HALI YAPAĞISI ÜRETİMİNDE ÖNEMLİ SELEKSİYON ÖLÇÜTLERİ

HALI YAPAĞISI ÜRETİMİNDE ÖNEMLİ SELEKSİYON ÖLÇÜTLERİ TUFAN ALTIN 1 ORHAN KARACA 2 İBRAHİM CEMAL 3 ÖZET Yapağılar dokuma sanayinde halı ve kumaş tipi yapağılar olmak üzere ikiye ayrılır. Halı dokumacılığında kaba-karışık tipte yapağılar kullanılmakta ve ülkemizde üretilen yapağıların çok büyük bir kısmı bu gruba girmektedir. Yapağı verimi ve özelliklerine ilişkin kalıtım dereceleri yüksek olarak kabul edilir. Yani doğrudan seleksiyonla yapağı ıslah çalışmalarında başarılı olmak mümkündür. Halı yapağılarında önemli seleksiyon ölçütleri; yapağı ağırlığı, randıman, incelik, uzunluk, birörneklilik, medüllasyon, reziliyans, esneklik ve mukavemettir. Bu çalışmada adı geçen ölçütlerin halı yapağılarında önemi ve ölçütlerin ayrı ayrı ve birlikte iyileştirilmesi üzerinde durulacaktır. Ayrıca halı yapağılarının tanımlaması yapılacak ve yerli koyun ırklarımızın yapağılarının seleksiyonla ıslahı yönünde bazı öneriler yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: Yapağı, halı, ıslah, seleksiyon IMPORTANT SELECTION CRITERIA IN CARPET WOOL PRODUCTION ABSTRACT Wool in woven industry are distributed in two categories as carpet and apparel type. Coarse wool are used in carpet industry and the great ratio of wool produced in our country is in this group. The heritability of wool yield and wool traits is high. Therefore, success in the improvement of wool traits is possible by direct selection. The important selection measures in carpet wool are; wool yield, clean wool percentage, fineness, fiber and staple lenght, uniformity, medullation, resiliance, flexibility and strenght. In this paper, the important of these traits in carpet wool and the improvement of these traits alone and together were considered. Some suggestion will be made for the improvement of wool of native sheep breeds. Keywords: Wool, carpet, improvement, selection 1 Doç. Dr., Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Aydın. 2 Prof. Dr., Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Aydın. 3 Öğr. Gör., Adnan Menderes Üniversitesi, Çine Meslek Yüksekokulu, Çine-Aydın. 592

GİRİŞ Ege Bölgesi 1. Tarım Kongresi 7- Eylül 1998 - Aydın Yapağı diğer liflerin hiçbirinde aynı ölçüde bulunmayan incelik, uzunluk, mukavemet, elastikiyet ve kıvrım gibi özellikleri yanında ısıyı iyi tutma, rutubet alma ve keçeleşme yeteneği gibi üstün giyim fizyolojisi gösteren ve vücut-çevre ilişkilerini en iyi şekilde ayarlayan bir dokuma maddesidir(1). Yapağının sahip olduğu üstün özellikleri ve kolay elde edilemeyen bir ürün olması nedeniyle sosyal ve ekonomik bir önemi vardır. Toplumlarda yapağıdan yapılmış ürünlerin kullanımı ekonomik gelişmişliğin bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Yapay elyafın geliştirilmesi ve dokuma sanayinde alternatif bir madde olarak yaygın kullanımı yapağının değerini düşürmemiştir. Bazı avantajlarına karşılık, yapağıda bulunan birtakım özelliklerin yapay elyafa kazandırılamaması onun öneminin daha iyi anlaşılmasına neden olmuştur. Dokuma sanayinde kullanılan yapağılar halı ve kumaş tipi olarak ikiye ayrılır. Ülkemizde üretilen yapağıların çok büyük bir bölümü halı dokumacılığı için uygun olan kaba-karışık tiptedir. Türkiye yaklaşık 40.000 tonluk üretimi ile Dünya halı tipi yapağı üretiminde önemli bir yere sahiptir. Ancak Ülkemizde koyunlardan elde edilen gelirler içinde yapağının payı çok düşüktür. Ülkemizden başka Britanya (Scottish Blackface), Yeni Zellanda (Drysdale), İran (Bahtiyari, Baluchi), Hindistan (Bikaneri), Mısır (Barki,Ossimi), İsrail, Suriye, Irak(İvesi), Afganistan ve Pakistan halı yapağısı ürtiminde önemli yere sahip olan ülkelerdir(2). Ülkemizde tekstil sanayinin gereksinim duyduğu ince birörnek yapağının üretilebilmesi amacıyla bazı yerli koyun ırklarımızın larla melezlenmesi çalışmaları yapılmıştır. Ancak bilinen nedenlerden dolayı ıslah çalışmalarında belirlenen hedeflere ulaşılamamıştır. Halbuki ülkemiz gibi halı tipi yapağı üretimi yapan ülkelerin ekonomilerinde bu yapağılar ve halı sanayi önemli yer tutmaktadır. Buna karşılık ülkemizde bugüne kadar kaliteli halı yapağısı üretimi yönünde ıslah çalışmaları yapılamamıştır. Bu bildiride halı yapağılarının özellikleri ve önemli seleksiyon ölçütleri ele alınacaktır. HALI YAPAĞILARININ TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde çoğunlukla yağlı kuyruklu koyunlardan elde edilen yapağılar halı dokumacılığı için daha uygundur. Gerçek halı yapağı gömleği ince ve kısa alt örtü ile kaba ve uzun üst kıllardan oluşur. Bu iki tip kıldan başka gömlekte medullalı kıllar da bulunur. Halı tipi yapağılarda lüle az kıvrımlıdır. Rezilyans bu tip yapağılarda vazgeçilmez unsurlardan biridir(3). Halı yapağılarının özellikleri değişik araştırıcılar tarafından farklı şekillerde tanımlanmıştır. Turner (2) iyi bir halı yapağısında: -Hakiki elyaf oranının %85, bu elyafların inceliği 25 µ dan düşük, ortalama uzunluğun 10 cm, uzunluk ve incelik varyasyon katsayısının (VK) %25 i geçmemesi; 593

-Medullalı elyaf oranının %15, bu elyafların inceliği 30 µ ve uzunluğu ortalama 10 cm, VK uzunluk için %20 yi incelik için %15 i geçmemesi; -Kemp elyaf oranının ise çok düşük olması gerektiğini bildirmektedir. Bhave ve ark.(4) ise ideal halı yapağısında inceliğin 30-40µ, heterotip elyaf oranının %30-35 ve ortalama uzunluğun 7-10 cm olduğunu belirtmektedir. Aynı araştırıcı Burns e atıfta bulunarak iyi bir halı yapağısında inceliğin 21-30m, medullalı elyaf oranının %15 ve uzunluğun 8-10 cm olması gerektiğini bildirmektedir. Tellioğlu (3) ise 36 S-56 S (38.10-40.2 µ ile 26.4-27.8 µ) arasındaki yapağıların halı sanayinde fazlaca kullanıldığını, ayrıca yapağılarda üstün rezilyans ve lüle uzunluğunun ise en az 7.5 cm olması gerektiğini belirtmektedir. Görüldüğü gibi değişik araştırıcıların halı yapağılarının tanımlanmasında incelik, uzunluk, varyasyon katsayısı, medullasyon ve rezilyans kullanılan başlıca ölçütlerdir. Ülkemizde yerli koyunların yapağı özelliklerinin belirlenmesine yönelik çalışmaların hemen tamamında üretilen yapağıların halı sanayinde kullanılabileceği ortaya konmuştur. HALI YAPAĞILARININ ISLAHINDA ÖNEMLİ SELEKSİYON ÖLÇÜTLERİ Seleksiyon proğramlarında atılacak ilk adım ele alınacak özelliklerin belirlenmesidir. Bu özelliklerin önemi yetiştiricilik yönüne göre farklılıklar gösterir. Genel olarak yapağı verimi ve özelliklerinin kalıtım dereceleri yüksek olarak kabul edilir. Başka bir ifade ile diğer verimlere göre seleksiyonla yapağı ıslahı daha kolaydır. Çizelge 1 de değişik ırklarda farklı araştırıcılar tarafından bulunan h 2 tahminleri verilmiştir. Ayrıca seleksiyon çalışmalarında ele alınan özellikler arası ilişkilerinde bilinmesine gerek vardır. Önemli yapağı özellikleri arasındaki genetik ve fenotipik korelasyonlar Çizelge 2. de özetlenmiştir (6, 7, 9, 10,, 13, 14). Yapağı Verimi: Yapağı verimi bir yapağı özelliğinden daha çok doğrudan doğruya ekonomik önemi olan koyuna ait bir özelliktir. Kirli ve temiz yapağı verimi arasında yüksek genetik korelasyonlar vardır (10,15). Yapağı veriminin h 2 si yüksektir. Yapağı verimi ile önemli yapağı özelliklerinden lüle uzunluğu ve incelik (elyaf çapı) arasında pozitif ilişkiler vardır. Bundan dolayı her üç ölçütün birine göre yapılacak seleksiyonla diğerlerinin de eşzamanlı olarak arttırılması mümkündür. Ayrıca doğrudan yapağı veriminin arttırılmasına yönelik bir seleksiyonla medullasyon ve randıman artması, incelik bakımından birörnekliğin azda olsa iyileşmesi beklenebilir. Yapağı veriminin arttırılması istenebilir durum olmasına karşılık incelik ve medullasyon bakımından halı yapağıları için yapılan tanımlamanın sınırları içinde kalınmalıdır. 594

Çizelge 1- Yapağı verimi ve özelliklerine ilişkin kalıtım dereceleri Özellik Irk h 2 Kaynak Kirli yapağı verimi Randıman İncelik (Elyaf çapı) Lüle Uzunluğu Varyasyon Katsayısı İncelik Uzunluk Medüllasyon Parandale Scotish Blackface Lohi Morkaraman Değişik ırklar Nali Lohi Parendale Değişik Irklar Magra Nali Parendale Değişik Irklar Nali Lohi Morkaraman 0.24-0.53 0.34-0.54 0.41 0.60 0.30 0.41-0.54 0.30-0.80 0.74 0.46 0.38-0.68 0.42-0.77 0.20-0.60 0.13 0.39 0.44-0.71 0.45 0.40-0.70 0.41 0.72 0.25 5 6, 7 10 12 6, 7, 8 10 5 6, 7, 8 10 9 5 8 10 12 0.45-0.47 0.40 7, 8 8 Değişik Irklar 0.30-0.70 10 Magra 0.29 9 Lohi 0.29 Mukavemet 0.15 8 Çizelge 2- Çeşitli yapağı özelliklerine ilişkin genetik (köşegenin üstü) ve fenotipik (köşegenin altı) korelasyonlar Özellikler Kir.yap.ver. Randıman Lüle uz. İncelik Medullas. V.K. (inc.) Kir.yap.ver. - (-0.08)-(0.94) (0.07)-(0.70) (0.10)-(0.94) (0.10)-(0.45) (-0.08)-(0.01) Randıman (-0.03)-(-0.08) - (0.10)-(0.93) (-0.12)-(0.54) (-0.06)-(0.73) (0.07)-(0.08) Lüle uz. (0.13)-0.58) (0.04)-(0.12) - (-0.26)-(0.87) (-0.82)-(0.85) (-0.483) İncelik (0.28)-(0.52) (-0.01)-(0.14) (0.16)-0.39) - (0.40)-(0.46) (-0.15)-(0.52) Medullas. (-0.01)-(0.07) (-0.01)-(0.32) (-0.02)-(0.04) (0.18)-(0.46) - (-0.43) V.K.(inc.) (-0.23)-(0.09) (-0.01)-(-0.16) (-0.01)-(-0.08) (-0.02)-(0.) (-0.01)-(0.22) - 595

Randıman : Yapağının bütün yabancı maddelerden temizlendikten sonra standart şartlarda elde edilen temiz yapağı oranı olarak ifade edilen randıman daha çok ekonomik olarak önem taşıyan bir özelliktir. Bu nedenle yapağı ticaretinde önemli bir yer tutar. Randıman koyunların bulundukları çevre tarafından büyük ölçüde etkilenir. Yapağıda randımanı belirleyen iki temel unsur çevreden bulaşan bitkisel madde, gübre gibi artıklarla yağıltıdır. Kalıtım derecesi yüksek olan randıman ile kirli yapağı verimi, lüle uzunluğu, incelik ve medullasyon arasında düşük negatif ile yüksek pozitif değerler arasında değişen ilişkiler söz konusudur. Uzunluk : Yapağılarda uzunluk elyaf ve lüle uzunluğu olmak üzere iki şekilde ele alınmaktadır. İnce birörnek yapağılarda lüle uzunluğu yapağının gerçek uzunluğu hakkında da bilgi vermektedir. Ancak kaba-karışık halı yapağılarında gerçek elyaf uzunluğunun da bilinmesine gerek vardır. Yapağı verimi elyaf çapı ve uzunluğu arasındaki pozitif genetik ilişkilerin varlığı bu üç özelliğin arttırılabileceğini göstermektedir. Dokuma sanayinde elyafların belirli uzunluklarda olması istenir. Çünkü bu, elde edilecek ipliklerin sağlamlığıyla ilgilidir. Elyafların ortalama uzunluğunun 17.5 cm den daha fazla olması bazı sorunlar yarattığı için halı dokumacılığında 7.5-12.5 cm arasındaki yapağılar daha çok tercih edilir. Bu durumdaki koyunlar ( örneğin Drysdale) yılda iki defa kırkılır (15). İncelik (Elyaf Çapı): İncelik yapağının kalite ve fiyatını belirleyen en önemli özelliklerden birisidir. Bazı özel halı yapağıları ince olmakla birlikte bunlarda bu özellik bakımından seleksiyon yapmanın amacı yoktur. Çünkü halı yapağıları kabadır. Elyaf çapının kalıtım derecesi orta-yüksek düzeydedir. Yapağı ağırlığıyla elyaf çapı arasında pozitif genetik ilişkiler vardır. Ayrıca uzunluk ile elyaf çapı arasında da çoğunlukla benzer ilişkiler söz konusudur. Çoğu zaman yapağı ağırlığını arttırmak için kaba yapağılı koyunlar seçilmiştir. Yapağı ağırlığı için yapılan bu dolaylı seleksiyon doğrudan seleksiyonun 1/3 ü kadar etkili olmuştur. Bazı seleksiyon çalışmalarında da elyaf çapı üzerinde bir sınır konularak yapağı ağırlığı arttırılmak istenmiştir. Elyaf çapını koruyarak yapağı verimini artırmak için yapılan seleksiyon çalışmalarının birçok durumda ince elyaf için yapılan seleksiyondan daha karlı olacağı bildirilmektedir (16). Birörneklilik: Bütün yapağı özellikleri için istenen birörneklilik daha çok incelik ve uzunluk bakımından ele alınmaktadır. Birörnek yani incelik ve uzunluk bakımından birbirine benzer veya çok yakın olan yapağılar daha değerlidir. Çünkü bu tip yapağılar işleme sırasında daha az kayıp verirler (17). Birörnekliğin ölçüleri olarak varyasyon katsayısı ve elyafların çeşitli incelik ve uzunluk sınıflarına dağılışı dikkate alınır. İncelik ve uzunluk için varyasyon katsayısının kalıtım derecesi yüksektir (7, 8). İncelik varyasyon katsayısı ile yapağı verimi arasında zaman zaman negatif korelasyonların bulunması dikkat çekicidir. Yapağılarda incelik ve uzunlukta oluşan varyasyonun kaynakları olarak; koyunlar, bir koyunun farklı vücut bölgeleri, bir elyafın farklı noktaları ve bir 596

lüle içindeki elyaflar olarak gösterilir. Ancak toplam varyasyonun en büyük kısmı bir lüle içindeki elyaflardan kaynaklanmaktadır (15,18,19,20,21). Halı yapağılarında varyasyon katsayısının düşük olması istenir. Diğer yandan halı sanayii için çapı 10-70 µ arasındaki elyafların miktarı önemlidir ve bunun yüksek olması arzu edilir (22). Medullasyon : Genellikle 30µ dan daha kalın elyaflarda görülen medullasyon zaman zaman bir yapağı kusuru olarak görülmüştür. Ancak halı yapağılarında belirli oranlarda medullasyon istenir. Bu oran %15-30 arasında değişmektedir (15). Kemp elyaf da medullalıdır. Ancak bu elyaf çeşidinin herhangi bir önemi olmadığı için bulunmaması ve ya çok düşük oranda olması istenir. Medullasyonun kalıtım derecesi orta-yüksek düzeydedir. Bazı ırklarda major etkili bir gen tarafından kontrol edildiği düşünülmektedir (15). Genel olarak medullasyon birkaç gen tarafından belirlenmektedir. Reziliyans : Halı yapağılarında önemli ve vazgeçilmez bir özellik olan reziliyans elyaf kütlesinin sıkıştırıldıktan sonra basıncın kalkmasıyla ilk durumuna dönme yani yaylanma yeteneğidir. Reziliyansı yüksek olan yapağılardan dokunan halılar gösteriş ve görünümlerini uzun süre korurlar (22). Halıya reziliyans özelliği kazandıran medullalı ve gerçek halı yapağısı olarak adlandırılan kaba yapağıdır (2). Yapağının bazı özellikleri yapay elyafa kazandırılmasına karşılık reziliyans kazandırılamayan özelliklerin arasında yer almaktadır. Yüksek reziliyansa sahip yapağıdan dokunan halıda elyaflar dik durur ve aşınma uçtan olur (23). Buna bağlı olarak da halının dayanıklılığı artar. Mukavemet ve Elastikiyet : Elyafı koparmak için gerekli olan gram cinsinden en az ağırlık mutlak mukavemet, elyafı koparan en az ağırlığın elyaf kesit alanına oranı ise nispi mukavemettir. Elastikiyet ise elyafın bir kuvvetin etkisi altında kopma noktasına kadar uzama miktarıdır ( 22). Mukavemetin kalıtım derecesi düşük olup 0.15-0.20 civarındadır (8,15). Renk : Yapağı yıkandıktan sonra renk onun boyanmasını sınırlayabilir. Özellikle yapağı açık renklere boyanacaksa parlak ve beyaz olmalıdır. Bununla birlikte çoğu yapağı kirli durumdaki rengine göre değerlendirilir ve pazarlanır. Kirli yapağının rengi ise; kıl rengi, kir, yağ, ter ve bitkisel maddeler tarafından belirlenir. Rengin kalıtım derecesi yüksektir(15).halı yapağılarında tercih edilen renk beyazdır. SONUÇ VE ÖNERİLER Yerli koyunlarımızın yapağılarının seleksiyonla ıslahı yolunda günümüze kadar yaygın çalışmaların varlığından söz edilemez. Yapılan araştırma çalışmalarının çoğu yerli koyunların yapağı verimi ve özelliklerini tanımlamaktan öteye gidememiştir. Hatta söz konusu özelliklere ilişkin genetik parametre tahmini yönündeki çalışmalar da sınırlıdır. Ancak genel olarak yapağı verim ve özelliklerinin kalıtım ve tekrarlanma dereceleri yüksektir. Yapılan 597

çalışmalar sonucunda ülkemizde üretilen yapağıların halı dokumacılığına uygun olduğu ortaya çıkmıştır. Halı ve halı yapağısı bazı ülkelerin ekonomilerinde önemli yer tutmaktadır. Hatta bazı ülkelerde özel halı yapağısı üreten ırklar vardır. Ülkemizde de yapılacak çalışmalarda ideal halı yapağısı üretme gerçeği ve gereği kabul edilmelidir. Yerli koyunlarımızın yapağılarının seleksiyonla ıslahında üzerinde durulması gereken ölçütlerin başında yapağı verimi ve birörnekliktir. Yani yapağı verimi artırılırken, halı yapağıları için öngörülen sınırlar içinde uzunluk ve incelik bakımından birörnek yapağı üretmek ilk olarak üzerinde durulması gereken bir noktadır. Diğer yandan kaba olmakla birlikte birörnek yapağı dokuma sanayinde son yıllarda kullanılmaya başlamıştır. Böylece çeşitli özellikler bakımından birörnek yapağı üretilmesiyle bir yandan halı dokumacılığı için kaliteli hammadde sağlanmış olacak, diğer yandan yıllardır ince birörnek yapağı sağlanmaya çalışılan kumaş sanayinde bu yapağıların kullanım şansı ortaya çıkacaktır. Sonuç olarak önemli halı tipi yapağı üreten ülkeler arasıda yer alan Ülkemizde, ıslahı en kolay verimlerden olan yapağı verimi ve özelliklerine seleksiyon çalışmalarında yer verilmesi gerekir. Çalışmalarda yapağı verimi artırılmaya çalışılırken birörnek yapağı üretmenin yolları aranmalıdır. Ancak gerek yapağı özellikleri arası, gerekse yapağı verimiyle diğer verimler arası ilişkiler göz ardı edilmemelidir. KAYNAKLAR 1. Sarı, Ö., 1982. Yün Liflerinin Oluşumu ve Yapısı. E.Ü. Fak.Yay.No. 420, İzmir. 2. Turner, H.T., 1971. Exotic Sheep Breeds of Possible Value in North Australia. Wool Tech. and Sheep Breed., XVIII (1): 42-49. 3. Tellioğlu, S., 1983. Halı Yapağısı Orijini, Özellikleri, Kalitesi ve Üretimi. Uluslararası Akdeniz Bölgesi Koyun ve Yetiştiriciliği Sempozyumu (17-21 Ekim), Ankara. 4. Bhave, P.V., Mohata, M.C.,Jatkar, P.R., 1987. Study of Wool From Magra Sheep With Special Refarence to Carpet Woll. Wool and Woolens of India, Jan-March: 25-28. 5. Lewer, R. P., Rae, A. L., Wickham, G. A., 1983. Analysis of Records of a Parandale Flock. IV. Estimates of Genetic and Phenotypic Parameters for Mature Ewes. New Zealand Jour. of Agric. Res., 26:309-314. 6. Davis, G.P., Kinghorn, B.P., 1986. Genetic and Phenotypic Parameters for Growth, Wool Production and Reproduction Traits in a Line of Merino Sheep. In 3 rd World Cong. on Genetics. Apl. to Livestock Prod. (July 16-21), 145-150. 7. James, P. J., Ponzoni, R.W., Walkley, J. R. W., Whiteley, K. J., 1990. Genetic Parameters for Wool Production and Quality Traits in South Australian Merino of the Collinsville Family Group. Aust. J. Agric. es., 41: 583-594 8. Cottle, D. J., Eppleston, J., Roberts, E. M., 1991. Fleece Traits to be Considered in Merino Sire Evaluation Schemes. Wool Tech. and Sheep Breed., June/July: 88-90. 9. Gajbhiye, P. U., Johar, K. S., 1987. Genetic Variability in Wool Quality Traits of Magra Sheep. Indian J. of Anim. Sci., 57(4): 336-338. 598

10. Mc Guirk, B. J., 1983. Genetic Selection for Wool Production. In: Sheep Production, Ed. W. Haresing, Butterworths.. Chopra, S. C., Chopra, S. C., 1972. Heritabilities of Wool Traits in Nali and Lohi Sheep. Indian J. of Anim. Sci., 42(8): 566-569. 12. Vanlı, Y., 1983. Atatürk Üniversitesi Morkaraman Sürüsünde Yapağı ve Süt Verim Özelliklerinin Fenotipik ve Genetik Parametre Tahminleri. II. Genetik Parametrelerin Tahmini. A.Ü. Zir. Fak. Der., 14(3-4): 77-90. 13. Mortimer, S. I., 1987. Australian Estimates of Genetics Parameters for Wool Production and Quality Traits. In: Merino Improvement Programs in Australia. (Ed. B. J. McGuirk), pp. 159-173. AWC, Melborne. 14. Chopra, S. C., Chopra, S. C., 1972. Correlations Among Wool Traits in Nali and Lohi Sheep. Indian J. of Anim. Sci., 42(8): 569-575. 15. Ponzoni, R. W., Rogan, I. M., James, P. J., 1990. Genetic Improvement of Apparel and Carpet Wool Production. Proceedings of The 4 th World Cong. on Genetics Apl. to Livestock Prod. (23-27 July): 149-166. 16. Altın, T., 1991. Yapağı Islahı. Doktora Semineri. YYÜ Fen Bil. Ens. Van. 17. Altın, T., Okut, H., 1996. Karakaş Kuzu Yapağılarında Uzunluk ve İncelik Bakımından Üniformite. Tr. J. of Vet. and Anim. Sci., 20: 405-410. 18. Rottenbury, R. A., Bow, M. R., Allen, D. J., 1980. Staple Length Variation in Merino Flocks. Wool Tech.and Sheep Breed., XXVIII : 25-29. 19. Kott, R. W., Mc Inerney, M. J., Colman, K. l., Thomas, V. M., 1988. Variation in Wool Fiber Diameter Yearling Targhee Rams., Sid Res. Jour., Spring: 10-14. 20. Andrews, M. W., Rottenbury, R. A., 1975. Fi bre Length Variation in Wool. Wool Tech.and Sheep Breed., XXII : 27-30 21. Hansford, K. A., 1992. Fibre Diameter Distribution: Implications for Wool Production. Wool Tech.and Sheep Breed., March/April: 2-9. 22. Özsoy, M.K., Emsen, H., Hanoğlu, H., 1989. Tuj Yapağılarının Halı Tipi Yapağı Özelliklerine Göre Değerlendirilmesi. Doğa Türk Vet. ve Hay. Der., 13(3):294-310. 23. Tellioğlu, S., 1980. İvesi Yapağılarının Resilyans Değerleri Üzerinde Bir Araştırma. A.Ü. Zir. Fak. Der., (3-4): 15-20. 599