TOPRAK İŞ KONU-10 KAMYONLARLA TAŞIMA
Damperli kamyonlar toprak işlerinde,baraj,karayolu projelerinde, taş ocaklarında, malzemenin naklinin söz konusu olduğu tüm inşaat ve madencilik alanlarında son derece yaygın olarak kullanılan taşıma araçlarıdır. Bununla birlikte, karayolları üzerinden uzun mesafelere taşıma gerektiğinde iki veya üç dingilli kamyonlardan yararlanmaktadır. Genelde küçük kapasiteli kamyonlar 5-10m³ den başlayıp 100 m³ ü aşan çeşitli özelliklerde damperli kamyonlar kullanılmaktadır. Yapılan işin özelliğine göre arkaya veya yana devirerek boşaltma özelliğine sahiptirler.
Kamyonlar, kasalarının durumuna göre; Sabit ve Damperli kasalı olmak üzere ikiye ayrılırlar. Damperli kamyonlar: 1. Karayolunda çalışabilen damperli kamyonlar 2. Karayolu dışında çalışabilen damperli kamyonlar 3. Belden kırma olmak üzere üç değişik şekilde imal edilmektedir.
Islak kil ve buna benzer kohezyonlu malzemelerin taşınmasında kullanılacak damperlerin içinde malzemenin yapışıp kalmaması için keskin köşeler bulunmamalıdır. Bir kamyonun damper kenarlarından taşmayacak şekilde yüklü olmasına silme kapasitesi denir. Silme kapasitesinden fazla yüklü olmasına tepeleme kapasite adı verilir. Kamyonların verimine etki eden faktörler: 1. Kamyonun damper kapasitesi 2. Yol direnimi 3. Yuvarlama direnimi 4. Çalışılan yerin rakımı 5. Isı ve basıncın motor gücüne etkisi.
Küçük Kamyonların Üstünlükleri: 1. Kolay manevra yapabildikleri için kısa mesafedeki taşımalarda kullanışlıdırlar. 2. Taşıma ekibinde bir kamyonun arızalanması sonucu verim kaybı az olur. 3. Hızları yüksek olduğundan verimde artış olur. 4. Yükleme yapan ekskavatör verimine uygun olarak küçük kamyonların sayısını ayarlamak kolay olduğundan kamyonların ve ekskavatörün bekleme kaybı azalır.
Küçük Kamyonların Mahsurları: 1. Ekskavatörün, küçük alandaki kamyon kasasına toprak dökme işlemi daha zordur. 2. Birim hacimdeki toprak taşıması için gerekli şoför sayısı fazladır. 3. Kamyon sayısı arttıkça ekskavatör altına girip çıkma manevrasından oluşan toplam zaman kaybı da artar. 4. Kamyon sayısı arttıkça kamyona yapılan yatırım,bakım,tamir ve yedek parça masrafı artar. 5. Kamyon sayısı arttıkça kazı yerinde, yolda ve boşaltma yerinde gereksiz beklemeler artar.
Büyük Kamyonların Üstünlükleri: 1. Az sayıda kamyon kullanıldığından az şoföre ihtiyaç olur. 2. Taşıma ekibine yapılan yatırım ile tamir, bakım ve yedek parça masrafı azalır. 3. Ekskavatör, büyük kasalı kamyonları kolay ve daha az manevra yaparak yükler 4. Az sayıda kamyonla çalışan ekibin,yolda, yükleme ve boşaltma yerinde gereksiz beklemeler olmaz. 5. Az sayıda kamyonun ekskavatör altına girme ve yerleştirme zamanı azdır. 6. Tamir edilecek ve bakımı yapılacak kamyon sayısı azdır. Daha az yedek parça stok edilir.
Büyük Kamyonların Mahsurları: 1. Ağır oldukları için taşıma yolunu bozarlar ve yol bakım masrafı artar. 2. Ekskavatörün verimi ile uyum sağlamaları daha zordur 3. Yükleme küçük ekskavatörle yapılıyorsa bekleme zamanı artar. 4. Yedek parçaların temini daha zordur. 5. Büyük kamyonların karayollarında çalışmasına izin verilmeyebilir.
Yol Eğiminin Verime Etkisi: Kamyonlarla taşımada gerekli jant çekme kuvveti eğim yukarı çıkışta eğimi her % 1 değeri için kamyonun her bir ton ağırlığı başına 100 kg artar ve eğim aşağı gidişlerde ise bu değer 100 kg azalır. Yol eğimi, kamyon kapasitesini, kamyon çalışmasını ve çalışma maliyetini etkiler. Yuvarlama Direncinin Verime Etkisi: Yuvarlama direnci taşıma yapılan yolun fiziksel durumuna ve kullanılan lastik cinsine bağlıdır. Yuvarlama direnci ton başına 7 kg olan toprak yol, greyderle düzeltilmesi halinde bu direnç ton başına 20 kg a kadar düşürülebilmektedir.
Süratli ve Kapasiteli Yüksek Taşıyıcılar İçin Servis Yollarının: 1. Sert ve düzgün yüzeyli 2. Düşük eğimli 3. Uygun kurplarla (yolun eğri gelen kısmı) yapılmış olması gerekir. İyi servis yolu temini için sarf edilen para iyi bir yatırımdır. Bu yatırımdan üç şekilde istifade edilir: 1. Verim artar 2. Makine bakım ve işletme maliyeti azalır 3. Emniyetli çalışma sağlanır.