMLAR Bakanlık : Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevre : Canlıların hayatları boyunca iliģkilerini sürdürdükleri ve karģılıklı olarak etkileģim içinde bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamı, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED): GerçekleĢtirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalıģmaları, ÇED Gerekli Değildir Kararı: Seçme eleme kriterlerine tabi projelerin önemli çevresel etkilerinin olmadığı ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanmasına gerek bulunmadığını belirten Bakanlık kararı, ÇED Olumsuz Kararı: Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hakkında Kapsam Belirleme ve Ġnceleme Değerlendirme Komisyonunca yapılan değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle uygulanmasında sakınca görüldüğünü belirten Bakanlık kararını, ÇED Süreci : GerçekleĢtirilmesi planlanan projenin çevresel etki değerlendirmesinin yapılması için bu ÇED Yönetmeliğinin 8 inci ve 16 ncı maddelerinde belirtilen baģvuru ile baģlayan ve iģletme sonrası çalıģmaların uygun hale geldiğinin belirlenmesi ile sona eren süreç Etki : Bir projenin hazırlık, inģaat ve iģletme sırasında ya da iģletme sonrasında çevre unsurlarında doğrudan ya da dolaylı olarak, kısa veya uzun dönemde, geçici ya da kalıcı, olumlu ya da olumsuz yönde ortaya çıkması olası değiģiklikler Etki Alanı : GerçekleĢtirilmesi planlanan bir projenin iģletme öncesi, iģletme sırası ve iģletme sonrasında çevre unsurları olarak olumlu veya olumsuz yönde etkilediği alan. Ġzleme ve Kontrol : "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı alındıktan sonra, projenin inģaat, iģletme ve iģletme sonrası aģamalarında, kararın verilmesine esas teģkil eden Ģartlar doğrultusunda ve çevre değerlerini olumsuz etkilemeyecek biçimde yürütülmesinin sağlanması için yapılan çalıģmaların bütününü, Proje : TEHLĠKESĠZ ATIKLAR ĠLE AMBALAJ ATIKLARI TOPLAMA, AYIRMA VE GERĠ KAZANIMI, TEHLĠKELĠ VE ÖZEL ĠġLEME TABĠ ATIKLARIN FĠZĠKSEL YÖNTEMLERLE GERĠ KAZANIMI VE ARA DEPOLAMA TESĠSĠ Proje Tanıtım Dosyası Proje Sahibi : ÇED Yönetmeliğine tabi bir projenin her aģamada yürütülmesini üstlenen gerçek ya da tüzel kiģi (BĠLGĠNOĞULLARI MADEN ĠNġ. VE ĠNġ MALZ. TUR. OTO. SAN. VE TĠC. LTD. ġtġ.) Proje Tanıtım Dosyası: Seçme Eleme Kriterlerine tabi projelere Çevresel Etki Değerlendirmesi uygulanmasının gerekli olup olmadığının belirlenmesi amacıyla hazırlanan dosya, Seçme, Eleme Kriterleri: Proje Tanıtım Dosyasının hazırlanmasında esas alınacak bu Yönetmeliğin EK-IV ünde kriterler 7

PROJENĠN TEKNĠK OLMAYAN ÖZETĠ Proje konusu faaliyet, EskiĢehir Ġli, Odunpazarı Ġlçesi, Sevinç Mahallesi civarında, BĠLGĠNOĞULLARI MADEN ĠNġ. VE tarafından yapılması planlanan Tehlikesiz Atıklar ile Ambalaj Atıkları Toplama, Ayırma ve Geri Kazanımı, Tehlikeli ve Özel ĠĢleme Tabi Atıkların Fiziksel Yöntemlerle Geri Kazanımı ve Ara Depolama Tesisi projesidir. Faaliyet içerisinde Tehlikesiz Atık ve Ambalaj Atığı Toplama, Ayırma, Geri Kazanım, Tanker Temizleme, Tehlikeli Atık Geri Kazanım, Atık Elektrikli ve Elektronik EĢya ĠĢleme, Ömrünü TamamlamıĢ Lastik Geri Kazanımı, Ömrünü TamamlamıĢ Araçların Geçici Depolanması ve ĠĢlenmesi planlanmaktadır. Söz Konusu Proje, 03.10.2013 tarih ve 28784 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek 2 Madde 2-ç) Tehlikeli ve özel iģleme tabi atıkların fiziksel yöntemlerle geri kazanılması (Ömrünü tamamlamıģ lastiklerin, kabloların kırma ve parçalama iģlemi hariç olmak üzere) sınıfına girmektedir. Buna istinaden söz konusu proje için Yönetmeliğin Ek-4 ünde yer alan format doğrultusunda Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmıģtır. Bahsi geçen proje, tesis ile ilgili olarak çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesi ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalıģmaları içeren Proje Tanıtım Dosyasıdır. Planlanan proje ile fiziksel yöntemlerle geri kazanım sağlanacaktır. 8

1.PROJENĠN ÖZELLĠKLERĠ: 1.a. Projenin Ve Yerin Alternatifleri (Proje Teknolojisinin ve Proje Alanının Seçilme Nedenleri) Proje konusu faaliyet, EskiĢehir Ġli, Odunpazarı Ġlçesi, Sevinç Mahallesi civarında, BĠLGĠNOĞULLARI MADEN ĠNġ. VE tarafından yapılması planlanan Tehlikesiz Atıklar ile Ambalaj Atıkları Toplama, Ayırma ve Geri Kazanımı, Tehlikeli ve Özel ĠĢleme Tabi Atıkların Fiziksel Yöntemlerle Geri Kazanımı ve Ara Depolama Tesisi projesidir. Faaliyet içerisinde Tehlikesiz Atık ve Ambalaj Atığı Toplama, Ayırma, Geri Kazanım, Tanker Temizleme, Tehlikeli Atık Geri Kazanım, Atık Elektrikli ve Elektronik EĢya ĠĢleme, Ömrünü TamamlamıĢ Lastik Geri Kazanımı, Ömrünü TamamlamıĢ Araçların Geçici Depolanması ve ĠĢlenmesi planlanmaktadır. Planlanan faaliyetin gerçekleģeceği alan proje sahibine aittir. Faaliyet alanına ulaģımın kolay olması ve yerleģim yerlerinden yeterli uzaklıkta olması proje için tercih sebeplerindendir. Proje Bedeli; Makine ve ekipmanlar = 550.000 TL 3 Adet Kamyon = 80.000 x 3 = 240.000 TL Bina onarım iģleri = 40.000 TL ÇED harcı = 6.500 TL Toplam = 836.500 TL 9

1.b. Projenin ĠĢ Akım ġeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, ÇalıĢacak Personel Sayısı 1.b.1 Projenin ĠĢ Akım ġeması: Yeniden değerlendirilme imkanı olan atıkların çeģitli fiziksel ve/veya kimyasal iģlemlerden geçirilerek ikincil bir ham maddeye dönüģtürülerek tekrar üretim sürecine dahil edilmesine geri dönüģüm yada geri kazanım adı verilmektedir. Diğer bir tanımlamayla; herhangi bir Ģekilde kullanılarak kullanım dıģı kalan geri dönüģtürülebilir atık malzemelerin çeģitli geri dönüģüm yöntemleri ile hammadde olarak tekrar imalat ve üretim süreçlerine kazandırılması olarak da adlandırılabilir. Doğal kaynakların sınırsız olmadığı, dikkatlice kullanılmadığı takdirde bir gün bu kaynakların tükeneceği unutulmamalıdır. Her geçen doğal ürünlerde sıkıntılar yaģanmaktadır. Dünyada nüfusun hızla artıģı, artan bu kiģi sayısının her türlü ihtiyacının karģılanması için doğal kaynaklardan yararlanılması gerekmektedir. Bu kaynaklarında sınırsız olmadığı düģünüldüğünde geri kazanımın ne kadar önemli olduğu daha iyi anlaģılacaktır. Bir kere kullanıldıktan sonra herhangi bir Ģekilde bertaraf edilemeyen malzemeler değiģik bir dolaģım yolu ile yeniden geri kazanılarak kullanılma imkanına sahiptir. Geri dönüģüm veya geri kazanım biri birine girmiģ iki kavramdır. Kimi tanımlamayla geri dönüģüm kimi tanımlamayla geri kazanım olarak adlandırılmaktadır. TEHLĠKELĠ ATIKLAR; Ülkemizde oluģan baģlıca tehlikeli atıklara örnek olarak; - Tehlikeli madde ile kontamine olmuģ ambalajlar (boya kutuları, kimyasal kapları, yağ teneke ve varilleri v.b. kısacası, üzerinde tehlikelilik iģareti (yanıcı, parlayıcı, toksik çevreye zararlı gibi) bulunan ambalajlar) - Atık Yağlar (Motor, makine ve türbin yağları, sentetik ve mineral yağlar, emülsiyon ve solüsyonlar) - Metallerin mekanik olarak iģlenmesi esnasında oluģan ve yağ bulaģmıģ atıklar (yağlı metal talaģları, metalik çamurlar v.b.) - Yağlı araç parçaları,- Tehlikeli madde ile pislenmiģ bez, eldiven, üstübü gibi atıklar - Boya ve vernik kalıntıları, - Eski piller ve aküler, - Organik solventler, - Flouresan lambalar, kartuģ ve tonerler, - Pestisitler, - Asbest içeren maddeler, - Filtre tozları - Siyanür içeren sertleģtirme tuzları - Metal içeren boya ve fosfat çamuru - Yağ içeren kablo atıkları - Fotoğrafçılık endüstrisinden kaynaklanan film banyo suları gibi atıklar verilebilir. 10

Tablo 1. Tehlikeli Atık Sembolleri KISA GÖSTERĠMLER Patlayıcı: E Oksitleyici: O Çok kolay alevlenir: F+ Kolay alevlenir: F Alevlenir: R10 Çok toksik: T+ Toksik: T Zararlı: Xn AĢındırıcı: C TahriĢ edici: Xi HassaslaĢtırıcı: R42 ve/veya R43 Kanserojen: Carc. Cat. (1, 2 veya 3) Mutajen: Muta. Cat. (1, 2 veya 3) Üreme sistemine toksik: Repr. Cat. (1, 2 veya 3) Çevre için tehlikeli: N or R52 ve/veya R53; 11

TEHLĠKESĠZ ATIKLAR; Tehlikesiz ve inert atıkların sahipleri ve taģıyanları tarafından denizlere, göllere, akarsulara, ormanlara veya herhangi bir yere dökülmesi ve Bakanlığın lisans verdiği tesisler dıģında geri kazanımı yasaktır. ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIġ LASTĠKLER; Ömrünü tamamladığı belirlenerek araçtan sökülen orijinal veya kaplanmıģ, bir daha araç üzerinde lastik olarak kullanılamayacak durumda olan ve üretim esnasında ortaya çıkan ıskarta lastikler ifade edilmektedir. Geri kazanım ve bertaraf iģlemlerinin, hava, su, toprak, bitki ve hayvanlar üzerinde tehlike yaratmadan, ses ve koku yoluyla çevreye herhangi bir olumsuz etkide bulunmadan ve doğal çevre ile koruma alanlarına zarar vermeden yapılması zorunludur. ÖTL lerin geri kazanımı esastır. Mekanik kırmayla granül kauçuk, çelik ve tekstilin ayrıģtırıldığı tesisler, proliz ve diğer yöntemlerle karbon siyahı ve aromatik yağlar elde eden tesisler, rejenere kauçuk tesisleri ile benzeri tesislerin çevre lisansı alması zorunludur. Çevre lisansı alınması iģlemlerinde Çevre Ġzin ve Lisans Yönetmeliği hükümleri uygulanır. Söz konusu Yönetmeliğin Ek-3 C sinde yer alan Teknik Uygunluk Raporunun içeriği, bu Yönetmelik kapsamında Bakanlıkça yapılacak çalıģmalarla belirlenir. AMBALAJ ATIĞI; Hammaddeden iģlenmiģ ürüne kadar, bir ürünün üreticiden kullanıcıya veya tüketiciye ulaģtırılması aģamasında, taģınması, korunması, saklanması ve satıģa sunulması için kullanılan herhangi bir malzemeden yapılmıģ, geri dönüģsüz olanlar da dâhil tüm ürünleri ifade eder. Geri dönüģüm tesisi: Fabrika, satıģ noktası ve benzeri üniteler içerisinde yapılan geri dönüģüm hariç, ambalaj atıklarının geri dönüģümünü sağlamak amacıyla kurulan tesisi ifade eder. Ambalaj atıklarının toplanması-ayrılması, geri dönüģtürülmesi ve/veya geri kazanılması amacıyla faaliyet göstermek isteyen gerçek ve tüzel kiģiler, tesisleri için çevre lisansı almak zorundadır. Çevre lisansı alınması iģlemlerinde Çevre Ġzin ve Lisans Yönetmeliği hükümleri uygulanır. Geri dönüģüm/geri kazanım tesislerinin sağlaması gereken kriterler, a) Faaliyet gösterilen alanının zeminin beton olması, b) Tamamen kapalı olmaması durumunda, etrafı dıģarıdan görülmeyecek Ģekilde en az iki metre yüksekliğinde çevrili, temiz, bakımlı ve/veya boyalı olması, c) Yıkama iģlemi sonrası oluģan atık sular için toplama kanalları ve ızgara sistemine sahip olması, ç) Gelen, geri dönüģtürülen ve satılan ambalaj atıklarına ait bilgilerin kaydedildiği veri kayıt sisteminin bulunması, d) ÇalıĢan personelinin sayısına ve çalıģma Ģartlarına uygun olarak düzenlenmiģ tuvalet, lavabo, soyunma odası, yemekhane ve sosyal ünitelerinin bulunması, zorunludur. ELEKTRONIK ATIKLAR (E-ATIK); Elektronik atıklar olarak adlandırılan veya kısaca E-atık adı verilen malzemeler; atık konumunda olan elektrikli ve elektronik cihazlardır. Elektronik atık adı verilen, elektronik cihaz/aletlerin kullanıcısı tarafından ekonomik kullanım süresini tamamlamasıyla ortaya çıkan atıklardır. 12

Genel olarak elektronik atıklar TV, bilgisayar, yazıcı, telefon, fax, fotokopi makinaları, ekranlar, DVD, VCR, entegre devreler, yarı iletkenler, baskılı devreler, algılayıcılar, kablolar, MP3, tıbbi cihazlar gibi alet ve ekipmanlardan oluģmaktadır. Bu maddeler plastik, metal ve cam içermektedir. Bu elektronik atıklar parçalandıklarında, yakıldıklarında veya tekrar kazanım/kullanım için parçalandıklarında tehlikeli maddeler içerebilmektedir. Elektrik ve elektronik endüstrisi dünyanın en büyük ve hızla büyüyen üretim sanayisi olması nedeni ile bu büyümenin sonucu olarak ve hızla eskime/demode olma nedeniyle eski/hurda elektronik cihazlar (elektronik atıklar) dünyada en ciddi katı artık problemlerinden birisi halini gelebilmiģtir. ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIġ ARAÇLARIN GERĠ KAZANIMI; Araç sahibi, ömrünü tamamlamıģ aracını; ÖTA Teslim Yerleri, geçici depolama alanları ya da iģleme tesislerine teslim etmek ve aracı teslim alandan araca ait onaylı araç kayıttan düģme ve bertaraf formunu almakla yükümlüdür. Ön-ĠĢlem ve Kirlilikten Arındırma Öncelikle akü sökülür ve hava yastıkları devreden çıkartılır. Sonra sökümü yapan tüm yakıtla birlikte diğer çalıģma sıvılarını da ÖTA den tahliye eder. Bunlara motor yağı, transmisyon yağı ve fren sıvısı ile soğutma sıvıları ve klima sisteminin dondurucu sıvısı da dahildir. Sökme Sonraki aģama, kullanılmıģ parça olarak satıģa sunmak veya yeniden üretim parçaları için baz olarak kullanmak üzere, bileģenlerin veya sistemlerin sökülmesidir. Ekonomik açıdan uygunsa, plastik veya cam gibi malzemeler geri dönüģüm amacıyla çıkartılır. Depolama Çevresel açıdan tehlikeli malzemeler biriktirilir ve sonra geri kazanım ya da imha amacıyla bu konuda uzmanlaģmıģ geri kazanım Ģirketlerine gönderilir. Öğütücü Ön-iĢlemi yapılmıģ hurda kütleleri, ÖTA yi parçalarına ayıracak ve bunları daha ileri aģamadaki geri dönüģüm veya geri kazanım iģlemleri için sınıflandıracak olan öğütücüye gönderilir. Öğütücü Sonrası Teknolojisi (ÖST) Öğütücüde parçalarına ayrılan malzeme parçaları daha sonra, değerli ikincil hammaddeler olarak kullanılabilecek malzeme parçalarını elde etmek amacıyla, farklı teknolojiler (mıknatıs, indüksiyon akımı, yüzdürme) kullanılarak iģlenir. Geri DönüĢüm/Geri Kazanım/Toprak Doldurma Öğütücüden ve ÖST den (Öğütücü Sonrası Teknoloji) alınan malzeme parçaları geri dönüģtürülebilmekte (örneğin yüksek fırınlarda kömürün yerine ya da atık çamurunun iyileģtirilmesinde susuzlaģtırma aracı olarak kullanılmak üzere) veya çimento endüstrisinde geri kazanılabilmektedir. Bu süreç zinciri, aracın %85 inin geri kazanılmasını sağlamakta ve toprak doldurma için kalan atığın miktarını büyük bir oranda azaltmaktadır. Geri Kazanımın Faydaları Doğal kaynaklarımız korunur Enerji tasarrufu sağlanır Ekonomiye katkı sağlanır Atık miktarı azalır Gelecek için yatırımdır 13

Atık yönetiminde atık miktarının kayıt altına alınmasını sağlar. Yağlı Metal TalaĢlarının AyrıĢtırılması: Yağlı metal talaģları tehlikeli atıklar kategorisine girmekte olup Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre lisans almıģ araçlarla ve Tehlikeli atık taģıma sertifikası bulunan Ģoförler vasıtası ile taģınacaktır. Ayrıca yağlı metal talaģlarının depolanması ve ayrıģtırılması iģlemleri için Geçici Depolama Ġzni ve Çevre Ġzinleri alınacaktır. Tesiste atıkların kontrol edileceği ve veri kayıt sistemlerine kayıt edeceği çevre görevlisi bulunacaktır. Getirilen ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan yağlı metal talaģları, kantar veya diğer miktar belirleme yöntemleri kullanılarak miktarları belirlenir. Yağlı metal talaģının ayrıģtırılması iģlemi; talaģın ve soğutma yağının çevresel açıdan geri kazanımını sağlayarak, talaģ üreten Ģirketlere ekonomik getiri oluģturan teknolojik tam otomasyonlu sistemlerden bahsedilmektedir. TalaĢ geri dönüģümü için gerekli olan sistemleri oluģturan ekipmanlar; özel kırıcılar, santrifüjler, konveyörler, seperatörler ve filtrelerden ibarettir. Değerli ve çok fazla miktarda soğutma sıvısının talaģa karıģtığı imalatlardan yağı geri kazanarak makine yatırımının çok kısa sürede geri dönmesini sağlanmaktadır. Bu özel tasarım sistemleri, malzeme çeģidi ve kalitesini gözetmeksizin talaģ tiplerini kırarak, yağını ayrıģtırmaktadırlar. ġekil1. Yağlı Metal TalaĢı AyrıĢtırma Teknolojisi Tesisi Fotoğrafı Sistemin özellikleri: Yatay santrifüj sistemleri talaģ üzerindeki iģleme yağını almak için geliģtirilmiģ en son uygulamalardan biridir. Santrifüj durdurulduğu anda içini kendiliğinden boģaltır. Ve tekrar baģlamaya hazır hale gelir. Bu nedenle yatay santrifüj sistemleri diğer santrifüj sistemlerine göre daha kolay bir kullanım sağlar. Yatay santrifüjler özel tasarımı sayesinde imalat, iģletim ve bakım maliyetleri düģürülmüģtür. Kullanılan talaģ cinsine uyum sağlaması için elektronik hız ayarlayıcı vasıtası ile istenilen hıza ayarlanabilir. Aynı zaman da yavaģ hızlanma ile daha az güç harcama ve daha kısa süre de durma yetisine de sahiptir. 14

Yatay santrifüj özel filtre sistemi ve yüksek hızla dönmesi nedeni ile ulaģtığı dairesel G kuvveti sayesinde talaģın ve soğutma yağının cinsine göre 1 % sine kadar yağdan arınabilir. Özel kırıcılar sayesinde 20-30cm boyundaki talaģları bile kolayca iģleyebilir. ġekil2. Yağlı Metal TalaĢı AyrıĢtırma Teknolojisi Tesisi Fotoğrafı Yağlı metal talaģlarının ayrıģtırılma iģlemi ise Ģu Ģekilde gerçekleģtirilmektedir. Mekanik iģlem sonucu oluģan yağ kaplı talaģlar, isteğe ve kullanım alanlarına bağlı olarak bir konveyör veya bir hidrolik damper vasıtası ile besleme helezonu bunkerine boģaltılır. Besleme helezonu hızı, çalıģılan talaģ cinsine göre ayarlanarak, kırıcıya talaģın düzenli olarak ulaģması sağlanır. Kırıcı da belli boylara küçültülen talaģ demetleri konveyör vasıtası ile seperatöre ulaģtırılır. Seperatör içindeki esnek rotary valfle akıģ düzeni ve akıģ yönü ayarlanan kırık talaģlar, içindeki iri parçacıklar basınçlı hava vasıtası ile ayrılarak santrifüj kanalına boģalır. Basınçlı fan havası yardımı ile bu kanalda itilirek santirifüje ulaģtırılır. Santrifüjde konik tambur vasıtası ile yüksek hıza ulaģan talaģlar aynı hızda dönen paslanmaz filtreye ulaģır burada 350-450 G ye varan merkezkaç kuvveti ile üzerindeki yağın talaģtan ayrılması sağlanır ve filtre üzerinde yavaģça ilerleyen talaģ santrifüjden dıģarı atılır. TalaĢ konveyör vasıtası ile hurda tanklarına ulaģtırılır. Yağı ayrılmıģ olan metal talaģı, metalin cinsine göre geri kazanım firmalarına gönderilmek üzere depolanır. YaklaĢık % 99 oranında ayrıģtırılmıģ olan atık yağ ise geçici olarak depolanarak atık yağ geri dönüģüm tesislerine gönderilecektir. 15

Toplama Kantar Besleme Helezonu Bunkeri Besleme Helezonu Kırıcı Konveyör Seperatör Filtre Depolama ġekil3. Yağlı Metal TaĢlarının AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması Tesiste ayrıģtırılma iģlemi yapılan yağlı metal talaģları geçici depolanacaktır. Yağlı metal talaģları tehlikeli atıklar kategorisine girdiğinden dolayı Tehlikeli Atıkların Kontrol Yönetmeliği madde 24, 25 ve 26 hüküm ve esaslarına uyulacaktır. Buna göre, Nihai bertaraf veya geri kazanım için uygun yer bulunamaması durumunda ya da çevre lisansı almıģ geri kazanım ve bertaraf tesislerine ulaģtırılmadan önce atık miktarının yeterli kapasiteye ulaģması amacıyla atıklar ara depolarda depolanabilir. Bu depolarda bekleme süresi bir yılı aģamaz. Ancak bu süre zorunlu hallerde Bakanlığın uygun görüģü ile uzatılabilir. Ara depolama tesisleri için Bakanlıktan çevre lisansı alınması zorunludur. Ara depolama ve iģleme tesislerinde; a) GiriĢ, depolama ve çalıģma kısımları, b) Yangın söndürme sistemleri, c) Boruların, hazne ve kapların temizlenmesi için temizleme sistemleri, d) TaĢan ve dökülen atıkların toplanması için yeterli absorban, nötralizan bulunacaktır. Herhangi bir kaza halinde derhal müdahale edilebilmesi için atık taģıyan borular ile depolama konteynırlarının yer üstüne tesisi zorunludur. Kirli su kaçağının mümkün olduğu tesis bölgelerinde, kirli suyun yer altına sızmaması ve etrafındaki toprakları kirletmemesi için gerekli sızdırmazlık tedbirleri alınacaktır. Bölgeden atılan yıkama ve benzeri atık sular ayrı olarak toplanır ve 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan (DeğiĢiklik 24.04.2011 tarih ve 27914 sayılı Resmi 16

Gazete) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan sınır değerlere uygun Ģekilde arıtılır. Bu tür arıtma tesislerinde üretilen arıtma katıları ve çamurları bu Yönetmelik kapsamında bertaraf edilir. Ara depolama tesisi dizaynına iliģkin hususlar 26.04.2011 tarihli ve 27916 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürülüğe giren Atık Ara Depolama Tesisi Tebliğine göre belirlenecektir. Katı veya sıvı haldeki atıklar için atığın ve iģletmenin özelliğine göre uygun konteynır ve taģıma Ģekilleri iģletmeler tarafından belirlenecektir. Kapların üzerine atığın çeģidi, kaynağı, miktarı ve depolama tarihi ile ilgili bilgiler açık olarak yazılacaktır. ĠĢleme tabi tutulacak veya geçici olarak depolanacak atıklar, özel yerlerde kap veya hazneler içinde; uygulanacak fiziksel, kimyasal, biyolojik iģlemler ve yakma iģlemlerine göre ayrı ayrı ve birbiri ile kimyasal reaksiyona girmeyecek Ģekilde atık kod numarasına göre depolanacaktır. Ara depo veya iģleme tesislerinin bekletme haznelerinin çürümelere ve aģınmalara dayanıklı olması ve gerekli emniyet ve kontrol sistemleri bulunacaktır. Ayrıca yağlı metal talaģlarının ayrıģtırılması iģlemi sonucunda yaklaģık % 99 oranında ayrıģtırılmıģ olan atık yağ ise geçici olarak depolanarak atık yağ geri dönüģüm tesislerine gönderilecektir. Konu ile ilgili olarak atık yağların kontrolü yönetmeliği madde 18 esas ve hükümlerine uyulacaktır. Buna göre; (1) Atık yağlar 20 nci maddenin birinci fıkrasının (f) bendinde teknik detayları verilen( (f) Tesis alanının atık yağ ile temasta olan kısımlarında zemin geçirimsizliğinin sağlanması zorunludur. Bu amaçla kalınlığı en az 25 cm olan betonarme zeminin ve havuzlama yan duvarlar içlerinin, dökülmelere karģı geçirimsizliğini sağlamak amacıyla epoksi boya, geomembran ve benzeri tecrit malzemesi ile kaplanması gereklidir. Atık kabul alanı yağmura karģı korunur.) geçirimsiz zemin üzerine yerleģtirilmiģ tanklar/konteynerler içinde toplanır. Farklı kategorideki atık yağlar için farklı tank/konteyner kullanılır. Atık yağ geçici depolama tankları/konteynerleri göstergeli, aģırı dolmayı önleyici tertibata sahip olmak zorundadır. Tanklar/konteynerler iģaretli yere kadar doldurulur ve hiçbir zaman tam dolu bırakılmaz. Tanklar/konteynerler kolayca doldurulabilir ve boģaltılabilir olmak zorundadır. Tankların/konteynerlerin ağzı yeterli büyüklükte ve kapalı, diplerinde toplanmıģ katı veya çamurumsu çökeltilerin temizlenmesi için gerekli düzeneğe sahip olmak ve yağmur suyundan korunmak zorundadır. (2) Atık yağlar, kırmızı renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan tank/konteynerlerde depolanır. Farklı kategorilerdeki atık yağlar birbirleriyle karıģtırılmaz. Bu tankların içine su, benzin, fuel-oil, boya, deterjan, solvent, antifiriz ve motorin gibi herhangi yabancı bir madde karıģtırılmaz. Hüküm ve esaslarına uyulacaktır. Elektrik - Elektronik Atıkların AyrıĢtırılması: Elektrik ve Elektronik atıklar olarak bu bölümde birlikte ele alınacaklardır. Kooperatif tarafından planlanan geri dönüģümcüler sanayi bölgesinde elektrik ve elektronik atıklar ile ilgili olarak sadece ayırma iģlemleri gerçekleģtirilecektir. Elektrikli ve elektronik atıklar, Atık Elektrikli ve Elektronik EĢyaların Kontrolü Yönetmeliğine uygun olarak üreticilerin ve belediyelerin belirledikleri esaslara göre kaynağında atık çıkıģ 17

miktarlarına göre belirlenen değiģik ebatlarda konteynırlarda ayrı olarak (sürekli toplama) toplanarak, piyasadan ve özel yerlerden ayrıca evlerden alınan elektrikli ve elektronik atıklar toplanacaktır. Atık Yönetimi Genel Esaslarına ĠliĢkin Yönetmeliğe göre, elektrikli ve elektronik atıklardan tehlikeli özelliklere sahip olan atıklar, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre lisans almıģ araçlarla ve Tehlikeli atık taģıma sertifikası bulunan Ģoförler vasıtası ile taģınacaktır. Ayrıca elektrik-elektronik atık depolanması ve ayrıģtırılması iģlemleri için iģleme uygunluk yazısı alınacaktır. Elektrikli atıkların; soğutucular % 40 ını ve çamaģır makinası, kurutma makinası, klima, elektrikli süpürge, kahve makinesi, tost makinesi, ütü v.s. ise % 60 ını oluģturacaktır. Elektronik atıkların ise % 20 si monitör, % 20 sini televizyon, % 30 unu bilgisayar, sabit ve mobil telefonlar, faks, yazıcı v.b., % 40 ını DVD/VCR oynatıcı, CD oynatıcı, radyo, Hi-fi Seti v.s. oluģturmaktadır. Elektrik-Elektronik atıkların geri dönüģüm sürecinin, atıkların toplanması, taģınması, değerlendirilmesi ve ayrılması ile depolanması süreçleri bu sanayi bölgesinde gerçekleģtirilecektir. Proje kapsamında elektrikli ve elektronik atıklar el ile ve mekanik olarak demonte edileceklerinden dolayı kablo kırma, santrifüj v.b. ekipmanlara ihtiyaç duyulmayacaktır. Hiçbir Ģekilde CFC ve CRT ayrıģtırılması gerçekleģtirilmeyecektir. ġekil4. Atık Elektrik-Elektronik Cihazlara Ait Fotoğraf Firma bünyesine gelen elektrikli ve elektronik atıklar fraksiyonlara göre ayrılacaklar, bir kısmı yeniden kullanıma, geri dönüģtürülemeyenler ise bertaraf tesislerine gönderilecektir. Kalan atıklar ise ayrıģtırılmak için depolanacaktır. Atıklar geri dönüģüm veya bertaraf iģlemi için gönderilene kadar yüksek güvenlik standartlarında kamera ve alarm sistemleri ile donatılmıģ kapalı bölümlerde özel konteynırlarda depolanacaktır. Elektrik-elektronik atık depolanması ve ayrıģtırılması iģlemleri proses akım Ģeması Ģu Ģekilde olacaktır. 18

Kontrol ÇalıĢıyor ise ÇalıĢıyor ise, tekrar kullanım için iade ÇalıĢmıyor ise lz lz lz Fiziksel Kontrol Fiziksel söküm ve Parçalama lz lz Lisanslı bertaraf tesisine gönderilir Tesis Bünyesinde Geri Kazanım ĠĢlemi Mümkün Ġse Geri Kazanılır. lz Tesis Bünyesinde Geri Kazanım ĠĢlemi Mümkün Değil lz Ġse Lisanslı Geri Kazanım Tesisine Gönderilir. Tehlikesiz ise lz lz Ön AyrıĢtırma (manuel) Demonte ĠĢlemi (Sökme) lz lz Tehlikeli ise Tesis Bünyesinde Geri Kazanım ĠĢlemi Mümkün Ġse Geri Kazanılır lz Tesis Bünyesinde Geri Kazanım ĠĢlemi Mümkün Değil Ġse Lisanslı Geri Kazanım Tesisine Gönderilir. ġekil5. Genel Elektrik-Elektronik Atıkların AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması Tesiste geçici depolanacak olan elektrik ve elektronik atıklardan tehlikeli atık kategorisinde olanlar Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği esas ve hükümlerine göre depolanacaktır. Tehlikeli atık kategorisinde olmayanlar ise 22.05.2012 tarih 28300 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürülüğe giren Atık Elektrikli ve Elektronik Esyaların Kontrolü Yönetmeliği madde 13 ve 14 uygun olarak depolanacaktır. Buna göre; Madde 13- (1) Atık elektrikli ve elektronik eģyaların geçici depolaması 15 inci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen altı grupta yapılır. Bu maksatla geçici depolama yerlerinde döküm alanları ve sınıflandırılan atıkların depolandığı yerlerin kapalı, zeminin geçirimsiz olması ve bu yerlerde; a) Kantar ve kayıt sistemi, b) Radyoaktif ölçüm cihazı, c) Sızıntı sularının toplanması için yeterli toplama kanalları, ç) Yağ tutucu ve emici malzeme, d) Yangın söndürme ve paratoner sistemi, bulundurulması zorunludur. (2) Aktarma merkezleri AEEE lerin toplanması amacıyla, birinci fıkrada yer alan teknik kriterleri sağlayacak Ģekilde çevre izin ve lisansına sahip iģleme tesisleri veya üreticiler tarafından kurulur ve iģletilir. Aktarma merkezleri aracılığıyla toplanan atıklar, 22 nci madde uyarınca oluģturulan Koordinasyon Merkezine bildirilir. (3) Aktarma merkezlerinin teknik kriterlere uygunluğu çevre ve Ģehircilik il müdürlükleri tarafından düzenlenecek uygunluk yazısıyla belgelenir. ĠĢleme tesisleri tarafından oluģturulan aktarma merkezlerine düzenlenecek uygunluk yazısının süresi iģleme tesisinin çevre izin ve lisansına ait süreyi aģamaz. Yukarıdaki Ģartların sağlanmıģ olduğu iģleme tesislerinde atık elektrikli ve elektronik eģyalarda bazı zararlı maddeleri içeren parçaların çevre ve insan sağlığına olumsuz etkilerini azaltmak maksadıyla; 19

Madde 14- (1) ĠĢleme tesisleri için 13 üncü maddede belirtilen geçici depolama Ģartlarına ek olarak aģağıdaki teknik Ģartlar sağlanır. Ayrıca toplama kategorisi bazında Ek- 4 te yer alan asgari teknik Ģartların sağlanması zorunludur. Bununla birlikte Ek-4 listesinde belirtilen teknik Ģartların yerine Bakanlığın uygun görüģü alınarak alternatif teknolojiler kullanılabilir. Tesiste; a) Tesise konteynerler içerisinde getirilmeyen dökme malzemelerin muhafaza edilmesi için kapalı alanlar, b) Kantar, c) Geçirimsiz zemin, ç) Sızıntı sularının toplanması için yeterli toplama kanalları, d) Gerekli durumlarda yağ tutucu ve emici malzeme, e) Sökülen parçalar için kapalı depolama alanı veya konteyner, f) Radyoaktif madde ölçüm cihazı, g) Kırıcılar için toz tutma sistemi, ğ) Yangın söndürme ve paratoner sistemi, bulunması mecburidir. (2) Arındırılması gereken AEEE ler için tesiste söküm, parçalama, geri kazanım öncesi atıkların içerisindeki tehlikeli maddeler ve sıvıların uzaklaģtırılması sağlanır. Söküm iģlemleri asgari yarı mekanik, parçalama iģlemleri ise uygun teknolojiler kullanılarak yapılır. (3) ĠĢleme tesislerinde atık elektrikli ve elektronik eģyalarda bazı zararlı maddeleri içeren parça ve malzemelerin çevre ve insan sağlığına olumsuz etkilerinin azaltılması amacıyla aģağıda belirtilen parçaların sökülerek diğer parçalardan ayrı olarak depolanması ve çevre mevzuatına uygun Ģekilde geri kazanılması veya bertaraf edilmesi gerekmektedir. Bu parçalar: a) Poliklorlü bifeniller (PCB/PCT) içeren kapasitör, b) ġalter veya arka ıģık lambaları gibi cıva ihtiva eden bileģenler, c) Piller, ç) Cep telefonlarının basılı devre kartları ve diğer cihazlarda alanı 10 cm 2 den büyük devre kartları, d) Renkli toner dâhil olmak üzere sıvı ve katı akıģkan toner kartuģları, e) Polibromürlü bifenil (PBB), polibromürlü difenileter (PBDE) gibi bromlu alev geciktirici içeren plastikler, f) Asbestli atıklar ve asbest ihtiva eden bileģenler, g) Katod ıģın tüpleri, ğ)kloroflorokarbonlar(cfc), hidrokloroflorokarbonlar (HCFC), hidroflorokarbonlar(hfc) ve hidrokarbonlar (HC), h) Gaz deģarj lambaları, ı) Alanı 100 cm 2 den büyük olan LCD ekranlar (mümkünse bulundukları kasa ile birlikte), i) DıĢ elektrik kablolar, j) Yanmaz seramik lifler ihtiva eden bileģenler, k) Radyasyon ile ilgili kanun ve yönetmeliklerde verilen emniyet limitlerinin altında kalanlar hariç, radyoaktif maddeleri ihtiva eden bileģenler, l) Yüksekliği ve çapı 25 mm yi geçen veya benzer bir hacme sahip olan elektrolit kapasitörlerdir. (4) Ozon tabakasına zarar veren gazlar, 12/11/2008 tarihli ve 27052 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Ozon Tabakasını Ġncelten Maddelerin Azaltılmasına ĠliĢkin Yönetmelik hükümlerine tabidir. (5) Atık elektrikli ve elektronik eģyalar ile bu atıkları depolayan, iģleyen, geri kazanan ve bertaraf eden tesislerden kaynaklanan atıkların Çevre Ġzin ve Lisans Yönetmeliği 20

kapsamında çevre izin ve lisansı almıģ tesislerde geri kazanılması ve/veya bertaraf edilmeleri gerekir. Civalı lambalar, gaz deģarj lambaları, buzdolabı, klima, kurutucular ve diğer soğutucularla, katot ıģın tüplerini geri kazanım maksadıyla iģleyecek tesislerde; a)cıvalı lambalar ve gaz deģarj lambalarından civa ve fosfor tabakalarının temizlenmesini sağlayacak ekipman, b) Katot ıģın tüplerinden floresan kaplamayı çıkaracak ekipman, c)ozon tabakasına zarar veren veya sera etkisine katkı potansiyeli 15 in üzerinde olan soğutucu gazların çekilmesi ve depolanmasını sağlayacak ekipman, ç)kompresör yağlarının çekilmesini sağlayacak ekipman, d)poliüretan (PUR) lar için ayrı depolama alanları, e)yangın söndürme ve paratoner sistemi, f)kırıcılar için toz tutma sistemi, g)monitör ön camlarından fosfor tabakasını temizleme ünitesi bulundurulması gerekmektedir. Madde 14 de belirtildiği üzere tesise konteynerler içerisinde getirilmeyen dökme malzemelerin muhafaza edilmesi için kapalı alan, geçirimsiz zemin, sızıntı sularının toplanması için yeterli toplama kanalları, sökülen parçalar için kapalı depolama alanı bulunmaktadır. Bu alan kullanılacaktır veya konteyner bulundurulacaktır. Ayrıca radyoaktif madde ölçüm cihazı, gerekli durumlarda yağ tutucu ve emici malzeme, kantar bulundurulacaktır ve kırıcılar için toz tutma sistemi, yangın söndürme ve paratoner sistemi kurulacaktır. Kabulü yapılan Kloroflorokarbon, HFC ve HCFC içeren cihazların içerisinde gaz var ise, önce gaz alma iģlemine tabii tutularak içlerinde kalan gazlar, güvenli Ģekilde özel ekipmanla çekilecektir. Söz konusu gaz çekme iģlemi; tesis alanı içerisinde, diğer bölümlerden ayrı oluģturulacak bölümde gerçekleģtirilecek, gaz tankları burada tutulacaktır. Tesiste oluģturulacak ayrı bölümde özel havalandırma sistemi kurulacaktır. Gaz çekme iģlemi sırasında kaçak olması durumunda, alanda bulunacak aktif karbon filtre ile tutularak atmosfere çıkıģı engellenmiģ olacaktır. Gaz çekme makinelerinin gaz tankları uygun Ģartlarda depolanarak, lisanslı bertaraf tesislerine gönderilecektir. Cihazlarda gaz boģaltıldıktan sonra, varsa kompresör yağları çekilecektir. Sonra manuel olarak söküm iģlemine tabii tutulacak ve bileģenlerine ayrılacaktır. Poliüretan tabaka var ise, sökülerek, ayrı olarak depolanıp, lisanslı bertaraf tesislerine gönderilecektir. Diğer çıkan materyallerdan cam, plastik veya tehlikeli atıklardan tesis bünyesinde geri kazanımı mümkün olanlar geri kazanılacak, mümkün olmayanlar özelliklerine göre lisanslı tesislere gönderileceklerdir. Kalan metal aksam ise, tesis içeriside gerekmesi halinde yıkama iģlemine tutularak, geri kazanılacaktır. Yıkama iģlemi sonucunda açığa çıkan kullanılmayacak atıksu; alıcı ortam deģarj kriterlerine uygun olarak arıtma tesisinde arıtılacak veya tehlikeli atık olarak kabul edilerek kapalı tankta biriktirilerek doğrudan lisanslı bertaraf tesisine gönderilecektir. 21

ġekil6. Buzdolabı ve Klimalar Atık ĠĢleme Ünitesi (Kloroflorokarbon, HCFC, HFC Ġçeren Iskarta Ekipmanları AyrıĢtırma Bölümü) ĠĢ Akım ġeması Atık elektrikli ve elektronik eģyalar ile bu atıkları depolayan, iģleyen, geri kazanan ve bertaraf eden tesislerden kaynaklanan atıkların ilgili yönetmelikler kapsamında lisanslı tesislerde geri kazanılması ve/veya bertaraf edilmeleri gerekmektedir. Hüküm ve esaslarına uyulacaktır. 22

ġekil7. Büyük Ev EĢyaları, Küçük Ev Aletleri, Tüketici Ekipmanları Yukarıda belirtilen iģ akım Ģeması doğrultusunda ayrıģtırılan ekipmanlardan zararlı parçalar ayrıģtırılarak, manuel söküm ve parçalama iģleminin ardından, tehlikesiz ve tehlikeli parçalar ayrıģtırılıp, özelliklerine göre iģlem göreceklerdir. AyrıĢtırılan atıklardan tesis bünyesinde geri kazanımı mümkün olanlar geri kazanılacak, mümkün olmayanlar özelliklerine göre lisanslı tesislere gönderileceklerdir. 23

ġekil8. Aydınlatma Ekipmanları ĠĢleme Ünitesi ĠĢ Akım ġeması Kolilerde kırılmayacak Ģekilde istiflenmiģ flüoresanlar veya diğer aydınlatma ekipmanları Aydınlatma Ekipmanı Kırma Ünitesine alınacaktır. Burada kağıt ambalajları çıkarılacak, lisanslı bertaraf tesisine gönderilmek üzere geçici depolanacaktır. Flüoresanlar veya diğer aydınlatma ekipmanları; kapalı kırma sisteminde kırılacaktır. Bu iģlem sırasında malzeme makinenin haznesine beslenerek kırılması sağlanacaktır. Makine içerisinde yer alan HEPA filtre kırılma sırasında tozun dıģ ortama çıkıģını engelleyecektir. Makinanın vakumlama prensibi ile çalıģmasından dolayı flüoresanlar veya diğer aydınlatma ekipmanları içerisinde bulunan civanın aktif karbon filtreler sayesinde dıģarı çıkıģı engellenir. ĠĢlem sonucunda civayı tutan filtre içindeki aktif karbon malzeme, makinenin kullanım talimatına uygun periyotlarda değiģtirilecek, değiģtirilen aktif karbon lisanslı bertaraf tesislerine gönderilecektir. 24

ġekil9. (Büyük ve Sabit Sanayi Aletleri Hariç Olmak Üzere ), Oyuncaklar, Eğlence ve Spor Ekipmanları, Ġzleme ve Kontrol Aletleri, Otomatları ĠĢleme Prosesi Genel olarak, zararlı parçalar ayrıģtırılarak, manuel söküm ve parçalama iģleminin ardından, tehlikesiz ve tehlikeli parçalar ayrıģtırılıp, özelliklerine göre iģlem göreceklerdir. AyrıĢtırılan atıklardan tesis bünyesinde geri kazanımı mümkün olanlar geri kazanılacak, mümkün olmayanlar özelliklerine göre lisanslı tesislere gönderileceklerdir. 25

ġekil10. BiliĢim ve Telekominikasyon Ekipmanları, Tüketici Ekipmanları AyrıĢtırılan atıklardan tesis bünyesinde geri kazanımı mümkün olanlar geri kazanılacak, mümkün olmayanlar özelliklerine göre lisanslı tesislere gönderileceklerdir. 26

ġekil11. Monitör ĠĢleme Ünitesi Gelen monitörler manuel olarak parçalandıktan sonra, metal parçalar tehlikeli ve tehlikesiz olma durumuna göre ayrılıp, gerekli iģlemler yapılacaktır. CRT ĠĢleme Bölümü Kapalı sistem çalıģmaktadır. Monitör kırıcıya atıldıktan sonra fosfor tabakası çekilip, Fosfor toplama birimine aktarılmaktadır. Cam kısım ise, mıknatıslı konveyör bant ile üzerindeki demir vb. metaller çekildikten sonra, ayrı olarak biriktirilip, lisanslı tesislere gönderilmektedir. AyrıĢtırılan atıklardan tesis bünyesinde geri kazanımı mümkün olanlar geri kazanılacak, mümkün olmayanlar özelliklerine göre lisanslı tesislere gönderileceklerdir. Her Türlü Kablonun AyrıĢtırılması: Kullanım maksadını doldurmuģ ve hurda olarak nitelendirilen kablolar, tesiste ayrı bir proses olarak düģünülen beyaz eģya ayrıģtırılması sırasında oluģacak olan, kompresör, atık metal hurdaları içerisine karıģmıģ ve tesise ayrıca farklı kaynaklardan gelecek olan tehlikeli atık grubunda yer alan yağlı ve katranlı kabloların bakır, çelik, alüminyum ile dıģ tarafında bulunan plastikleri ve yağlar ile katran v.b. maddeler ayrıģtırılarak fiziksel yöntemlerle geri kazanılacaktır. Bahsi geçen kablolar; piyasadan alınacak olan hurda kablolar, beyaz eģya geri kazanımı sırasında oluģacak olan atık kablolar ve tekrar piyasadan alınacak olan 05 Temmuz 2008 Tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına ĠliĢkin Yönetmelik Ek-7 Tehlikeli atık listesi 17 04 10 da yer alan yağ, katran ve diğer tehlikeli maddeler içeren kablolar sınıfına girmekte olup Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre lisans almıģ araçlarla ve Tehlikeli atık taģıma sertifikası bulunan Ģoförler vasıtası ile taģınacaktır. Ayrıca her türlü kablonun depolanması ve ayrıģtırılması iģlemleri için 27

Geçici Depolama Ġzni ve Çevre Ġzinleri alınacaktır. Tehlikesiz nitelikteki kabloların geri kazanımı için 01.01.2013 tarihinden itibaren Çevre Ġzin ve Lisans Yönetmeliği ve Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanım Tebliği Kapsamında Çevre ve ġehircilik Bakanlığından lisanslı olunacaktır. Tesiste atıkların kontrol edileceği ve veri kayıt sistemlerine kayıt edeceği çevre görevlisi bulunacaktır. Getirilen ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan her türlü kablo, kantar veya diğer miktar belirleme yöntemleri kullanılarak miktarları belirlenecektir. Her türlü kablonun ayrıģtırılması iģlemleri gerçekleģtirilirken, her bir üyenin kablo kırma makinesi ile kablolarda bulunan plastik ve metalin ayrıģtırılması kırıcı makine sayesinde sağlanacaktır. Bakır, kurģun, alüminyum ve plastik olarak ayrıģtırılan ve granül hale getirilen atık kablolar ekonomiye yeniden kazandırılmıģ olacaktır. ġekil12. Kablo kırma makinası ile ayrıģtırılmıģ metal parçaları Bu ayrıģtırılma iģlemi gerçekleģtirilirken hiçbir Ģekilde PVC nin yakılması gerçekleģtirilmeyecektir. Bu Ģekilde hem pvc nin ekonomiye tekrardan kazandırılması sağlanmıģ olacak, hem de hava kirliliğine sebebiyet verilmemiģ olunacaktır. Kablo Geri DönüĢüm Sistemi Kablo geri dönüģüm sistemi dört üniteden oluģmaktadır. Kırma ünitesinde kablo granül hale getirilmekte, daha sonra taģıyıcı ünite yardımıyla ( FAN ) ayrıģtırma ünitesine getirilerek bakır ve plastik ayrıģtırılmaktadır. Granüllerin içerisindeki tozları hava filtresi almaktadır. % 97 oranında ikinci elemede %99 bakır ve plastik ayrıģtırılmakta ve saatte 300 ila 700 kg kapasiteye ulaģılabilmektedir. Kullanımı için kalifiye eleman gereksinimi olmamakla beraber sistemi tek kiģi rahatlıkla kullanılabilir. 28

ġekil13. Atık Kablo AyrıĢtırılması Teknolojisini Gösterir Fotoğraf Kablo Geri Dönüşüm Sistemi Özellikleri; Elek delik Boyuta göre yüksek kapasite. KırılmıĢ malzemenin manuel veya otomatik boģaltılması için donanım. Kompakt ve mobil yapıda bulunmaktadır. AyrıĢtırıcı ünitede plastik için iki kanal bakır için bir kanal bulunmaktadır ayrıģtırma hava ve titreģim yöntemiyle yapılmaktadır. Tozlar iģlem sırasında filtrelenmektedir. Tablo 2. Kablo Kırma Makinalarına ait bilgiler MODEL ROTOR AD. BIÇAK SABĠT AD. BIÇAK ROTOR (mm) ÇAP ROTOR UZUNLUK (mm) MOTOR (kw) GÜCÜ SO. M 38/50 5 2 380 500 37 SO. M 38/60 5 2 380 600 37 SO. M 40/80 10 4 400 800 45 / 55 SO. M 45/100 10 4 450 1000 55 / 75 ġekil14. Kablo kırma makinası ile ayrıģtırılmıģ metal ve plastik parçalar Her türlü kablonun ayrıģtırılarak fiziksel yöntemlerle geri kazanılma iģlemi ise Ģu Ģekilde gerçekleģtirilmektedir. Tesise kabulü yapılan ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan her türlü 29

kablo, kantar veya diğer miktar belirleme yöntemleri kullanılarak miktarları belirlenecektir. Atık kabloların kontrol edileceği ve veri kayıt sistemlerine kayıt edeceği çevre görevlisi bulunacaktır. Kablolar tehlikeli ve tehlikesiz kablolar olmak üzere tasnif edilir. Tehlikeli atık grubundaki kablolarda bulunan yağ, katran ve diğer tehlikeli maddeler yıkama iģlemi ile ayrıģtırılırlar ve belirli ebatlara kadar küçültülürler. Yıkama iģlemi neticesinde oluģacak olan yağ, katran ve diğer tehlikeli maddeleri içeren kontamine su karekterine uygun olarak bulunacak atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra tekrar yıkama iģlemlerinde kullanılacaktır. Atıksu arıtma tesisinde oluģacak olan çamur ise lisanslı bertaraf tesisleri vasıtası ile bertaraf edilecektir. Tehlikeli atık grubunda yer almayan kablolar ve yıkama iģleminden gelen kablolar kesim veya kırma iģlemi için ayrılırlar. Kablo kesme ve sıyırma makinesi ile PVC ile bakır, alüminyum, çelik ayrılır. AyrıĢtırılmıĢ olan PVC plastik kırma makinası ile kırılır ve satıģa hazır hale gelir. Kablo kırma ve PVC ayırma makinesi ile kırılmıģ ve ayrıģtırılmıģ olan PVC ile alüminyum, bakır, çelik satıģa hazır hale gelecektir. Ayrımı yapılan PVC iç ve dıģ piyasada sanayi kuruluģlarında yeniden plastik esaslı mamül veya yarı mamul olarak kullanılmaktadır. (Ambalaj malzemeleri, çocuk oyun sahası, su kaydırağı, oyuncak, elektrik direği, kablo, otomotiv sanayi, çeģitli evsel araç-gereçler vb.) Ayrımı yapılan bakır, alüminyum v.b. metaller ise metallerden imal edilen tüm mamüllerde kullanılabilecektir. Tesiste geçici depolanacak olan tehlikeli atık kategorisinde bulunan kablolor için, Tehlikeli atıkların Kontrolü Yönetmeliği 24,25 ve 26. Maddelere göre depolama iģlemi yapılacaktır. Bunun dıģında kablo kırma ve PVC ayırma makinesi ile kırılmıģ ve ayrıģtırılmıģ olan PVC ile alüminyum, bakır, çelik ise, bazı tehlikesiz atıkların geri kazanım tebliği (17.06.2011 tarih ve 27967 sayılı) madde 11 (1) fıkrası (a) bendinde belirtilen stok sahası Ģartlarını sağlayacak Ģekilde depolanacaktır. Bu durumda; MADDE 11 (1) Geri kazanım tesislerinde; a) Atıkların tesise giriģte kontrolünün yapıldığı kabul ünitesi ve geçici stoklama sahası yer alır. Stoklama sahasının zemin geçirimsizliği, beton veya benzeri malzeme ile sağlanarak, yağmur ve yüzey sularının drenajı için tedbirler alınır. b) Tesis genelinde oluģacak yağmur suları, yıkama ve benzeri atık sulardan ayrı toplanır. c) Tesise kabul edilen atığın kaynağı, miktarı, taģınım türü ve geri kazanım yöntemi gibi bilgileri içeren veri kayıt sistemi oluģturulur. ç) Gürültü, toz gibi kirleticilere karģı ilgili yönetmeliklerde tanımlanan sınır değerlere uyulur. d) Tesis çevresi bu alana personel harici kiģilerin izinsiz girmesini önleyecek Ģekilde çevrilir. (2) Metal hurdaları parçalamak/boyutlarını küçültmek suretiyle kalitesini ve yoğunluğunu arttırarak ve arındırma iģlemine tabi tutarak hammadde niteliğine getirmek maksadıyla faaliyet gösteren metal hurda ıslah/geri kazanım tesisleri için birinci fıkrada belirtilen Ģartlara ilave olarak; a) Kesme, presleme, ve/veya mekanik kırıcı-parçalayıcı-öğütücü ünitelerinin bulundurulması, b) Stoklama ünitesinin bulunması, c) Radyasyon kontrol sistemi ünitesi ve yeterlilik sahibi personel bulundurulması, ç) Gerektiğinde drenaj kanallarına bağlı yağ tutucular bulundurulması, d) Yağ ile veya baģka malzemelerle kirlenmiģ parçalar, akü, pil, metal dıģı yabancı malzemeler için ayrı ayrı konteynır bulundurulması, e) Yağ ile kontamine olmuģ yüzeyi temizlemek amacıyla absorban malzemeler ile yağ çözücüler bulundurulması, f) Demir hurda metal ıslah/geri kazanım tesisleri için yıllık kapasitenin 10.000 ton ve üzerinde olması, bunun sanayi kapasite raporuyla belgelenmesi, g) Demir hurda metal ıslah/geri kazanım tesisleri tesisin bulunduğu alanın en az 4.000 metrekare olması, ğ) Demir dıģı hurda metal ıslah/geri kazanım tesisleri için yıllık kapasitenin 1.500 ton ve üzerinde olması, bunun sanayi kapasite raporuyla belgelenmesi, h) Demir dıģı hurda metal ıslah/geri kazanım tesisleri için tesisin bulunduğu alanın en az 1.000 metrekare olması, 30

ı) 30/12/2009 tarihli ve 27448 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Ömrünü TamamlamıĢ Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik doğrultusunda çevre izin ve lisansı almıģ geçici depolama alanları tarafından arındırma ve söküm iģlemleri gerçekleģtirilmemiģ olan ömrünü tamamlamıģ araçlar ve bunların parçalarının tesise kabul edilmemesi; bu tesislerde iģlem gören araçların aynı Yönetmelikte düzenlenen Araç Kayıttan DüĢme ve Bertaraf Formu ile tesise kabul edilmesi, i) Öğütme iģlemi sonrasında ortaya çıkan atıkların sınıflandırılması için, LAGA PN 98 standardı veya eģdeğer standartlara göre numune alınması, bu atıklarda poliklorlu bifenil tayini DIN 38414-20 standardına, hidrokarbon muhteviyatı ise TS EN 14039 standardına uygun olarak yapılması Ģartları sağlanır. (3) Tehlikesiz atık geri kazanım tesislerinden kaynaklanan bakiye atıkların, çevre izin/lisansına sahip geri kazanım veya bertaraf tesislerine gönderilmesi zorunludur. MADDE 12 (1) Tehlikesiz atık toplama-ayırma faaliyeti yapanlar faaliyet sahalarında aģağıda belirtilen tedbirleri alırlar; a) Stok sahasının zemin geçirimsizliği beton veya benzeri malzeme ile sağlanır, yağmur ve yüzey sularının drenajı için tedbirler alınır. b) Tesis genelinde oluģacak yağmur suları, yıkama ve benzeri atık sulardan ayrı toplanır. c) Gürültü, toz gibi kirleticilere karģı ilgili yönetmeliklerde tanımlanan sınır değerlere uyulur. ç) Tesis çevresi dıģarıdan görülmeyecek Ģekilde çevrilir ve bu alana personel harici kiģilerin izinsiz girmesi önlenir. d) Metal hurda toplama-ayırma faaliyeti yapan tesislerde taģınabilir radyasyon ölçüm cihazı ve yeterlilik sahibi personel bulundurulur. OSB, küçük sanayi siteleri vb. Ģekilde toplu halde bulunan ve giriģ çıkıģları kontrol altına alınmıģ sanayi sitelerinin giriģlerinde radyasyon kontrol sistemi ve yeterlilik sahibi personel varsa bu Ģart aranmaz. e) Yağ ile veya baģka malzemelerle kirlenmiģ parçalar, akü, pil, metal dıģı yabancı malzemeler için ayrı ayrı konteynır kullanılır. f) Yağ ile kontamine olmuģ yüzeyi temizlemek amacıyla absorban malzemeler ile yağ çözücüler bulundurulur. (2) Metal hurda toplama-ayırma iģi yapanların faaliyet sahalarından kaynaklanan bakiye atıklar için türlerine göre 11 inci maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen hükümlere uyması zorunludur. Esas ve hükümlerine uyulacaktır. 31

ArıtılmıĢ Kontamine Su Su KırılmıĢ PVC Hammaddesi PVC si SıyrılmıĢ Metal PVC Arıtma Çamuru PVC si SıyrılmıĢ Metal KırılmıĢ PVC Hammaddesi PROJE SAHĠBĠ: BĠLGĠNOĞULLARI MADEN ĠNġ. VE Her Türlü Kablo Kantar Kabloların Tehlikeli ve Tehlikesiz Olarak Ayrılması Yağ, Katran ve Diğer Tehlikeli Maddeler Ġçeren Kablolar Tehlikeli Atık Grubunda Yer Almayan Kablolar Belli Ebatlara Kadar Küçültme Kabloların Kesim ve Kırım Yıkama YıkanmıĢ ĠĢlemleri Ġçin Ayrılması Kablo Arıtma Kablo Kesme ve Sıyırma Makinesi Kablo Kırma ve PVC Ayırma Makinesi Lisanslı Bertaraf Tesisleri Plastik Kırma Makinesi SatıĢ ġekil15. Her Türlü Kablonun AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması Ömrünü TamamlamıĢ Lastiklerin AyrıĢtırılması: Ömrünü tamamlamıģ oto lastikleri, Sanayi Bölgesine 25.11.2006 tarih 26357 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü TamamlamıĢ Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği madde 14 e uygun olarak normal kasa ve ağ veya branda ile kapatılmıģ, kasanın her iki yüzünde beyaz zemin üzerine kırmızı renkte, dikey yüksekliği en az 20 cm olan "Ömrünü TamamlamıĢ Lastik TaĢıma Aracı" ifadesinin yer aldığı sabit veya seyyar uyarı levhalarının bulunduğu araçlarla getirilir. Araçlarda 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu gereğince yangın söndürme cihazları bulundurulacaktır. Ayrıca taģıma esnasında araçlarda Ġl Çevre ve ġehircilik Müdürlükleri nden temin edilecek ulusal 32

atık taģıma formu bulunacaktır. Ayrıca ömrünü tamamlamıģ oto lastiklerinin depolanması ve ayrıģtırılması iģlemleri için Toplama ve Ayırma Belgesi, Geçici Depolama Ġzni ve Çevre Ġzinleri alınacaktır. Tesiste atıkların kontrol edileceği ve veri kayıt sistemlerine kayıt edeceği çevre görevlisi bulunacaktır. Getirilen ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan ömrünü tamamlamıģ oto lastikleri, kantar veya diğer miktar belirleme yöntemleri kullanılarak miktarları belirlenir. Oto lastikleri tesise getirildikten sonra, içerisindeki çelik teller çelik tel ayırma cihazı yardımı ile ayrılır. Proje kapsamında ömrünü tamamlamıģ lastiklerden çelik telin sökülmesi bir adet göbek teli sökme makinesi ile gerçekleģtirilecektir. Bahsi geçen tel sökme iģlemi gerçekleģtirilirken hiçbir Ģekilde ısıl iģlem veya kimyasal iģlem gerçekleģtirilmeyecektir. ġekil16. Göbek Teli Çıkarma Makinası Fotoğrafı Daha sonra çıkartılan çelik teller metallerin ayrıģtırılması bölümünde ele alınmak üzere depolanır. Ġçerisinden çelik tel çıkartılmıģ lastikler ise, tekrar kazanılmak üzere lisanslı geri dönüģüm firmalarına verilmek için depolanacaktır. Tesiste geçici depolanacak olan çelik teller bazı tehlikesiz atıkların geri kazanım tebliği (17.06.2011 tarih ve 27967 sayılı) madde 11 (1) fıkrası (a) bendinde belirtilen stok sahası Ģartlarını sağlayacak Ģekilde depolanacaktır. Atık lastikler Ömrünü TamamlamıĢ Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği madde 15 ve 16 hüküm ve esaslarına uygun olarak depolanacaktır. Buna göre; Geçici depolama alanları aģağıda belirtilen kriterlere göre seçilir: o Geçici depolama alanları, taģkın riskinin yüksek olduğu bölgelerde, heyelan, deprem, çığ ve erozyon bölgelerinde, yangın riski taģıyan alanlar ile tarım ve orman arazileri, meskun mahaller gibi yerlerde kurulamaz. o Lastik yığınları yüksek gerilim hatları altında bulunamaz. Geçici depolama alanlarında aģağıdaki teknik özellikler ve iģletme koģulları sağlanır: a) Bu alanların zemini, beton, sıkıģtırılmıģ kil veya yangına meydan vermeyen buna benzer maddelerle kaplanarak sızdırmazlık koģulları sağlanır. Bu alanlarda yağmur suyu 33

birikintilerinin oluģmasını önleyecek Ģekilde zemine Ģekil verilir ve depo çevresinde yağmur suyu drenaj kanalları bulundurulur. b) Sahada yangına karģı gerekli tedbirler alınır. Depolanan lastiklerin toplam hacmi 2000 m 3 ü geçecek ise dakikada 2500 litre suyu 6 saat boyunca sağlayabilecek bir su kaynağı hazırda bulundurulur. c) Lastiklerin istiflenmesi ve depolanmasında 4/12/1973 tarihli ve 7/7583 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kararlaģtırılan ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğünün ilgili hükümleri doğrultusunda uygulama yapılır. Lastik yığınları ile depolama sahası sınırı arasında koruma hattı ve lastik yığınları arasında iç yangın yolları bırakılır. ç) Ġlgili belediyenin itfaiye müdürlüğünden yangın tedbirlerinin yeterli olduğuna dair belgenin alınması zorunludur. d) Sahanın etrafı en az 1,5 metre yüksekliğinde yapı malzemesi ile çevrilir. e) Elektrik, aydınlatma direkleri tesisatı ve teçhizatı ile topraklama ilgili mevzuata göre yapılır. Yıldırım tehlikesine karģı TS 622 ye uygun bir paratoner sistemi kurulur. f) Ġdari binalar, araç park alanı, yanıcı malzemeler dahil her türlü yangına açık maddeler, lastik yığınlarından en az 60 metre uzaklıkta olmalıdır. g) Sahada çalıģan bütün motorlu araçlarda yangın söndürme cihazı bulunmalıdır. ğ) Tesise kabul edilen ve çıkıģı yapılan ÖTL miktarlarının tespiti için kantar bulundurulması, kayıtların tutulması ve kayıt tutulmasından sorumlu en az bir teknik personelin tesiste bulundurulması gereklidir. h) Lastik yığınlarının üzeri ve çevresi, sivrisinek, fare gibi zararlıların ürememesi için düzenli olarak ilaçlanır. ı) Lastiklerin kapladığı alanın en aza indirilmesi ve taģıma kolaylığının sağlanması amacıyla bu alanlarda çevre kirliliği yaratmayacak Ģekilde lastik kırma ve parçalama üniteleri kurulabilir. i) Lastik yığınlarının 300 metreden daha yakınında açık alanda ateģ yakılmasına ve 60 metreden daha yakınında ise kaynak veya baģka ısı üreten cihazların çalıģtırılmasına izin verilmez. Ayrıca tesiste bunların dıģında Depolama alanlarında haģerat oluģumunu önlemek için gerekli ilaçlama yapılacak, periyodik bakım ve denetim sağlanacaktır. Tesiste geçici olarak depolanacak çelik teller ise bazı tehlikesiz atıkların geri kazanım tebliği (17.06.2011 tarih ve 27967 sayılı) madde 11 (1) fıkrası (a) bendinde belirtilen stok sahası Ģartlarını sağlayacak Ģekilde depolanacaktır. Oto Lastiklerinin Tesise GiriĢi Kantar Lastiklerin Metal Kısmının Fiziksel Yöntemlerle Ayrılması Lastiklerin Metal Olmayan Kısmının AyrıĢtırılması Metal Malzemenin Depolanması Metal Olmayan Malzemenin Tesisten UzaklaĢtırılması AnlaĢmalı Lisanslı Geri DönüĢüm Tesisine Gönderilmesi ġekil17. Ömrünü TamamlamıĢ Oto Lastiklerinin AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması 34

Ambalaj Atıkları Toplama Ayırma Faaliyeti: Sanayi Bölgesinde ambalaj atıkları toplama ayırma faaliyeti yapılacaktır. Sanayi Bölgesinde ambalaj atıklarını toplama ayırma faaliyeti yapacak olan firmalar açık ve kapalı alan toplamının en az 1.000 m 2 olması Ģartını sağlayacaktır. Tesiste kağıt, cam, plastik, metal ve ahģap ambalajların toplama ayırma iģlemi yapılacaktır. Tesise kabul edilecek ambalajlar Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre taģınacak ve tesiste kapasiteyi karģılayacak Ģekilde platformlu ambalaj atığı ayırma bandı ile malzeme türüne göre ayrılacaktır. Daha sonra bu ambalaj atıkları preslenerek lisanslı ambalaj atığı geri kazanım tesislerine gönderilecektir. Ambalaj atığı toplama ayırma tesisi için geçici faaliyet belgesi ve çevre lisansı alınacaktır. Tesiste tam zamanlı bir Çevre Görevlisi istihtam edilecektir. Ambalaj atığı toplama ayırma tesisinde Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği madde 28 hüküm ve esaslarına uyulacaktır. Buna göre; MADDE 28 (1) Fabrika, satıģ noktası ve benzeri üniteler içerisinde yapılan biriktirmeler hariç, ambalaj atıklarının toplandığı ve cinslerine göre sınıflandırılarak ayrıldığı toplama-ayırma tesislerinin; a) Açık ve kapalı alan toplamının en az 1.000 m 2 olması ve bununla ilgili tapu sicil kaydını sunması, b) Ambalaj atıklarını ayıracağı alanının kapalı olması, faaliyet gösterilen açık ve kapalı alanların zemininin beton olması, c) Tamamen kapalı olmaması halinde, etrafı dıģarıdan görülmeyecek Ģekilde en az iki metre yüksekliğinde çevrili, temiz, bakımlı ve/veya boyalı olması, ç) Tam zamanlı olarak en az bir çevre görevlisi istihdam etmesi, d) Çevre lisansı alması durumunda, çevre görevlisinin tesiste çalıģtığını gösterir belgelerini dört aylık dönemler halinde il çevre ve Ģehircilik müdürlüğüne sunması, e) Kapasiteyi karģılayacak Ģekilde platformlu ambalaj atığı ayırma bandı ile malzeme türüne göre ayrılacak ambalaj atıkları için, ayırma bandının kenarlarında belirli aralıklar ile ayırma gözleri ve bu gözlerin altında, türlerine göre ayrılan ambalaj atıklarının biriktirilmesi maksadıyla tesis içerisinde kolayca hareket ettirilebilecek konteynırları bulundurması, f) En az bir pres makinesi bulundurması, g) En az iki adet ambalaj atığı toplama aracı bulundurması, araçların, 25 inci madde hükümlerine uygun olması ve araçlara ait resmi belgeleri sunması, ğ) Yıkama iģlemi sonrası oluģan atık sular için toplama kanalları ile ızgara sistemi bulundurması, h) Tesise gelen, ayrılan ve satılan ambalaj atıklarına ait bilgilerin kaydedildiği veri kayıt sistemine sahip olması, ı) Tesiste çalıģan personelin sayısına ve çalıģma Ģartlarına uygun olarak düzenlenmiģ tuvalet, lavabo, soyunma odası, yemekhane ve sosyal ünitelere sahip olması, i) Ticaret sicil gazetesi, ticaret ya da sanayi odası faaliyet belgesi ve kapasite raporunda Ģirketin, ambalaj atıklarının toplanması ayrılması konusunda faaliyet gösterdiğine dair bilgi bulundurması, zorunludur. (2) Aynı ilde tek tüzel kiģilik altında birden fazla toplama-ayırma tesisine sahip olunması halinde, bütün tesislere hizmet vermek amacıyla bir çevre görevlisinin istihdam edilmesi yeterlidir. (3) Tesiste çalıģan personelin bilgi seviyesini yükseltmek için bir eğitim planı oluģturulur. Personele ambalaj atıklarının yönetimi, kaynağında ayrı toplanması, atıkların ayrılması, geri dönüģtürülmesi, geri kazanılması, kayıtların tutulması, tesisin düzenli olarak iģletilmesi, temizliği, günlük bakımı gibi konularda eğitim verilir. (4) Bakanlık ve/veya il çevre ve Ģehircilik müdürlüğü birinci, ikinci ve üçüncü fıkrada yer alan hususlara ilave olarak bilgi veya belge isteyebilir. 35

Sanayi Sandıkları, AhĢap ve Plastik Paletlerin Geri Kazanılması: Sanayi Bölgesinde ambalaj sandıkları, ahģap ve plastik paletlerin fiziksel yöntemle geri kazanımı yapılacaktır. Sanayi sandıkları, ahģap ve plastik paletler ambalaj atığı kategorisine girdiğinden dolayı Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre lisanslı ambalaj atığı toplama ayırma tesislerinden taģınarak tesise getirilecektir. Ayrıca Sanayi sandıkları, ahģap ve plastik paletlerin geri kazanımı iģlemleri için ambalaj atığı geri dönüģüm tesisi geçici faaliyet belgesi ve çevre lisansı alınacaktır. Getirilen ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan sanayi sandıkları, ahģap ve plastik paletler, kantar veya diğer miktar belirleme yöntemleri kullanılarak miktarları belirlenir. Tesise lisanslı toplama ayırma tesislerinden gelen sanayi sandıkları, ahģap ve plastik paletler tesise girdikten sonra sınıflarına göre ayrılırlar. Daha sonra ayrılmıģ olan sandık ve paletler çok hasarlı olanlar, az hasarlı ve sağlam olanlar olarak ayrılırlar. Çok hasarlı olanlar yani tamir edilemeyecek derecede hasarlı olanlar malzeme sınıflarına göre (plastik, ahģap v.b.) iģlem görmek üzere ayrılırlar. Az hasarlı olan malzemeler yani onarılabilecek durumda olan sandıklar ve paletler onarılıp sağlam olan sandık ve paletlerle birlikte sağlam sandık ve palet ihtiyacı olan firmalara pazarlanmak üzere depolanacaklardır. Sanayi sandıkları, ahģap ve plastik paletlerin geri kazanılması iģlemlerinde Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği madde 29 hüküm ve esaslarına uyulacaktır. Buna göre; MADDE 29 (1) Ambalaj atıklarını bir üretim süreci içerisinde orijinal amacı veya baģka bir amaç için parçalayan, kıran, presleme hariç boyutlarını küçültmek suretiyle kalitesini ve yoğunluğunu arttıran, organik geri dönüģüm dâhil enerji geri kazanımı hariç olmak üzere yeniden iģleme yapan ve benzeri iģlemleri uygulayan geri dönüģüm ve/veya geri kazanım tesislerinin; a) Faaliyet gösterilen alanının zeminin beton olması, b) Tamamen kapalı olmaması durumunda, etrafı dıģarıdan görülmeyecek Ģekilde en az iki metre yüksekliğinde çevrili, temiz, bakımlı ve/veya boyalı olması, c) Yıkama iģlemi sonrası oluģan atık sular için toplama kanalları ve ızgara sistemine sahip olması, ç) Gelen, geri dönüģtürülen ve satılan ambalaj atıklarına ait bilgilerin kaydedildiği veri kayıt sisteminin bulunması, d) ÇalıĢan personelinin sayısına ve çalıģma Ģartlarına uygun olarak düzenlenmiģ tuvalet, lavabo, soyunma odası, yemekhane ve sosyal ünitelerinin bulunması, zorunludur. (2) Tesiste çalıģan personelin bilgi seviyesini yükseltmek için bir eğitim planı oluģturulur. Personele ambalaj atıklarının yönetimi, kaynağında ayrı toplanması, atıkların ayrılması, geri dönüģtürülmesi, geri kazanılması, kayıtların tutulması, tesisin düzenli olarak iģletilmesi, temizliği, günlük bakımı gibi konularda eğitim verilir. (3) Bakanlık ve/veya il çevre ve Ģehircilik müdürlüğü birinci ve ikinci fıkrasında yer alan hususlara ilave bilgi veya belge isteyebilir. Hüküm ve esaslarına titizlikle uyulacaktır. 36

Sanayi Sandıkları, AhĢap ve Plastik Paletlerin Tesise GiriĢi Kantar Sanayi Sandıkları AhĢap Paletler Plastik Paletler Çok Hasarlı Olanların Ayrılması ve Depolanması Çok Hasarlı Olanların Ayrılması ve Depolanması Çok Hasarlı Olanların Ayrılması ve Depolanması Az Hasarlı Olanların Ayrılması ve Depolanması Az Hasarlı Olanların Ayrılması ve Depolanması Az Hasarlı Olanların Ayrılması ve Depolanması Sağlam Olanların Ayrılması, Depolanması ve Pazarlanması Sağlam Olanların Ayrılması ve Depolanması Sağlam Olanların Ayrılması ve Depolanması ĠHTĠYACI OLAN FĠRMALARA PAZARLANARAK GÖNDERĠLMESĠ ġekil18. Sanayi Sandıkları, AhĢap ve Plastik Paletlerin Geri Kazanılması Tesisi ĠĢ Akım ġeması Ambalaj AhĢapların AyrıĢtırılması Tesise gelen ambalaj atığı ahģaplar kantarda tartılarak kayıt altına alınacak ve prosese kabul edileceklerdir. Ambalaj Atığı ahģaplar ayırma iģlemine tabi tutulacak ve yabancı materyaller uzaklaģtırılarak düzenli depolama tesislerine gönderilecektir. Ayırma iģleminde sağlam paletler ayrılıp depolanacak ve tekrar satıģa sunulacak. Az hasarlı olan paletler tamir edilecek, çok hasarlı olanlar parçalama ünitesine yönlendirilecektir. Tamir bölümüne gelen eksik ya da hasarlı parçaları bulunan palet ilgili parçaları değiģtirilerek yada onarılarak tekrar kullanılır hale getirilecektir. Parçalama ünitesine gelen paletin tüm tahta ve takozları birbirinden ayrılacaktır. Tekrar kullanılabilecek olan tahta ve takozlar boyutlandırılacak, boyutlarına göre sınıflandırılacak ve sıfır çakım ünitesine gönderilecektir. Üretim planlamasına göre ilgili boyutlarda takoz ve tahtalar kullanılarak, sıfır çakım ünitesinde ikinci el sağlam malzemelerden sıfırdan palet ya da sandık imalat iģlemi gerçekleģtirilecektir. Tamir edilen, ya da sıfır olarak imal edilen paletler stoklama sahasına alındıktan sonra sipariģlere göre ilgili firmalara sevk edilecektir. 37

AhĢap Paletler Kantar Çok Hasarlı Olanların Parçalama ünitesinde Parçalanması Az Hasarlı Olanların Ayrılması Sağlam Olanların Ayrılması ve Depolanması Boyutlandırarak yeni palet yapma Az Hasarlı Olanların Tamir edilmesi SATIġ SATIġ SATIġ ġekil19. AhĢap ambalaj geri kazanılması tesisi iģ akım Ģeması Her Türlü Metalin AyrıĢtırılması: ÇeĢitli kaynaklardan toplanacak her türlü metalin depolanması ve ayrıģtırılması iģlemleri için Çevre Ġzin ve lisansları alınacaktır. Her türlü demir (demir ve çelik) ve demir dıģı metalin (bakır, alüminyum, krom, kurģun, kalay, nikel, pirinç ve çinko) ayrıģtırılması sanayi bölgesinde bulunacak olan iģletmelerde gerçekleģtirilecektir. Metaller kalitelerinden ödün vermeden geri dönüģtürülebilmektedir. Üstelik bu süreç boyunca ihtiyaç duyulan enerji miktarı, aynı metalin madenden çıkarılması için harcanan enerji miktarından çok daha azdır. Geri dönüģüm, Enerji tasarrufunu sağlamasının yanısıra, CO 2 -Emisyonunu da %95 oranında azaltmaktadır. Alman metal endüstrisi bugün toplam üretiminin %50'sini geri kazanılmıģ hammaddelerden yapmaktadır. Gelecek olan demir ve demir dıģı metaller kantar veya diğer miktar belirleme yöntemleri kullanılarak miktarları belirlenir. Miktarları belirlenen metaller manyetik ve mekanik aģamalardan geçirilerek demir ve demir dıģı metaller olmak üzere birbirinden ayrıģtırılmaktadır. Parça boyutu küçük olan cıvata v.b. metal atıkları ile kırılmıģ olan metal atıkları sınıflarına göre ayrı ayrı konteynırlarda depolanacak, büyük boyutta olan sac, alüminyum, teneke ambalaj atıkları(silinecek) ise preslenerek ve balyalanarak depolanacaktır. Preslenen metal malzemeler bazı tehlikesiz atıkların geri kazanım tebliği (17.06.2011 tarih ve 27967 sayılı, değiģiklik 01.10.2013 tarih ve 28782) madde 11 (1) fıkrası (a) bendinde belirtilen stok sahası Ģartlarını sağlayacak Ģekilde depolanacaktır. Stok sahasında depolanan malzemeler 01.01.2015 tarihinden itibaren sınıflarına göre lisanslı geri kazanım tesisine gönderilecektir. Proje kapsamında metallerin ayrıģtırılması iģlemleri için kırıcı, pres ve balyalama ekipmanları kullanılacaktır. Ayrıca mıknatıs ile demir ve demir dıģı metallerin ayrıģtırılması sağlanacaktır. Bahsi geçen ekipmanlar yağ bidonları bölümünde anlatılmaktadır. 38

lz Hurda Metallerin Toplanması Hurda Metallerin Nakliyesi Tesis Bünyesinde GerçekleĢtirilen ĠĢlemler Neticesinde OluĢan Hurda Metaller lz lz Kantar Hurda Metallerin Sınıflarına Göre Kaba Ayrılması lz Presleme lz Parçalama lz Balyalama ve Depolama lz Mıknatıs Sınıflarına göre lisanslı geri lz dönüģüm tesisine gönderilecektir. Sınıflarına göre lisanslı geri dönüģüm tesisine gönderilecektir ġekil20. Her Türlü Metalin AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması Her Türlü Camın AyrıĢtırılması: lz Tesiste her türlü cam ambalajları ve cam atıkların ayrıģtırılması ve fiziksel yöntemlerle geri kazanımı gerçekleģtirilecektir Cam atıklarından ambalaj atığı kategorisine girenler. Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre lisanslı toplama ayırma tesislerinden alınarak yönetmelik hükümlerine uygun olarak tesise getirilecektir. Ayrıca ambalaj atığı geri dönüģümü ve geri dönüģüm tesisi lisansı alınacaktır. Bunun dıģında ambalaj atığı kategorisine girmeyenler için Tehlikesiz Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre toplama ayırma belgesi alınacaktır. Tesiste yağlı cam atığı depolanmayacaktır. Tesiste cam atıkların kontrol edileceği ve veri kayıt sistemlerine kayıt edeceği çevre görevlisi bulunacaktır. Getirilen ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan sanayi cam atıkları, kantar veya diğer miktar belirleme yöntemleri kullanılarak miktarları belirlenir. 39

Camların Tesise GiriĢi Kantar Camların Renklerine Göre Sınıflandırılması Beyaz Renkli Cam Kahverengi Cam YeĢil Renkli Cam Kırma Kırma Kırma KırılmıĢ Camların Depolanması ikincil ürün üreten tesislere Nakliye ġekil21. Her Türlü Camın AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması Tesise gelen camlar kırma iģlemine tabii tutulacaktır. Burada çekiçli kırıcılar kullanılacaktır. Kırılan camların boyutu yaklaģık 10-25 mm olacaktır. Bu iģlemler bittikten sonra kırılan camlar Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği madde 29 esas ve hükümlerince depolanıp ikincil ürün üreten tesislere verilecektir. Camların Tesise GiriĢi Camların Renklerine Göre Sınıflandırılması Kırma ikincil ürün üreten tesislere Nakliye Depo ġekil22. Camın Geri Kazanımını Gösterir ĠĢ Akım ġeması 40

Camın rengi: Geri kazanım için en önemli faktördür. Eski camlardan beyaz ve kahverengi cam üretimi, sadece bu tür camlar kullanılarak yapılabilir. KarıĢık cam atıklardan ise sadece yeģil cam yapılabilir. Renklerine ayrılmıģ camlar, geri dönüģüm iģletmelerinde daha fazla talep görmektedirler. Her cam hazırlama tesisinin, kendine özgü Ģartları vardır. Bunlar çeģitlidir, fakat çoğu cam iģletmesinde alüminyum kapak, seramik, lamine kaplanmıģ cam ve pencere camı gibi farklı özelliklere sahip camlara tolerans gösterilmez. Kırma: Kırıcı seçiminin uygun cam kırığı eldesin de önemi çok büyüktür. Çünkü tane boyutu fırının enerji sarfiyatında oldukça etkilidir. Genelde çekiçli kırıcılar kullanılır ve çıkıģ açıklığı ortalama 10-25 mm dir. Kırma iģlemi ile cam ambalaj atıklarının parçalanarak katıģıklardan serbestleģmesi sağlanır. Son zamanlarda çeneli ve tambur kırıcılardan ikili kombinezon ile %15-20 ler düzeyindeki istenmeyen ince fraksiyon oranının kolayca %5 in altına düģürülmesi sağlanmıģtır. Çekiçli kırıcılar malzemeyi çarpma etkisiyle kırar. Dönen çekiçler malzemeyi alarak astarlara ve ızgaralara yüksek hızda çarptırır. Bu Ģekilde oluģan yüksek atalet momenti malzemenin yüksek oranda kırılmasını sağlar. DeğiĢtirilebilir rotor hızı ve ızgara açıklığı sayesinde çıkan malzemenin büyüklüğü ayarlanabilir. Bu esneklik sayesinde 116 tph a varan yüksek kapasiteler elde edilebilir. Çekiçli Kırıcıların Avantajları: Yüksek kapasite Yüksek kırma oranı DüĢük aģınma Kolay bakım Uzun çalıģma ömrü ÇalıĢma güvenliği ÇeĢitli tipte çekiçli kırıcılara göre teknik detaylar aģağıdaki gibidir; Tablo 3. Farklı tipte çekiçli kırıcılara ait teknik özellikler Farklı Makine Tipleri Rotor Çapı Rotor Boyu Rotor Hızı Motor Beslenen Malzeme Büyüklüğü mm. mm. rpm. kw mm. K13 800 810 900 45 10-50 K14 1000 1360 770-900 90-132 50-90 Ağırlık kg. 4630 7900 Tablo 4. Farklı tipte çekiçli kırıcılara ait teknik özellikler K13 Izgara Açıklığı mm. 6 10 15 20 25 30 40 Kapasite (t/saat) 25 30 32,5 35 37,5 40 42,5 K14 Izgara Açıklığı mm. 5 6 10 15 20 25 30 40 50 60 Kapasite (t/saat) 770 rpm 43 52 60 65 70 75 80 90 95 100 Kapasite (t/saat) 900 rpm 50 60 70 75 80 87 93 105 111 116 41

ġekil23. Farklı tipte çekiçli kırıcılar Her Türlü Plastik AyrıĢtırılması ve Geri Kazanımı: Tesiste her türlü plastiğin ayrıģtırılması ve fiziksel yöntemlerle geri kazanılma iģlemi yapılacaktır. Geri kazanım iģlemi yapılacak olan plastik atıkları; fabrikaların üretiminden sonra atık olarak ortaya çıkan plastikler, hatalı plastik parçalar, lisanslı toplama ayırma tesislerinden alınan ambalaj malzemeleri ve diğer plastik atıkları oluģturur. Bu atıklar farklı renklerde, farklı kalınlıklarda ve farklı plastik türlerinden oluģmaktadır. Ambalaj atıkları ise, PET, PE, PS, PP, PVC ġiģeler, Plastik Süt ve Ayran Kutuları, Plastik Torbalar, Plastik Soda ġiģeleri, Plastik MeĢrubat ġiģeleri, ġampuan, Deterjan, ÇamaĢır Suyu ġiģeleri, Strech Film, Yoğurt Kapları gibi malzemelerdir. Toplanan ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan plastik atıklar taģınarak sanayi bölgesine getirilecektir. Ayrıca plastik atıklarının toplanması, depolanması ve geri kazanımı iģlemleri için toplama ayırma belgesi ve ambalaj atıkları geri kazanımı çevre lisansı alınacaktır. Tesiste plastik atıkların kontrol edileceği ve veri kayıt sistemlerine kayıt edeceği çevre görevlisi bulunacaktır. Getirilen ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan her türlü plastik atıkları, kantar veya diğer miktar belirleme yöntemleri kullanılarak miktarları belirlenecektir. Her türlü plastiğin ayrıģtırılması ve fiziksel yöntemlerle geri kazanılma iģlemi ise Ģu Ģekilde gerçekleģtirilecektir, Ayırma: KarıĢık ve dağınık vaziyette iģletmeye gelen veya kaynağında ayrılan plastik ambalajlar iģçiler tarafından türlerine göre ve yabancı maddelerden arındırılmak üzere konveyörlere verilmekte, cinslerine göre ayrılmıģ olan plastik ambalajlar balya preslerinde veya granür hale getirilerek otomatik olarak cinslerine göre ayrı ayrı istiflere konularak ikincil ürün üreten tesislere verilecektir. 42

Tablo 5. Plastik ambalajların türleri Plastiğin Uluslar Arası Kodu Plastiğin Adı Polietilenteraftalat PET Plastiğin Kısa Tanımı Saydam ve tok elyaf olarakta kullanılabilinir. Ġlk Kullanım Plastiğin Ambalaj Amaçlı Bazı Kullanım Alanları Gazlı içeçekler ve maden suyu ĢiĢeleri, uyku tulumları ve yastıkları için dolgu tekstil elyafı Geri Kazanılan Plastiğin Bazı Potansiyel Kullanım Alanları Çok katmanlı ĢiĢeler (orta tabaka geri kazanılmıģ).deterjan ĢiĢeleri saydam filmler (peletleme) hattı elyafı fleecy ceketler Yüksek Yoğunluklu Polietilen YYPE Çok kullanılan bir plastik genellikle beyaz veya siyah Gevrek alıģveriģ poģetleri, derin dondurcu poģetleri, süt ve krema ĢiĢeleri, Ģampuan ve temizlik malzemeleri ĢiĢeleri Kompost kapları, deterjan ĢiĢeleri, taģıma kasaları, mobil çöp bidonları, tarım için borular atık toplama bidonları PlastikleĢtirici Ġçermeyen Polivinilklorür UPVC PlastikleĢtirici Ġçeren Polivinilklorür PPVC Alçak yoğunluklu polietilen AYPE Sert ve rijit saydamda olabilir Esnek elastik saydam plastik YumuĢak esnek plastik Saydam su zeytin yağı, meyve suyu v.s. ĢiĢeleri boru ve boru parçaları Sulama hortumları ayakkabı ve ayakkabı tabanı, kan ve serum torba ve bağlantıları ÇeĢitli ĢiĢe ve kapların kapakları, alıģveriģ torbaları sanayi torbaları film Deterjan ĢiĢeleri yer karoları, boru ve boru parçaları Çok katmanlı hortumların orta katmanı endüstriyel yer kaplamaları Polipropilen PP Sert ancak esnek bir plastik Dondurma kapları, çeģitli ambalaj amaçlı kutular, örgülü sebze-meyve torbaları Çöp ve kompost bidonları, kara yolları iģaret araç ve gereçleri Polistiren PS Rijit, kırılgan plastik. Saydam ve camsı olabilir. Yoğurt kapları, plastik kaplar, saydam veya değil bardak vs. Elbise askı ve kancaları, ofis araç ve gereçleri, video- CD kutuları Köpükpolistiren EPS Diğer Köpürtülebilen, hafif, esnek veya rijit, ısı yalıtan plastik Sıcak içecek kapları, gıda tepsi ve kapları, paketleme malzemesi veya dolgusu Akrilikler ve naylonlar dahil diğer plastikleri kapsar. Balyalama: Tesiste bulunan yatay presleme makinesi ile 200-900 Kg arası oluklu mukavva kağıt-karton, plastik ambalaj atıkları otomatik preslenebilir. Yüksek derecede sıkıģtırılmıģ balyalar 43

sayesinde kağıt atıklar kaplayacağı alanı 10 kata kadar azaltıp stok ve transfer maliyetlerinden yüksek oranda tasarruf sağlanmaktadır. Plastik ambalajlar tesiste, hidrolik presle balyalanması neticesinde aģırı miktarda sıkıģmakta ve bu nedenle de dıģ etkenlerden zarar görmediği gibi, stok sahalarını rahatlatmakta, ĠĢletme içi nakliye masraflarını azaltmakta, içerisinde hava bulunmaması nedeni ile yangın ihtimali ortadan kalkmaktadır. ġekil24. BalyalanmıĢ malzeme Hazırlanan balyalar Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği madde 29 esas ve hükümlerince lisanslı bertaraf tesisine gönderilir. Granül haline getirilen ambalajlar ise ikincil ürün üreten tesislere gönderilir. Plastik Ambalajların Tedarik Edilmesi Kantar Yabancı Maddelerin Ayrılması ve türlerine Göre Ayrılması Plastik Atıkların Balyalanması Plastik Ambalajların Granül Hale Getirilmesi Balyaların AnlaĢmalı Bertaraf Tesisi Nakliyesi ikincil ürün üreten tesislere Nakliye ġekil25. Her Türlü Plastik AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması Her Türlü Kağıt AyrıĢtırılması: Geri kazanım iģlemi yapılacak olan kağıt atıkları; matbaalar, fabrikalar, küçük depolar, belediye, market ana depoları, konutlar, kamu kuruluģları v.b. kaynaklardan toplanır. Kağıt kutusunda bulunabilecek malzemeler ise gazete, dergi ve mecmualar, defterler, kitaplar, kataloglar, prospektüsler, kartonlar, formlar, bilgisayar kâğıtları, not kağıtları, kağıt torbaları gibi malzemelerdir. Toplanan ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan kağıt atıklar taģınarak sanayi bölgesine getirilecektir. Ayrıca kağıt atıklarının toplanması ve depolanması iģlemleri için geçici toplama ayırma belgesi alınacaktır. Tesiste kağıt atıkların kontrol edileceği ve veri kayıt sistemlerine kayıt edeceği çevre görevlisi bulunacaktır. Getirilen ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan her türlü kağıt atıkları, kantar veya diğer miktar belirleme yöntemleri kullanılarak miktarları belirlenecektir. Her türlü kağıtın ayrıģtırılması iģlemi ise Ģu Ģekilde gerçekleģtirilecektir. 44

Ayırma; KarıĢık ve dağınık vaziyette iģletmeye gelen kağıtlar elemanlar tarafından seçilmek ve yabancı maddelerden arındırılmak üzere konveyörlere verilmekte, daha sonra cinslerine göre ayrılmıģ olan kağıtlar, tozlarından arındırılmak üzere parçalayıcılara gönderilmektedir. Bu iģlemlerin tamamlanmasını müteakip balya preslerinde otomatik olarak balyalanan atık kağıtlar cinslerine göre ayrı ayrı istiflere konularak fabrikalara gönderilmektedir. Özellikle %100 selülozdan yapılmıģ olan hamur ve kraft cinsi kağıtlar temizleme ünitesinde iģleme tabi tutulmakta ve tozundan arıtılarak kağıt fabrikalarında selüloz hattında, selüloz yerine kullanılacak hale getirilmektedir. Geri DönüĢümü Olmayan Kağıt-Karton Malzemeler Yağlı ve ıslanmıģ kağıtlar, karbon ve faks kağıtları, duvar kağıtları, yapıģtırma bantları, yapıģkanlı mumlu kağıtlar, kaplama kağıtları, kullanılmıģ temizlik kağıtları. Geri DönüĢümü Olan Kağıt-Karton Malzemeler Gazete, dergi ve mecmualar, defterler, kitaplar, kataloglar, prospektüsler, kartonlar, formlar, bilgisayar kağıtları, sigara paketleri, kağıt torbalar. Balyalama Tesiste bulunan yatay presleme makinesi ile 200-900 Kg arası oluklu mukavva kağıt-karton, plastik ambalaj atıkları otomatik preslenebilir. Yüksek derecede sıkıģtırılmıģ balyalar sayesinde kağıt atıklar kaplayacağı alanı 10 kata kadar azaltıp stok ve transfer maliyetlerinden yüksek oranda tasarruf sağlanmaktadır. Kağıt atıklar tesiste, hidrolik presle balyalanması neticesinde aģırı miktarda sıkıģmakta ve bu nedenle de dıģ etkenlerden zarar görmediği gibi, stok sahalarını rahatlatmakta, ĠĢletme içi nakliye masraflarını azaltmakta, içerisinde hava bulunmaması nedeni ile yangın ihtimali ortadan kalkmaktadır. Hazırlanan balyalar anlaģmalı ve lisanslı bertaraf tesisine gönderilecektir. Farklı tipte yatay balya preslerine ait teknik bilgiler ise Ģu Ģekildedir; Tablo 6. Farklı tipte yatay balya presine ait teknik özellikler Modeller Teknik özellikler Birim ADR-160 ADR-170 ADR-180 Makina Boyutları (EXBXY) mm. 1200X1200X5000 1400X1200X5000 1600X1200X5000 Makina Ağırlığı Kg.-f 3500 4500 5000 Motor Gücü kw 11.0 18.5 22.0 Max. ÇalıĢma Basıncı Bar 200 200 200 Balya Ölçüleri mm. 800X800X1000 1000X800X1000 1200X1000X1000 BoĢta ÇalıĢma Süreleri s. 10 12 14 Baskı Kuvveti Kg-f 45.000 50.000 65.000 Silindir Çapı mm. 160 180 200 Kapasite Kg-f/h 1500 2000 2200 Hazne Boyutları mm. 800X1000 1000X1200 1200X1200 45

ġekil26. Farklı tipte yatay balya presine ait görüntüler Kağıt Atıkların Tedarik Edilmesi Yabancı Maddelerin Ayrılması Kağıtların Balyalanması Balyaların AnlaĢmalı Bertaraf Tesisi ne Nakliyesi ġekil27. Her Kağıt Plastik AyrıĢtırılması ĠĢ Akım ġeması Sanayi Yağ Bidonları ve Plastik Bidonların Depolanması: Sanayi yağlarının bulunduğu kullanılmıģ variller Tehlikeli maddelerle kontamine olmuģ ambalaj kategorisine girmekte olup, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre lisans almıģ araçlarla ve Tehlikeli atık taģıma sertifikası bulunan Ģoförler vasıtası ile taģınacaktır. Ayrıca sanayi yağ bidonları ve plastik bidonların depolanması iģlemleri için Geçici Depolama Ġzni ve Çevre Ġzinleri alınacaktır, Getirilen ve geri dönüģtürülmek için ayrıģtırılan sanayi yağ bidonları ve plastik bidonlar, kantar veya diğer miktar belirleme yöntemleri kullanılarak miktarları belirlenir. Daha sonraki süreçte bidonlar yalnızca plastik pres aleti ile sıkıģtırılarak 46

hacimsel olarak küçültülüp depolanacaktır. Tesis bünyesinde herhangi bir yıkama ve geri dönüģüm iģlemine tabi tutulmayacaktır. Sanayi Yağ Bidonları ve Plastik Bidonların Depolanması proses akım Ģeması ise Ģu Ģekildedir; Toplama lz TaĢıma lz Kantar lz Değerlendirme ve Ayırma lz Presleme lz Depolama lz TaĢıma ġekil28. Sanayi Yağ Bidonları ve Plastik Bidonların Depolanması ĠĢ Akım ġeması Sanayi yağlarının bulunduğu variller 30 litre lz çanta bidon, 60 lt. çanta bidon, 60 lt. çember kapaklı bidon 120 litre plastik bidon, 170 lt. plastik bidon, 200 ve 220 lt. tapalı ve çemberli bidon gibi oldukça farklı çeģitlerde bulunabilmektedir. Bu kullanılmıģ olan plastik bidonlar türlerine göre ayrılarak presleme iģlemine tabi tutulur. Varil Presleri güçlü ve sağlam yapısıyla temiz, düzenli ve küçültülmüģ depolama alanı sağlar. Varil içindeki sıvı alt çekmecede toplanarak temiz kalması sağlanmıģ olur ayrıca ezilme iģlemi ön pencereden izlenebilir. Kapasiteleri saatte 60 ila 100 varil arası değiģen modelleri mevcuttur. Presleme aletinin çalıģma prensibi Ģöyledir. Presleme makinalarında silindire pompalanan hidrolik yağ, silindiri aģağı veya yukarı hareket ettirir. Silindirin uyguladığı baskı sonucu üst tablada aģağıya doğru hareket eder. Üst tabla sütunlar arasında kasıntı yapmayacak Ģekilde tespit edilmiģtir. SıkıĢtırma iģleminden sonra pres açıldığı zaman malzemeyi dıģarı çıkaracak olan itici sistem pres tarafından harekete geçirilerek (itici mekanizma yoksa elle) malzemeyi kalıp boģluğundan çıkarır. Böylece presleme iģlemi tamamlanmıģ olur. 47

ġekil29. Pres ĠĢlemi AĢağıdaki tabloda çeģitli pres makinalarına ait değerler gösterilmiģtir. Tablo 7. Pres Makinalarına ait bilgiler Pres Kodu Birirm Farklı Makine Tipleri Presleme Kuvveti Ton 50 110 160 250 400 500 700 ĠĢletme Baıncı Kg/cm 250 250 250 250 250 250 250 Motor Gücü Hp. 3 4 4 7,5 7,5 10 15 Max. Açıklık mm. 500 500 550 650 680 900 1000 Serbest ĠniĢ Hızı Mm/sn 200 200 200 170 150 150 150 Presleme Hızı mm/sn 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 Geri DönüĢ Hızı mm/sn 110 100 100 100 100 85 80 Hidrolik itici Gücü ton 10 10 10 10 10-15 - - Makine Boyutları mm H=1800 570X1240 H=2300 1400X620 H=2450 1550X650 H=2850 950X1430 H=3000 1000X2000 H=4000 110X2100 H=4250 YaklaĢık Ağırlık kg 1500 2300 3200 4100 8600 12400 18000 ġekil30. Pres makinası ve hidrolik sistem Presleme makinaları genellikle 3 ana bölümden oluģur. -Pres Gövdesi -Hareket Ġletme Sistemi 48