PROGRAMLANAB L R DENETLEY C LER. DERS 02 Sayı Sistemleri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "PROGRAMLANAB L R DENETLEY C LER. DERS 02 Sayı Sistemleri"

Iskender Kobal
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 PROGRAMLANAB L R DENETLEY C LER DERS 02 Sayı Sistemleri i. SAYI S STEMLER Büyüklükleri ifade etmek amacıyla kullanılan sembollere sayı adı verilir. Sayı sistemleri tabanlarına göre isim alırlar. Günlük hayatımızda on tabanlı (Onlu: Decimal) sayı sistemi kullanılmasına ra men, mikroi lemci tabanına göre çalı an sistemlerde a a ıdaki sayı sistemleri kullanılır. ONLU (Decimal) SAYI S STEMLER SEK ZL (Octal) ONALTI (Hexadecimal) K L (Binary) A B C D E F BCD

2 Sadece BCD sayı sistemi bir gösterim eklidir. Bunun dı ındaki bütün sayılar aynı yapıya sahiptir. BCD sayı sistemi decimal sayıların ikili sistem ile gösterildi i durumdur. Bitler sa dan sola do ru 4 er bit olarak ayrılır. Her 4 bitlik gurup birden dokuza kadar bir decimal sayıyı ifade eder. En sa daki 4 bit ile birler basama ını, sola do ru ikinci 4 bitlik grup onlar basama ını, daha sonraki yüzler v.b. ifade eder. ( =15) Sayıları olu turan semboller bulundukları sıraya göre konumsal de er alır ve konum tabanlarına göre isimlendirilir. Örne in, yakından tanıdı ımız onlu sayı sisteminde 4626 rakamında bulunan 6 rakamı iki ayrı yerde kullanılmı ve farklı de erliklere sahiptir.en sa daki 6 rakamı ile birler basama ındadır ve sayısal de eri 6x1=6 dır. Buna kar ılık sa dan üçüncü sıradaki 6 rakamı yüzler basama ındadır ve sayısal de eri 6x100=600 dır. Bu yapı bütün sayı sistemlerinde aynıdır. De i en sadece sayı ve o sayının konumuna göre aldı ı de erdir. Z.X Y7 Z.X Y6 Z.X Y5 Z.X Y4 Z.X Y3 Z.X Y2 Z.X Y1 Z.X Y0 Z: Sayı de eri X: Konum de eri Y: Basamak de eri Z.X Y7 Z.X Y6 Z.X Y5 Z.X Y4 Z.X Y3 Z.X Y2 Z.X Y1 Z.X Y0 Z: Sayı de eri X: Konum de eri Y: Basamak de eri Sayı De eri (Z) Onlu Sistem kili Sistem 0 1 Sekizli Sistem Onaltılı Sistem A B C D E F Bit Numarası Onlu Sistem ( ) (10000) 10 3 (1000) 10 2 (100) 10 1 (10) 10 0 Konum Tabanı (X) kili Sistem (64) (16) 2 3 (8) 2 2 (4) 2 1 (2) 2 0 Basamak De eri (Y) Sekizli Sistem (262144) (4096) 8 3 (512) 8 2 (64) 8 1 (8) 8 0 Onaltılı Sistem ( ) (65536) 16 3 (4096) 16 2 (256) 16 1 (16) 16 0

3 onlu (Decimal) sayı sisteminde yer alan be rakamı sa dan 3.sırada ve basamak de eri 2 dir. Dolayısı ile bu rakam 5x10 2 =500 sayısal de erini alır ikili (Binary) sayı sisteminde yer alan 1 rakamı sa dan 4.sırada ve basamak de eri 3 dür. Dolayısı ile bu rakam 1x2 3 =8 sayısal de erini alır. Sayının sa alt kö esine yazılan ifade, sayı de erinin hangi sistemle ifade edildi ini gösterir.günlük ya amımızda onluk sayı sistemini kullandı ımıza için, e er sayının sa alt kö esinde bir tanımlama yoksa o sayının onlu sisteme göre yazıldı ı kabul edilir. Sayıları olu turan sembollerin basamak de erlikleri soldan sa a do ru yükselir. Yani en dü ük de erlikli sembol en sa da en yüksek de erlikli sembol en soldadır. 1. Onlu (Desimal) Sayı Sistemi Günlük ya amımızda kullandı ımız sistemdir. On adet rakamla ( ) ifade edilir. Yukarıda anlatılan yöntemle de erli i hesaplanır. Sayı De eri x10 4 = x10 3 =2000 5x10 2 =500 1x10 1 =10 8x10 0 =8 Sayıları olu turan sembollerin konumlarına göre aldıkları de erlikleri toplandıklarında asıl sayı ortaya çıkar =32518 Sıkça kullandı ımız ve alı ık oldu umuz bir sistem oldu undan, yukarıda anlatılan i lemleri farkında olmadan ve çok hızlı bir ekilde yapmaktayız

4 2. kili (Binary) Sayı Sistemi kili sayı sisteminde kullanılan semboller 0 ve 1 dir.yine yukarıda anlatılan yöntemde oldu u gibi; bir basamakta bulunan rakam, o basama ın konum a ırlı ı ile çarpılarak elde edilen sonuçlar toplanır. kili Sayı Sisteminde Bir Sayı De erinin Onlu Sayıya Dönü türülmesi Yöntem 1 Sayı De eri x2 5 =32 0x2 4 =0 1x2 3 =8 1x2 2 =4 0x2 1 =0 1x2 0 =1 Sayıları olu turan rakamların konumlarına göre aldıkları de erlikleri toplanarak sonuç bulunur =45 Yöntem 2 1x2=2+0=0 4x2=8+1=9 19x2=38+1= En soldaki rakam 2 ile çarpılır, sa ındaki rakam ile toplanarak onun yerine yazılır. 0x2=0+1=1 2x2=4+0=4 9x2=18+1=19 39x2=78+0=78 2. kili (Binary) Sayı Sistemi b) Onlu Sayı Sisteminde Bir Sayı De erinin kili Sayıya Dönü türülmesi onlu sayı ile ifade edilen de er 2 ye bölündü ünde, kalan hanesindeki rakamlar o sayının ikili kar ılı ıdır LEM BÖLÜM KALAN 78: : : : : : :2 0 1 Kalan sütunundaki ifade a a ıdan yukarıya do ru yazılarak sonuç elde edilir = 78 10

5 3. Sekizli (Oktal) Sayı Sistemi Sekiz adet rakamdan ( )meydana gelen, konumsal bir sayı sistemidir. oktal rakamlar üç bitlik ikili sayılarla ifade edilir. a) Sekizli Sayı Sisteminde Bir Sayı De erinin Onlu Sayıya Dönü türülmesi Sayı De eri x8 4 = x8 3 =1024 1x8 2 =64 3x8 1 =24 4x8 0 =4 Sayıları olu turan sembollerin konumlarına göre aldıkları de erlikleri toplandıklarında asıl sayı ortaya çıkar = b) Onlu Sayı Sisteminde Bir Sayı De erinin Sekizli Sayıya Dönü türülmesi LEM BÖLÜM KALAN 927: : : :8 1 1 Elde edilen sonuç a a ıdan yukarıya gelecek ekilde yan yana yazılarak sekizli olarak sonuca ula ılır = c) Sekizli Sayı Sisteminde Bir Sayı De erinin kili Sayıya Dönü türülmesi SEK ZL SAYI K L SAYI

6 4. Onaltılı(hexadesimal) Sayı Sistemi Onaltılı sayı sistemleri özellikle mikroi lemci tabanlı sistemlerde oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu sistemde 16 adet sembol ( A-B-C-D-E-F) kullanılmaktadır. 0 dan 15 e kadar onlu sayılar tek basamakta ifade edilebilmektedir. Hexadesimal rakamlar ikili sayılarda dört bit ile ifade edilir. a) Onaltılı Sayı Sisteminde Bir Sayı De erinin Onlu Sayıya Dönü türülmesi Sayı de eri 3 B 9 0 A 3B90A 8 3x16 4 = Bx16 3 = x16 2 =256 0x16 1 =0 Ax16 0 =10 Sayıları olu turan sembollerin konumlarına göre aldıkları de erlikleri toplandıklarında asıl sayı ortaya çıkar = b) Onlu Sayı Sisteminde Bir Sayı De erinin Onaltılı Sayıya Dönü türülmesi LEM BÖLÜM KALAN Elde edilen sonuç a a ıdan 1786: A yukarıya gelecek ekilde yan yana yazılarak onaltılı olarak sonuca ula ılır. 111:16 6 F 6: FA 16 = c) Onaltılı Sayı Sisteminde Bir Sayı De erinin kili Sayıya Dönü türülmesi ONALTILI SAYI 6FA 19B K L SAYI

Benzer belgeler

1. Bölüm Sayı Sistemleri

1. Bölüm Sayı Sistemleri Algoritma ve Programlamaya Giriş Dr. Serkan DİŞLİTAŞ 1.1. Sayı Sistemleri Sayı sistemleri; saymak, ölçmek gibi genel anlamda büyüklüklerin ifade edilmesi amacıyla kullanılan sistemler