PLC(PROGRAMLANABİLİR LOJİK KONTROL) PLC'NİN TEMEL İLKELERİ

PLC(PROGRAMLANABİLİR LOJİK KONTROL) PLC'NİN TEMEL İLKELERİ PLC'ler endüstriyel otomasyon devrelerinde doğrudan kullanıma uygun özel giriş ve çıkış birimiyle donatılmıştır. Bu cihazlara, basınç seviye, sıcaklık algılayıcıları ve buton gibi iki değerli lojik işaret taşıyan elemanlar; kontaktör, selenoid gibi kumanda devrelerinin sürücü elemanları doğrudan bağlanabilir. Şekil 1 Bir PLC; 1- Mikrobilgisayar (mikrokontrolör) Mikroişlemci + bellek + Bir PLC; 1- Mikrobilgisayar (mikrokontrolör) Mikroişlemci + bellek + giriş-çıkış arabirimi 2- Giriş ve çıkış arabirimleri (mikroişlemciden farkı, işlemci, bellek ve giriş-çıkış arabirimleri aynı yonga içindedir.) 3- Programlayıcı birimi 4- Besleme güç kaynağı gibi 4 temel kısımlardan oluşur. Ayrıca programı yedeklemek ve başka bir PLC'ye aktarmak için EEPROM modülü, girişçıkış sayısını arttırmak için genişleme birimi, enerji kesilmesi durumunda yedek güç kaynağı ve seri haberleşme arabirimi gibi elemanlar da bulunur. 30/06/2003

Giriş Birimi: Kontrol edilen sistemle ilgili algılama ve kumanda elemanlarından gelen elektriksel işaretleri lojik gerilim seviyelerine dönüştüren birimdir. Kontrol edilen sisteme ilişkin basınç, seviye, sıcaklık sensörleri, butonlar ve sınır anahtarları gibi elemanlarından gelen iki değerli işaretler (var-yok, 0-1) giriş birimi üzerinden alınır. Gerilim seviyesi değerleri 24V, 48V, 100-120V, 200-240V DC veya AC olabilir. Şekil 2 Programlama Birimi: PLC'leri programlamak ve yazılan programın derlenip program belleğine yüklenmesi amacıyla kullanılır. Programlayıcı birimi mikro işlemci tabanlı bir özel el cihazı olabileceği gibi bir kişisel bilgisayar da olabilir. Bu birim, programın yazılması, PLC'ye aktarılması ve istenirse çalışması sırasında giriş/çıkış veya saklayıcı durumlarının gözlenmesi ya da bazı parametrelerin değiştirilmesi olanaklarını sağlar. PLC'nin Çalışma Prensibi: Giriş arabirimi, denetlenen makine veya sürece bağlantıyı sağlar. Ana işlevi,m dış dünyadan gelen kontak kapanması,analog sürecinin akım ve gerilim değerleri vs gibi işaretleri almak ve MİB(CPU)'in kullanabileceği bir formata sokmaktır. Çıkış arabirimiyse, MİB'den gelen işaretleri alıp dış dünyadaki birimler tarafından kullanılabilecek bir formata sokar. PLC İşletim Sistemi: Bütün PLC işletim sistemlerinde birbirine çok benzeyen işletim sistemi programları kullanılır. Bu programlar ROM'da bulunur ve üretim aşamasında sisteme yüklenir. Genel olarak işletim sistemi programı şu işlevleri yerine getirir: 1-Kullanıcı programını yürütür. 2-Olay ve zamana bağlı kesme hizmet programlanmasının çalışmasını düzenler. 3-Sistemin hatalı çalışma durumlarını belirler ve PLC'lerin haberleşmesini düzenler. 01/07/2003

PLC'ler İle Röleli Sistemlerin Karşılaştırılması 1-PLC'yle daha üst düzeyde otomasyon sağlanır. 2-Az sayıda denetim yapılan durumlarda tesis yatırımı PLC'de daha fazladır. 3-PLC'li sistem daha uzun süre bakımsız çalışır ve ortalama onarım süresi (MTTR-Mean Time To Repair) daha azdır. 4-Arızalar arası ortalama süresi (MTBF-Mean Time Between Frailures) PLC'li sistem için 8000 saatten fazladır. 5-Teknik gereksinimler değişip arttıkça PLC'li sistem az bir değişiklikle ya da değişiklik yapılmadan yeniliğe uyarlanabilirken, röleli sistemde bu oldukça zordur. 6-PLC'ler çok daha az yer kaplar ve az enerji harcarlar. PLC'ler ile Bilgisayarlı Denetimin Karşılaştırılması 1-PLC'li sistem endüstriyel ortamlardaki yüksek düzeydeki elektiriksel gürültü, elektromanyetik parazitler, mekanik titreşimler, yüksek sıcaklıklar gibi olumsuz koşullarda çalışabilir. 2-PLC'lerin donanım ve yazılımları o tesisin elemnlarınca kullanılmak üzere tasarlanmıştır. 3-Teşhis yazılımlarıyla hatalar kolayca bulunabilir. 4-Yazılım alışılagelmiş röle sistemleriyle yapılabilir. 5- PC'ler birden fazla programı değişik sıralarla esnek bir şekilde gerçekleştirirken, PLC'ler tek bir programı sıralı bir şekilde baştan sona gerçekleştirir. PLC'lerin Genel Olarak Uygulama Alanları Sıra denetimi: PLC'leri en büyük ve en çok kullanılan ve ''sıralılık'' özelliğiyle röleli sistemlere en yakın olan uygulamasıdır. Uygulama açısından, bağımsız makinelerde ya da makine hatlarında, konveyör ve paketleme makinelerinde ve hatta modern asansör denetim sistemlerinde bile kullanılmaktadır. Hareket Denetimi: Doğrusal ve döner hareket denetim sistemlerinin PLC'de tümleştirilmesidir. Örneğin; metal kesme, montaj makineleri; metal şekillendirmede denetim sağlanabilir. Yine kauçuk ve kumaş tekstil sistemleri de örnek verilebilir. 01/07/2003

Süreç denetimi: Bu uygulama Plc'nin sıcaklık, basınç, hız ve debi gibi birkaç fiziksel parametreyi denetleme yeteneği ile ilgilidir. Örnek olarak; plastik enjeksiyon kalıp makineleri, ekstrüzyon makineleri, ısı uygulama ocağı verilebilir. Veri yönetimi: Yeni PLC'lerin genişletilmiş bellek kapasiteleriyle sistem, denetlediği makineyi veya süreç hakkında veri toplayan bir veri veri yoğunlaştırıcı olarak kullanılabilir. Sonra bu veri, denetleyicinin belleğindeki referans veri ile karşılaştırılır ya da inceleme ve rapor alımı için başka bir aygıta aktarılabilir. Bu uygulamada büyük malzeme işleme sistemlerinde, insansız esnek üretim hücrelerinde ve kağıt, birincil metaller ve yiyecek işleme gibi birçok proses sanayiinde sıkça kullanılır. İletişim: İletişim, en çok bir fabrikada ana bilgisayarın süreç verileri toplama amacıyla ve belirli bir üretim sırası için denetleticileri ayarlamada kullanılabilir. İç yapı; X:giriş röleleri,y:çıkış röleleri,t:zaman rölesi,c:sayıcılar,m:yardımcı röle ŞEKİL4-YÜKLÜ PROGRAM -DAHİLİ LOJİK ELEMANLAR 02/07/2003

PROGRAMLAMA Basit bir geleneksel kontaklı kumanda devresinin yapısı ve çalışması: ŞEKİL 5 M1 ve M2 kontaktör bobinleri uyarılması durumunda, bu elemanlara ilişkin kontaklar konum değiştirir. Kontaklı kumanda devreleri elemanları uyarılmamış durumları için çizilir. Şekil 5'teki devrede S2 NA butonuna basıldığında, devredeki diğer elemanların kontakları kapalı olduğundan S0 butonunun NK ve M2 (NK) üzerinden M1 kontaktörünün bobini uyarılır ve devrede bu bobine ait kontaklar konum değiştirir. Birinci basamaktaki S1 butonuna paralel bağlı M1 kontaktörünün NA kontağının kapanması ile S1 butonu serbest bırakıldığında da M1 kontaktörünün bobini akım yolu kapalı tutulur. Böylece, kontaktör bobini kendi kontağı üzerinden akım almaya başlar. (Elektronokte bu mühürlemeyi S-R Hip-flobu gerçekleştirir.)

03/07/2003 Programlama Yöntemleri a-kontak planı (LDR) b-fonksiyon şeması (FCH) c-deyim listesi (STL) a. Kontak planı (LDR) şekil 6 Gerek CPU kaydedicilerinde gerekse diğer belleklerde tutulan bilgiler sayı sisteminde saklanırlar.ancak ikili sistemde bit bit saklanan bu bilgiler ile kolayca işlem yapılabilmesi ve kolayca işlenebilmesi için, belirli uzunlukta gruplara ayrılmaları gerekir.söz konusu bu gruplar uzunluklarına göre değişik isimlerle tanımlanırlar.bu tanımlar aşağıda verilmiştir.

03/07/2003 b. Fonksiyon şeması (FCH) Lojik elemanlar dikdörtgen semboller ile gösterilir. Fonksiyon şemasında negatif girişler ise lojik sembolündeki dikdörtgenin önüne bir daire çizilerek gösterilir.fonksiyonun şemaları sıralı adımların tam gösterilimini ihtiva etmezler. Adımlarındaki sıralamanın da tanımlanması gerekmektedir. c. Deyim listesi (STL) Grafik olarak gösterilmeyip kelimelerle tanımlanmaktadır. Deyim listesi birbirinden bağımsız satırlarından oluşmaktadır. DIN standardında, deyim listesi için adımlar dikkate alınmaz. Fakat ardışıl programlarda adım bayrakları ile çalışabilir. (Kontak planında da ardışıl programlardaki adım bayrakları kullanılır.) Not: (Bayrak, Flag) : PLC programlama dillerinde bayraklar giriş ve çıkışların yerine gelecek şekilde kullanılabilirler. Böylece bayraklar giriş ve çıkışların yerine herhangi bir yerde kullanılabilirler ve test edilebilirler.

03/07/2003 Takip Edilen Yol:

PLC Programlama Mantığı 04/07/2003 Lojik Devre İşlem Sonucu Lojik İfadesi - Çeşitli PLC'ler için temel lojik işlem komutları ve merdiven diagramı sembolleri : - Bir lojik fonksiyonun PLC'de gerçeklenebilmesi için gerekli temel komutlar : LOAD, LOADNOT gibi lojik işleme başlatma komutları, AND, OR, NOT, ANDNOT, ORNOT gibi lojik işlem komutları, AND BLOCK, OR BLOCK gibi işlemsonu komutları, OUT gibi röle ve zaman rölesi bobinleri ile zamanlayıcı ve sayıcı gibi elemanları çıkışa bağlama komutlarıdır.

05/07/2003 Tablo1 : Komutların çeşitli PLC'lerdeki karşılıkları : [U: UND, UN: UND NİCHT] Not : F değeri sabit değer olup, Input, Output, Internal Relay, Special Relay, Timer, Counter SFR numarası olabilir. Output : 1) Fiziki olarak çıkışlarına yük (solenoid valf, neon lamba, kontaktör, led) bağlanabilen gerçek çıkışlardır. 2) Dahili, hayali rölelerdir, Fiziki bağlantı yapılamaz, ancak bu rölelerin çıkışlarıda gerçek outputlara aktarılarak çıkış alınabilir, İşem sonucu bulunan değerler image memory denilen özel bir bellekte tutularak program taraması bitirildiği bu değerler çıkış birimlerine transfer edilir.

Elemanlar ve Eleman Numaraları Giriş Rölesi : 07/07/2003 şekil 8 Giriş rölesi, PC'nin giriş terminaline bağlanmıştır ve optik olarak yalıtılmış (photo-cuppler) bir elektronik röledir. Normalde açık ve normalde kapalı olmak üzere birçok kontağı bulunur. Esas Ünite X000 ~ X007 X400 ~ X407 X500 ~ X507 Giriş Çıkış artırma ünitesi X014 ~ X017 X020 ~ X027 X414 ~ X417 X420 ~ X427 X514 ~ X517 X520 ~ X527 Not: X400 ~ X407 rölelerinin ON-OFF (veya OFF-ON) süreleri programa eklenecek özel bir fonksiyon ile 0-60 ms. arasında değiştirilebilir.bu değiştirme C-R filtreleri ile yapılır. X400 ~ X407 rölelerinin standart ON-OFF (veya OFF-ON) süresi ise yaklaşık olarak 10 ms kadardır. Not: Giriş rölesi; PLC'nin büyüklüğüne göre; 8,12,14,16,64,128 gibi kontak sayısına sahiptir. Giriş rölesi, giriş terminaline dışarıdan gelen giriş bilgisi ile sürülür. Giriş adres bölgesi kullanılan PLC'nin kullanım kitapçığında üretici tarafından belirtilmiştir. 8 girişli PLC'de örneğin X400 ~ X407 adresleri giriş için tesis edilmiştir. (MITSUBISHI PLC) Çıkış Rölesi : şekil 9

07/07/2003 Çıkış PC tarafından, harici yüke sinyal gönderilmesi demekir. Çıkış rölesinin kontağı, PC'deki çıkış terminaline bağlanmışır. Esas Ünitesi Y030 ~ Y037 Y430 ~ Y437 Y530 ~ Y537 Giriş-Çıkış Artırma ünitesi Y040 ~ Y047 Y440 ~ Y447 Y540 ~ Y547 Yardımcı Rölesi : Şekil 10 PC içindeki birçok yardımcı röle vardır. Yardımcı röleler, PC içerisinde bulunan herbir eleman tarafından çıkış rölesinin sürülmesinde olduğu gibi, sürülebilirler Genel amaçlı M100 ~ M277 röleleri: Genel amaçlı kullanım için 128 adet yardımcı röle vardır. Bu röleler oktal düzende M100'den M177'ye ve M200'den M277'ye kadar numaralandırılırlar. Enerji kesilmesinde tutma (mühürleme) yapan M300-M377 röleleri : (64adet)Herhangi bir şekilde bir enerji kesilmesi olduğunda, çıkış röleler ve yardımcı röleler OFF durumuna geçerler. Enerji tekrar geldiğinde giriş ünitesi hariç, diğer üniteler yine OFF durumunda kalacaktır. Bazı sistemlerde, enerji kesilmeden önceki çalışma durumunun enerji geldikten sonra yine aynen devam etmesi istenebilir. Bu yardımcı röleler buna benzer amaçlar için kullanılır. Enerji kesilmesi olsa bile hafıza içerisinde geri besleme sistemi ile hafıza tutulu (mühürlü) bulunur.

07/07/2003 Not: X400 kontağı ile enerjilenen M300 rölesi X400 açılsa bile M300 kontağı tarafından mühürlenmesi yapıldığında ON durumunda kalmaya devam eder. M300 rölesinin enerji kesilmesi olsa bile tutulu (ON) kalması ile örnek yukarıdadır.

08/07/2003 Shift Register'in Çalışması Yardımcı Röle (M), aynı zamanda Shift Register olarak kullanılabilir. Bu durumda 16 adet yardımcı röle bir grup olarak kullanılması gerekir.ilk yardımcı röle numarası, Shift Register 'in numarası olarak ele alınır. Fakat bu durumda Shift Register grubu içerisinde bulunan herhangi bir yardımcı röle, başka bir amaç için kullanılmaz. numaraları: Shift Register 'in Numaraları: 1-M100 ~ M117 /// 7-M240 ~ M257 2-M120 ~ M137 /// 8-M260 ~ M277 3-M140 ~ M157 /// 9-M300 ~ M317 4-M160 ~ M177 /// 10-M320 ~ M337 -- Batarya 5-M200 ~ M217 /// 11-M34~ M357 -- Geri 6-M220 ~ M237 /// 12-M360 ~ M377 --Beslemeli Not: (S-R) X400 ve X401 aynı anda ON olduğunda, eğer araya başka bir program girmişse S ve R komutlarında öncelik sonra yazılandadır. Bilgi Girişi X402 girişi ON olduğunda M301 ~M317 röleleri OFF durumuna geçerler. Bundan dolayı Shift Register kullanıldığında, reset girişinin OFF durumunda olması gerekir.

08/07/2003 M317 rölesindeki karakter taşması nedeniyle kaydırmalı kaydediciler arasındaki bağıntı yapılabilir. Kaydırma girişi X400 OFF durumundan ON durumuna ve ON durumundan OFF durumuna geçtiği zaman (bir pals), her bir yardımcı röle şekil 12'deki gibi değişikliğe uğrar. M300 0 ise, M301 kaydırılır. M300 1 ise, M302 kaydırılır 1.X400 ON oldu.(bilgi Girişi), M200 'e gitti. (1 bilgisi gitti ) 2. X402 ON olursa (Bilgi bir kaydı.) M201 'e gitti. 3. X402 ON olursa, RESET olur. Hepsi "0" olur. NOT: X401 kaydırma girişi, devamlı olarak ON/OFF olursa, M200-M217 röleleri sıra ile (M200 M201 M203...) ve kaydırmalı olarak çalışırlar. Kaydırma girişi X401 ON olduğunda M201 ON olur ve M201 normalde kapalı kontağı açılır. Bu anda M200 OFF durumuna geçer.

09/07/2003 Zaman Rölesi T050-T057 T450-T457 24 adet 0,1-99 sn T550-T557 Bu röleler ile en az 0,1 sn olmak üzere 3 dijitlik ayarlama yapılır. T650 - T657 8 adet... 0.01-99.9 sn Bu röleler ile en az 0.01 sn olmak üzere 3 dijitlik ayarlama yapılır. Zaman rölelerinin zaman gecikmesi ile çalışan bir çok NA ve NK kontağı bulunur. X400 ON olunca Y430 ON olur. X400 OFF olduktan 19 sn sonra Y430, T450'nin NK kontağı açılarak devre dışı kalır. K10 1 sn K250 25 sn T0...T55 100ms sayıcı; örnek: K1=100ms, K10=1000ms=1s T32...T55 10ms sayıcı; örnek: K1=10ms, K100=1000ms=1s

10/07/2003 2.6. Sayıcı Sayma ayarları programlama paneli ile yapılır. Sayıcılar batarya geri beslemeli olduğu için enerji kesilmesinde batarya sayma değeri saklı tutulur. Eğer eski değer değiştirilip (enerji kesildiği andaki değer) ayar değeri yazılmak istenirse sayıcıların M71 palsı ile resetlenmesi gerekir.

10/07/2003 M71 ile sayıcı, çalışma başladığında reset edilir. Böylece sayıcı değeri ile ayar değeri 9'a eşit yapılır.sayıcı değeri, sayıcı girişinin her bir defasında OFF/ON olması ile azalır.değer "0" olduğunda sayıcı çıkışı kontağı ON olur.çıkış kontağı ile akış değeri kaydedicisindeki değişiklikler aşağıdaki gibi olur. Çıkış Kontağı: Sayma bobini çalıştığı zaman ON olur. Bu anda sayma değeri "0" dır. Reset bobini ON olduğunda ise OFF olur. Akış Değeri Kaydedicisi: Reset bobini çalışıyorken ve OUTC460 komutu yürütüldüğü bir zamanda ayar değeri, akış değeri kaydedicisine yazılır. (sayıcı girişi ON veya OFF olabilir.) Reset bobini çalışmaz iken ve sayma girişi OFF'tan ON'a geçtiğinde ayar değeri "1" er olmak üzere azalır.(0'a doğru) X402 ON olduğunda, C461 sayıcısı, 100 ms'lik M72 palsi ile saymaya başlar. Sayma değeri, ayar değerine (K600) ulaştığı zaman (veya 60 sn) C461 kontağı ON olur.eğer X402 OFF olursa sayıcı reset edilir. Ve aynı zamanda çıkış kontağı OFF olur.

11/07/2003 X403 reset girişi olarak kullanılmıştır. Sayıcının çalışması sırasında, eğer her hangi bir şekilde enerji kesilmesi olursa, sayıcının çalışması durur. Enerji tekrar geldiğinde, sayıcı tekrar çalışmaya başlar. Enerji kesilmeden önceki ve enerji geldikten sonraki toplam süre 60 sn. olduğu zaman, çıkış kontağı C461 ON olur. (15 sn + 45 sn) =60 sn 1.M yardımcı rölesi için PLS komutu kullanıldığında, çıkış kontağı yalnızca bir çalışma saykılı süresince ON 'dur. 2. Bu komut ayrıca, sayıcı,shift register, set/reset komutlarının giriş devrelerinde kullanılabilir. 3. M205 rölesi, X401 ve X402 OFF/ ON durumuna geçtiğinde set/reset edilir. 4. İleride görülecek olan jump işlemi devam ettiği sürece pals çıkışı ON durumunda kalır. Komut ile birlikte kullanıldığı elemanlar: PLS:...M100-M377

12/07/2003 MC ve MCR Komutları MC: (Master Kontrol), Ortak seri kontaklar için bağlantı komutu. MCR: (Master Konrol Reset), MC komutunu reset eder

12/07/2003 M100 ve M101 gibi normalde açık MC kontaklarının dağıtım hattına bağlanması gerekir. MC kontağından sonraki kolların başındaki kontaklar LD veya LDI komutları ile kullanılır. Orijinal dağıtım hattına geri dönülmesi için MCR komutu kullanılır

14/07/2003 MC ve MCR Komutları (uygulamalar) Komutla Kullanılacağı Elemanlar: MC, MCR : M100 - M117 Şekil: MC ve MCR Devresi

15/07/2003 NOP Komutu(No Operation Komutu)

CJP ve EJP Komutları 16/07/2003 CJP (Conditional jump) : Jump'a başlama komutu. EJP (End Or Jump) : Jump yolunu ayarlama komutu. Jump komutu kumanda devresinin bir bölümünü çalışmaz duruma getirmek için kullanılır. Jump komutları için, Oktal sistemde 77 ile 700 arasında 64 numara verilebilir. Şekil 1 Şekil 2

16/07/2003 1-) T450 - T457, T450 - T457, T450 - T457 ( 0.1 sn'lik zaman rölesi ) zaman rölelerinin sayma işlemi kesilir, Jump reset edildikten sonra saymaya kaldığı değerden saymaya devam eder. 2-) T650 - T657 ( 0.01 sn'lik zaman rölesi ) zaman röleleri kendi içinde saymaya devam eder. Fakat X416 ON olduğu müddetçe T650 çıkış kontağı ON olmaz. Jump reset edildiğinde ( 414 OFF ) T650 çıkış komutunun işleme girdiği anda T650 çıkış kontağı ON olur.

16/07/2003

16/07/2003

17/07/2003 END Komutu (Programın Sonunda Kullanılan Komut) PLC tarafından giriş işlemi,programın yürütülmesi ve çıkış işlemi yerine getirilir.eğer programın sonuna END yazılırsa end'den sonraki satırlar için (NOP) zaman kaybı olmaz ve çıkış işlemine daha çabuk giriş yapılır. Ayrıca programın bölümler halinde kontrolü yapılmak istendiğinde gerekli bölümün sonuna END yazılarak kontrol kolayca yapılır.kontrol işlemi yapıldıktan sonra bölüm sonuna yazılan END'in silinmesi gerekir. NOT:END tek başına kullanılır.

MC ve MCR Komutları 18/07/2003

19/07/2003 SFT (Shift Komutu) ( Uygulama ) Not: 2. Bloktaki M117 ON olunca, 1. Blok ON olur. 120'den M137'ye kadar kaydırılır. (1. Blok,2. Bloğu etkilemez.) V1-V2-V3 elektrikli vanaları sıra ile ve zaman röleleri kulanılarak çalıştırılacaktır

21/07/2003 PLC Kumanda Devreleri

22/07/2003 16 Giriş Terminali ve 8 Çıkış Terminali (F1-20 ) Tip Bir fazlı üç As.M, iki başlatma butonuyla çalıştırılacak ve bir durdurma butonuyla durdurulacaktır. 1. Motor çalışırken, 3. Motor çalışmayacak, 3. Motor çalışırken 1. Motor çalışmayacaktır. 2. Motor 1. Motorun çalışmasından 5 sn. sonra 3. Motorun çalışmasından 10 sn. sonra otomatik olarak çalışmaya başlayacaktır. Yukarıda sıralanan istekleri cevaplandıracak kumanda ve güç devresini çiziniz?

22/07/2003 Program: 1. LD 400 2. OR 430 3. ANI 433 4. ANI 432 5. OUT 430 6. OUT 050 7. K 5 8. LD 050 9. OR 051 10.OR 431 11.ANI 413 12.OUT 431 13.LD 401 14.OR 432 15.ANI 413 16.ANI 430 17.OUT 432 18.OUT 051 19.K 10 20.END ---

Sayı Basamakları 23/07/2003 Gerek CPU kaydedicilerinde gerekse diğer belleklerde tutulan bilgiler sayı sisteminde saklanırlar. Ancak ikili sistemde bit bit saklanan bu bilgiler ile kolayca işlem yapılabilmesi ve kolayca işlenebilmesi için, belirli uzunlukta gruplara ayrılmaları gerekir.söz konusu bu gruplar uzunluklarına göre değişik isimlerle tanımlanırlar.bu tanımlar aşağıda verilmiştir. CPU, kaydedicilerde saklı bulunan ikili(binary)datalar ile işlem yapar. İkili sistemde bilgi işleme oldukça can sıkıcı olduğundan, bu bilgiler"oktal","exedecimal" veya "BCD" gibi farklı tabanlı sayı sistemlerine dönüştürülür. Bu sayı sistemleri kısaca aşağıda verilecektir. İkili sayı sistemi İkili sayı sistemi lojik 1 ve lojik 0 olmak üzere iki değer kullanılır Yukarıda görüldüğü gibi en sağdaki bitten (LSB) başlamak üzere sola doğru 2'nin kuvveti olacak şekilde bitler sıralanır. İkili sistemdeki bir sayı aşağıdaki gibi ondalık sayıya(decimal)dönüştürülür. 10110101 = (1X128)+(0X64)+(1X32)+(1X16)+(0X8)+(1X4)+(0X2)+(1X1) = 181 (Decimal)

Oktal sayı sistemi 24/07/2003 Oktal sayı sistemi 8'li tabanda olup 0 ile 7 arasındaki sayıları kullanır.örneğin oktal sayı sisteminde verilmiş olan 321 sayısını ondalıklı sayıya çevirirsek; 321o=(3x8²)+(2x8¹)+(1x8º) = 209 İkili sistemdeki sayıların oktal sayılara dönüştürülmesi için öncelikle ikili sayı üçerli gruplara ayrılır. Daha sonra her bir grubun kendi başına onluk sistemdeki değeri yazılır ÖRNEK : Hegzadesimal Sayı sistemi Hegzadesimal sayı sistemi 16 'lı tabanda olup 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E ve F sayılarını kullanır. Burada A,B,C,D,E ve F harfleri sırasıyla 10,11,12,13,14 ve 15 sayılarına karşılık düşmektedir. Örneğin ; 321 hexadecimal sayısının ondalık sayıya dönüşümü şu şekilde hesaplanır; 321? =(3 x 16²)+(3x16¹)+(1x16º) İkili sistemde verilmiş olan bir sayıyı hexadecimal sayıya dönüştürebilmek için öncelikle ikili bitler 4 'li gruplara ayrılır. Daha sonra her bir grubun hexadecimal sayılar ile ondalık sistemdeki karşılıkları yazılır. ÖRNEK ; 1 0 1 0 1 1 0 0 --- 8 bitlik ikili sayı. 1 0 1 0 1 1 0 0--- 4 'erli gruplara ayırma. A C--- Hegzadesimal sayı. İkili Kodlanmış Ondalık (Binary Coded Decimal -BCD ) İkili kodlanmış ondalık sayı (BCD) sistemi ondalık sayının her bir ondalık hanesi 4 bitlik ikili sayı sisteminde yazılarak elde edilir. 0 'dan 9 'a kadar ki ondalık dijitler 0000 'dan 1001 'a kadar uzanan ikili sayılar ile gösterilir. ÖRNEK: 954 ---- ondalık sayı. 1001 0101 0100 ---- BCD kodu.