ATIK PİLLERİN TOPLANMASI VE BERTARAFI Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği Web: www.tap.org.tr E-mail: info@tap.org.tr
PİL NEDİR? NERELERDE KULLANILIR? Piller, kimyasal reaksiyonlar sonucunda elektrik enerjisini depolayabilen, (+) ve (-) uçları bir cihaza bağlandığında gerekli elektrik akımını sağlayan çeşitli tip ve ölçülerdeki aygıtlardır. Piller, aşağıda gösterilenlere ilaveten daha bir çok cihaz bünyesinde bulunur ve günlük yaşantımızın ayrılmaz bir parçasıdır.
PİL ÇEŞİTLERİ NELERDİR VE İÇLERİNDE NELER BULUNUR a) Şarj edilemeyen veya tek kullanımlık piller, b) Şarj edilebilen veya çok kullanımlık piller, olmak üzere iki ana gruba ayrılabilir. Ayrıca piller şekilleri itibariyle de silindirik, düğme ve prizmatik olarak da tanımlanabilir. Piller, türlerine göre, kadmiyum, çinko, mangan, demir, lityum, nikel, kobalt vb. metalleri, çeşitli kimyasal bileşikleri, plastik ve kağıt/karton gibi maddeleri içerirler.
PİLLER VE PİLLERE AİT AMBALAJLAR ÜZERİNDEKİ İŞARETLER Pillerin çöpe atılmaması gerektiğini gösterir. Hg Pillerdeki cıva miktarının ağırlıkça %0,0005 den (5mg/kg) fazla olduğunu gösterir. Pillerdeki kadmiyum miktarının %0,025 den (250mg/kg) fazla olduğunu gösterir. Cd 4
PİLLERİ DİKKATLİ KULLANMALIYIZ! Pilleri serin ve rutubetsiz yerlerde saklayınız ve cihazlarınızı kalorifer, soba, ocak gibi ısı kaynaklarından uzakta tutunuz. Bu şekilde pilinizin ömrünü uzatabilirsiniz. Akmış pilleri çıplak ve ıslak elle tutmayınız. Şarj edilmeyen piller (özellikle lityum türleri) kesinlikle şarj işlemine tabi tutulmamalıdır. Aksi takdirde aşırı ısınma, şişme, gaz çıkışı, alevlenme ve hatta patlama görülebilir. Bir aleti pil takılı iken uzun süreli çalıştırmıyorsanız, pilleri aletin içinden çıkartınız. Yeni alınan pilleri kullanıncaya kadar orijinal ambalajında muhafaza ediniz. Pillerin kesinlikle içlerini açmaya çalışmayınız, delmeyiniz, ezmeyiniz ve kısa devre yaptırmayınız. Küçük çocukların düğme tipi pillerle oynamasına müsaade etmeyiniz.
TÜRKİYE DEKİ PİL SEKTÖRÜ Türkiye de taşınabilir türde pillerin üretimi yapılmamaktadır. Talebin tamamı ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Son beş yıl içerisinde ithalat miktarı 11.000 tondan 2009 yılında 7000 tona düşmüştür. İthalat miktarlarındaki düşüşün temel nedeni son yıllarda yaşanan ekonomik kriz olarak gösterilebilir. Ancak 2011 yılından sonra ithalat hacmi tekrar 10.000 tonun üzerine çıkmıştır. Bu miktarlara çeşitli türdeki elektrikli ve elektronik cihazlar içerisinde yurda getirtilen piller ve küçük bakım gerektirmeyen sızdırmaz tip kurşun asit akümülatörleri dahil değildir. İthal edilen pillerin yaklaşık %85 i şarj edilemeyen türde (çinko-karbon, alkali mangan ve düğme ) ve geride kalanı da şarj edilebilen tipteki nikel-kadmiyum, nikel-metalhidrit veya lityum-iyon pilleridir. 6
TÜRKİYE DEKİ PİL SEKTÖRÜ Primer pillerin tüketimi kırsal ve kentsel olmak üzere farklılıklar gösterir. Kırsal kesimde tüketim %85 ZnC ve %15 AlMn iken, kentsel kesimlerde bu oran %75 ZnC ve %25 AlMn şeklindedir. Değişikliğin temel nedeni fiyat farklılığıdır. Tüketilen primer pillerin takriben %80-85 ini kalem boy(aa) ve ince kalem boy(aaa) teşkil eder. Şarj edilebilir türdeki NiCd pillerinin tüketimi, kadmiyum maddesinden dolayı, Avrupa Birliğinde bu pillerin kullanıldığı cihazlara getirilen kısıtlamalar neticesinde düşmektedir. Ülkemizde daha önceki senelerde ithal edilen NiCd pil miktarı 200 ton civarında iken son yıllarda bu miktar oldukça düşmüştür. Cep telefonlarında ve dizüstü bilgisayarlarında görünen talep artışı paralelinde ithal edilen Li-iyon pillerin miktarında da büyük artışlar görülmüştür. NiMH pillerinin pazarında önemli bir değişiklik yoktur. 7
ATIK PİL NEDİR? NE YAPMALIYIZ? Kullanım ömrünü tamamlamış ve/veya uğramış olduğu fiziksel hasar sonucu kullanılamayacak duruma gelmiş olan pillere, atık pil diyoruz. Atık hale gelmiş pillerin onarılarak tekrar kullanımı mümkün değildir. Atık piller evsel atıklarla karıştırılmamalı ve kesinlikle çöpe atılmamalıdır. Atık piller ateşe, su kaynaklarına atılmamalı ve toprağa gömülmemelidir. Aksi taktirde pilin dış kabı zamanla delinerek içindeki metaller ve kimyasal maddeler toprağa ve sulara karışabilir. Atık piller evlerinizde ayrı biriktirilerek, atık pil toplama kutularına atılmalıdır.
ATIK PİLLERLE İLGİLİ MEVCUT YASAL DÜZENLEME Avrupa Birliği ülkelerinde uygulanmakta olan 91/157/EC sayılı atık pil ve akümülatörlerin kontrolü yönetmeliğine paralel olarak, Çevre ve Orman Bakanlığınca hazırlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (APAK) Ağustos 2004 tarihinde yayınlamış ve 01.01.2005 tarihinden itibaren yürürlüğe konmuştur. Bu yönetmeliğin temel hedefleri şunlardır : 1. Çevrenin korunması bakımından üretimin kontrol altına alınması, 2. Çevreye atık pillerin atılmasının önlenmesi, 3. İşaretleme ve etiketleme yoluyla ; a) Kalitenin kontrolü, b) İthalatın kontrolü, c) Zararlı ağır metal miktarlarının kontrolü, 4. Yönetim için idari ve teknik standartların belirlenmesi, 5. Cıva, kadmiyum ve kurşun gibi metallerin, mevcut APAK yönetmeliği sınırları üstünde olan piller ve akümülatörlerin, üretim, ithalat, ihracat veya satışının önlenmesi, 6. Atık pil ve akümülatörlerin ayrı toplanması için bir sistem oluşturulması ve bu tür atıkların nihai bertarafı, 7. Bir yönetim planının hazırlanması,
TAP IN KURULUŞU Ülkemizde yürürlükte olan APAK Yönetmeliğine göre taşınabilir pil üreticileri atık pilleri çevreye zarar vermeyecek şekilde toplamak ve bertaraf etmekle yükümlüdür. Türkiye de taşınabilir pillerin üretimi yapılmadığından, tüm pil ithalatçıları üretici yükümlülüğünü taşımaktadır. Yönetmelik, atık pillerin ayrı toplanma, taşınma, geri dönüşüm veya bertaraf işlemlerinin münferiden yapılmasına imkan sağladığı gibi bu çalışmaların kolektif bir sistem içerisinde sürdürülmesine de imkan sağlamaktadır. Bu suretle Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği (TAP), 14 pil ithalatçısının katılımıyla Ağustos 2004 yılında kurulmuştur. Şu andaki üye sayısı 381 dir. Halen TAP atık pillerin toplanması ve bertafı konusunda Çevre ve Orman Bakanlığı nca yetkilendirilmiş tek kuruluştur. 10
TAP IN ÇALIŞMALARI Yönetmeliğe göre, atık pil ve akümülatörlerin yıllık toplama miktarları bakanlıkça belirlenen kota oranlarına uygun olarak yapılması gerekmektedir. Bunu sağlamak üzere TAP ın 3 ana amacı bulunmaktadır : a) Verimli bir toplama sisteminin kurularak çalıştırılması, b) Yıl boyunca tüketicilere yönelik kampanyaların yapılması ve okullarda bilinçlendirme çalışmalarının gerçekleştirilmesi, c) Atık pillerin bertaraf öncesi ve bertaraf işlemlerinin yürütülmesi, Bugün TAP bünyesinde ayrıca kurulmuş olan bir İktisadi İşletme vasıtasıyla Türkiye nin tamamında atık pillerin toplanması yönünde gerekli çalışmalar sürdürülmektedir. 11
TOPLAMA FAALİYETLERİ TAP atık pil toplama çalışmalarını gerçekleştirirken, Belediyeler ile işbirliği protokolleri imzalar. İmzalanan protokollerde, her iki tarafın üstlendiği sorumluluklar mevcuttur. Büyükşehir Belediyelerinde, APAK yönetmeliğinin ilgili maddesi gereği, taraflar Büyükşehir Belediyesi, İlçe Belediyesi ve TAP olmak üzere 3 lü protokol imzalar. Büyükşehir Belediyesi olmayan mahallerde İlçe Belediyesi ile 2 li protokol imzalanır. Protokol kapsamında TAP gerekli malzemeleri Belediyelere belirlenen toplama noktalarına göre gönderir ve ayrıca ilgili belediyeler de eğitim çalışmalarını üstlenir. Kurulduğu yıldan bu yana, TAP halen toplam 526 Belediye ile protokol imzalamış ve atık pil toplama çalışması gerçekleştirmiştir. Diğer taraftan, nüfus yoğunluğu yüksek olan ilçe belediyeler ile çalışılmakta olup, hedefimiz ülke çapındaki tüm ilçe belediyeleri ile işbirliği yapılmasıdır. 12
TOPLAMA FAALİYETLERİ Atık pillerin toplama miktarlarının arttırılması ve toplama işlemlerinin verimli bir şekilde sürdürülmesini sağlamak üzere TAP Belediyelere ilaveten aşağıdaki kuruluşlarla muhtelif özel anlaşmalar da yapmaktadır; Ulusal Zincir Marketler, Tekno Marketler, Bakanlıklar (Eğitim, Sanayi, Kültür ve Turizm, Sağlık, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme, Adalet, ) Organize Sanayi Bölgeleri, Diyanet İşleri, Silahlı kuvvetler, Emniyet Gn. Md. ve PTT Çeşitli sivil toplum kuruluşları, odalar, dernekler, birlikler, (TEB, TUROB, TEMA, vb.) Bu kuruluşlara ilaveten, AEEE yönetmeliği kapsamında, Çevre ve Şehircilik Bakanlığından lisans alacak olan tüm geri dönüşümcüler ile ayrıca çalışma başlatılacaktır.
ATIK PİL KUTULARINI NERELERDE BULABİLİRSİNİZ Okul ve Üniversitelerde, Marketlerde, Muhtarlıklarda, Camilerde, Hastane ve Eczanelerde, Otellerde, Tüm Kamu, Askeri ve Özel Kurum/Kuruluşlarda, Postanelerde, Sanayi Bölgelerinde, Havaalanlarında, Korunmalı Sitelerde, Cezaevlerinde, 14
ATIK PİL TOPLAMA MALZEMELERİMİZ
BİLİNÇLENDİRME MALZEMELERİMİZ
WEB SİTEMİZ (www.tap.org.tr)
İNTERNET SAYFAMIZDAN HANGİ BİLGİLERE ULAŞABİLİRSİNİZ www.tap.org.tr adresine giriniz. Burada aşağıdaki bölümlerden yararlanabilirsiniz: - Biriktirdiğim pillerin ne yapılacağı, - Toplama malzemelerinin nasıl isteneceği - Toplama noktalarının nerelerde olduğu, Sitemizde ayrıca duyuru ve haberler, derneğimiz ve piller hakkında teknik bilgiler bulunmaktadır.
ATIK PİL TOPLAMA ARAÇLARI
TÜRLERİNE GÖRE AYRIŞTIRMA Atık pillerin türlerine göre ayrıştırılması için TAP ın kendi tesisi yoktur. Ancak TAP la anlaşmalı iki elektrik ve elektronik atık toplama firması toplanan pil atıklarını kendi tesislerinde türlerine göre ayrıştırırlar. Bu ayrıştırma sonucunda elde edilen NiCd, NiMh ve Li-İon türlerindeki şarjlı piller geri dönüşüm için Avrupa daki firmalara gönderilir. Atık pil miktarlarının azlığı nedeniyle ayrıştırma işlemi elle yapılmaktadır.
GERİ DÖNÜŞÜM ve BERTARAF Türkiye de atık pillerin geri dönüşümünü yapabilen bir tesisi henüz yoktur. Bu nedenle toplanan şarj edilemeyen türdeki piller bertaraf işlemine tabi tutulurlar. Bertaraf özel olarak yer altında inşa edilmiş betonarme depolarda ve İSTAÇ A.Ş. nin İstanbul Şile de yaptırılarak 2010 yılında faaliyete giren yerüstü depolama sahasında gercekleştirilir. 21
ATIK PİL GERİ DÖNÜŞÜM ÇEVRİMİ
ATIK PİLLERİN TOPLANMASI,TAŞINMASI,DEPOLANMASI VE BERTARAFINDA ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞINCA YETKİLENDİRİLMİŞ TEK KURULUŞ OLAN TAP BU SORUMLULUĞUNUN BİLİNCİ İÇİNDE OLUP, ÇALIŞMALARINI HER YIL ARTAN BİR TEMPOYLA SÜRDÜRMEKTEDİR ÇEVREYE VE ORTAK GELECEĞİMİZE GÖSTERMİŞ OLDUĞUNUZ HASSASİYETE TEŞEKKÜR EDERİZ Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği web: www.tap.org.tr E-mail: info@tap.org.tr 23