TÜRK HUKUKUNDA BANKA KREDİSİ KAVRAMI VE BUNA BAĞLANAN SONUÇLAR İÇİNDEKİLER... VII KISALTMALAR CETVELİ... XIV GİRİŞ I. KONUNUN SUNULMASI VE İNCELEME YÖNTEMİ... 1 II. KREDİ KAVRAMI...3 1. Genel Olarak... 3 2. Tarihsel Gelişim Süreci...4 3. İktisadî Açıdan...6 4. Hukukî Açıdan...10 A- Mevzuatta...10 B- Doktrinde...13 BİRİNCİ BÖLÜM BANKA KREDİSİNİN DÜZENLENİŞİ I. BANKACILIK İŞLEMLERİ İÇİNDE BANKA KREDİSİNİN YERİ...19 1. Terminoloji...19 2. Bankacılık İşlemlerinin Tanımı...23 3. Bankacılık İşlemlerinin Kapsamı... 25 A- Bankaların Yapabilecekleri İşlemler...25 a. Bankacılık İşlemleri... 25
i- Bankacılık Kanunu 4'te Sayılan İşlemler...27 i i- Kurul Tarafından Bankacılık Kanunu 4 e Dahil Edilen İşlemler...30 b. Diğer İşlemler...37 B- Bankaların Yapamayacakları İşlemler...41 C.- Bankacılık Kanunu nda Hakkında Hüküm Getirilen İşlemler...41 a. Mevduat ve Katılım Fonu Kabulü...43 b. Kredi Verme...45 II. BANKA KRKDİSİ KAVRAMININ Bf-LİRLHNMHSİ...46 1. Genel Olarak...46 2. Banka Kredilerine İlişkin Özel Düzenlemelere İhtiyaç Duyulmasının Nedenleri...47 3. Önceki Mevzuatta Banka Kredisi...49 4. Bankacılık Kanunu Bakımından Banka Kredisi...51 A- Genel Olarak...51 B- Kapsamı... 55 C- Unsurları...58 a. Kredinin Belirleyici Unsuru Olarak "Risk"...58 i- Genel Olarak Risk... 58 Risk Türleri...61 ia. ib. ic. id. Operasyoncl Risk...61 Kredi Riski...66 Piyasa Riski...70 Sistemik Risk...75 b. Sözleşme...76 c. Zaman...87 D- Banka Kredisi Tanımında Dikkate Alınmayan Hususlar...90 a. Krediye Vücut Veren Sözleşmenin Hukukî Niteliği...90 b. Muhasebe Tekniği İtibariyle İşlemlerin İzlendiği Hesap...91
c. Başkasına Ait Paranın Kullanılması...91 d. Kredinin Kullanılmış Olması...92 o. Faiz Ödenmesi...94 f. Riicu Htıne Olanağının Bulunması...95 g. Alacağın Teminata Bağlanmış Olması...96 5. 'ramın Denemesi...96 İKİNCİ BÖLÜM BANKA KREDİSİ TÜRLERİ I. GENEL OLARAK...97 II. III. DOKTRİNDE YAPILAN SINIFLANDIRMALAR...98 ÖNERİ: BANKANIN ÜSTLENDİĞİ RİSKE GÖRE SINIFLANDIRMA... 108 1. Tip Kavramı ve Tipik-Atipik Krediler Ayırımı...108 2. Tipik ve Atipik Banka Kredileri...111 A- Tipik Krediler... 111 a. Nakdî Krediler... 111 i- Nakdî Kredi Türleri... 111 ia. Sabit Vadeli Para Ödiincii... 112 ib. Senet veya Emtia Avansı... 113 ic. Kıymetli Evrakın İskontosu ve İştirası... 114 id. ie. Forfaiting...117 Kredi Kaıtı...118 il'. Faktoring ve Finansal Kiralama İşlemlerinin Banka Kredisi Niteliğinde Olup Olmadıkları... 123 Bankacılık Kaıuıııu nda Sayılan Diğer Nakdî Krediler... 126 ia. Tahvil ve Benzeri Sermaye Piyasası Araçlarının Satın Alınması...126
ib. Tevdiatla Bulunmak Suretiyle ya da Herhangi Bir Şekil ve Surette Verilen Ödünçler... 130 ic. Varlıkların Vadeli Satışından Doğan Alacaklar.. 133 id. Vâdesi Geçmiş Nakdî Krediler... 136 ie. Tahakkuk Etmekle Birlikte Tahsil Edilmemiş Faizler... 138 il'. Gayrınakdî Kredilerin Nakde Tahvil Olan Bedelleri... 139 b. Gayrınakdî Krediler... 140 i- Bankacılık Kanıınu'nda Sayılan Gayrınakdî Krediler... 141 ia. Teminat Mektupları ve Kontrgaraııtiler... 141 ib. Kefaletler... 147 ic. Aval, Ciro ve Kabul... 149 Gayrınakdî Kredi Niteliğini Haiz Taahhütler... 151 ia. Çek Uygulamasından Doğan Taahhütler... 151 a- Bankanın Kanunî veya Akdî Yükümlülüğü... 151 3- Teyitli Çek...154 ib. Kredi Kartı Harcama Limiti...157 ic. Himaye Beyanı... 158 B- Alipik Krediler...162 a. Ters Repo İşlemlerinden Alacaklar...162 b. Türev Araçlar... 165 i- Terminoloji Sorunu... 165 Genel Olarak...166 i Türleri ve İçerdikleri Riskler... 169 ia. Vadeli İşlem (Future) ve Opsiyon Sözleşmeleri... 169
ib. ic. Forward ve Swap Sözleşmeleri...173 Benzeri Sözleşmeler...174 iv- Tiirev Araçların Kredi Sınırlarında Dikkate Alınma Oranları...176 c. Ortaklık Payları... 176 3. Kurulca Kredi Niteliğinde Olduğu Kabul Edilen İşlemler... 183 A- Genel Olarak...183 B- Hisse Senetlerinin Ödünç Alınması ve Verilmesi... 183 C- Bankalarca Kabul Edilen Teminatlar... 185 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BANKA KREDİSİ SAYILMAYA BAĞLANAN SONUÇLAR 1. KREDİ SINIRLAMALARINA UYMA... 189 1. Genel Olarak... 189 2. Tartışma: Kredinin Kullanılmış Olması Şartı Var mıdır?... 191 3. Sınırlama Türleri... 194 A- Özkaynaklaıia İlişkilendirilmiş Sınırlamalar... 194 a. Risk Gruplan ve Tâbi Oldukları Kredi Sınırları... 194 i- Genel Risk Grubu... 195 Bankanın Dahil Olduğu Risk Grubu... 196 i Kamu Bankaları Risk Grubu... 199 iv- Kamu Kuruluşları Risk Grubu...200 b. Kredilerin Dikkate Alınma Oranlan...200 B- Özkaynaklardan Bağımsız Sınırlamalar...201 4. Kredi Sınırlamalarına Tâbi Olmayan İşlemler...202 A- Nakit Karşılığı Kredi İşlemleri... 203 B- Bazı Kamu Kurumlan ile Yapılan Kredi İşlemleri...204 C- Merkez Bankası Nezdindeki Piyasalarla Diğer Para Piyasalarında Yapılan Kredi İşlemleri...204
D- Kur Değişikliklerinden Doğan Artışlar ile Temerrüt Faizi, Kâr Fayı ve Diğer Unsurlar... 205 H- Bedelsiz Edinilen Ortaklık Fayları ile Bunlardaki Değer Artışları...207 F- Bankaiararası İşlemler... 208 G- Aracılık Faaliyeti Kapsamında Edinilen Ortaklık Payları...208 H- Özkaynaklardan İndirilecek Değer Olarak Dikkate Alınan İşlemler... 209 İ- Kurulca Belirlenecek Diğer İşlemler...210 5. Kredi Sınırlamalarına Aykırılığın Sonuçları...211 A- Eşiklerin Aşılması Halinde...211 B- Yasaklar ile Özel Koşullara Aykırılık Halinde...214 II. KARŞILIK TESİS ETME...216 1. Genel Olarak...216 2. Kapsam...218 3. Türler...222 A- Genel Karşılık... 222 B- Özel Karşılık...223 4. Karşılık Tesis Etme Yükümü Açısından Kredi ve Diğer Alacakların Sınıflandırılması...224 A- Tipik Krediler Yönünden...224 a. Sınıflandırma Ölçütleri...224 b. Gruplar... 227 i- Standart Nitelikli Krediler ve Diğer Alacaklar (Birinci Grup)...227 Yakın İzlemedeki Krediler ve Diğer Alacaklar (İkinci Grup)...227 i Donuk Alacaklar Grubu...228
ia. Tahsil İmkânı Sınırlı Krediler ve Diğer Alacaklar (Üçüncü Grup)...229 ib. Tahsili Şüpheli Krediler ve Diğer Alacaklar (Dördüncü Grup)...229 ic. Zarar Niteliğindeki Krediler ve Diğer Alacaklar (Beşinci Grup)...230 B- Ati pik Krediler Yönünden... 231 a. Ortaklık Paylan ve Ters Repo İşlemine Konu Menkul Kıymetler İçin...231 b. Türev Araçlar İçin...232 5. Karşılıkların Serbest Kalması...232 6. Karşılık Tesis Edilmemesinin Yaptırımı...232 III. SERMAYE YETERLİLİĞİNİ SAĞI AMA...233 1. Genel Olarak... 233 2. Yeterlilik Oranının Hesaplanması... 239 A- Dikkate Alınacak Unsurlar...239 a. Özkaynak...240 b. Kredi Riskine Esas Tutar...240 c. Piyasa Riskine Esas Tutar...244 d. Operasyoncl Riske Esas Tular...246 B- Oran...248 3. Orana Aykırılığın Yaptırımı...250 SONUÇ VE ÖNERİLER...253 KAYNAKÇA...261 Enslitii Yayınlan...275