ESKİŞEHİR ENDÜSTRİYEL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.

ESKİŞEHİR ENDÜSTRİYEL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. ESKİŞEHİR İLİ, ODUNPAZARI İLÇESİ ESKİŞEHİR OSB TEKNOLOJİ BULVARI 13. CADDE 118 NOLU ADA VE 10 NOLU PARSEL ESKİŞEHİR OCAK 2016 ESÇEV MÜHENDİSLİK ÇEVRE DANIŞMANLIĞI MADENCİLİK İNŞAAT TAAHHÜT SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 71 EVLER MH. ALİZE SK. NO: 28 ODUNPAZARI/ESKİŞEHİR Tel: +90 222 400 0 300 Fax: +90 222 400 0 600 Web: www.escev.com.tr Mail: info@escev.com.tr

PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON 02222361217 FAX 02222361218 GSM 05303418283 EMAİL PROJENİN ADI PROJENİN BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ(İLİ, İLÇES, MEVKİİ) NACE KODU PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ(SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GURUBUNUN ADI PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GURUBUNUN ADRESİ TELEFONU VE FAX NUMARALARI PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ(GÜN, AY, YIL) ESKİŞEHİR ENDÜSTRİYEL ENERJİ ESKİŞEHİR İLİ, ODUNPAZARI İLÇESİ, ESKİŞEHİR OSB. TEKNOLOJİ BULVARI 13. CADDE fatih.manisaligil@eee.com.tr GÜNEŞ ENERJİ SANTRALİ (İLK ETAP 1 MW, NİHAİ TOPLAM 3MW) 8.850.000 TL (3MW İÇİN) ESKİŞEHİR İLİ, ODUNPAZARI İLÇESİ, ESKİŞEHİR OSB. TEKNOLOJİ BULVARI 13. CADDE 118 NOLU ADA, 10 NOLU PARSEL 42 22 02 ENERJİ SANTRALLERİ İNŞAATI (HİDROELEKTRİK SANTRALİ, TERMİK SANTRAL, NÜKLEER ENERJİ ÜRETİM SANTRALLERİ VB.) 25.11.2014 TARİHLİ VE 29186 SAYILI RG DE YAYIMLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİREN ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ EK-II LİSTESİ MADDE 45- KURULU GÜCÜ 1-10 MWE OLAN GÜNEŞ ENERJİSİ SANTRALLERİ (ÇATI VE CEPHE SİSTEMLERİ HARİÇ) ESÇEV MÜHENDİSLİK ÇEVRE DANIŞMANLIĞI MADENCİLİK İNŞ. TAAH. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 71 EVLER MAHALLESİ ALİZE SOKAK NO:28 ODUNPAZARI ESKİŞEHİR TEL: (222) 400 0 300 FAX: (222) 400 0 600 OCAK.2016 ii

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ------------------------------------------------------------------------------------------ iii TABLOLAR DİZİNİ ----------------------------------------------------------------------------------- iv EKLER ---------------------------------------------------------------------------------------------------- vi PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ ------------------------------------------------------- vi 1.PROJENİN ÖZELLİKLERİ ------------------------------------------------------------------------ 3 a.projenin Ve Yerin Alternatifleri ----------------------------------------------------------------------------- 3 b.projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı - 5 c.doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) 10 ç. Atık Miktarı (Katı, Sıvı Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri ---- 13 d.kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski ------------------------- 30 2.PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ -- 34 a.mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi Vb.)34 b.ek-v Deki Duyarlı Yöreler Listesi ------------------------------------------------------------------------ 35 3.PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER ---------------------------------------------------------------------------- 56 NOTLAR ve KAYNAKLAR ------------------------------------------------------------------------- 63 EKLER ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 64 iii

TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1.1 Yıllık Üretim Kapasitesi 8 Tablo 1.2 Tesise Ait Planlanan Bölümlerin Yüzölçümleri 9 Tablo 1.3 Proje bedeli 9 Tablo 1.4 Proje Alanını Sınırlayan Noktaların Koordinatları 10 Tablo 1.5 Su Kullanımı ve Miktarı 12 Tablo 1.6 Atık Su Oluşumu ve Miktarı 14 Tablo 1.7 Teçhizat Tipi ve Bunların Güç Seviyesine Uygun Ses Gücü Seviyeleri 20 Tablo 1.8 İnşaat Aşaması Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri 21 Tablo 1.9 İnşaat Aşaması Mesafeye Bağlı Gürültü Değişimi 22 Tablo 1.8 Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri 23 Tablo 1.11 Yükleme, Nakliye, Boşaltma Aşamalarının Emisyon Faktörleri 26 Tablo 1.12 Motorin Yakıtının Özellikleri 27 Tablo 1.13 İş Makinelerinin Birim Zamanda Kullandıkları Yakıt Miktarları 27 Tablo 1.14 Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenme Faktörleri 28 Tablo 1.15 Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri ve Uyarı Eşikleri 28 Tablo 2.1IUCN The World Conservation Union Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri 42 Tablo 2.2 Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin Sözleşme 42 Tablo 2.3 Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruması Sözleşmesi 42 Tablo 2.4 Flora Türleri İçin Habitat Sınıfları 43 Tablo 2.5 Endemizim 43 Tablo 2.6 Proje Alanı Flora Türleri 44 Tablo 2.7 Demirsoy, A., (1996) a Göre Red Data Book Kategorileri 47 Tablo 2.8 Proje sahasında bulunan omurgasız hayvanlar 47 Tablo 2.9 Proje sahasında bulunan İki yaşamlılar 48 Tablo 2.10 Proje sahasında bulunan sürüngen türleri 48 Tablo 2.11 Proje sahasında bulunan kuş türleri 48 Tablo 2.12 Fauna Türleri İçin Populasyon Yoğunlukları 48 Tablo 2.13 Proje sahasında bulunan memeli hayvanlar 49 iv

ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1.1 Eskişehir Güneş Enerjisi Potansiyeli..3 Şekil 1.2 Eskişehir Merkez Global Radyasyon Değerleri (Kwh/M2-Gün)... 3 Şekil 1.3 Eskişehir Merkez Güneşlenme Süreleri (Saat).3 Şekil 1.4 Eskişehir Merkez Pv Tipi-Alan-Üretilebilecek Enerji (Kwh-Yıl)... 3 Şekil 1.5 Güneş Enerjisi Santrali İş Akış Şeması... 5 Şekil 1.6. Örnek İş Akım Şeması... 6 Şekil 1.7 Örnek Panel Görünümü... 6 Şekil 1.8 Örnek Evirici... 7 Şekil 1.9 Örnek Destek Sistemi... 7 Şekil 1.10 Örnek Diğer Ekipmanlar... 8 Şekil 1.11 İnşaat Aşaması Mesafelere Göre Gürültü Dağılımı... 23 v

EKLER Ek-1 TesisKoordinatları, Ek-2 1.a.1/25.000 Ölçekli Topografik Harita 1.b. Jeolojik Harita 1.c. 1/1000 ve 1/5000 Ölçekli Mer i İmar Planı ve Notları 1.ç. Aplikasyon Krokisi 1.d. Deprem Haritası 1.e. Yer Bulduru Haritası 1.f. Vaziyet Yerleşim Planı 1.g. Proje Alanı Fotoğrafları 1.h. OSB den alınan kiralanmasına dair yazı ve Tapu 1.ı. OSB Görüş Yazısı 1.j. Sızdırmaz Fosseptik Planı 1.k. Dekont ve Yer Tespit Dilekçesi vi

PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ Eskişehir Endüstriyel Enerji Elektrik Üretim A.Ş., Eskişehir ili, Odunpazarı ilçesi, Eskişehir OSB. Teknoloji Bulvarı 13. cadde adresinde, İ25A23C4A-İ25A23C4D pafta, 118 ada, 10 nolu parsel üzerinde 57.004 m 2 alanda ilk etapta 1 MW olmak üzere toplam 3 MW güce sahip Güneş Enerji Santrali (G.E.S.) konusunda faaliyet yapmayı planlamaktadır. İşletme yukarıda belirtilen adreste kiracı olarak faaliyet gösterecektir. Proje alanının kiralanmasına dair OSB den alınan yazı ve tapu Ek-2)1.h. de sunulmuştur. Proje alanına ait koordinatlar Ek-1 de verilmiştir. Söz konusu faaliyetin gerçekleştiği arazi, sanayi bölgesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Konu ile ilgili proje alanı işaretlenmiş 1/1000 ve 1/5000 Ölçekli İmar Planları ve Notları Ek-2) 1.c de verilmiştir. Proje alanında 1 adet beton köşk, 1 adet idari bina ve güneş enerji panelleri için alanlar bulunmaktadır. Tesise ait Aplikasyon Krokisi Ek-2) 1.ç. de sunulmuştur. Söz konusu Güneş Enerji Santrali projesinin uygunluğu ile ilgili Eskişehir Organize Sanayi Bölgesinden Alınan 23.10.2015 tarih ve 4131 sayılı yazı Ek-2) 1.ı. de sunulmuştur. Yapılması planlanan Güneş Enerji Santrali (G.E.S.) faaliyetinde 4400 adet panel, 260 watt panel gücü, 33+1 adet inverter, 30+10 kw inventer gücü olmak üzere ilk etapta 1 MW güce sahip yaklaşık 1.460.000 kwh yıllık elektrik üretilmesi planlanmaktadır. Projenin inşaat aşaması, makine ekipman alımı ve kurulumuna ait toplam proje bedeli 1MW tesis için 2.950.000 TL ve 3 MW tesis için 8.850.000 TL dir. Tesiste inşaat aşamasında ve işletme aşamasında çalışan personelin içme suyu ihtiyacı tedarikçilerden damacanalar ile kullanma suyu ihtiyacı OSB şebekesinden temin edilecektir. Proseste su kullanımı söz konusu değildir. İşletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular EOSB ye ait Atıksu Arıtma Tesisine gönderilecektir. İnşaat aşamasında oluşacak atık sular fosseptik çukurunda biriktirilecektir. Fosseptikte biriktirilen evsel nitelikli atıksular belirli periyotlarda vidanjör yardımı ile çekilerek bertaraf edilecektir. Faaliyetin inşaat aşamasında kullanılan iş makinelerinde motorin kullanacak olup, kullanılacak yakıt en yakın petrol istasyonundan karşılanacaktır. Tesis Güneş Enerji Santrali (G.E.S.) olduğu için elektrik tüketimi olmayıp aksine elektrik enerjisi üretimi söz konusudur, üretilen elektrik enerjisi OSB ye ait Dağıtım Sistemi Nakil Hattına iletilecektir. İdari Binada kullanılacak elektrik G.E.S bünyesinden karşılanacaktır. 1

Tesiste günde; günışığı gördüğü sürece (ortalama güneşlenme süresi 7,2 saat/gün), yılda; 365 gün çalışacak olup toplamda 3 personelin; 1 kişi 24 saat boyunca, 2 kişi ise gün ışığını gördüğü sürelerde (mesai saatlerinde) görev alması planlanmaktadır. Tesisin inşaat işlemlerinin 180 gün içinde bitmesi planlanmakta olup günde 10 saat toplamda 10 personelin çalışması düşünülmektedir. Faaliyet alanı Karacahöyük Kasabasına 2 km mesafede olup, en yakın yerleşim yeri 1,5 km mesafede yer almaktadır. Tesis sanayi alanı içerisinde yer almakta olup karayolları ile bağlantısı bulunmaktadır. Faaliyet yerine ulaşım; 1,5 km mesafedeki Çevre Yolu (Ankara Eskişehir Otoyolu) üzerinden yapılmaktadır. Tesis 25 Kasım 2014 tarihli ve 29186 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında EK-II Listesi Madde 45- Kurulu gücü 1-10 MWe olan güneş enerjisi santralleri (çatı ve cephe sistemleri hariç) başlığı altında değerlendirilmektedir. Üretim sürecinde tesisin toplam kapasitesinde değişiklik veya artış olması durumunda proje tanıtım dosyası yenilenip Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne başvurulacaktır. Tesiste 25 Kasım 2014 tarihli ve 29186 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Proje tanıtım dosyası bu kapsamda hazırlanmış olup detaylı bilgileri ilgili bölümler ve başlıklar altında sunulmuştur. 2

1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ a. Projenin Ve Yerin Alternatifleri Söz konusu Güneş Enerji Santrali projesinin uygunluğu ile ilgili Eskişehir Organize Sanayi Bölgesinden Alınan 23.10.2015 tarih ve 4131 sayılı yazı Ek-2) 1.ı. de sunulmuştur. Güneş enerjisi sistemleri çevreye zararlı gazlar vermeyen, tükenmeyen bir enerji türüdür. Çevreye zarar vermediği, tükenmeyen ve çok ucuz bir enerji kaynağı olduğu için güneş panelleri hergün artan bir yaygınlıkta kullanılmaktadır. Güneş pil ya da panelleri elektrik şebekesinden uzak bölgelerde, bedava elektrik sağlamaktadır. Bununla beraber çevreye zarar vermeden enerji kullanmak isteyen birçok kişi güneş panellerini tercih etmektedir. Güneşlenme süresi uzun olan Türkiye, güneş enerjisinden elektrik üretimi açısından oldukça avantajlı bir konumdadır. Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası na göre proje yeri olan Eskişehir ili Merkez ilçesi olan Odunpazarında, yıllık ortalama 1500-1550 kwh/m2 güneş radyasyonu ile güneş santrali kurmak için elverişli bir bölgedir. (kaynak: http://www.eie.gov.tr/mycalculator/default.aspx). Şekil 1.1 Eskişehir Güneş Enerjisi Potansiyeli Şekil 1.2 Eskişehir MERKEZ Global Radyasyon Değerleri (KWh/m2-gün) Şekil 1.3 Eskişehir MERKEZ Güneşlenme Süreleri (Saat) Şekil 1.4 Eskişehir MERKEZ PV Tipi-Alan-Üretilebilecek Enerji (KWh-Yıl) 3

Faaliyetin yapılması planlanan alanın alternatifinde; topografyası, jeolojik konumu, güneşlenme süresinin yanı sıra etken olan diğer hususlar, ekonomik yeterlilik, ekonomik oranda işletmecilik kapasitesine ulaşabilme ve iş güvenliği sağlayabilmektir. Ayrıca tesis alanının Sanayi Alanı içerisinde olması söz konusu yeri avantajlı kılmaktadır. Dünyadaki bilimsel ve teknolojik çalışmalar ile elde edilen bilgiler sürekli takip edilerek, sisteme uyarlama yapılacak, çevre ve ekonomik açıdan faydalar sağlamaktır. Proje sanayi bölgesinde olduğu için avantajlı görünmektedir. Proje alanın, tarıma elverişsiz ve tarımsal bütünlüğü bozmayan arazi olması, şebeke hattına yakın olması, ulaşımı rahat olması gibi faktörler göz önünde bulundurulursa proje sahasının alternatifsiz olduğu görülmektedir. Eskişehir Endüstriyel Enerji Elektrik Üretim A.Ş., sanayi bölgesi içinde yer alması itibariyle de çevresel etkileri yok denecek kadar az oldukça düşük bir düzeyde kalmaktadır. Tesis sahasının yerleşim alanlarından ayrılmış olması, etki alanının içinde önemli doğal ve tabi kaynaklarının olmayışı da proje sahasının yer seçiminin doğru olduğunu göstermektedir. 4

b. Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı b.1. Projenin İş Akış Şeması ve Teknolojisi KURULUM ÇALIŞMALARI GÜNEŞ IŞINLARININ GELMESİ FOTOVOLTAİK GÜNEŞ PANELLERİ PANELDEN ALINAN AKIMIN DOĞRU AKIMA ÇEVRİLMESİ EVİRİCİ (İNVERTER) ALTERNATİF AKIM TUTUCU PANEL YÜKSELTİCİ TRAFO OSB ELEKTRİK DAĞITIM SİSTEMİ Şekil 1.5 Güneş Enerjisi Santrali İş Akış Şeması Güneş hücreleri (fotovoltaik hücreler), yüzeylerine gelen güneş ışığını doğrudan elektrik enerjisine dönüştüren yarıiletken maddelerdir. Yüzeyleri kare, dikdörtgen, daire şeklinde biçimlendirilen güneş hücreleri alanları genellikle 100 cm² civarında, kalınlıkları ise 0,1-0,4 mm arasındadır. Güneş hücreleri fotovoltaik ilkeye dayalı olarak çalışırlar, yani üzerlerine ışık düştüğü zaman uçlarında elektrik gerilimi oluşur. Hücrenin verdiği elektrik enerjisinin kaynağı, yüzeyine gelen güneş enerjisidir. Güneş enerjisi, güneş hücresinin yapısına bağlı olarak % 5 ile % 30 arasında bir verimle elektrik enerjisine çevrilebilir. Güç çıkışını artırmak amacıyla çok sayıda güneş hücresi birbirine paralel ya da seri bağlanarak bir yüzey üzerine monte edilir, bu yapıya güneş hücresi modülü ya da fotovoltaik modül adı verilir. Güç talebine bağlı olarak modüller birbirlerine seri ya da paralel bağlanarak bir kaç Watt'tan mega Watt'lara kadar sistem oluşturulur. 5

İstenen enerji miktarına göre güneş paneli ve sayısı belirlenir. Güneş olmadığı zamanlarda ve şebekeye bağlantısı olmayan yerlerde enerjisiz kalmamak için akü grubu sisteme dahil edilir. Akünün aşırı şarj ve deşarj olarak zarar görmesini engellemek için akü şarj regülatörü kullanılır. Şarj regülatörü akünün durumuna göre, güneş pillerinden gelen akımı keser ya da yükün çektiği akımı keser. Şebekeye bağlı yerlerde akü kullanılmayabilir. Bu proje de doğrudan şebekeye bağlanacağı için akü kullanılmayacaktır. Evirici, alternatif akım istenen uygulamalarda panelde elde edilen doğru akım elektriğini alternatif akım elektriğine dönüştürmek için kullanılır. Bu projede şebekeye alternatif akım verileceğinden eviriciler ( invertörler ) kullanılacaktır. Şekil 1.6. Örnek İş Akım Şeması Fotovoltaik (Solar) Paneller Güneş ışınlarını elektrik enerjisine çeviren cihazdır. Verimleri panel tipine göre değişmekle birlikte % 15-20 arasındadır. Türkiye şartlarında güneşlenme süresi; kışın 5 saat, sonbaharda 7 saat ve yazın 11 saattir. Paneller, ortam koşullarının elverişli olması durumunda nominal güçlerini üretebilirler. Panel camının kirli olması, güneş ışınlarının geliş açısının dik olmaması, havanın çok sıcak veya çok soğuk olması panel verimini düşürecektir. Bu yüzden hesaplanan güç değerinin biraz yukarısında bir değerde panel kullanmak uygun olacaktır. Proje kapsamında ilk aşamada 1 MW tesis için toplam 4.400 panel kullanılacaktır. Sonraki aşamada 3MW tesis için toplam 13.200 adet panel olacaktır. Şekil 1.7 Örnek Panel Görünümü 6

Evirici Doğru akım enerjisini alternatif akım enerjisine çevrilmesine yarayan cihazlardır. Genel olarak tam sinüs çıkışı veren ve vermeyen olmak üzere iki çeşit evirici bulunmaktadır. Hassas yüklerin bulunduğu sistemlerde tam sinüs çıkışı verebilen eviricilerin kullanılması gereklidir. Evirici gücü, sistemde aynı anda çalışabilecek yüklerin güç değerleri toplanarak elde edilir. Şekil 1.8 Örnek Evirici Proje kapsamında ilk aşamada 1 MW tesis için toplam 34 evirici kullanılacaktır. Sonraki aşamada 3MW tesis için toplam 102 adet evirici kullanılacaktır. Destek Sistemleri Panellerin sabit açı ile yüzeye sabitlenmesi ve rüzgar, kar yükü oluşturacak hava koşullarından etkilenmemesi için genellikle alüminyumdan yapılan destek sistemleri kullanılır. Destek sistemleri proje yerinin jeolojik özelliklerine göre doğrudan çakma yöntemi ile monte edilebileceği gibi, betonarme yapılar ile güçlendirilebilirler. Proje kapsamında ilk aşamada 1 MW tesis için Sonraki aşamada 3MW tesis içinde aynı şekilde yapılacaktır. Diğer Ekipmanlar Şekil 1.9 Örnek Destek Sistemi Sistemde kullanılması gereken diğer elemanlar kablolar ve sigortalardır. Ayrıca sistemi izleyebilmek için çeşitli elektronik devreler de kullanılabilir. Sigorta ve kablo seçimi sistemin düzgün çalışabilmesi için son derece önemlidir. Kablo seçiminde gerilim düşümü de dikkate alınmalıdır. 7

b.2.projenin Kapasitesi Şekil 1.10 Örnek Diğer Ekipmanlar Kurulması planlanan ilk aşamada 1 MW nihai aşamada 3MW elektrik üretim tesisinde; 1 MW için 4400 adet fotovoltaik panel ve her biri 40 kw olan 34 adet evirici (invertör) 3 MW için 13.200 adet fotovoltaik panel ve her biri 40 kw olan 102 adet evirici (invertör) kullanılacaktır. Böylece proje kapsamında üretilecek elektrik, trafolar ile orta gerilim seviyesine yükseltilecek ve dağıtım şirketine ait en yakın hatlara saplanma yöntemi ile bağlanarak sisteme aktarılacaktır. Tablo 1.1 Yıllık Üretim Kapasitesi Kurulması Planlanan 1MW GES (İlk Etap) Kurulması Planlanan 3MW GES (Nihai) Paneller (adet) 4400 adet 13200 adet Paneller Güç (W) 260 watt 260 watt İnverter (adet) 33 + 1 Adet 99 + 3 Adet İnverter Güç (kw) 30 kw + 10 kw 30 kw + 10 kw Tesis toplam kurulu gücü AC (kwe) 1000 kw 3000 kw Yaklaşık Yıllık Elektrik Üretim Miktarı (kwh) Yıllık Çalışma Süresi Günlük Çalışma Süresi 1.460.000 4.380.000 365 gün Gün Işığını Gördüğü Sürece (ortalama güneşlenme süresi 7,2 saat/gün) b.3. Projenin Kapladığı Alan Eskişehir Endüstriyel Enerji Elektrik Üretim A.Ş., Eskişehir ili, Odunpazarı ilçesi, Eskişehir OSB. Teknoloji Bulvarı 13. cadde adresinde, İ25A23C4A-İ25A23C4D pafta, 118 ada, 10 nolu parsel üzerinde kurulması planlanan ilk aşamada 1 MW nihai aşamada 3MW elektrik üretim tesisinde 57.004 m 2 alanda panellerin her birinin kapladığı alan yaklaşık 4,1 m 2 olduğundan; 1 MW için 4400 adet fotovoltaik panellerde 18.000 m 2 alan 3 MW için 13.200 adet fotovoltaik panellerde 54.000 m 2 alan kullanılacaktır. Tesis edilecek beton köşk binası içinde 1 adet trafo giriş hücresi (asgari yük taşıyıcılı giriş), 1 adet ölçü hücresi, 1 adet kesicili trafo çıkış hücresi ve Trafo +AG pano olacaktır. Tesise ait Yerleşim Planı Ek-2) 1.f. de sunulmuştur. 8

Tablo 1.2 Tesise Ait Planlanan Bölümlerin Yüzölçümleri Kapladığı Alan m2 Toplam Arazi 57.004 Paneller İçin Kullanılacak Arazi 18.000 (1 MW) 54.000 (3MW) İdari Bina (prefabrik) 100 Beton Köşk 25 b.4. Çalışan Personel Sayısı Tesiste günde; günışığı gördüğü sürece (ortalama güneşlenme süresi 7,2 saat/gün), yılda; 365 gün çalışacak olup toplamda 3 personelin; 1 kişi 24 saat boyunca, 2 kişi ise gün ışığını gördüğü sürelerde (mesai saatlerinde) görev alması planlanmaktadır. Tesisin inşaat işlemlerinin 180 gün içinde bitmesi planlanmakta olup günde 10 saat toplamda 10 personelin çalışması düşünülmektedir. b.5. Proje Bedeli Projenin inşaat aşaması, makine ekipman alımı ve kurulumuna ait toplam proje bedeli 1MW tesis için 2.950.000 TL ve nihai toplam 3 MW tesis için 8.850.000 TL dir. Tablo 1.3 Proje bedeli Malzeme Adet/Set Toplam Fiyat (USD) DC Elektrik İşleri Panel 4400 $ 477.720 İnvertor 33 $ 69.222 DC Kablo 16 Km $ 15.000 Topraklama iletkeni/ yıldırım koruma 1 $ 15.000 Fens, Kamera, aydınlatma sistemi 1 $ 20.000 İthalat Ürünleri Nakliyesi, Gümrük Masrafı 1 $ 40.000 AC Elektrik İşleri: OG Hücre ve İçindeki Müştemilatı (Kesici vs.) 1 $ 17.000 Trafo 1 $ 15.300 AC Kablo 5x16mm² Bakır 2.5 KM $ 20.000 Trafo öncesi AC kablo toplama panoları, Kösk,OG kablo, OG kablo Başlık, ENH 34 KV- 500m, Kok Hücre Bağlantısı, Uzaktan izleme, Güneş Ölçüm $ 68.000 İstasyonu, Data Loger (ABB inverter'a uyumlu), enerji analizörü kayıt/takip v.s, Konstriksiyon Malzemeleri GES konstriksiyonu $ 120.000 Kablolama, borulama ve bağlama $ 10.000 Muhendislik izinler 1 $ 30.000 Saha Calişmaları 1 $ 50.000 Tüm ekipman Montajı ve devreye alma 1 $ 50.000 1 MW TESİS İÇİN TOPLAM 1.017.242 $ 2.950.000 TL 3 MW TESİS İÇİN TOPLAM 8.850.000 TL 1 USD=2.90 TL baz alınmıştır. 9

Türü vb.) c. Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Arazi Kullanımı Eskişehir Endüstriyel Enerji Elektrik Üretim A.Ş., Eskişehir ili, Odunpazarı ilçesi, Eskişehir OSB. Teknoloji Bulvarı 13. cadde adresinde, İ25A23C4A-İ25A23C4D pafta, 118 ada, 10 nolu parsel üzerinde 57.004 m 2 alanda ilk etapta 1 MW nihai toplamda 3 MW güce sahip Güneş Enerji Santrali (G.E.S.) konusunda faaliyet yapmayı planlamaktadır. İşletme yukarıda belirtilen adreste kiracı olarak faaliyet gösterecektir. Söz konusu faaliyetin gerçekleştiği arazi, sanayi bölgesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Proje alanında 1 adet beton köşk, 1 adet idari bina ve güneş enerji panelleri için alanlar bulunmaktadır. Söz konusu Güneş Enerji Santrali projesinin uygunluğu ile ilgili Eskişehir Organize Sanayi Bölgesinden Alınan 23.10.2015 tarih ve 4131 sayılı yazı alınmıştır. Tesis yakın çevresi incelendiğinde etrafında sanayi için ayrılmış alanlar olduğu görülmektedir. Tesis yakınında Enkom Otomasyon, Makel AŞ, Arçelik gibi sanayi tesisleri bulunmaktadır. Faaliyet alanı Karacahöyük Kasabasına 2 km mesafede olup, en yakın yerleşim yeri 1,5 km mesafede yer almaktadır. Tesis sanayi alanı içerisinde yer almakta olup karayolları ile bağlantısı bulunmaktadır. Faaliyet yerine ulaşım; 1,5 km mesafedeki Çevre Yolu (Ankara Eskişehir Otoyolu) üzerinden yapılmaktadır. Proje alanına en yakın okul 1 km uzaklıktaki Türk Telekom Anadolu Teknik Lisesi ve en yakın hastane 6 km uzaklıktaki Yunus Emre Devlet Hastanesidir. sunulmuştur. İşletme alanının yer alacağı alanı sınırlayan noktaların takribi koordinatları Tablo 1.7 de Tablo 1.4 Proje Alanını Sınırlayan Noktaların Koordinatları Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik (Ondalık) D.O.M.: 33 D.O.M.: - Zon: 36 Zon Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM 1 296535 4403569 1 39,7561575 30,6245445 2 296749 4403567 2 39,7561910 30,6270391 3 296746 4403293 3 39,7537250 30,6270934 4 296582 4403283 4 39,7535931 30,6251844 5 296579 4403342 5 39,7541227 30,6251280 6 296528 4403339 6 39,7540833 30,6245338 7 296537 4403373 7 39,7543939 30,6246276 10

Su Kullanımı Tesiste inşaat aşamasında ve işletme aşamasında çalışan personelin içme suyu ihtiyacı tedarikçilerden damacanalar ile kullanma suyu ihtiyacı OSB şebekesinden temin edilecektir. İnşaat Aşaması Evsel Amaçlı Su İhtiyacı İnşaat aşamasında evsel amaçlı su ihtiyacı hesaplanmasında 10 işçi sayısı esas alınmıştır. Evsel amaçlı günlük su tüketiminin kişi başına 216 lt./kişi.gün(kaynak: 20.02.2014 tarih ve 16171 sayılı TUİK haber bülteni, www.tuik.gov.tr/prehaberbultenleri.do?id=16171) kabul edildiğinde; 10 kişi x 216 lt = 2160 lt/gün= 2,16 m 3 /gün su işletme aşamasındaki personel tarafından kullanılacaktır. Tozuma Engellemek Amaçlı Su İhtiyacı Güneş enerjisi santralinin inşaat aşamasında, paneller zemine yerleştirilmiş beton bloklara monte edilecektir. Beton bloklar, hazır beton olarak sahaya nakledilecek ya da beton mikseriyle getirilerek sahada kalıba dökülecektir, böylece beton için sahada su kullanılmayacaktır. Proje alanında idari bina ve beton köşk için temel kazma işlemi gerçekleşecektir. Bu esnada oluşacak tozların savrulmasını önlemek için mevsim şartlarına göre spreyleme yapılacaktır. Buna göre spreyleme de kullanılacak günlük su miktarı: Kazı yapılacak toplam alanı 125 m² (idari bina 100 m², beton köşk 25 m²) 125 m²/gün x 1,5 lt/m² x 1m³/1.000 lt = 0,1875 m³/gün İşletme Aşaması Evsel Amaçlı Su İhtiyacı İşletme aşamasında evsel amaçlı su ihtiyacı hesaplanmasında 3 işçi sayısı esas alınmıştır. Evsel amaçlı günlük su tüketiminin kişi başına 216 lt./kişi.gün(kaynak: 20.02.2014 tarih ve 16171 sayılı TUİK haber bülteni, www.tuik.gov.tr/prehaberbultenleri.do?id=16171) kabul edildiğinde; 3 kişi x 216 lt = 648 lt/gün= 0,65 m 3 /gün su işletme aşamasındaki personel tarafından kullanılacaktır. Proses Amaçlı Su Kullanımı Proseste üretim aşamasında su kullanılmamaktadır. Temizlik Amaçlı Su Kullanımı Fotovoltaik güneş enerjisi santrallerinde, su sadece PV yüzey temizliği için gereklidir. Yüzeyler özel temizleme ekipmanları kullanılarak silinerek temizlenir. Yıl içinde hava koşulları ve tozlanma durumu dikkate alınarak çok sayıda temizleme yapılması gerekebilir. Yaklaşık olarak her panelin yılda 6 defa temizlik göreceli varsayımından hareketle, temizlikte kullanılacak suyun günlük ortalama miktarı 1 ton civarında olacaktır. 11

Tablo 1.5 Su Kullanımı ve Miktarı İNŞAAT AŞAMASI İŞLETME AŞAMASI PERSONELDEN KAYNAKLI 2,16 m 3 /gün 0,65 m 3 /gün TOZUMAYI ENGELLEMEK İÇİN 0,1875 m 3 /gün - TEMİZLEMEDEN KAYNAKLI - 1 m 3 /gün TOPLAM 2,35 m 3 /gün 1,65 m 3 /gün Enerji Türü Faaliyetin inşaat aşamasında kullanılan iş makinelerinde motorin kullanacak olup, kullanılacak yakıt en yakın petrol istasyonundan karşılanacaktır. Tesis Güneş Enerji Santrali (G.E.S.) olduğu için elektrik tüketimi olmayıp aksine elektrik enerjisi üretimi söz konusudur, üretilen elektrik enerjisi TEİAŞ a ait Enerji Nakil Hattına iletilecektir. İdari Binada kullanılacak elektrik G.E.S bünyesinden karşılanacaktır. 12

ç. Atık Miktarı (Katı, Sıvı Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri Proje Tanıtım Dosyasının bu bölümünde faaliyetin inşaat ve işletme aşaması sırasında oluşabilecek atıklar ve bu atıkların özellikleri ayrı ayrı incelenmiştir. ç.1.sıvı Atıklar ç.1.1.inşaat Aşaması; ç.1.1.1.evsel Nitelikli Sıvı Atıklar İnşaat aşamasında işçinin kullanacağı suyun aynı oranda geri döneceği düşünülürse inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atık su miktarı 2,16 m 3 /gün dür. İnşaat aşamasında oluşacak atık sular fosseptik çukurunda biriktirilecektir. Fosseptikte biriktirilen evsel nitelikli atıksular belirli periyotlarda vidanjör yardımı ile çekilerek bertaraf edilecektir. Sızdırmaz Fosseptik Planı Ek-2)1.j. de verilmiştir. Evsel nitelikli sıvı ve fekal atıkların bertarafı, 19.03.1971 Tarih ve 13783 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik" hükümlerince belirlenmiş sızdırmasız fosseptik çukurunda depolanacak ve periyodik olarak faaliyet sahibince, vidanjör kiralanarak S.K.K.Y. hükümlerine göre bertaraf edilecektir. Doğaya serbest deşarj yapılmayacak ve bu konuda 30.03.2010 Tarih ve 27537 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. ç.1.1.1.tozumayı Önlemek Amaçlı Kullanılan Sudan Oluşacak Sıvı Atıklar Proje kapsamında, inşaat aşamasında kazı esnasında oluşabilecek tozu giderebilmek için mevsim şartlarına göre spreyleme yapılacaktır. Spreyleme yapılan su buharlaşma yoluşla atmosfere karışacak ve atıksu oluşmayacaktır. ç.1.2.işletme Aşaması; ç.1.2.1.evsel Nitelikli Sıvı Atıklar İşletme aşamasında evsel amaçlı su ihtiyacı hesaplanmasında 3 işçi sayısı esas alınmıştır. Evsel amaçlı günlük su tüketiminin kişi başına 216 lt./kişi.gün(kaynak: 20.02.2014 tarih ve 16171 sayılı TUİK haber bülteni, www.tuik.gov.tr/prehaberbultenleri.do?id=16171) kabul edildiğinde; 3 kişi x 216 lt = 0,65 m 3 /gün su işletme aşamasındaki personel tarafından kullanılacaktır. Kullanılacak suyun aynı oranda geri döndüğü düşünülürse evsel nitelikli atık su miktarı 0,65 m 3 /gün olacaktır. İşletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular EOSB ye ait Atıksu Arıtma Tesisine gönderilecektir. 13

ç.1.2.2.proses Kaynaklı Sıvı Atıklar Tesiste proses kaynaklı endüstriyel atıksu oluşmamaktadır. ç.1.2.3.temizlikten Kaynaklı Sıvı Atıklar Fotovoltaik güneş enerjisi santrallerinde, yıl içinde hava koşulları ve tozlanma durumu dikkate alınarak PV yüzey temizliği için kullanılan günlük 1 ton su buharlaşacağından dolayı atıksu oluşturmayacaktır. Proje dahilinde oluşacak her türlü atık su için, 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, (13 Şubat 2008 tarih ve 26786 sayılı RG, 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG yapılan değişiklikler, 24.04.2011 tarih ve 27914 sayılı RG yapılan değişiklikler,25.03.2012 tarih ve 28244 sayılı RG yapılan değişiklikler, 7.4.2012 tarih ve 28257 sayılı RG yapılan değişiklikler, 30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı RG yapılan değişiklikler,) hükümlerine uygun hareket edilecektir. PERSONELDEN KAYNAKLI Tablo 1.6 Atık Su Oluşumu ve Miktarı İNŞAAT AŞAMASI İŞLETME AŞAMASI Miktarı Bertarafı Miktarı Bertarafı EOSB ye ait 2,16 m 3 /gün Fosseptik 0,65 m 3 /gün Atıksu Arıtma Tesisi ç.2.katı Atıklar ç.2.1.inşaat Aşaması; ç.2.1.1.evsel Nitelikli Katı Atıklar İnşaatta 10 kişi çalıştığından ve kişi başına oluşabilecek günlük evsel katı atık miktarı 1,12 kg/kişi.gün (TÜİK, Belediye Katı Atık İstatistikleri Veri Tabanı, Atık Verileri, 2012, www.tuik.gov.tr) kabul edildiği göz önünde bulundurularak personelden kaynaklanan katı atık miktarı; 10 kişi * 1,12 kg/gün = 11,2 kg/gün olarak hesaplanmaktadır. Oluşacak evsel nitelikteki katı atıklar, işletme içerisinde çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacak ve belirli periyodlarda OSB nin katı atık toplama araçları tarafından düzenli olarak alınarak bertaraf edilecektir. Tesisten kaynaklanacak her türlü katı atığın yönetiminde, kaynağında özelliğine göre ayrılması, taşınması, bertaraftı vb. için 29314 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 02.04.2015 tarihinde yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. ç.2.1.2.ambalaj Atıkları Tesisin inşaat aşamasında oluşacak ambalaj atıkları yiyecek ve içecek ambalajları, temizlik 14

ürünleri vb. ambalajlarının atıkları şeklinde olacaktır. Bahsi geçen ambalaj atıklarının miktarı evsel nitelikli atıkların % 12,5 i kadar olacaktır. (www.tubitak.gov.tr, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Tematik Paneli, Cezmi Neyim Çevko Vakfı) 11,2 kg/gün * % 12,5 = 1,4 kg/gün olarak hesaplanmaktadır. Oluşacak bu ambalaj atıkları OSB ye verilerek bertaraf edilecektir. İnşaat aşamasından kaynaklanacak her türlü katı atığın yönetiminde, kaynağında özelliğine göre ayrılması, taşınması, bertaraftı vb. için 29314 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 02.04.2015 tarihinde yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine, her türlü ambalaj atığının yönetiminde 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. ç.2.1.3.hafriyat Atığı Arazi tasfiye çalışmalarında hafriyat atığı oluşması beklenmemektedir. Sadece kapalı alanların temel çalışmalarında hafriyat atığı oluşması beklenmektedir. İdari bina 100 m², beton köşk 25 m² kapalı alan inşa edilmesi planlanmaktadır. Toplam da 125 m 2 kapalı alan inşa edilecek olup inşaatlar prefabrik sistemde yapılacak olup, sadece planlanan tesisin temel kazma sırasında hafriyat atığı açığa çıkacaktır. Toplam Hafriyat Miktarı=Hafriyat Alanı x Hafriyat Derinliği Buna göre ; Tesis 125 m² alana kurulacak olup beton temel için takriben 3 m derinliğinde kazı yapılacak ve yaklaşık 375 m³ hafriyat toprağı açığa çıkacaktır. Hafriyatı yapılacak olan toprağın yoğunluğu 1,6 gr/cm³ kabul edildiğinde Toplam hafriyat miktarı=toplam Hafriyat Hacmi x Toprak Yoğunluğu = 375 m³ x 1,6 gr/cm³= 600 ton dur. Kazı çalışmalarında çıkan hafriyat inşaat alanlarında dolgu ve eğim düzeltilmesi şeklinde kullanılacaktır. Dolgudan artan malzemeler alan üzerine tesviye edilecektir. Alan dışına hafriyat malzemesi atılmayacaktır. İşletme süresince 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak çalışılacaktır. ç.2.1.işletme Aşaması; ç.2.1.1.evsel Nitelikli Katı Atıklar Tesisin işletme aşamasında çalışanlardan kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar, mutfak ve büro atıklarıdır. 15

Tesiste 3 kişi çalıştığından ve kişi başına oluşabilecek günlük evsel katı atık miktarı 1,12 kg/kişi.gün (TÜİK, Belediye Katı Atık İstatistikleri Veri Tabanı, Atık Verileri, 2012, www.tuik.gov.tr) kabul edildiği göz önünde bulundurularak personelden kaynaklanan katı atık miktarı; 3 kişi * 1,12 kg/gün = 3,36 kg/gün olarak hesaplanmaktadır. Oluşacak evsel nitelikteki katı atıklar, işletme içerisinde çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacak ve belirli periyodlarda OSB nin katı atık toplama araçları tarafından düzenli olarak alınarak bertaraf edilecektir. Tesisten kaynaklanacak her türlü katı atığın yönetiminde, kaynağında özelliğine göre ayrılması, taşınması, bertaraftı vb. için 29314 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 02.04.2015 tarihinde yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. ç.2.1.2.ambalaj Atıkları Proje konusu faaliyette işletme aşamaları sırasında oluşması muhtemel ambalaj atıkları yiyecek ve içecek ambalajları, kırtasiye işlemleri neticesinde oluşacak ambalaj atıkları, tesiste yapılacak temizlik işlemleri neticesinde temizlik ürünleri vb. ambalajlarının atıkları şeklinde olacaktır. Bahsi geçen ambalaj atıklarının miktarı evsel nitelikli atıkların % 12,5 i kadar olacaktır. 3,36 kg/gün * % 12,5 = 0,42 kg/gün olarak hesaplanmaktadır. Oluşacak bu ambalaj atıkları OSB ye verilerek bertaraf edilecektir. İşletme aşamasından kaynaklanacak her türlü katı atığın yönetiminde, kaynağında özelliğine göre ayrılması, taşınması, bertaraftı vb. için 29314 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 02.04.2015 tarihinde yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine, her türlü ambalaj atığının yönetiminde 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. ç.3.atık Yağlar ç.3.1.inşaat Aşaması; ç.3.1.1endüstriyel Atık Yağ İnşaat için kullanılan araçların yağ değişimleri ve bakımları yetkili servislerde yapılacaktır. Kullanılan makinaların bakımları ise yetkili bakım firmaları tarafından yapılacaktır. İnşaat esnasında atık yağ oluşmayacaktır. Oluşması halinde Atık yağların bertarafı için ilk önce analizi yaptırılarak kategorisi belirlenecektir. Atık yağlar, kategorilerine göre ayrı ayrı Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı RG ile 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG ile değişik, Son değişiklik Resmi Gazete Tarihi: 5.11.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28812) hükümlerince belirtilen 16

şartlara uygun zemini sızdırmaz, üstü ve etrafı kapalı, dökülmelere karşı etrafa dağılmasını önleyecek şekilde ızgaralar ile çevrilmiş ve toplama kanalı ile toplayacak şekilde hazırlanmış geçici depolama alanında ağzı kapalı varillerde 6 ayı geçmeyecek şekilde bekletilerek Bakanlıkça lisans verilmiş firmalara verilerek bertaraf edilecektir. ç.3.1.2. Bitkisel Atık Yağ İnşaat aşamasında yemek ihtiyacı yemek firması ile karşılanacaktır. Bu nedenle bitkisel atık yağ oluşumu söz konusu olmayacaktır. Oluşması halinde 19.04.2005 Tarih ve 25791 Sayılı Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 Tarih ve 27537 sayılı değişiklik, Son değişiklik Resmi Gazete Tarihi: 5.11.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28812 yönetmeliğine göre diğer atık madde ve çöplerden ayrı olarak biriktirilecek ve sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı bidon, konteyner ve tank gibi toplama kapları kullanılacaktır. Biriktirilecek bitkisel atık yağlar lisanslı taşıyıcılarla lisanslı geri kazanım veya bertaraf tesislerine gönderilecektir. ç.3.2.işletme Aşaması; ç.3.2.1.endüstriyel Atık Yağ Tesiste, kuru tip trafo kullanılacaktır. Bu tip trafolarda atık yağ oluşumu söz konusu değildir. Bu nedenle faaliyet amaçlı herhangi bir atık yağ oluşumu beklenmemektedir. İşletmeye hizmet verecek araçların bakım-onarımı, yağ ve filtre değişimi bakım istasyonlarında yaptırılacaktır. Oluşması halinde Atık yağların bertarafı için ilk önce analizi yaptırılarak kategorisi belirlenecektir. Atık yağlar, kategorilerine göre ayrı ayrı Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı RG ile 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG ile değişik, Son değişiklik Resmi Gazete Tarihi: 5.11.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28812) hükümlerince belirtilen şartlara uygun zemini sızdırmaz, üstü ve etrafı kapalı, dökülmelere karşı etrafa dağılmasını önleyecek şekilde ızgaralar ile çevrilmiş ve toplama kanalı ile toplayacak şekilde hazırlanmış geçici depolama alanında ağzı kapalı varillerde 6 ayı geçmeyecek şekilde bekletilerek Bakanlıkça lisans verilmiş firmalara verilerek bertaraf edilecektir. ç.3.2.2. Bitkisel Atık Yağ Tesiste yemek ihtiyacı yemek firması ile karşılanmaktadır. Bu nedenle bitkisel atık yağ oluşumu söz konusu olmamaktadır. Oluşması halinde 19.04.2005 Tarih ve 25791 Sayılı Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 Tarih ve 27537 sayılı değişiklik, Son değişiklik Resmi Gazete Tarihi: 5.11.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28812 yönetmeliğine göre diğer atık madde ve çöplerden ayrı 17

olarak biriktirilecek ve sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı bidon, konteyner ve tank gibi toplama kapları kullanılacaktır. Biriktirilecek bitkisel atık yağlar lisanslı taşıyıcılarla lisanslı geri kazanım veya bertaraf tesislerine gönderilecektir. ç.4.atık Pil ve Akümülatörler Atık piller inşaat aşamasında ve işletme bünyesinde sürekli bir oluşum göstermemektedir. Ancak zaman içerisinde atık çıkışı oluşacaktır. Bu atık diğer atıklardan ayrı olarak toplanarak Taşınabilir Pil Üreticileri Ve İthalatçıları Derneği (TAP) ne veya toplama noktalarına teslim edilecektir. Tesiste inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak olan araçların bakım ve onarımları yetkili servis tarafından yapılacaktır. Faaliyet alanı içerisinde yapılması durumunda, ortaya çıkması muhtemel atık aküler için, Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı RG ile ve 3.3.2005 tarih ve 25744 sayılı Resmi Gazetede değişiklik, 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG ile yapılan değişiklik ve 05.11.2013 tarih ve 28812 sayılı Resmi Gazetede değişiklik ) hükümleri doğrultusunda proje alanı içerisinde taban sızdırmazlığı sağlanmış, kapalı bir ortamda muhafaza edilecek ve lisans almış geri kazanım firmasına verilerek bertarafı sağlanacaktır. ç.5.tıbbi Atıklar Tesiste inşaat ve işletme aşamasında revir bulunmayacaktır. Bu nedenle tesiste tıbbi atık oluşmayacaktır. Sağlık ile ilgili problemlerde en yakın sağlık kuruluşundan faydalanılacaktır. Tesisten kaynaklanacak her türlü tıbbi atığın yönetiminde, kaynağında özelliğine göre ayrılması, taşınması, bertarafı ve benzer işlemlerinde 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, 3.12.2011 tarih ve 28131 sayılı Resmi Gazetede yapılan değişiklik, 05.11.2013 tarih ve 28812 sayılı Resmi Gazetede yapılan değişiklik) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. ç.6.tehlikeli Atıklar ç.6.1.inşaat Aşaması; 15 01 10 kod kapsamında boya, tiner, vernik vb ürünlerin bulunduğu ambalajlar (kutular) kontamine olmuş ambalajlar olacaktır. Bu atıklar lisanslı bertaraf tesislerine gönderilerek bertaraf edilecektir. 18

15 02 02 kod kapsamında oluşan kontamine üstüpüler, bezler, giysiler oluşacaktır. İnşaat aşamasında bakım, temizlik vb. işlemler sonucu oluşacak kontamine üstüpü vb. atıklar diğer atıklardan ayrı toplanması ve atık sahasında geçici depolandıktan sonra Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak lisanslı bertaraf tesislerine gönderilerek bertarafı sağlanacaktır. ç.6.2.işletme Aşaması; 20 01 21 kod kapsamında oluşan atıklar lambalardan ve elektronik aksamlı makinelerden atık çıkışı kaynaklanacak Flüoresan lambalar ve diğer cıva içeren atıklar oluşacaktır, miktarının 1 kg/yıl olması düşünülmektedir. Bu atıklar, atık deposunda belirlenmiş alanında toplanıp, bertarafı lisanslı firmaya gönderilerek yapılacaktır. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı RG,04.09.2009 tarih ve 27339 sayılı RG değişiklik,03.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG değişiklik, 30.10.2010 tarih ve 27744 sayılı RG değişiklik,) Madde 9-m) Atıkların fabrika sınırları içinde tesis ve binalardan uzakta beton saha üzerine yerleştirilmiş sağlam, sızdırmaz, emniyetli ve uluslararası kabul görmüş standartlara uygun konteynırlar içerisinde geçici olarak muhafaza etmekle, konteynırların üzerinde tehlikeli atık ibaresine yer vermekle, depolanan maddenin miktarını ve depolama tarihini konteynırlar üzerinde belirtmekle, konteynırların hasar görmesi durumunda atıkları, aynı özellikleri taşıyan başka bir konteynıra aktarmakla, konteynırların devamlı kapalı kalmasını sağlamakla, atıklarını kimyasal reaksiyona girmeyecek şekilde geçici depolamakla, hükümleri gereğince tesiste bulunan atık alanı için tesis dışına alınacağı ve istenen atık alanı hükümlerine uyulacağı tesis yetkilisi tarafından taahhüt edilmiştir. Tesiste Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin yanı sıra, tesisten kaynaklanacak her türlü tehlikeli atığın yönetiminde, kaynağında özelliğine göre ayrılması, taşınması, bertaraftı vb. için 29314 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 02.04.2015 tarihinde yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacağı taahhüt edilmektedir. Tesiste işletme süresince oluşacak tüm tehlikeli atıklar uygun ara depolama bölgesinde depolanacak ve Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı RG ile 4/9/2009 tarih ve 27339 sayılı RG de yapılan değişiklik, 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG de yapılan değişiklik ve 30/10/2010 tarih ve 27744 sayılı RG de yapılan değişiklik ve Resmi Gazete Tarihi: 5.11.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28812 yapılan değişiklik) ne uygun olarak çevre izin ve lisanslı bertaraf tesislerine gönderilerek bertaraf edilecektir. Çevre Lisansı almış firmalara verilecek olan tehlikeli atıklar ile ilgili, Ulusal Atık Taşıma Formları doldurulacak, bahse konu formlar 5 yıl boyunca tesis bünyesinde saklanacak ve istenmesi 19

durumunda İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne ibraz edilecektir. ç.7.gürültü ç.7.1.inşaat Aşaması; İşletmenin inşaat aşamasında kullanılacak olan iş makinelerinden kaynaklanacak gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. İnşaat aşamasında kullanılacak olan iş makineleri ve ses gücü düzeyleri Tablo 1.7 de gösterilmiştir. Ekipmanların ses gücü düzeyleri, 22.01.2003 Tarih ve 25001 Sayılı Resmi Gazete de (27.05.2006 tarih ve 26180 sayılı değişiklik) yayımlanarak yürürlüğe giren Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik in 5. Maddesi nde verilen tabloda tanımlanan müsaade edilen ses gücü seviyelerine göre Tablo 1.15 de verilen formüllere göre hesaplanmış olup benzer faaliyetlerin verileri de göz önünde bulundurulmuştur. Teçhizatın tipi Tablo 1.7 Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyesine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri Net kurulu güç P (kw), Elektrik gücü P el ( 1 ) (kw), 3 Temmuz Uygulama kütlesi 2004 den itibaren m (kg), I. Safha Kesme genişliği L (cm) Sıkıştırma makineleri (titreşimli silindirler, titreştirici levhalar, titreşimli çekiçler) Paletli dozerler, paletli yükleyiciler, paletli kazıcı yükleyiciler Tekerlekli dozerler, tekerlekli yükleyiciler, tekerlekli kazıcı-yükleyiciler, damperli kamyonlar, greyderler, yükleyici tipli toprak doldurmalı sıkıştırıcılar, içten yanmalı motor tahrikli karşı ağırlıklı hidrolik kaldırmalı kamyonlar, hareketli vinçler, sıkıştırma makineleri (titreşimsiz silindirler), kaldırım perdah makineleri, hidrolik güç oluşturma makineleri Kazıcılar, eşya taşımak için yük asansörleri, yapı (konstrüksiyon) vinçleri, motorlu çapalama makineleri 20 Müsaade edilen ses gücü seviyesi db/1 pw 3 Ocak 2006 dan itibaren II. Safha P 8 108 105( 2 ) 8 < P 70 109 106( 2 ) P > 70 89 + 11 log P 86 + 11 log P( 2 ) P 55 106 103( 2 ) P > 55 87 + 11 log P 84 + 11 log P( 2 ) P 55 104 101( 2 )( 3 ) P > 55 85 + 11 log P 82 + 11 log P( 2 )( 3 ) P 15 96 93 P > 15 83 + 11 log P 80 + 11 log P m 15 107 105 Elle tutulan beton kırıcıları ve deliciler 15< m < 30 94 + 11 log m 92 + 11 log m( 2 ) m 30 96 + 11 log m 94 + 11 log m Kule vinçleri 98 + log P 96 + log P Kaynak ve güç jeneratörleri Kompresörler P el 2 97 + log P el 95 + log P el 2 < P el 10 98 + log P el 96 + log P el P el > 10 97 + log P el 95 + log P el P 15 99 97 P > 15 97 + 2 log P 95 + 2 log P

Çim biçme makineleri, çim düzeltme/çim kenar düzeltme makineleri L 50 96 94 (2) 50< L 70 100 98 70< L 120 100 98 (2) L > 120 105 103 (2) (1) Kaynak jeneratörleri için P el : İmalatçı tarafından verilen faktörün en küçük değeri için bilinen yük gerilimi ile çarpılan klasik kaynak akımı. Güç jeneratörleri için P el : ISO 8528-1: 1993 standardının madde 13. 3. 2 sine göre ana güç. (2) II. Safhaya ait değerler aşağıdaki ekipman tipleri için tamamen örnek niteliğindedir: - Arkasından yürünen titreşimli silindirler, - Titreşimli plakalar (> 3 kw) - Titreşimli çekiçler - Dozerler (çelik raylı) - Yükleyiciler (çelik raylı > 55 kw) - İçten yanmalı motorla çalışan karşı ağırlıklı hidrolik kaldırmalı kamyonlar - Sıkıştırma parçalı kaldırım perdah makineleri - Elle tutulan içten yanmalı motorlu beton kırıcılar ve kazmalar (15 < m < 30) - Çim biçme makineleri, çim düzeltme makineleri / çim kenar düzeltme makineleri Kesin değerler, Komisyonun yapacağı değişikliklere bağlı olacaktır. Böyle bir tadilat olmaması durumunda I. Safhaya ait değerler II. Safha için geçerli olmaya devam edecektir. (3) Tek motorlu seyyar vinçler için, I. Safhaya ait değerler 3 Ocak 2008 tarihine kadar geçerli olmaya devam edecektir. Bu tarihten sonra II. Safha değerleri geçerli olacaktır. İzin verilen ses gücü seviyesi en yakın tamsayıya yuvarlanmalıdır (0,5 ten küçükler için küçük sayı, 0,5 e eşit veya büyükler için büyük sayı kullanılır). Sonraki aşamada ekipmanların toplam ses basıncı düzeyi bulunur. Yapılan hesaplamalar ve kabuller aşağıda verilmiştir. Makine güçleri verilen ses kaynaklarının "ses gücü düzeyi" aşağıdaki formüle göre bulunur. W= W m x F W: Ses Gücü F: Çevirme Katsayısı (1x10-7 ) Wo: Referans Güç (10-12 ) W m : Ekipman Gücü (watt) L w = 10 x log (W/Wo) Tablo 1.8 İnşaat Aşaması Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri Gürültü Kaynağı Adet Güç Güç Lw (Kw) (W) (Ses Gücü Düzeyi) Ekskavatör 1 135 HP = 100,71 kw 100710 100,03 Kamyon 1 150 HP = 111,90 kw 111900 100,49 Arazöz 1 150 HP = 111,90 kw 111900 100,49 Ekipmanlar noktasal kaynak olup aynı anda çalışması halinde toplam ses gücü düzeyleri hesaplanmış ve ortalama toplam ses gücü düzeyi aşağıdaki gibi bulunmuştur. L wt = 10 x log((1/n)σ 10 Lwi/10 ) L wt = 10 x log((1/3)*( 1*10 100,03/10 +1*10 100,49/10 + 1*10 100,49/10 ) L wt = 100,34 db Her gürültü kaynağının r mesafesine göre ayrı ayrı gürültü seviyeleri hesaplandıktan sonra, r mesafesindeki Eşdeğer Gürültü Seviyeleri aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır. 21

L pt = L w + 10 x log(q/4πr 2 ) Q: Yönelme katsayısı ( 1 ) r: Gürültü kaynağından uzaklık 50 metre mesafedeki ses basınç seviyesi L pt = 100,34 + 10 x log(1/4π50 2 ) L pt = 55,37 dba L pt =L gündüz =L eq Faaliyet alanında oluşacak olan ortalama ses basınç seviyesinde atmosferik yutuş nedeniyle bir azalma olacaktır. Bu azalma miktarının mesafeye göre dağılımı aşağıdaki gibidir. A atm = 7.4 x 10-8 x f 2 x r/ɸ A atm = Atmosferik yutuştan dolayı ses basınç seviyesindeki azalma(dba) f = iletilen sesin frekansı (2500) r = kaynaktan uzaklık (m) ɸ = havanın bağıl nemi (Eskişehir Meteoroloji İstasyonu için % 58) Gürültü seviyesinin hesabı eşdeğer gürültü seviyesinden atmosferik yutuşun çıkarılması ile bulunur. L = L gort -A atm Formüller kullanılarak yapılan hesaplamalarda aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. 50 m A atm = 7.4 x 10-8 x 2500 2 x 50/58 A atm = 0,40 Tablo 1.9 İnşaat Aşaması Mesafeye Bağlı Gürültü Değişimi Mesafe Eşdeğer Gürültü (Leg A) Atmosferik Emilme Lgündüz(dBA) Etkisi Net Ses Düzeyi 50 55,37 0,40 54,97 250 41,39 1,99 39,40 500 35,37 3,99 31,38 750 31,85 5,98 25,87 1000 29,35 7,97 21,38 1250 27,41 9,97 17,45 1500 25,83 11,96 13,87 1750 24,49 13,95 10,54 2000 23,33 15,95 7,38 22

NET SES BASINCI (dba) ESKİŞEHİR ENDÜSTRİYEL ENERJİ MESAFEYE GÖRE GÜRÜLTÜ DAĞILIMI 60 50 40 30 20 10 0 0 500 1000 1500 2000 2500 MESAFE (m) Şekil 1.11 İnşaat Aşaması Mesafelere Göre Gürültü Dağılımı 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (27.04.2011 tarih ve 27917 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 18.11.2015 tarih ve 29536 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) EK VII / Tablo 5 te Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri aşağıda tablo halinde verilmiştir. Tablo 1.10 Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Faaliyet Türü (Yapım, Yıkım Ve Onarım) Lgündüz(dBA) Bina 70 Yol 75 Diğer kaynaklar 70 İnşaat aşamasında tüm makinelerin aynı anda çalışması durumunda oluşacak gürültü düzeyi 13,87 dba olarak bulunmuştur. Ancak, sahada yapılacak çalışmalarda iş makinelerinin hepsinin aynı anda ve aynı yerde çalışmaları çok nadir durumlarda söz konusu olacaktır. Bu kapsamda proje alanında oluşacak gürültü, hesaplanan değerden daha düşük olacaktır. Yine de gürültü konusunda gerekli tüm tedbirler alınarak inşaat aşamasında oluşacak gürültü değerinin ilgili yönetmelikte belirtilen sınır değerleri aşmamasına dikkat edilecektir. 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Madde 23 Şantiye alanları için çevresel 23

gürültü kriterleri aşağıda verilmiştir. Madde 23 (1) Şantiye alanlarından çevreye yayılan gürültü seviyesi ve gürültünün önlenmesine ilişkin kriterler aşağıda belirtilmiştir: a) Şantiye alanındaki faaliyet türlerinden çevreye yayılan gürültü seviyesi Ek-VII de yer alan Tablo-5 te verilen sınır değerleri aşamaz. b) Konut bölgeleri içinde ve yakın çevresinde gerçekleştirilen şantiye faaliyetleri gündüz zaman dilimi dışında akşam ve gece zaman dilimlerinde sürdürülemez. c) Haftasonu ve resmî tatil günlerinde gerçekleştirilecek şantiye faaliyetlerine, konut bölgeleri ve yakın çevresinden gelen şikayetlerin yoğunluğu dikkate alınarak, İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile yasaklama getirilebilir. ç) Kamu yararı gerektiren baraj, köprü, tünel, otoyol, şehir içi anayol, toplu konut gibi projelerin inşaat faaliyetleri ile şehir içinde gündüz trafiği engelleyecek inşaat faaliyetleri gündüz zaman diliminde çalışmamak koşuluyla Ek-VII de yer alan Tablo- 5 teki gündüz değerlerinden akşam için 5 dba, gece için 10 dba çıkartılarak elde edilen sınır değerlerin sağlanması ve bu kapsamda alınacak İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile sürdürülebilir. d) Şantiye faaliyeti sonucu oluşabilecek darbe gürültüsü, LCmax gürültü göstergesi cinsinden 100 dbc yi aşamaz. e) Faaliyet sahibi tarafından şantiye alanında; inşaatın başlama, bitiş tarihleri ve çalışma periyotları ile büyükşehir belediyesi veya il/ilçe belediyesinden alınan izinlere ilişkin bilgiler inşaat alanında herkesin kolayca görebileceği bir tabelada gösterilir. f) Tatil beldelerinde ve turistik alanlarda gerçekleştirilen tüm şantiye faaliyetleri büyükşehir belediyesi ve/veya il/ilçe belediyesinin kararı doğrultusunda hafta sonları veya bir kaç ay süre ile tamamen durdurulabilir. Proje sahibi, 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (27.04.2011 tarih ve 27917 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 18.11.2015 tarih ve 29536 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) nde belirtilen ilgili tüm hükümlere uyulacağını beyan ve taahhüt etmektedir. 24

ç.7.2.işletme Aşaması; Güneş santralleri, gün ışınlarını (fotonları) doğrudan elektriğe çevirdiklerinden, işletme sırasında herhangi bir gürültü oluşumu söz konusu değildir. Ancak yine de tesiste 04.06.2010 Tarihli 27601 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nin22. Maddesi; a) Her bir işletme ve tesisten çevreye yayılan gürültü seviyesi Ek-VII de yer alan Tablo 4 te verilen sınır değerleri aşamaz. b) Gürültüye hassas kullanımları etkileyebilecek şekilde yakınında, bitişiğinde, altında veya üstünde faaliyetini sürdüren; her bir işyeri, atölye, imalathane ve benzeri işletmelerden hava yoluyla çevreye yayılan veya ortak bölme elemanları, ara döşemeler, tavan veya bitişik duvarlar aracılığıyla hassas kullanımlara iletilen çevresel gürültü seviyesi Leq gürültü göstergesi cinsinden arka plan gürültü seviyesini 5 dba dan fazla aşamaz. c) Birden fazla işyeri, atölye, imalathane gibi işletmeler ile organize sanayi bölgesi veya küçük sanayi sitesinden çevreye yayılan toplam çevresel gürültü seviyesi Leq gürültü göstergesi cinsinden arka plan gürültü seviyesini 7-10 dba aralığından fazla aşamaz. Bu aralık esas alınmak kaydıyla, toplam çevresel gürültü seviyesi; gürültüye maruz kalınan alandaki etkilenen kişi sayısı, gürültü kaynağı ile gürültüye hassas mekânlar arasındaki mesafe ve benzeri faktörler göz önünde bulundurularak İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile belirlenir. Bu bentte verilen sınır değerin aşılması halinde, arka plan gürültü seviyesine katkısı olan her bir işyeri sınır değer aşımından eşit olarak sorumludur. Gürültüye katkı oranları belirlendikten sonra her bir işletme gerekli tedbirleri alır. ç) İşletme, tesis, atölye, imalathane ve işyerlerinin faaliyeti sonucu oluşabilecek darbe gürültüsü LCmax gürültü göstergesi cinsinden 100 dbc yi aşamaz. Hükümlerine uyulacaktır. ç.8.emisyonlar ç.8.1.inşaat Aşaması; ç.8.1.1 Toz Emisyonu Planlanan projenin hayata geçirilmesi ile toplam 600 ton hafriyat atığı oluşacaktır. Tesis inşaat aşamasında hafriyat gerçekleştirilirken partikül madde (PM10) oluşumu söz konusu olacaktır. Hafriyat çalışmaları sırasında oluşabilecek partikül madde kütlesel debi hesaplamaları aşağıda belirtildiği şekilde yapılmaktadır. 25

Tablo 1.11 Yükleme, Nakliye, Boşaltma Aşamalarının Emisyon Faktörleri Kaynaklar Emisyon Faktörleri kg/ton Kontrolsüz Kontrollü Sökme 0,025 0,0125 Yükleme 0,01 0,005 Nakliye(gidiş-dönüş toplam mesafesi) 0,7 0,35 Boşaltma 0,01 0,005 Hafriyat işlemlerinin 10 gün sürmesi planlanmaktadır. Hafriyat toprağı tesis alanı içerisinde dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Dolayısıyla tozuma, sökme,yükleme, taşıma ve boşaltma işlemlerinden kaynaklanmaktadır. a) Malzemenin Sökülmesi Aşamasında Oluşan Toz Emisyonu; Sökülen malzeme miktarı = 600 ton Toplam çalışma süresi = 10 gün* 10 saat = 100 saat Sökme miktarı = 600/100 = 6 ton/ saat Sökme ile oluşan toz emisyon miktarı = 6 x 0,025 = 0,15 kg/saat (kontrolsüz) Sökme ile oluşan toz emisyon miktarı = 6 x 0,0125 = 0,075 kg/saat (kontrollü) b) Sökülen Hafriyatın Kamyonlara Yüklenmesinde Oluşan Emisyon Miktarı ; Yüklenen malzeme miktarı = 600 ton Toplam çalışma süresi = 10 gün* 10 saat = 100 saat Yüklenen malzeme miktarı = 600/100 = 6 ton/ saat Yükleme ile oluşan toz emisyon miktarı = 6 x 0,01 = 0,06 kg/saat (kontrolsüz) Yükleme ile oluşan toz emisyon miktarı = 6 x 0,005 = 0,03 kg/saat (kontrollü) c) Hafriyatın kamyonla saha içine dolgu yapılması için taşınması sırasında oluşan toz emisyonu; Hafriyat oluşacak 600 ton malzeme 10 günde günlük 3 sefer yaparak (1 adet kamyon ile), 500 m lik alanda dolgu malzemesi olarak kullanılmak üzere taşınacaktır. Buna göre tozuma miktarı; Nakliye emisyon miktarı =(30 sefer/10 gün x 0,7kg/km.araç x 0,5km) 10 saat/gün = 0,105 kg/saat (kontrolsüz) Nakliye emisyon miktarı =(30 sefer/10 gün x 0,35 kg/km.araç x 0,5km) 8 saat/gün= 0,0525 kg/saat (kontrollü) d) Hafriyatın Dolgu Yapılacak Alana Boşaltılmasında Oluşan Emisyon Miktarı ; Boşaltılan malzeme miktarı = 600 ton Toplam çalışma süresi = 10 gün* 10 saat = 100 saat Gelen malzeme miktarı = 600/100 = 6 ton/ saat Boşaltılma ile oluşan toz emisyon miktarı = 6 x 0,01 = 0,06 kg/saat (kontrolsüz) 26

Boşaltılma ile oluşan toz emisyon miktarı = 6 x 0,005 = 0,03 kg/saat (kontrollü) Eskişehir Endüstriyel Enerji Elektrik Üretim A.Ş. inşaat aşaması için Toplam kontrolsüz toz emisyonu; 0,15 + 0,06 + 0,105 + 0,06 = 0,375 kg/saat Toplam kontrollü toz emisyonu; 0,075 + 0,03 + 0,0525 + 0,03 = 0,1875 kg/saat Tesiste hafriyat aşamasında oluşması düşünülen partikül madde kütlesel debisi yukarıda yapılan hesaplamalar neticesinde 0,375 kg/saat olarak bulunmuştur. Sonuç 1 kg/saat in altında olduğundan modelleme yapılmayıp gerekli önlemler alınacaktır. ç.8.1.2. Gaz Emisyonu İnşaat aşamasında kullanılacak olan iş makineleri ve nakliye araçlarında yakıt olarak motorin kullanılması planlanmaktadır. Bu makinelerin çalışması sırasında geçici bir süre egzoz emisyonu oluşacaktır. Proje sahasında kullanılacak olan ekipmanların yakıt tüketiminde kullanılacak olan motorin yakıtının özellikleri Tablo 1.12 te ve iş makinelerinin birim zamanda kullandıkları yakıt miktarları Tablo 1.13 de verilmektedir. Tablo 1.12 Motorin Yakıtının Özellikleri Özellik Birim Değer Sınır Deney yöntemi Yoğunluk 15 0 C ta kg/m 3 820-845 TS 1013 EN ISO 3675 TS EN ISO12185 Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar % ağırlık 11 En çok TS EN 12916 Parlama Noktası 0 C 55 En az TS EN ISO 2719 TS EN 116 Soğuk Filitre Tıkanma Noktası (SFTN) Kış (a) Yaz(b) Damıtma 250 0 C ta elde edilen 350 0 C ta elde edilen 0 C 27-15 5 En çok En çok % hacim 65 En çok TS 1232 EN ISO 3405 % hacim 85 En çok Kükürt mg/kg 10 En çok TS EN ISO 20846-20884 Karbon Kalıntısı(%10 damıtma kalıntısında) % ağırlık 0,3 En çok TS 6148 EN ISO 10370 Viskozite(40 0 C ta) Cst 2,0-4,5 TS 1451 EN ISO 3104 Bakır şerit korozyon(50 0 C ta 3 saat) No.1 En çok TS 2741EN ISO 2160 Kül % ağırlık 0,01 En çok TS EN ISO 6245 Setan Sayısı 51 En az TS 10317 EN ISO 5165 TS EN 15195 Su mg/kg 200 En çok TS 6147 EN ISO 12937 Toplam Kirliliği mg/kg 24 En az TS EN 12662 Oksitleme Kararlılığı g/m 3 25 En çok TS EN ISO 12205 Yağlayıcılık Özelliği Düzeltilmiş Aşınma İzi Çapı (wsd 1,4).60 0 C ta Kaynak:TÜPRAŞ Türkiye Petrol Rafineleri Aş. µm 460 En az TS EN ISO 12156-1 Tablo 1.13 İş Makinelerinin Birim Zamanda Kullandıkları Yakıt Miktarları İş Makinesi Adet Güç Çalışma Süresi (Saat) Harcanacak Yakıt (Lt/Gün) Ekskavatör 1 100,71 6 108,76 Kamyon 1 111,90 10 201,42 Arazöz 1 111,90 2 40,284 Toplam 350,47 Harcanacak yakıt: Adet x Güç X Çalışma Süresi x 0,18

Bu tablodan da görüldüğü gibi ve proje kapsamında iş makinelerinin toplam yakıt tüketim miktarı 350,47 L/gün olarak planlanmaktadır. Motorinin yoğunluğu 0,8654 kg/l olduğuna göre günlük tüketilen motorin miktarı; 350,47 L/gün x 0,8654 kg/l = 303,29 kg/gün / 10 = 30,32 kg/saat = 0,03 t/saattir. Sahada iş makinelerinin çalışmasından dolayı bir emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. Araçlardan oluşacak kirlenmenin birim değerleri ise Tablo 1.14 de verilmiştir. Emisyon faktörleri (Prof. Dr. Aysen MÜEZZİNOĞLU nun Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları, 1987 adlı eserinden alınmıştır). Tablo 1.14 Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenme Faktörleri Kirletici Dizel yakıt (kg/t) Karbonmonuksit 9,7 Hidrokarbonlar 29 Azot oksitler 36 Kükürt oksitler 6,5 Buna göre iş makinelerinden kaynaklanması beklenen kirletici tahmini değerleri; Karbon monoksit 9,7 kg/t x 0,03 t/saat = 0,29 kg/saat Hidrokarbon 29,0 kg/t x 0,03 t/saat = 0,87 kg/saat Azot oksitler 36,0 kg/ t x 0,03 t/saat = 1,09 kg/saat Kükürt oksitler 6,5 kg/t x 0,03 t/saat = 0,19 kg/saat 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (05.05.2009 tarih ve 27219 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) nde belirlenen sınır değerler ise Tablo 1.15 de toplu olarak verilmektedir. KİRLETİCİ SO 2 NO 2 CO Tablo 1.15 Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri ve Uyarı Eşikleri LİMİT TOLERANS PAYI DEĞER ORTALAMA SÜRE Saatlik insan sağlığının korunması için Saatlik insan sağlığının korunması için Saatlik insan sağlığının korunması için 350 µg/m 3 1.1.2014 tarihinde 150 µg/m 3 (limit değerin %43 ü) ve 1.1.2019 tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır 1.1.2014 tarihinde 100 200 mg/m 3 µg/m3 ( %50) ve 1.1.2019 tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır 1.1.2014 tarihinde 6 mg/m 3 (%60) ve 10 µg/m 3 1.1.2017 tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır UYARI EŞİĞİ 500 µg/m 3 (hava kalitesinin temsili bölgelerinde bütün bir bölge veya alt bölgede veya en azından 100 km 2 de hangisi küçük ise üç ardışık saatte ölçülür) 400 µg/m 3 (hava kalitesinin temsili bölgelerinde bütün bir bölge veya alt bölgede veya en azından 100 km 2 de hangisi küçük ise üç ardışık saatte ölçülür) 1.Ocak.2017 28

Sahada araçlardan kaynaklanacak gaz emisyon değerleri 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (05.05.2009 tarih ve 27219 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) hükümlerinde belirtilen sınır değerin altında kalmaktadır. Projenin inşaat aşamasında kullanılacak olan iş makineleri ve nakliye araçlarının yağ değişimleri ve bakımları düzenli olarak yaptırılarak; isli egzoz gazı çıkışı olabildiğince azaltılacaktır. 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğegiren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (05.05.2009 tarih ve 27219 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) ve 04.04.2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği ndeki ilgili hükümlere uyulacağını işletme sahibi taahhüt etmektedir. ç.8.2.işletme Aşaması; Güneş enerjisi sistemleri çevreye zararlı gazlar vermeyen, tükenmeyen bir enerji türüdür. Çevreye zarar vermediği, tükenmeyen ve çok ucuz bir enerji kaynağı olduğu için güneş panelleri hergün artan bir yaygınlıkta kullanılmaktadır. Dolayısıyla proje kapsamında hava kirliliğine neden olabilecek bir faktör bulunmamaktadır. Tesiste Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ( 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı RG, 10.11.2012 tarih ve 28463 sayılı RG ve 20.12.2014 tarih ve 29211 sayılı RG de yapılan değişiklikler) hükümlerine uyulacaktır. Söz konusu proje kapsamında tesiste koku, vibrasyon, görüntü kirliliği oluşumu söz konusu değildir. Oluşması durumunda gerekli tüm tedbirler alınacaktır. 19.07.2013 Tarih ve 28712 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Koku Oluşturan Emisyonların Kontrolü Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 29

d. Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski Tesiste, her iş yerinde olduğu gibi risk söz konusudur. Ancak İş Kanunu ve Çevre Kanununa istinaden yayımlanan yönetmelik hükümlerine uygun çalışılarak risk kriterleri düşürülecektir. Proje kapsamındaki oluşacak çevresel etkiler ile ilgili yönetmelikler kapsamında gerekli tüm tedbirler alınacaktır. Tesis faaliyeti esnasında meydana gelebilecek iş kazalarına karşı personel eğitilecek, tesis alanı ve çevresinde gerekli emniyet tedbirleri alınacaktır. Tesis alanında teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek iş kazalarının olabileceği düşünülerek 30.06.2012 tarih ve 28339 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanununun ilgili maddeleri uygulanacaktır. Acil durum, çalışanlar, müşteriler, tedarikçiler, ziyaretçiler veya çevre halkı arasında, ölüm ve ciddi yaralanmaya neden olabilecek veya işin durmasına, faaliyetlerin aksamasına, fiziksel veya çevresel olarak zarar görmesine, tesisin mali yapısının bozulmasına ve toplum içinde itibarının düşmesine neden olabilecek, plan ve istem dışı olaylardır. Bu olayların en az zarar ile atlatılması için acil durum yönetimi kurulmuştur. Acil Durum Yönetimi; Acil durumların engellenmesi, her şeye rağmen ortaya çıktığında, oluşabilecek zararların önlenmesi veya hafifletilmesi için yapılan çalışmalardır. Tesiste yangın, sabotaj vb. acil müdahale gerektirecek bir durum ile karşılaşılması halinde olaya anında müdahale edebilmek için Acil Müdahale Ekipleri oluşturulacaktır. Bununla birlikte tesis alanında oluşabilecek sel, deprem gibi doğal felaketlere, yangın, sabotaj ve endüstriyel kazalarda meydana gelebilecek acil durumlara anında müdahale edebilmek, meydana gelebilecek zararları en aza indirebilmek ve bunun çevresel etkilerini önleyebilmek amacı ile; görev alacak personel arasında bir organizasyon yapılacaktır. Bu organizasyona göre Koruma, Söndürme, Kurtarma ve İlk Yardım Ekipleri oluşturulacaktır. Sabotaj, yangın, deprem gibi acil durumlarda yapılacak ilk müdahalelerin başarılı olabilmesi için bir Acil Eylem Planı oluşturulacaktır. Tesise gelen herkese, üzerinde gerekli acil durum bilgileri yazılı ziyaretçi kartı verilecek ve verirken bir acil durum halinde kendilerine gerekli bilginin kartın üzerinde olduğu ikaz edilecektir. Tesiste yeni işe başlayan personele, çalışan personele Acil Durum Planı nda değişiklik yapıldığında ve her yıl en az 1 kez olmak üzere genel acil durum eğitimi verilecektir. İşletmede iş makine ve ekipmanlarından kaynaklanabilecek kaza riskinin azaltılması için gerekli olan otonom ve bakım belirli periyotlarla yetkili firmalar tarafından yapılacaktır. Personelin iş güvenliği ve sağlığını koruyabilmek için iş kanununa göre iş elbisesi, iş ayakkabısı, eldiven, maske ve baret gibi koruyucu gibi ekipmanların kullanımı sağlanacaktır. 30

Tesis içerisinde uygun yerlere uyarı ikaz levhaları asılarak olabilecek kazalara karşı ve deprem açısından hammadde depolarında gereken önlemler alınacaktır. Herhangi bir yangın durumda olayın duyurulmasında iletişim aracı olarak alarm sistemi ve telefonlar kullanılacaktır. Acil durumlarda ulaşılması gerekli olan telefonlar ise personel sorumlusu tarafından hazırlanıp ilgili bölümlere ve sekreterliğe asılacaktır. Acil durumlarda bu telefonlar aracılıyla ilgili kişi ve kuruluşlara haber verilecektir. Tesisle ilgili olarak, İtfaiye Raporu alınacaktır. Olası Sel ve Su Baskınlarından Önce Alınacak Önlemler; ৩ Meteoroloji ile ilgili haberler takip edilecektir. ৩ Bölgedeki sel felaket riski, Afet İşleri Genel Müdürlüğü nden öğrenilecektir. ৩ Faaliyetin gerçekleştirileceği binanın su seviyesi altında olup olmadığı öğrenilecektir. ৩ Sel tehlikesine karşı değerli eşya ve belgeler yüksek yerlerde saklanacaktır. Olası Sel ve Su Baskınları Sırasında Alınacak Önlemler ৩ Çukur bölgeler terk edilip, mutlaka yüksek yerlere çıkılacaktır. ৩ Sel sırasında araba kullanılmayacaktır. ৩ Sel suyunun içinde kesinlikle yürümeye çalışılmayacaktır. ৩ Bulunulan yeri boşaltmak gerektiğinde, elektrik ve doğalgaz kapatılacaktır. ৩ Elektrik şalteri kapatılacaktır (Eğer şalter ıslanmışsa kuru bir zemine geçip kuru bir sopa ile kapatılacaktır). ৩ Elektrikli aletlerin bağlantısı kesilecek ve eğer mümkün olursa yüksek seviyelere kaldırılacaktır. ৩ Sel sırasında arabada olunur ise su dolan yollara girilmeyecek ve herhangi bir arıza durumunda araba terk edilip yüksek bir yere çıkılacaktır. ৩ İçeri dolan suyun akarak geçmesini sağlamak için akış yönünde engel teşkil edebilecek her türlü eşya uzaklaştırılacaktır. Doğal Afetlerin Olumsuz Etkilerinin Azaltılması Doğal afetler doğa olayları sonucu meydana gelmektedir. Doğa olaylarının olması, örneğin depremin meydana gelmesi, önlenemez. Ancak bu olaylar sonucu olan olumsuz etkilerin olabildiğince azaltılması sağlanabilir. Yıkım olayı sonrası o yerin mülki idare amiri tarafından; 31

৩ Haberleşme, ulaşım ve trafik güvenliğinin sağlanmasında yetkililere yardımcı olunacaktır. ৩ Can kaybının en aza indirilmesi (kurtarma) faaliyetlerinde arama-kurtarma uzmanı ekiplerine yardım edilecektir. ৩ Emniyet ve asayişi sağlanmasında güvenlik güçlerine yardımcı olunacaktır. ৩ Ölü ve yaralıların yıkıntı altından çıkarılması sağlanacaktır. ৩ Tıbbî ilk yardım, hasta ve yaralıların hastaneye nakli sırasında yaralılara zarar vermeyecek şekilde uzmanlara yardımcı olunacaktır. ৩ Ölenlerin gömülme işlemlerinin yürütülmesinde yardımcı olunacaktır. ৩ Yangınların söndürülmesi sırasında, kontrollü olarak ve yetkililerin belirttiği açıklamalar dahilinde yardımcı olunacaktır. ৩ Acil ve geçici barınma sağlanacaktır. ৩ Hastalıkları önleyecek sağlık koşullarının sağlanmasında yetkililere yardımcı olunacaktır. ৩ Elektrik, su ve kanalizasyon düzenlerinin işler duruma getirilmesi, karantina önlemlerinin alınması konusunda yetkililerle koordinasyon sağlanacaktır. ৩ Yıkıntı kaldırma ve temizlemenin yapılması sağlanacaktır. ৩ Zararların saptanmasını kapsayan önlemler alınacaktır. ৩ Herhangi bir yangın tehlikesine karşı muhtelif yerlere yangın söndürücü tüpler, yangın dolabı, duman detektörü gibi gerekli alet ve ekipman bulundurulacaktır. Çalışacak olan işçiler için gerekli yerlere uyarıcı levhalar konulacaktır. Tesisteki faaliyetler esnasında 12.06.2002 tarih ve 2004/4390 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. İşletme süresince 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Karayolları Trafik Yönetmeliği, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 5491 sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile buna bağlı çıkarılan yönetmeliklere uyulacak, mer i mevzuat kapsamında ilgili kurum ve kuruluşlardan gerekli izinler alınacaktır. İşletmede olası herhangi bir düşme, çarpma, zehirlenme, yanma vb. iş kazalarını önlemek üzere alınacak güvenlik tedbirleri için İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ilgili maddelerine uyulacaktır. 32

Sonuç olarak, projenin işletme döneminde, gerekli tüm tedbirler alınacaktır. Projenin tüm aşamalarında, 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış ve çıkartılacak olan yönetmelik ve tüzük hükümlerine uyulacak ve olası tüm kaza ve risklerin mümkün olan en alt düzeye indirilmesi için gerekli önlemler alınacaktır. 33

2. PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ a. Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi Vb.) Eskişehir Endüstriyel Enerji Elektrik Üretim A.Ş., Eskişehir ili, Odunpazarı ilçesi, Eskişehir OSB. Teknoloji Bulvarı 13. cadde adresinde, İ25A23C4A-İ25A23C4D pafta, 118 ada, 10 nolu parsel üzerinde 57.004 m 2 alanda ilk etapta 1 MW sonrasında 3 MW güce sahip Güneş Enerji Santrali (G.E.S.) konusunda faaliyet yapmayı planlamaktadır. İşletme yukarıda belirtilen adreste kiracı olarak faaliyet gösterecektir. Söz konusu faaliyetin gerçekleştiği arazi, sanayi bölgesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Proje alanında 1 adet beton köşk, 1 adet idari bina ve güneş enerji panelleri için alanlar bulunmaktadır. Söz konusu Güneş Enerji Santrali projesinin uygunluğu ile ilgili Eskişehir Organize Sanayi Bölgesinden Alınan 23.10.2015 tarih ve 4131 sayılı yazı alınmıştır. Tesis yakın çevresi incelendiğinde etrafında sanayi için ayrılmış alanlar olduğu görülmektedir. Tesis yakınında Enkom Otomasyon, Makel AŞ, Arçelik gibi sanayi tesisleri bulunmaktadır. Faaliyet alanı Karacahöyük Kasabasına 2 km mesafede olup, en yakın yerleşim yeri 1,5 km mesafede yer almaktadır. Proje alanına en yakın okul 1 km uzaklıktaki Türk Telekom Anadolu Teknik Lisesi ve en yakın hastane 6 km uzaklıktaki Yunus Emre Devlet Hastanesidir. 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Ek-2 1.a. da sunulmuştur. Proje alanı işaretlenmiş 1/1000ve 1/5000 Ölçekli İmar Planı ve Notları Ek-2 1.c. de verilmiştir. Faaliyet Alanını Gösterir Yer Bulduru Haritası Ek-2 1.e. de ve işletme alanına ait fotoğraflar Ek-2 1.g. de verilmiştir. Tarım Alanları, Orman Alanları ve Planlı Alan Proje alanı sanayi alanı içerisinde yer aldığından dolayı herhangi bir tarımsal faaliyet mevcut değildir ve saha alanı içerisinde orman alanı bulunmamaktadır. Su Kaynakları Üretimin yapılacağı tesis, civarı sanayi alanı içinde kaldığından dolayı herhangi bir yeraltı suyu veya su kaynağı bulunmamaktadır. 34

Ulaşım Tesis sanayi alanı içerisinde yer almakta olup karayolları ile bağlantısı bulunmaktadır. Faaliyet yerine ulaşım; 1,5 km mesafedeki Çevre Yolu (Ankara Eskişehir Otoyolu) üzerinden yapılmaktadır. Tesise giriş-çıkış yapacak araçlar bu yolu kullanmaktadır. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler İle Doğal Afet Durumu İşletme yeri işaretli Jeoloji haritası Ek-2) 1.b de verilmiştir. Metadetritikler (TRmd) Karkın köyünden başlayarak batıya doğru değişik kalınlık ve özellikler göstererek devam eden birim genelde metakumtaşı, meta mikrokonglomera, fillit, metabazit ve değişik yaştaki kristalize kireçtaşı blokları içermektedir. Bu birimin yer yer metamorfizma geçirdiği gözlenmektedir. Metamorfizma yeşil şist fasiyesinde olup, kayaçlarda belirlenen mineral toplulukları ise şöyledir: Epidot+ muskovit + kuvars + albit + zirkon Muskovit + biyotit + kuvars + plajiyoklas Aktinolit + klorit + kuvars + albit Ojit+klorit + (aktinolit-tremolit)+kuvars+albit +sfen Bu birim Eskişehir kuzeyinde, Atalantekke köyü kuzeyinde Zeybeğinsedeki mevkiinde metakumtaşı, metakiltaşı, radyolarit ve kristalize kireçtaşı bloklarının oluşturduğu bir birim şeklinde görülmektedir. Bu metadetritik birim, melanj üzerinde tektonik olarak yer almaktadır. Jura (Jkçt-Jkt) Birim kuzeyde Sakarya ırmağının kuzey ve güneyinde mostralar vermektedir. Sarıcakaya kuzeyinde gnayslar üzerinde diskordan olarak yer alan birim, güneyinde ise Üst Kretase üzerinde tektonik olarak yer almaktadır. Karacaören, Eskişehir batısı, Zemzemiye güneyi mevkilerinde görülen birim altta kumtaşları ile başlamakta, üste doğru masif kireçtaşlarına geçmektedir. Batı Anadolu ve Orta Sakarya'da Altınlı (1971) tarafından Bayırköy kumtaşı, Bilecik kireçtaşı olarak tanımlanan bu birim, altta kahverengi, sarı renkli konglomera, orta-kalın tabakalı ve sert bir özelliğe sahip kumtaşlarıyle temsil edilmektedir. Kireçtaşları ise beyaz, gri renkli ince dokulu, ortakalın tabakalı ve yer yer de silis arakatkılı-ve biyosparitik, biyomikritik kaya tipindendir. Altta bulunan tektonik birime ait metakumtaşları ve metamorfikler üzerinde diskordan olarak yer alan birimin bu özelliğinin en iyi görüldüğü yer çalışma alanımızın doğusunda Karkın-Dumluca köyleri arasında Kömürlük tepede izlenmektedir. (Ayrıca Sakarya ırmağı kuzeyinde, temeldeki gnayslar ve granitik kayaçlar üzerinde bu ilişkiyi görmek mümkündür.) Jura yaşlı kireçtaşları, Yörük Karacaören 35

köyünde, daha genç bir granit (porfiri granit) tarafından kesilmiştir. Birim Neojene ait litolojiler tarafından örtülmüştür. Değişik lokasyonlardan alınan örneklerde Fahrettin Armağan tarafından tanımlanan: Nautiloculina sp. Textulariidea Lagenidae Conicospirillina basillieasis Valvulina lugeoni Pseudocyclammina sp. Salenoporacedea fosillerine göre birimin yaşı Üst Jura-Alt Kretase olarak belirlenmiştir. Kumtaşları, özellikleri itibariyle duraysız bir şelfte, kireçtaşlan ise sığ ve sakin bir ortamda teşekkül etmişlerdir. Üst Permiyen-Triyas sonu aralıkta gelişen karmaşık olaylardan sonra Liyasta başlayıp Alt Kretasenin sonuna değin devam eden sakin ve duraylı ortamın ürünleri olan bu kayaçlar, Alt Kretase sonrası gelişen tektonik olaylar sonucu hemen hemen bugünkü konumlarını kazanmışlardır. Paleosen (Pa) Paleosen, yeşil, sarı, kırmızı renkte olup, konglomera, kumtaşı kiltaşı, killi kireçtaşı ardalanmasından ibarettir. Bu birime Sirel (1975) Üst Paleosen yaşını vermiştir. Alanın kuzeyinde Atalan köyü güneyinde küçük bir mostra vermektedir. Bumostra şist, mermer, radyolarit, spilit çakılları ihtiva eden konglomera üyesidir. Ancak Ilıca kuzeyinde Ballıkaya mevkiinde Jura kireçtaşlarının bindirme hattının kuzeyinde geniş bir yayılım göstermektedir. Atalan köyü kuzeyindeki mostra ofiyolitik kayaçları örtmüş ve porfirik dokulu asidik kayaçlar tarafından kesilmiştir. Eosen (UE1 - UE2) Eskişehir güneyinde Meşelik mevkii ve Kütahya karayolu, Karacaşehir ve Mamuca köyü civarında kırmızı, şarabî renkli konglomera, kumtaşı, kiltaşları ile bunların üzerine gelen kirli sarı, yeşil renkli bol nummulitli killi kireçtaşı birimi ile temsil edilmektedir. Birimin alt seviyesinde bulunan konglomera şist, mermer, serpantin, radyolarit çakılları içerir. Çimento kildir. Renk kırmızı-şarabi-açık yeşildir. Çakıllar irili ufaklı olup, boylanma iyidir. Tabaka kalınlıkları 50 cm - 2 m arasında değişmektedir. Bu seviyenin üzerinde Mamuca köyü batısında Ayrıklı derede killi kireçtaşlarından oluşan kirli sarı, yeşil renkli bol fosilli bir seviye yer almaktadır. Daha yaşlı birimler üzerinde diskordan olarak yer alan birimin bu özelliği Mamuca köyü batısında açık olarak görülmektedir. Gabrolar üzerine açısal bir diskordansla gelen birimin dokanağı genç faylar neticesi dikleşmiştir. Birim, Miyosen ve daha genç litolojiler tarafından 36

örtülmüştür. Birimin konglomera, kumtaşı üyesi asıl kalınlığı teşkil etmektedir. Bu kalınlık 250-300 m dolayındadır. Killi kireçtaşı seviyesi ise 50 m kalınlık göstermektedir. Killi kireçtaşlarından ahnan örneklerde Şükrü Acar tarafından tanımlanan: Alveolina canavarii Checcir-Rispoli Assilina placentula (Deshayes) Nummulites leupoldi Schaub Nummulites planulatus (Lamarck) Alveolina oblongo d'orbigny Alveolina sp. Assilina sp. Orbitolites sp. Operculina sp. Nummulites sp. foraminifer topluluğuna göre birimin yaşı Kuizyendir. Konglomera, kumtaşı üyesi olarak yüksek enerjili bir ortamda teşekkül etmiş ve konglomera, kumtaşı, kumlu kireçtaşı ardalanması gelişigüzel biçimde oluşmuştur. Üst seviyelerde ise çökelme sakin bir ortamın ürünleri şeklindedir. Konglomera, kumtaşı, kumlu kireçtaşı arakatkılar arasında yer yer görülen tüfit tabakaları bölgede bir volkanizmanın varlığına işaret etmektedir. Miyosen (ÜM1-ÜM2-ÜM3) Oldukça geniş bir alan kaplayan bu birim konglomera, kiltaşı, marn, tüf, kireçtaşı istifinden oluşmuştur. Birim D-B doğrultulu bir uzanım göstermektedir. En altta bulunan konglomera üyesi orta ve iri büyüklükte genelde granit çakılları olmak üzere, şist, mermer, tüf, radyolarit çakıllarından ibaret olup, yer yer oldukça sıkı tutturulmuştur. Çimento kil veya karbonattır. Kiltaşı, marn, tüf seviyeleri konglomera üzerinde yer almakta ve ardalanmalı olarak devam etmektedir. Birim gri, beyaz, sarı renkli olup, tabaka kalınlıkları l cm- 2 m arasında değişmektedir. En üstte bulunan açık renkli kireçtaşları ise yer yer silisifiye olup, tabaka kalınlıkları 1-10 m arasında değişmektedir. En iyi gözlendiği yerler Oklubalı güneyi Yassıhöyük çevresidir. Oklubalı-İnönü arasında ve Yassıhöyük dolaylarında oldukça kalın bir istif sunan birimin ortalama kalınlığı 100-300 m arasında değişmektedir. Bu kalınlık doğuda 400 metreye ulaşmaktadır. Pleyistosen (Villafranşiyen) (QAl1 ) Miyosen formasyonları üzerinde küçük taneli çakıltaşlarının oluşturduğu konglomera ve kumtaşı tabakaları ile başlayan birim içinde çamurtaşları ve kireçtaşları da yer almaktadır. Konglomeralar gevşek tutturulmuş olup, daha eski formasyonlara ait çakılları ihtiva etmektedir. 37

Çakılları 1-30 cm arasında değişmektedir. Kumlu killi seviyelerde bulunan omurgalı fosillerine göre birime Villafranşiyen yaşı verilmiştir. Birimin kalınlığı 100-300 m arasında değişmektedir. Alüvyon (QAl2) Özellikle Porsuk ırmağı ve diğer küçük ırmaklar boyunca çok gevşek olarak tutturulmuş çakıl ve kum tanelerinden oluşmuştur. Birimin kalınlığı ise 10-50 m arasında değişmektedir. Granitler (Ed) Alanın doğusunda Sivrihisar ve Karakaya dolaylarında yer alan taneli dokulu granitik kayaçlar batıya doğru bu dokusal özelliklerini değiştirerek genelde porfirik doku kazanmakta ve diyoritik, granodiyoritik kayaç özelliği göstermektedir. Porfirik dokulu granitler Karacaören köyü, İkiahmetler çeşmesi doğusu Tilki tepe mevkiilerinde görülmektedir. Genellikle kuvars ve plajiyoklas kristallerinden oluşmaktadır. Plajiyoklaslar oldukça altere ve zonlu yapı göstermektedirler. Seyrek olarak kloritleşmiş koyu renkli mineraller ve ayrıca Sekonder kuvars gelişimi ile opak mineraller de izlenmektedir. Y. Karacaören köyünde porfirik dokulu granitlerin Jura-Alt Kretase yaşlı kireçtaşlarını kestikleri görülmektedir. Eskişehir güneyinde Karakaya tepe çevresinde ofiyolitik kayaçları kesen pegmatit damarları ile cevher getiren (bakırkurşun) hidrotermal solüsyonlar, Eskişehir kuzeyinde ise Ahiller köyünde ofiyolitik kayaçları kesen granit ve aplit damarları görülmüştür. Andezitler (Ma) Genellikle kuzeyinde ve özellikle de Sakarya vadisinde ve Eskişehir güneyindegeniş mostralar veren volkanik kayaçlar, andezit, andezitik tüf ve aglomeralar ile bazaltlardan oluşmuşlardır. Türkmen tepe ve Parmakkaya tepede sivri tepeler şeklinde görülen andezitik, dasitik kayaçlar gri, kirli beyaz, açık sarı renkli olup, Parmakkaya'da çivi şeklinde bir görünüm sunmaktadır. Andezitik kayaçlar bazen çok yumuşak, bazen de çok sert bir özelliğe sahiptir. Bu özelliğin kayacın hamurunu oluşturan kuvars içeriğinden olduğunu düşünmekteyiz. Genellikle plajiyoklas ve çok az miktarda da kuvars mikrokristallerinin oluşturduğu bir hamur içinde, içten dışa doğru, killeşmiş, serizitieşmiş ve yer yer zonlu yapı gösteren plajiyoklas, biyotit, amfibol (hornblend) fenokristallerin yer aldığı andezitler içinde opak mineral parçaları da izlenmektedir. Gelişen tektonik olaylar neticesi kayaç içinde oluşan kırıklara silis ve karbonat yerleşmiştir. Eşekli Türkmen tepedeki andezitik kayaçların ofiyolit-metamorfik dokanağını teşkil eden zayıflık zonundan çıktığını ve bu dokanağı örttüğünü açıkça görmekteyiz. Parmakkaya'daki andezitler ise serpantinleşmiş peridotitlerin ortasındaki bir kırık hattından çıkmıştır ve bu andezitler Türkmen tepedeki andezitlerden daha sert bir litolojik özelliğe sahiptir. Miyosen sedimanlarında görülen asidik tüflerin üst seviyelere doğru artarak andezitik kayaçların tabanını oluşturdukları izlenmektedir. Bu nedenle andezitlerin yaşının Üst Miyosenin üst seviyeleri olduğu 38

düşünülmektedir. Bazaltlar (P1b-P1bt) Eskişehir güneyinde geniş ve kalın bir yayılım gösteren bazaltlar koyu yeşil, kahverengi renkte olup, yer yer tüf tabakaları ile birlikte görülmektedir. Miyosen ve Eosene ait tabakalar üzerinde dik şevler oluşturan birim genelde akma dokusu göstermekte olup, hamur maddesi plajiyoklas ve piroksen ya da olivin mikrolitlerinden oluşmuştur. Fenokristal olarak izlenen ve tamamen değişmeye uğramış (iddingsitleşmiş) olivinler bu doku içinde gelişigüzel bir biçimde yer almaktadır. Bazaltların yer yer amigdoloidal yapı da gösterdikleri izlenmektedir. Karacaşehir, Kızılinler çevresinde geniş yayılım sunmaktadırlar. Bazaltların yaşının Pliyosen olduğunu tahmin etmekteyiz. Hidrojeolojik Özellikleri, Eskişehir ilinin topoğrafik yapısını; Sakarya ve Porsuk havzalarındaki düzlükler ile bunları çevreleyen dağlar oluşturur. Havza düzlüklerini kuzeyden Bozdağ ve Sündiken dağları, batı ve güneyden ise İç Batı Anadolu eşiğinin doğu kenarında yer Türkmen Dağı, Yazılıkaya Yaylası ve Emirdağ kuşatır. Dağlar, Eskişehir il alanının %22 sini kaplamaktadır. Bunların arasında en önemlileri Bozdağ, Sündiken, Sivrihisar ve Türkmen dağlarıdır. İl toprakları içinde en yüksek nokta 1825 m. İle Türkmen Dağı tepesidir. Bölgedeki diğer yükseltiler, kuzeyde Panet Tepe (960m), Arapöldü T. (1047m), Umurlarbayırı T. (1008 m), Dede T. (1115 m), güneyde Büyükdülüçe T. (1008 m), Çengel T. (942 m), Bozyamaç T. (869 m), Yıldız T. (941 m), Taşlı T.(944 m) den oluşur. Ovaların il içindeki payı %26 yı bulmaktadır. Genellikle dağlarla çevrilmiş ovaların içinde Porsuk, Sarısu, Yukarı Sakarya ovaları büyük önem taşır. İlde yaylalık alanlar Türkmen Dağlarının doğu uzantıları ve Bozdağ ile Sündiken dağları üzerindedir. Ayrıca Porsuk ve Sakarya havzalarını birbirinden ayıran Sivrihisar dağları üzerinde de yaylalık alanlar bulunmaktadır. Yaylalar, il topraklarının %0.6 gibi çok küçük bir bölümünü oluşturmaktadır. Eskişehir ili toprakları ana vadiler ve bunlarla birleşen çok sayıdaki vadilerle parçalanmış durumdadır. Sakarya ve Porsuk vadileri ilin en önemli vadilerini oluşturur. İlde, yeryüzü şekillerinin oluşturduğu topoğrafik yapının doğal sonucu olarak gelişmiş bir akarsu ağı bulunmaktadır. Türkiye nin en önemli akarsularından biri olan Sakarya Nehri aynı zamanda Eskişehir in başlıca akarsuyudur. Sakarya Nehrinin çok sayıdaki kolları içinde Porsuk Çayı başlı başına önem taşımaktadır. İlin en büyük akarsuyu Sakarya Nehrinin bir kolu olan Porsuk Çayı dır. Bölgeye güneybatıdan girip, doğudan çıkmaktadır. İl sınırları içinde sürekli akarsu kaynakları dışında kalan ama Eskişehir in yeryüzü şekillerinin oluşumunda büyük etkisi olan çok sayıda dere ve çay vardır. Özellikle düzlükleri çevreleyen dağ ve yayla gibi yükseltilerin eteklerinde 39

yer alan bu dereler, yağışların arttığı ve karların eridiği zamanlarda kabararak taşkınlara yol açabilmektedirler. İl sınırları içerisinde göl bulunmamaktadır. Ancak, Sakarya Nehri üzerindeki Gökçekaya Baraj Gölü ile Porsuk Çayı üzerindeki Porsuk Baraj Gölü ekonomik açıdan büyük önem taşır. Bunun yanı sıra, il sınırları içinde çok sayıda sulama amaçlı gölet bulunmaktadır. Bölge topografik yapısını, neotektonik dönemde kazanmış olup, yapısal jeolojinin kontrolünde gelişmiştir. Doğu-batı gidişli fayların etkisiyle, aynı yönde uzanan doruklar ve çöküntü ovalar oluşmuştur. Eskişehir-İnönü ovaları en tipik örnektir. Deprem Durumu Eskişehir bölgesi, bir yandan bölgede bulunan sağ yönlü atım ve düşey bileşenleri olan ve aktif olduğu saha gözlemleri ile ortaya konan Eskişehir fay zonu ile tehdit edilirken, diğer yandan da yakın bölgede meydana gelecek bir deprem sırasında şiddetli sarsıntıya bağlı olarak meydana gelecek hasar ile karşı karşıyadır. Eskişehir i şiddetli sarsıntı sonucu hasara neden olan depremler17 Ağustos 1999 İzmit Depremi (M=7.4) ve 12 Kasım 1999 Düzce depremi (M=7.2) örnek verilebilir. Bu depremlerde can ve mal kaybı yaşanmış olup Eskişehir Organize Sanayi Bölgesinde planlanan parsel, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından alınan 18.04.1996 tarih ve 96/8109 sayılı karar ile yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasında 2. derece deprem bölgesi içinde yer almaktadır. İşletme yeri işaretli deprem haritası Ek-2)1.d. de verilmiştir. Flora-Fauna Bir bölgenin biyoanalizinin yapılabilmesi için bölgede flora ve fauna türlerinin üreme, kışlama, çiçeklenme gibi farklı periyotlarında arazi çalışması yapmak gerekmektedir. Bunun için gerekli süre ise minimum 1 yıl olarak öngörülmektedir. Gözlemlerin en verimli seviyede temsil edildiği bir dönemde bile alandaki türlerin tamamına ulaşabilmek mümkün olmayabilir. Aynı zamanda, araştırılan alanın iklimsel özellikleri de gözlemlerin yapılabilmesi için önemli bir unsurdur. Bu sebepten dolayı bu projenin türlerinin tespitinde daha önceki zamanlarda çeşitli dönemlerde yapılmış olan arazi gözlem ve örneklemleri de dikkate alınmıştır. Teşhis aşamasından önce TUBITAK Türkiye bitkileri veri servisinden (TUBİVES) olası türlerin varlığı gerekse Eskişehir bölgesi dahilinde incelenerek ön bilgiler alınmış, ardından Eskişehir iline bağlı ve proje ve etki alanı sınırları içerisinde nokta gözlemler gerçekleştirilmiş, yaban hayatına herhangi bir zarar verilmeyecek şekilde ayırt edici özelliklerine göre tür teşhisleri yerinde yapılmış, proje alanı ile örtüşen ve bölge civarında yapılmış tezler ve çeşitli yaban hayatı çalışmaları incelenerek literatür çalışmalarıyla desteklenen türler ise raporun takibinde yer almıştır. Flora tablosunda belirtilmiş olan 40

türler tespit edilirken, faaliyet alanı merkezde kalmak üzere, 10 km çapında dairesel bir alanda incelemeler yapılmış, bitki dağılımlarının çoğunlukla faaliyet alanı dışında kaldığı tespit edilmiştir. IUCN Risk Sınıfları (ver. 3.1-2001) IUCN tarafından en son yayınlanan European Red List (ERL) kategorileridir. Avrupa ülkelerinde IUCN risk sınıflarına göre flora ve fauna türlerinin sınıflandırılması 1970 li yıllardan itibaren gerçekleştirilmeye başlanmıştır. 2001 yılında belirlenmiş olan (Version 3.1) IUCN Kırmızı Liste sınıfları ve ölçütleri aşağıdaki açıklanmıştır. Flora türleri için kriterler hakkında açıklayıcı bilgiler: CR, EN ve VU kategorilerine konmak için kabul edilen ek kriterler şunlardır: CR Kategorisi İçin Doğada çok kısa bir sürede kaybolma tehlikesi altında olan bitkiler hakkında aşağıdaki kriterlere göre karar verilebilir. A) Populasyon aşağıdaki tehditler sonucu azalıyor ise; a-habitat özelliğinin değişimi ve türün kapalılık derecesinin azalması; b-aktüel ve potansiyel bir toplama tehdidi altında olması; c-başka bir taksonun istila tehdidi, melezleme, hastalık, tohum bağlamama, kirlenme, rekabetçiler ve parazitlerin etkisi altında olması; B) Bitkinin toplam yayılış alanı 100 km2 den ve tek yayılım alanı 10 km2 den az, çok parçalanmış veya tek bir lokasyondan biliniyor ise. EN Kategorisi İçin Yukarıdaki belirtilen tehlikelerin yüksek riski altında, son 10 yıl içinde veya 3 nesilde populasyonda %50 azalma olacağı düşünülüyor, yayılış alanı 5.000 km2 veya tek bir alanda 500 km2 kadar, birey sayısı 2500 ün altında veya en çok 5 lokasyondan biliniyor ise. VU Kategorisi İçin Yukarıda belirtilen tehditler karşısında son 10 yıl veya 3 nesil içinde populasyonda %20 azalma olacağı düşünülen; yayılış alanı 10 lokasyondan fazla olmayan, yayılış alanı toplam 20.000 km2, olgun birey sayısı 10.000 den az veya arazi çalışmaları sırasında 100 yıl içinde popülasyonunda %10 azalma olabileceği düşünülen türler. 41

Türler, endemik türler, yaban hayatı türleri ve biyotoplar, ulusal ve uluslar arası mevzuatla koruma altına alınan türler; nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların yaşama ortamları, bunlar için belirlenen koruma kararları; av hayvanları ve bunların popülasyonu ile yaşama ortamları. Tablo 2.1IUCN The World Conservation Union Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri Tablo 2.2 Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin Sözleşme Tablo 2.3 Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruması Sözleşmesi 42

Tablo 2.4 Flora Türleri İçin Habitat Sınıfları Tablo 2.5 Endemizim Flora Bilgileri: Raporun flora kısmı oluşturulurken bitki türlerinin tespitinde Tübitak Türkiye bitkileri veri servisinden (TUBİVES) ve ek olarak H.Kutluk ve Burhan Aytuğ a ait Grid by Grid, Plants of Turkey çalışmasından yararlanılmıştır. Ayrıca proje faaliyet alanı ve etki alanındaki türlerle ilgili gerekli verilerin belirlenmesinde daha önceden yapılmış olan gözlem ve arazi çalışmaları, literatür taramaları da kullanılmıştır. Türkiye, bitki coğrafyası bakımından 3 floristik bölgenin etkisi altındadır. Proje sınırlarının dahil olduğu il olan Eskişehir, İran-Turan ve Akdeniz fitocoğrafik bölgelerinin geçiş noktasında, aynı zamanda Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölgesine yakın durumdadır. Bu koşullar altında her üç elementin de vejetasyon özelliklerini taşımaktadır. İç Anadolu stepleri, Kuzey Anadolu ve Batı Anadolu ormanları, Eskişehir in bitki örtüsünü oluşturur. Sündiken Dağları nın, Porsuk Vadisi ne bakan güney yamaçlarında, 1000 metreden sonra meşe çalılıkları, daha sonra da bodur meşeler görülür. 1300 metreden sonra yer yer karaçamların göze çarptığı Sündiken Dağları nın, Türkmenbaba, Eşekli Türkmen Tepesi ve Bozdağ ın Sakarya Vadisi yönü incelenirse, (özellikle Tandırlar Dağküplü Köyleri arası çok sıktır) karaçamla kaplı olduğu gözlenir. Burada karaçamların arasında, kızılçamlar da görülür. Taştepe ve Mihalıççık civarına kadar sarıçamlar yer alır. Yapıldak civarındaki çam ormanları arasında, yüksek meşeler görülür. Eskişehir in güneyindeki platolarda ve 43

Çifteler Ovası nda orman yoktur fakat karakteristik step bitkileri vardır. Sarısu Porsuk Vadisi nin bitki örtüsünü, yumak, yavşan ve kekik oluşturur. Porsuk ve Keskin Dereleri nin kenarlarındaki bitki örtüsü ise, söğütler, kavaklar, karaağaçlar ve koruluklardan oluşur. Alan Akdeniz ve İran-Turan floristik bölgeleri arasındaki geçiş kuşağında yer almaktadır. İnceleme alanının klimaks (iklimle dengeye ulaşmış vejetasyonu) Pinus nigra ssp. Pallasiana olmakla birlikte, bu topluluğun yangın, aşırı kesim ve otlatma gibi biyotik faktörlerle süratle tahribi Juniperus excelsa ve Berberis crataegyna gibi bozuk çalılıkların kısa zamanda egemenliğini sağlamıştır. Endemizm: Ülkemizde tespit edilen toplam bitki türünün yaklaşık %30 unu endemik türler oluşturmaktadır. Eskişehir ili de iki fitocoğrafik elementin geçiş zonunda yer almaktadır. Dolayısıyla zengin bir bitki örtüsünün olması için elverişlidir. Ancak yapılan çalışma sonucu proje ve etki alanındaki andropojenik etkiler nedeniyle tehlikeye girebilecek endemik bitki türü tespit edilememiştir. Yapılan literatür çalışmalarında ise il genelindeki endemizm oranını oluşturan türlerin çoğunluğunun kozmopolit olup Türkiye de çok sayıda lokalitede ve ilde geniş yayılımlara sahip olduğu görülmüştür. Çalışma alanındaki bitki türlerinin hiçbiri Bern Ek-I listesinde ve CITES Ek listelerinde bulunmamaktadır. Tablo 2.6 Proje Alanı Flora Türleri 44

Bölgenin klimaks (iklimle dengeye ulaşmış) vejetasyon tipi Pinus nigra ssp. Pallasiana ormanlarıdır. Jeolojik devirler boyunca iklimde meydana gelen değişiklikler ve biyotik faktörlerin etkisiyle tahribat artmış ve Pinus nigra ormanlarının yerini Paraklimaks bir topluluk olan bozuk orman ve step vejetasyonu almıştır. Eskiden Akdeniz elemanlarının çoğunlukta olduğu alan tahribat arttıkça, Iran-Turan bölge florası lehine gelişmiştir. Alanının klimaks vejetasyonu olan Akdeniz ormanları tahrip edilmiş ve bunun yerini sekonder bir vejetasyon olan step vejetasyonu almıştır. Step vejetasyonu yastık şeklindeki kamefit ve hemikriptofitlerle karakterize edilen kserofit (Kurağa dayanıklı) türlerle kaplıdır. 45

Step vejetasyonu klimatik ve edafik faktörlerin etkisiyle çok kısa mesafelerde değişiklik gösterebilmektedir. Step vejetasyonunun diğer bir özelliği de floristik kompozisyon bakımından zengin olmasıdır. Ancak tesis yapılacak alanın çevresinde tarım arazileri bulunmasından dolayı ekolojik toleransı dar olan lokal endemik türe rastlanılamamıştır. Tespit edilen endemik türler Türkiye nin bir çok bölgesinde step vejetasyonunun yayıldığı alanlarda görülen geniş yayılışlı türlerdir. Sonuç olarak tesisin yapılması biyomas kaybı hariç tutulursa bitki türlerine olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Alanda nesli tehlikede olan herhangi bir tür mevcut değildir. Fauna Yapılan literatür çalışmaları neticesinde proje alanı ve etki alanında bulunan ve bulunması muhtemel fauna türleri verilmiştir. İlgili tablolarda her türün familyası, Türkçe adı, popülasyon yoğunluğu, IUCN (ERL) kategorisi, Red Data Book kategorisi ve Bern Sözleşmesi Ek-2 (kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri) ve Ek-3 (korunan fauna türleri) listelerinin hangisinde yer aldığı belirtilmiştir. Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde yer almayan türler için (-) işareti konulmuştur. Ayrıca fauna çalışmaları T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Av ve Yaban Hayatı Dairesi Başkanlığı nın 14.06.2011 tarihli Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararı ek listelerine göre değerlendirilmiştir. Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararına göre; Ek Liste-1: Çevre ve Orman Bakanlığı nca koruma altına alınan yaban hayvanlarını, Ek Liste-2: Merkez av komisyonunca koruma altına alınan av hayvanlarını, Ek Liste-3: Merkez av komisyonunca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanlarını temsil etmektedir. Fauna listelerinde, faaliyet alanı içerisinde gözlemlenen veya bulunduğu tahmin edilen türler (Fi) olarak belirtilmiştir. Kaynak Sütunundaki Kısaltmalar G: Gözlem L: Literatür A: Anket 46

Tablo 2.7 Demirsoy, A., (1996) a Göre Red Data Book Kategorileri Bölgedeki başlıca habitat tipleri Orman, tarım alanları ve kuru derelerdir. Bu habitatlar farklı özelliklere sahip olduklarından ihtiva ettikleri türlerde farklıdır. Binlerce yıldır insanların tarımsal faaliyetleri ve insan populasyonunun hızla artması hayvanların doğal yaşama alanlarını kaybetmelerine neden olmuştur. Günümüzde bu alanlar insan etkileri nedeniyle gitgide daralmakta ve bu hayvanların yaşama alanları gün geçtikçe sınırlanmaktadır. Bölgenin faunası, proje alanı ve çevresinde yapılan çalışmalar sonucunda tespit edilmiştir. Araştırma alanının vejetasyon yapısı ve çeşitliliği, toprak özelliği ve diğer ekolojik koşullar nedeniyle, bazı özel hayvanlar için habitat olma özelliğine sahip değildir. Genellikle kozmopolit, geniş yayılış gösteren ve her yerde rastlanan türlerin görülebildiği bir arazi yapısına sahiptir. Ancak Bern Sözleşmesine göre koruma altına alınması gerektiği fauna listesinde belirtilen türlere hareketlerinden dolayı proje alanında her zaman rastlamak mümkün değildir. Tablo 2.8 Proje sahasında bulunan omurgasız hayvanlar 47

Tablo 2.9 Proje sahasında bulunan İki yaşamlılar Tablo 2.10 Proje sahasında bulunan sürüngen türleri Tablo 2.11 Proje sahasında bulunan kuş türleri Tablo 2.12 Fauna Türleri İçin Populasyon Yoğunlukları 48

Tablo 2.13 Proje sahasında bulunan memeli hayvanlar Flora ve Fauna türleri geri dönüşümsüz olarak zarar görecek türler değildir. Fauna türleri çalışma sürecinde ortamdaki gürültü ve hareketlilikten etkilenecekler ve çevredeki daha uygun alternatif yaşam alanlarına çekileceklerdir. Bu çevresel olumsuz etkiler, ilgili yönetmeliklerdeki hükümlere uyularak minimuma indirilecektir. Fauna türleri arasında Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek- 3 e göre kesin koruma altında olan türler vardır. Bu türlerle ilgili olarak Bern Sözleşmesi koruma tedbirlerine ve bu sözleşmedeki 6. ve 7. Madde hükümlerine uyulacaktır. Bern Sözleşmesine göre koruma altına alınmış fauna türleri iki kategoriye ayrılmıştır. I Kesin olarak koruma altına alınan II Korunan türler Kesin Olarak Koruma Altına Alınan Türler - Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri, - Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek, - Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek, - Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak, - Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır Korunan Fauna Türleri - Yabani faunayı yeterli popülasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklama. Kapalı av mevsimleri ve diğer ulusal esaslar (Merkez Av Komisyonu kararları) Yukarıdaki fauna listelerinde belirtilen ve Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınan türler ve diğer yaban hayatı türleri üzerine bu faaliyet ile; bu türlerin avlanması, kasıtlı olarak öldürülmesi veya alıkonulması, kasıtlı olarak yumurtalara zarar verilmesi gibi etkiler kesinlikle söz konusu değildir. Söz konusu faaliyette Orman ve Su İşleri Bakanlığı Merkez Av Komisyonu kararlarına ve Bern Sözleşmesi hükümlerine uyulacaktır. 49