Interventi di screening per i tumori intestinali in Galles 3 www.bowelscreeningwales.org.uk
Galler de yapılan Bağırsak Taraması nı Anlamak Bağırsak kanseri taraması neden yapılmalı? Bağırsak taraması bağırsak kanserini erken bir aşamada teşhis etmeyi amaçlamaktadır (herhangi bir belirti olmayan kişilerde). Bu, tedavinin en etkili olabileceği bir aşamadır. Düzenli taramaların bağırsak kanserinden ölüm riskini %16 azalttığı görülmüştür. Bağırsak kanseri bağırsaklardaki poliplerden (küçük şişlikler) oluşabilir. Poliplerin alınması kanser riskini azaltır. 2
www.bowelscreeningwales.org.uk Bağırsak kanseri nedir? Bağırsak kanseri aynı zamanda kolon, rektal veya kolorektal kanser olarak da bilinmektedir. Bağırsak kanseri sindirim sisteminin alt kısmını etkileyen habis bir tümörün yol açtığı bir kanserdir (kalın bağırsak ve rektum). Aşağıdaki durumlardan herhangi biri gerçekleşirse doktorunuza görünmeniz gereklidir: Rektumdan kan gelmesi veya dışkınızda az miktarda kan olması. Dışkınızda (kabız veya ishal gibi) altı hafta veya daha uzun bir süre boyunca bir değişiklik olması. Özellikle yemeklerden sonra başlayan ve devam eden şiddetli mide ağrıları. Açıklanamayan kilo kaybı. Açıklanamayan kansızlık (kanda demir eksikliğinden dolayı). Bağırsak kanseri ne denli yaygındır? Bağırsak kanseri, Galler de en çok görülen üçüncü kanser hastalığıdır. Ancak erken teşhis edildiğinde de tedavisi en çok mümkün olan bir hastalıktır. Galler de her yıl 2,000 kişiye bağırsak kanseri teşhisi konulmaktadır. Galler de her yıl 1,000 kişi bağırsak kanserinden yaşamını yitirmektedir Bağırsak kanseri daha çok 50 yaşın üzerindekilerde görülmektedir. 50 yaşın üzerindeki kişilerin 20 de biri bağırsak kanserine yakalanmaktadır. 3
Galler de yapılan Bağırsak Taraması nı Anlamak Neler bağırsak kanserine yol açmaktadır? Bağırsak kanserinin asıl nedeni bilinmemektedir. Bağırsak kanserine yakalanan bazı kişilerin aile geçmişlerinde de bu hastalığa rastlanmaktadır. Bazı ailelerin bağırsak kanserine yakalanma riski daha fazladır. Aile geçmişinden veya bağırsak kanserine yakalanma riskinden dolayı endişeliyseniz Mahalle Doktoru na (GP)gidiniz. Bağırsak kanserine yakalanma riski yaşla birlikte artmaktadır. Tarama testi neleri araştırıyor? Tarama testleri dışkıda gizli kalan kan olup olmadığını araştırıyor. Kan bulunması daha yüksek oranda bağırsak kanseri olması riski olduğunu ortaya koyabilir. Buna dışkıda gizli kan the faecal occult blood (FOB) testi denmektedir. Occult gizli demektir. Test ayrıca, poliplerdeki (küçük şişlikler) değişiklikler gibi diğer değişiklikleri de ortaya çıkarabilir. Poliplerin çoğu zararsız olmakla birlikte bazıları bağırsak kanserine neden olabiliyorlar. Poliplerin çoğu kolaylıkla alınabiliyor Bazen kan görülmesi bir polipin kanamasından kaynaklanabilir. Test bağırsak kanseri olup olmadığını saptamıyor. Sonuçlar daha ileri testlere gerek olup olmadığını belirliyor Tarama kimleri hedefliyor? Galler de yaşayan 50 ile 74 arasındaki erkek ve kadınları her iki yılda bir bağırsak taramasından geçmeye çağırıyoruz. Tarama 60 ile 69 yaş grubuyla başlatılacak. 2015 e kadar bu yaş grubunu 50 ile 74 arası yaş grubundakileri taramaya çağıracak şekilde genişleteceğiz. 4
www.bowelscreeningwales.org.uk 5
Galler de yapılan Bağırsak Taraması nı Anlamak Taramadan nasıl geçeceğim? Bu tarama programı için doğru yaş grubuna girdiğinizde size postayla bir bağırsak tarama kiti göndereceğiz. Bu testi kendi evinizde daha rahat bir ortamda yapabilme olanağını bulacaksınız. Üç farklı zamanlarda alınmış dışkı örneklerinden küçük miktarlar alıp gönderilen özel bir test kartına koymanız gerekiyor. Bu kartı hijyenik bir şekilde yapıştırılan bir zarfa koyup posta ücreti olmaksızın Galler Bağırsak Taraması na (Bowel Screening Wales) gönderiniz. Kitinizde bütün talimatlar bulunmaktadır. Örneklerinizde kan bulursak, sizi bir değerlendirme yapılması için yönlendireceğiz. Kolonoskopiyi de içerebilecek daha ileri bir araştırma yapılması önerisinde bulunacağız. Bu araştırma hastanede yapılacak. Genel olarak hastaneye yatmanız gerekmez. Kolonoskopi nedir? Kolonoskopi, mevcut bir hastalık olup olmadığını görmek için kalın bağırsağın (kolon) çeperine bakmanın bir yoludur. Test ayrıca bağırsaktan küçük parçalar alıp (biyopsi) laboratuvarda analiz yapma imkanını da vermektedir. Kullanılan aletin adı kolonoskoptur (skop) ve oldukça esnek bir alettir. Her alette bağırsak çeperine doğrultulabilen bir ışık bulunmaktadır. Filmler ekrana yansıtılarak herhangi bir hastalık veya inflamasyon olup olmadığı kontrol edilir. 6
www.bowelscreeningwales.org.uk Kolonoskopi nin riskleri nelerdir? Kolonoskopi bağırsağınızdan parça aldığı için bazen komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Bunlar ender görülmekle birlikte testi yapmak konusunda karar verebilmeniz için bilmenizde fayda vardır. Bu riskleri, testin faydalarıyla karşılaştırmanız gerekir. Kolonoskopinin ana riskleri aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır: Perforasyon yapılan her 1000 testten biri, bağırsak çeperinde delik açılmasına neden olabilir. Hemen her seferinde, deliği onarmak için ameliyat gereklidir. Polipler (küçük şişkinlikler) alındığında delik açılması riski daha yüksektir. Kanama bağırsaktan parça alındığında veya polip alındığında kanama olabilir. Parça veya polipin alındığı yaklaşık her 100 ile 200 testten birinde bu risk vardır. Genelde ciddi bir kanama olmaz ve kendi kendine durur 7
Galler de yapılan Bağırsak Taraması nı Anlamak 8
www.bowelscreeningwales.org.uk Ailede varsa? Bazı kişilerin ailesinde bağırsak kanseri geçmişi vardır. Mahalle Doktorunuz, ailenizin geçmişinde aşağıdaki gibi bir bağırsak kanseri hastalığı varsa sizi Bütün Galler Geneli nde Genetik Servisi ne (all Wales Genetics Service) yönlendirebilir. Birinci dereceden akrabanıza (anne, baba, erkek kardeş, kız kardeş) 45 yaşında veya 45 yaşın altındayken bu teşhis konuldu. İki birinci dereceden akrabanıza herhangi bir yaşta teşhis konuldu. Bir birinci dereceden akrabanız ve ikinci dereceden akrabanız (hala, teyze, amca, dayı, büyükanne ve babalar, kuzen) ailenin aynı tarafından olup herhangi bir yaşta teşhis konuldu. Hepsi ailenin aynı tarafından üç akrabaya, herhangi bir yaşta teşhiş konuldu. Bağırsak kanseri riskini azaltmak için ne yapabilirim? Her iki yılda bir bağırsak tarama programına katılın. Bol meyva, sebze ve karbonhidrata (tam tahıllı makarna, ekmek ve pirinç gibi) dayalı bol lifli bir diyet izleyin. Bunların riski azalttığına inanılıyor. Hafif egzersiz yapın. Bu sizi bağırsak kanserine karşı koruyabilir. Bağırsaklarınızda herhangi bir hastalık belirtisi hisseder veya endişeniz olursa doktorunuza görününüz. 9
Taramaya sizleri çağırabilmek ve tarama programının performansını kontrol edebilmek için hakkınızda belli bilgiler bulundurmamız gerekiyor. Kişisel bilgilerinizin gizli tutulması konusunda büyük bir çaba harcamaktayız. Sadece doktorunuz gibi, yasal veya sağlık nedenleriyle bilgi alışverişi yapmamız gereken kişilerle bilgi paylaşıyoruz. Bilgileri nasıl kullandığımız hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz, lütfen Hakkınızdaki bilgileri nasıl kullanıyoruz başlıklı broşürümüzü talep ediniz. Bağırsak taramasına katılıyor olmanız gerekmiyor. Daha ayrıntılı bilgi için lütfen yardım hattını arayınız Yardım hattıyla yapılan bütün telefon konuşmaları eğitim ve kalite kontrol amacıyla kayıt edilmekle birlikte gizli tutulmaktadır Ayrıntılı bilgi için lütfen ücretsiz yardım hattını (Freephone Helpline) 0800 294 3370 den arayınız. Çalışma Saatleri: 08.00 18.00 Veya Wales Bağırsak Tarama internet sitesini www.bowelscreeningwales.org.uk den ziyaret ediniz. 10