T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) GRAFİK VE FOTOĞRAF FOTOĞRAFTA IŞIK VE RENK KONTROLÜ ANKARA 2007
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.
İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1. IŞIK VE POZLAMA KONTROLÜ...3 1.1.1. Filmin Duyarlılığı...4 1.1.4. Enstantane / Diyafram Kombinasyonu...7 1.1.5. Pozometre...10 UYGULAMA FAALİYETİ...12 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...13 ÖĞRENME FAALİYETİ 2...15 2. HAREKET VE ÇEKİM HIZI KONTROLÜ...15 2.1. Çekim Hızı...15 2.2. Pan Tekniği...16 UYGULAMA FAALİYETİ...18 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...20 ÖĞRENME FAALİYETİ 3...22 3. ALAN DERİNLİĞİ KONTROLÜ...22 3.1. Odak Uzaklığı...22 3.2. Objeden Uzaklık...24 3.3. Netleme Noktası...25 UYGULAMA FAALİYETİ...28 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...29 ÖĞRENME FAALİYETİ 4...31 4. FOTOĞRAF ÇEKİMİ UYGULAMALARI...31 4.1. Gece Fotoğraf Çekimi...31 4.2. Dış Mekânda Fotoğraf Çekimi...32 4.3. İç Mekânda Fotoğraf Çekimi...34 UYGULAMA FAALİYETİ...35 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...36 MODÜL DEĞERLENDİRME...38 CEVAP ANAHTARLARI...40 KAYNAKLAR...43 i
AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR MODÜLÜN KODU 213GIM057 ALAN Fotoğraf Grafik DAL/MESLEK Ortak Alan MODÜLÜN ADI Fotoğrafta Işık ve Renk Kontrolü Fotoğrafta ışık ve rengin tanımının, ışık ve renk ile ilgili MODÜLÜN TANIMI temel kavramların ve uygulamaların yapılışının anlatıldığı öğrenme materyalidir. SÜRE 40/16 ÖNKOŞUL Fotoğrafta Işık ve Kompozisyon modülünü almış olmak. Işık ve Renk Oluşumu modülünü almış olmak. YETERLİK Fotoğraf makinesini kullanabilmek. MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖÇLME VE DEĞERLENDİRME Genel Amaç Gerekli ortam ve araçlar sağlandığında, fotoğrafçılıkta temel kompozisyon kurallarına uygun, konum ve ölçeklendirme kurallarına göre, fotoğrafta ışık ve rengin kullanımına dikkat ederek fotoğraf çekebileceksiniz. Amaçlar:Uygun ortam sağlandığında; 1. Dış mekânda fotoğraf çekimi yaparken fotoğraf makinenizin enstantane ve diyafram ayarlarını yapabileceksiniz. 2. İç mekânda fotoğraf çekimi yaparken fotoğraf makinenizin enstantane ve diyafram ayarlarını yapabileceksiniz. 3. Gece fotoğraf çekimi yaparken fotoğraf makinenizin enstantane ve diyafram ayarlarını yapabileceksiniz. Ortam: Manuel fotoğraf makinesi, tripod, spotlar, fon perdesi, fotoğrafı çekilecek objeler veya figürler. Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri ölçerek kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı ( uygulamalı sınav ) uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgileri ölçerek değerlendirecektir. ii
GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Bir cismin fotoğrafının çekilebilmesi, yani ışığa karşı duyarlı film üzerinde bir görüntüsünün elde edilebilmesi için; bu cismin ya bir ışık kaynağı olması ya da yansıtması için aydınlatılması gereklidir. Aydınlatmada kullanılan ışık kaynakları doğal ışık kaynakları ve yapay ışık kaynakları olmak üzere iki gurupta sınıflandırılır. Doğal ışık kaynaklarının başında güneş ışığı ve gökyüzü gelir. Açık havada gün ışığının sağladığı aydınlatma, aslında güneşten gelen ışınlarla, göğün yansıttığı ışınların toplamından ibarettir. Bulutlu bir günde ise bu iki aydınlatma kaynağı olan güneş ve gökyüzü bir ışık kaynağı hâlinde birleşmişlerdir. Yapay ışık kaynaklarının verdiği ışık miktarı ve renk ısı derecesinin, durağan olmasına karşılık gün ışığının renk niteliği hiçbir zaman durağan değildir. Renk ise, ışığın doğurduğu psikofiziksel bir olaydır. Doğadaki varlıkların kendilerine özgü renkleri yoktur; yani renksizdirler. Bu yüzden karanlıkta varlıkların renklerini göremeyiz ancak bir ışık kaynağı olduğunda renkleri görebiliriz. Renk yapay ya da doğal tüm objelerden yansıyarak gelen ışınların göz ile algılanarak hissedildiği bir görüntüdür. Hazırlanan bu modülde farklı ışık şartlarındaki fotoğraf çekimlerinde, istenilen nitelikte bir fotoğraf çekebilmek için dikkat etmemiz gereken noktalar ile ilgili konuları ele alacağız. Modül sonunda öğrendiğiniz bilgi ve beceriler ile istediğiniz nitelikte fotoğraf çekimleri yapabileceksiniz 1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda uygun ortam sağlandığında, bir objenin üzerine gelen ışık durumuna ve diğer birçok unsura göre, ışığın doğru miktarda kullanımı ile düzgün bir fotoğraf elde edebileceksiniz. ARAŞTIRMA Çevrenizde gözlem yaparak ışık oluşumunu inceleyiniz ve doğadaki ışık ve gölge değerlerini arkadaşlarınızla tartışınız. 1. IŞIK VE POZLAMA KONTROLÜ Bir objenin üzerine gelen ışık, saate, hava durumuna ve diğer birçok unsura göre değişiklik gösterir. Işığın doğru miktarda kullanımı ile düzgün bir fotoğraf elde edilir ve objenin beyazdan siyaha tüm tonları gözün algılamış olduğu gibi fotoğrafta belirir. Pozlama, kadraja alınan görüntünün parlaklık derecesine yani objektiften içeriye ışığın hangi miktarda ve ne kadar süre ile girdiğine bağlıdır. Şekil 1. 1: Farklı poz değerleri ile çekilen bir fotoğraf 3
Şekil 1. 2 1.1. Tanımlar 1.1.1. Filmin Duyarlılığı Işık ve filmin dikkate alınması diyafram açıklığı ve enstantaneyi seçebilme derecesi büyük ölçüde varolan ışık koşullarına ve kullandığınız filmin türüne bağlıdır. Örneğin, çok az ışıkta f8'in seçilmesi, doğru pozlandırma sağlamak için, olanaksız derecede yavaş bir enstantane gerektirecektir. Böylesine yavaş bir enstantanede, yavaş hareket eden bir figürün bile hareketini 'dondurmak' imkânsızlaşacaktır. 4
Şekil 1.3: Yavaş bir enstantane ile çekilmiş bir fotoğraf Film Hızı Skalası ASA 25 50 100 200 400 800 1600 DIN 15 18 21 24 27 30 33 ISO 25/15 50/18 100/21 200/24 400/27 800/30 1600/33 ASA Amerikan Standards Association (ASA) tarafından belirtilen ölçüm skalası. Buna alternatif olarak, endüstriyel kuralları belirleyen Alman kurumu Deutsche Industrie Norm un (DIN) teklif ettiği bir metot bulunmaktadır. Buna göre ISO değeri, ASA değeri ile DIN değerinin derece ( sembolü ) / işareti ile ayrılarak birlikte kullanılmasından ibarettir. ISO (International Standards Organization ) değeri ile film hızını belirtmektedir. Örneğin: 1600 ISO luk bir film doğru bir pozlama için çok az ışığa ihtiyaç duyar. Oysa, 25 ISO luk bir filmi aynı değerde pozlandırmak için 64 kat daha fazla ışık gerekir. 1.1.2. Diyafram Açıklığı Objektiflerin f sayısıyla belirtilen diyafram ayarları (f durakları diye de bilinir) yalnızca pozlama süresini değil, netlik derinliğini de etkiler. Bir objektifin elle ya da otomatik olarak odaklandığı noktanın hem önünde ve hem arkasında oldukça keskin netliğe sahip bir bölge bulunur - bu bölgeye netlik derinliği denir. Keskin netlik bölgesi bütün objektiflerde vardır; fakat, bu bölgenin derinliği objetifin türüne ve diyaframına bağlıdır. Örneğin, geniş açılı objektiflerin cömert bir netlik derinliği vardır (netlik alanı) ve objektif açısı genişledikçe netlik derinliği artar. En geniş açılarda objektifin netlik ayarını yapmak pratik olarak gereksizdir; çünkü, geniş netlik derinliği çerçeve içindeki her şeyin net olmasını sağlar. Öte yandan, tele objektiflerin alan derinliği oldukça dardır. Bu objektifleri (ve teleobjektif zoomları) kullanırken, netlemeye çok dikkat etmemiz gerekir; çünkü bunlar çok fazla hata kaldırmaz. 5
Diyafram ve Netlik Derinliği Diyafram açılığı, bütün farklı tip objektiflerde karakteristik netlik derinliğini etkiler. Diyafram açıldıkça (f sayıları küçüldükçe) netlik derinliği azalır. 1.1.3. Enstantane Fotoğraf makinesinin, saniyelerle ve saniyenin kesirleriyle işaretlenmiş bir kadranla kontrol edilen enstantane ayarı, diyafram açıklığı ile birlikte film üzerine ne kadar ışık düşeceğini belirler. Ama, daha da önemlisi, enstantane ayarı, hareketli ya da durağan konuların net ve keskin detaylı olarak mı yoksa belli bir izlenimi ifade edercesine bulanık olarak mı kaydedileceğini belirler. Obtüratör açıkken fotoğraf makinesinin hareket etmesiyle oluşabilecek istenmeyen titremelerden kaçınmak için, yeterince yüksek bir enstantane hızı kullanmalısınız. Eğer, makinenizi bir üçayak üstüne oturtursanız, makinenin titreme tehlikesi ortadan kalkacağından, saniyeler süren uzun enstantaneler kullanabilirsiniz. Buna karşın makineyi elinizde tutuyorsanız genel kural, hiç değilse objektifinizin odak uzaklığına denk bir enstantane seçmektir. Yani,Odak uzaklığı Enstantane hızı 50mm'lik objektif için; 90-135mm'de 250mm'de 1/60 sn. ya da üstü 1/125 ya da üstü 1/250 ya da üstü enstantane kullanın. Bu kuralın nedenlerinden biri objektiflerin uzunlaştıkça daha ağırlaşması, diğeri ise makinedeki en küçük hareketin objektifin uç noktası uzaklaştıkça daha fazla kaymaya sebep olmasıdır. 6
1.1.4. Enstantane / Diyafram Kombinasyonu Şekil 1. 4: Odak uzaklıkları ve açıları Filmi doğru şekilde pozlandırmak için diyafram ne kadar açıksa o kadar az süre yani o kadar hızlı bir çekim hızı gerekir. Tersi durumda ise, diyafram kısıldığında, obtüratör daha uzun süre açık kalmak zorundadır. Her farklı, fakat eş değer olan enstantane/diyafram kombinasyonunda gerçekleşen pozlama aynıdır. Maksimum diyafram açıklıkları daha geniş olan objektifler hızlı olarak nitelendirilir ve daha hızlı çekimlere olanak tanır. Örneğin: f/16 gibi küçük bir diyafram açıklığı 1/15 gibi uzunca bir enstantaneye ihtiyaç duyarken, aynı pozlama f/ 11 açıldığında 1/30 enstantane ile gerçekleşebilir. Böylece çekim süresini azaltmak için ışığın gireceği açıklığı iki katına çıkarmış oluruz. Bu da Eş Değerlik Kanunu olarak adlandırılmaktadır. 7
Şekil 1. 5: Yüksek enstantanede çekilmiş bir fotoğraf 8
Şekil 1. 6: Hareketin dondurulması Şekil 1. 7: Örnek fotoğraf 9
Şekil 1. 8: Örnek fotoğraf 1.1.5. Pozometre Belirli bir durumda var olan ışığın miktarını ölçen pozometre artık her modern fotoğraf makinesinde bulunmaktadır. Pozometre bir bilgisayarmış gibi kabul edilebilir. Sistem ışık miktarını (parlaklık ) ölçerek seçmiş olduğunuz pozlama değerlerinin doğru olup olmadığını belirtir. Otomatik moda ise makine bu hesaplamaların tamamını kendisi yapar. Şekil 1. 9: Sonbahar ışığında çekilmiş bir görüntü 10
Şekil 1.10: Örnek fotoğraf 11
UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ Evinizin yakınındaki durağan bir yeri güneşli bir havada fotoğraflayınız. Kullanılacak Araç ve Gereçler Manuel fotoğraf makinesi Film Fotoğrafını çektiğiniz obje İşlem Basamakları Öneriler Manuel fotoğraf makinenize filminizi Filmin dişlilere tam olarak geçtiğinden takınız. emin olunuz. Filminiz 100 ASA değerinde olmasına Açık havada fotoğraf çekeceğiniz için dikkat ediniz. filminizin ışığa duyarlığının 100 ASA değerinde olması sizin için yeterli olacaktır. Enstantane değerini 125 olarak Fotoğrafını çektiğniz obje durağan ayarlayınız. olduğu için 125 enstantane kullanmanız Diyafram açıklığınızı f/11 olarak ayarlayınız. yeterli olacaktır. Diyafram açıklığınızı f/11 olarak seçildiğinde filminizin koyuluk derecesini ayarlamış olacaksınız. Alan derinliğini ayarlayınız. Fotoğrafını çektiğiniz objenin hangi bölümünün net olmasını istiyorsanız alan derinliğinizi ona göre ayarlayınız. Pozometre kullanınız. Fotoğrafını çektiğiniz objeyi aydınlatan ışık miktarını kontrol ediniz. Yeşil ışığı yakaladıktan sonra deklanşöre basınız. Yukarıdaki işlemleri tamamladığınızda çevrenizin artistik bir fotoğrafını çekmiş olacaksınız. 12
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz. ÖLÇME SORULARI Öğrenme faaliyetleri kapsamında, iki tip test sorusu vardır. Doğru-yanlış ve doldurmalı cümleler. Her cümleyi dikkatle okuyunuz. İfadede belirtilen fikir doğru ise cevap kâğıdınızda ilgili maddenin önüne ( D ), yanlış ise ( Y ) harfini yazınız. Ayrıca aşağıdaki cümlelerde bazı önemli sözcüklerin arası boş bırakılmıştır. Boş yerleri doğru sözcüklerle doldurunuz. 1. ( ) Bir objenin üzerine gelen ışık, saate, hava durumuna ve diğer birçok unsura göre değişiklik gösterir. 2. ( ) Filmi doğru şekilde pozlandırmak için diyafram ne kadar açıksa o kadar az süre yani o kadar hızlı bir çekim hızı gerekir. 3. ( ) Otomatik moda ise makine bu hesaplamaların tamamını kendisi yapar. 4. ( ) Geniş bir diyafram açıklığı ve kısa bir enstantane süresi ile alan derinliği azalır ve hareket dondurulmaz. 5. ( ) Obtüratör açıkken fotoğraf makinesinin hareket etmesiyle oluşabilecek istenmeyen titremelerden kaçınmak için, yeterince yüksek bir enstantane hızı kullanmanıza gerek yoktur. 6. ( ) ASA Amerikan Standards Association (ASA) tarafından belirtilen ölçüm skalasıdır. 7. ( ) Diyafram açıldıkça (f sayıları küçüldükçe)... azalır. 8. ( ) Her farklı, fakat eş değer olan./ diyafram kombinasyonunda gerçekleşen pozlama aynıdır. 9. ( ) Maksimum diyafram açıklıkları daha geniş olan. hızlı olarak nitelendirilirler ve daha hızlı çekimlere olanak tanırlar. 10. ( ) Kısık bir ve uzun bir enstantane zamanı ile daha geniş bir alan net olarak fotoğraflanabilir. 13
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ UYGULAMALI TEST Evinizin yakınındaki durağan bir yeri çeşitli hava koşullarında fotoğraflayın ve daha sonra fotoğrafları kıyaslayarak aralarındaki en iyi olanının değerlerini tespit ediniz. Öğrencinin Adı Soyadı Uygulama: Farklı hava koşullarında fotoğraf çekimi. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz. Değerlendirme Kriterleri Evet Hayır 1. Malzemeleri temin ettiniz mi? 2. Filminizin ASA değerine dikkat ettiniz mi? 3. Fotoğraf makinenize filminizi doğru bir şekilde taktınız mı? 4. Fotoğraf makinenizin enstantane ayarını doğru yaptınız mı? 5. Fotoğraf makinenizin diyafram ayarını doğru yaptınız mı? 6. Fotoğrafınızı çekmeden pozometre kullanımına dikkat ettiniz mi? 7. Fotoğrafınızı çekmeden alan derinliğine dikkat ettiniz mi? 8. Fotoğraflarınız arasında en iyi olan değerleri tespit ettiniz mi? DEĞERLENDİRME Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz EVET ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. HAYIR larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız. Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 14
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, hareketin film üzerine yansıtılmasında enstantanenin rolünü kavrayıp istenilen nitelikte fotoğraflar çekebileceksiniz. ARAŞTIRMA Bir manzarayı nasıl fotoğraflayacağınızı düşünürken farklı enstantane ve diyafram ayarları yaparak hangisinin daha uygun olduğunu inceleyerek arkadaşlarınızla tartışınız. 2. HAREKET VE ÇEKİM HIZI KONTROLÜ 2.1. Çekim Hızı Bir objenin hareketini dondurmak için hızlı bir enstantane değeri kullanmak gerekirken, objenin hareketini akışkan bir biçimde, hareket duygusu ile aktarmak içinse yavaş bir değer seçilmelidir. Üçüncü bir seçenek ise Pan Tekniği kullanmaktır. Şekil 2.11 15
Şekil 2.12: Hareket duygusunun yansıtılması 2.2. Pan Tekniği Bu teknik, objeyi hareketi boyunca deklanşöre basılı şekilde fotoğraf makinesi ile takip etmeyi gerektirir. Pan tekniğini kullanmak, fotoğrafta hareket duygusu yaratmak için oldukça etkili bir yöntemdir. Bu teknik düşük enstantane hızında ve fotoğraf makinesinin obje ile aynı olan hızı ile prova yapmayı gerektirir. Şekil 2.13: Hareket fotoğrafı 16
Şekil 2.14: Hareket fotoğrafı 17
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda hareketli bir otomobilin hareketini dondurmuş olacaksınız. Kullanılacak Araç Gereçler Manuel fotoğraf makinesi Film Fotoğrafını çekeceğiniz obje İşlem Basamakları Öneriler Manuel Fotoğraf makinenize filminizi Filmin dişlilere tam olarak geçtiğinden takınız. emin olun. Filminiz havanın durumuna göre 800 Açık havada fotoğraf çekeceğiniz için ASA değerinde olmasına dikkat ediniz. filminizin ışığa duyarlığının 800 ASA değerinde olması sizin için yeterli olacaktır. Enstantane değerini 1/500veya1000 Fotoğrafını çektiğiniz obje hareketli olarak ayarlayınız. olduğu için 1/1000 enstantane kullanmanız gerekli olacaktır. Diyafram açıklığınızı f/8 olarak Diyafram Açıklığınızı f/8 olarak ayarlayınız. seçildiğinde odaklanan obje ve 2/3 ü net,bunun dışında kalan bölümler flu olacaktır. Alan Derinliği Fotoğrafını çektiğiniz objeyi kadrajın merkezine alarak alan derinliğinizi ona göre ayarlayın. Pozometre Kullanımı Fotoğrafını çektiğiniz objeyi aydınlatan ışık miktarını kontrol ediniz. Yeşil ışığı yakaladıktan sonra deklanşöre basınız. 18
Şekil 2.15: Yarış arabası fotoğrafı 19
ÖLÇMEVE VEDEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME ÖLÇME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızı aşağıdaki soruları cevaplayarak ölçünüz. (Aşağıdaki cümlelerde boş yerleri doğru kelimelerle doldurunuz.) 1. Bir objeyi hareketi boyunca deklanşöre basılı şekilde fotoğraf makinesi ile takip etmeye.denir. 2. Bir objenin hareketini dondurmak için hızlı bir.. değeri kullanmak gerekir. 3. Belirli bir durumda var olan ışığın miktarını ölçen. Sistem ışık miktarını (parlaklık ) ölçerek seçmiş olduğunuz pozlama değerlerinin doğru olup olmadığını belirtir. 4. 4.Objektiflerin f sayısıyla belirtilen. ayarları (f durakları diye de bilinir) yalnızca pozlama süresini değil, netlik derinliğini de etkiler. 5. Filmin ışığa karşı olan duyarlığına.denir. 6. Geniş bir diyafram açıklığı ve kısa bir enstantane süresi ile alan derinliği azalır ve hareket.. 7. Kısık bir diyafram ve uzun bir enstantane zamanı ile daha bir alan net olarak fotoğraflanabilir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı doğru ise bir sonraki değerlendirme ölçeğine geçiniz. 20
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ UYGULAMALI TEST Güneşli havada bisikletle giden birçocuğun hareket duygusunu aktaracak şekilde bir fotoğraf çekiniz. ÖĞRENCİNİN ADI SOYADI Uygulama: Hareketi vurgulayıcı fotoğraf çekimi. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Değerlendirme Ölçütleri Malzemeleri temin ettiniz mi? Filminizin ASA değerine dikkat ettiniz mi? Fotoğraf makinenize filminizi doğru bir şekilde taktınız mı? Fotoğraf makinenizin enstantane ayarını doğru yaptınız mı? Fotoğraf makinenizin diyafram ayarını doğru yaptınız mı? Fotoğrafınızı çekmeden pozometre kullanımına dikkat ettiniz mi? Fotoğrafınızı çekmeden alan derinliğine dikkat ettiniz mi? Fotoğraflarınız arasında en iyi olan değerleri tespit ettiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDİRME Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz EVET ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. HAYIR larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 21
ÖĞRENME FAALİYETİ 3 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 AMAÇ Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, hareketin film üzerine yansıtılmasında alan derinliğinin önemini kavrayıp istenilen nitelikte fotoğraflar çekebileceksiniz. ARAŞTIRMA Bir koşucuyu nasıl fotoğraflayacağınızı düşünürken farklı enstantane ve diyafram ayarları yaparak hangisinin daha uygun olduğunu inceleyerek arkadaşlarınızla tartışınız. 3. ALAN DERİNLİĞİ KONTROLÜ Alan derinliği bir fotoğrafta kabul edilebilir derecede net olan alan dır. Gerçekte sadece netlediğimiz nesne ile fotoğraf makinesine netlenen nesneyle aynı uzaklıkta olan objeler net olarak görüntülenirler. Her durumda daha arkada veya önde olan nesnelerde kabul edilebilir ölçüde net olacaklardır, ancak burada alan derinliğinin etkisi devreye girmektedir. 3.1. Odak Uzaklığı Herhangi bir noktada alan derinliği ayarı kullanılan objektife bağlıdır. 28 mm lik bir objektifle çekilen fotoğrafın tamamı net olurken 400 mm lik bir objektif kullanıldığında odaklanan nokta net çevresi flu olacaktır. 22
Şekil 3.16: Alan derinliği vurgulanmış doğa resmi Şekil 3.17 23
Şekil 3.18: Geniş açı objektifle çekilmiş doğa resmi 3.2. Objeden Uzaklık Objeye yaklaştıkça alan derinliği azalır. Aşırı derecede yaklaşılarak çekilen bir fotoğrafta kabul edilebilir netlik alanı milimetrelerle ölçülecek düzeyde olacaktır. Öte yandan bir şehrin uzaktan çekimi sırasında alan derinliği fazla olacaktır. Şekil 3.19: Şehir resmi 24
3.3. Netleme Noktası Alan derinliği yaklaşık olarak netleme noktasının 1/3 kadar ön tarafını ve 2/3 ü kadar arka kısmını kapsamaktadır. İyi bir alan derinliği elde etmek için, Örneğin: Bir manzara resmi çekerken fotoğrafın ön tarafından yaklaşık 1/3 üne denk gelen kısmını netleyiniz ve küçük bir diyafram açıklığı kullanınız. Şekil 3.20: Çiçek resmi Şekil 3.21: Doğa resmi 25
Şekil 3.22: Netleme noktasını vurgulayıcı fotoğraf örnekleri 26
Şekil 3.23: Netleme noktasını vurgulayıcı öğrenci çalışmalarından örnekleri 27
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda, bir manzarayı fotoğrafının ön tarafından yaklaşık 1/3 üne denk gelen kısmını net olacak şekilde fotoğraflamış olacaksınız. Kullanılacak Araç Gereçler Manuel fotoğraf makinesi Film Fotoğrafını çekeceğiniz obje İşlem Basamakları Öneriler Manuel Fotoğraf makinenize filminizi Filmin dişlilere tam olarak geçtiğinden takınız. emin olun. Filminiz havanın durumuna göre 100 Açık havada fotoğraf çekeceğiniz için ASA veya 200 ASA değerinde filminizin ışığa duyarlığının 100 ASA olmasına dikkat ediniz. veya 200 ASA değerinde olması sizin için yeterli olacaktır. Enstantane Değerini 250 olarak Fotoğrafını çektiğiniz obje durağan ayarlayınız. olduğu için 250 enstantane kullanmanız gerekli olacaktır. Diyafram Açıklığınızı f/11 olarak Diyafram Açıklığınızı f/11 olarak ayarlayınız. seçildiğinde odaklanan obje ve kadraja aldığınız bölüm net olacaktır. Alan Derinliği Fotoğrafını çektiğiniz objeyi kadrajın merkezine alarak alan derinliğinizi ona göre ayarlayın. Pozometre Kullanımı Fotoğrafını çektiğiniz objeyi aydınlatan ışık miktarını kontrol ediniz. Yeşil ışığı yakaladıktan sonra deklanşöre basınız. 28
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızı aşağıdaki soruları cevaplayarak ölçünüz. ÖLÇME SORULARI Öğrenme faaliyetleri kapsamında her cümleyi dikkatle okuyunuz. İfadede belirtilen fikir doğru ise cevap kâğıdınızda ilgili maddenin önüne ( D ), yanlış ise ( Y ) harfini yazınız. 1. ( ) Objeye yaklaştıkça alan derinliği artar. 2. ( ) Bir şehrin uzaktan çekimi sırasında alan derinliği artar. 3. ( ) 28 mm lik bir objektifle çekilen fotoğrafın tamamı net olur. 4. ( ) 400 mm lik bir objektif kullanıldığında odaklanan nokta net çevresi flu olacaktır. 5. ( ) Aşırı derecede yaklaşılarak çekilen bir fotoğrafta kabul edilebilir netlik alanı santimetrelerle ölçülecek düzeyde olacaktır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı doğru ise bir sonraki değerlendirme ölçeğine geçiniz. 29
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ UYGULAMALI TEST Yağışlı bir havada, yağmurun hareketini donduracak şekilde bir manzara fotoğrafı çekiniz. Öğrencinin Adı Soyadı Uygulama: Hareketi dondurucu ve alan derinliğini vurgulayıcı fotoğraf çekimi Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz. Değerlendirme Ölçütleri 1. Malzemeleri temin ettiniz mi? 2. Filminizin ASA değerine dikkat ettiniz mi? 3. Fotoğraf makinenize filminizi doğru bir şekilde taktınız mı? 4. Fotoğraf makinenizin enstantane ayarını doğru yaptınız mı? 5. Fotoğraf makinenizin diyafram ayarını doğru yaptınız mı? 6. Fotoğrafınızı çekmeden pozometre kullanımına dikkat ettiniz mi? 7. Fotoğrafınızı çekmeden alan derinliğine dikkat ettiniz mi? 8. Fotoğraflarınız arasında en iyi olan değerleri tespit ettiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDİRME Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz Evet ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. Hayır larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.tamamı Evet ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 30
ÖĞRENME FAALİYETİ 4 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 4 Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda uygun tasarım atölyesi sağlandığında, renk çemberini hatasız olarak çizip boyayabileceksiniz. ARAŞTIRMA Çevrenizde gözlem yaparak renk oluşumunu inceleyiniz ve doğadaki renkleri arkadaşlarınızla tartışınız. 4. FOTOĞRAF ÇEKİMİ UYGULAMALARI 4.1. Gece Fotoğraf Çekimi Gece, ışığın yetersiz olduğu ortamlardır. Gece hareketli objelerin fotoğraf çekimlerinde kesinlikle flaş kullanılmalıdır. Eğer gece hareketsiz bir objenin fotoğrafını çekiyorsanız flaş kullanmanıza gerek olmayabilir. Fotoğraf makinelerinin flaşları iki cinstir: Makinelerin entegre parçası olan gömme flaş ünitesi (Kompakt makinlerde çok yaygındır); ve makinenin üstündeki özel bir 'yuvaya' takılan ayrı flaş ünitesi (SLR'lerde çok yaygındır; bazı kompaktlara da takılabilir). Ayrıca gece fotoğraf çekimlerinde ASA değeri yüksek bir film ve tripot kullanılmalıdır. Şekil 4.24: Flaş kullanılmadan çekilen fotoğraf Örneğin: Gece sabit duran bir heykelin fotoğrafını çekerken filmimizin ASA değeri 1600, enstantane değerimiz 30, diyafram açıklığımız ise 5.6 olmalıdır. 31
4.2. Dış Mekânda Fotoğraf Çekimi Fotoğrafın bir ışık-gölge oyunu olduğunu düşünürsek, dış mekânda fotoğraf çekimini; havanın kapalı veya açık olması, güneşli olması, yağışlı olması gibi etmenler etkilemektedir. Belirttiğimiz bu nedenler bizim filmimizin ASA değerini seçmemizi, Enstantane değerimizi, diyafram açıklığımızı belirlememizi etkileyecek faktörlerdir. Şekil 4.25: Flaş kullanılmadan sisli bir havada çekilen fotoğraf 32
Örneğin: Sisli bir havada manzara fotoğrafınıçekerken; Filmimizin ASA değeri 800 Enstantane değerimiz 30 Diyafram açıklığımız ise 5.6 olmalıdır. Şekil 4.26: Güneşli bir havada çekilen fotoğraf Örneğin: Güneşli bir havada manzara fotoğrafını çekerken; Filmimizin ASA değeri 200 Enstantane değerimiz 125 Diyafram açıklığımız ise 11 olmalıdır. Şekil 4.27: Dış mekânda çekilen fotoğraf 33
4.3. İç Mekânda Fotoğraf Çekimi İç mekân fotoğraf çekimleri de tıpkı gece çekimlerinde olduğu gibi ışığın yetersiz olduğu ortamlardır. Fotoğraf çekimlerinde ASA değeri yüksek bir film ve mutlaka flaş kullanılmalıdır. Şekil 4.28: İç mekânda çekilen fotoğraf 34
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda alan derinliğini karenin tamamına uygulamış ve kışın güneşli bir havada güzel bir doğa manzarası çekmiş olacaksınız. Kullanılacak Araç Gereçler Manuel fotoğraf makinesi Film Fotoğrafını çekeceğiniz obje İşlem Basamakları Öneriler Manuel fotoğraf makinenize filminizi Filmin dişlilere tam olarak geçtiğinden takınız. emin olun. Filminiz havanın durumuna göre 100 Açık havada fotoğraf çekeceğiniz için ASA veya 200 ASA değerinde olmasına filminizin ışığa duyarlığının 100 ASA dikkat ediniz. veya 200 ASA değerinde olması sizin için yeterli olacaktır. Enstantane değerini 250 olarak Fotoğrafını çektiğiniz obje durağan ayarlayınız. olduğu için 250 enstantane kullanmanız gerekli olacaktır. Diyafram açıklığınızı f/22 olarak Diyafram Açıklığınızı f/22 olarak ayarlayınız. seçildiğinde odaklanan obje ve kadraja aldığınız bölüm net olacaktır. Alan derinliğini ayarlayınız. Fotoğrafını çektiğiniz objeyi kadrajın merkezine alarak alan derinliğinizi ona göre ayarlayın. Pozometre kullanınız. Fotoğrafını çektiğiniz objeyi aydınlatan ışık miktarını kontrol ediniz. Yeşil ışığı yakaladıktan sonra deklanşöre basınız. 35
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızı aşağıdaki soruları cevaplayarak ölçünüz. Bu faaliyet kapsamında; aşağıdaki cümlelerde boş yerleri doğru kelimeler ile doldurunuz. 1. Fotoğraf çekimlerinde ASA değeri yüksek bir.. ve mutlaka.. kullanılmalıdır. 2. Gece hareketsiz bir objenin fotoğrafını çekiyorsanız kullanmanıza gerek olmayabilir. 3. Gece fotoğraf çekimlerinde ASA değeri yüksek bir film kullanılmalıdır. Fotoğraf makinelerinin flaşları. cinstir. 4. 5. ve İç mekân fotoğraf çekimleri de tıpkı gece çekimlerinde olduğu gibi. yetersiz olduğu ortamlardır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı doğru ise bir sonraki değerlendirme ölçeğine geçiniz. 36
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ UYGULAMA TESTİ Güneşli bir havada, uçurtma uçuran bir çocuğun hareket duygusunu donduracak şekilde bir fotoğraf çekiniz. Kullanılacak Araç Gereçler Manuel fotoğraf makinesi Film Fotoğrafını çekeceğiniz obje Öğrencinin Adı Soyadı Uygulama: Hareketi dondurucu ve alan derinliğini vurgulayıcı fotoğraf çekimi Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz. Değerlendirme ölçütleri 1. Malzemeleri temin ettiniz mi? 2. Filminizin ASA değerine dikkat ettiniz mi? 3. Fotoğraf makinenize filminizi doğru bir şekilde taktınız mı? 4. Fotoğraf makinenizin enstantane ayarını doğru yaptınız mı? 5. Fotoğraf makinenizin diyafram ayarını doğru yaptınız mı? 6. Fotoğrafınızı çekmeden pozometre kullanımına dikkat ettiniz mi? 7. Fotoğrafınızı çekmeden alan derinliğine dikkat ettiniz mi? 8. Fotoğraflarınız arasında en iyi olan değerleri tespit ettiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDİRME Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz Evet ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. Hayır larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız Tamamı Evet ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 37
MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki uygulamayı yaparak değerlendiriniz. Performans Testi (Yeterlik Ölçme) Güneşli bir havada, yarışmadaki koşucuların hareket duygusunu yansıtacak şekilde bir fotoğraf çekiniz. Kullanılacak Araç ve Gereçler Manuel fotoğraf makinesi Film Fotoğrafını çekeceğiniz obje Uygulama: Hareketi yansıtıcı ve alan derinliğini vurgulayıcı fotoğraf çekimi Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz. Değerlendirme Ölçütleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Evet Hayır Malzemeleri temin ettiniz mi? Filminizin ASA değerine dikkat ettiniz mi? Fotoğraf makinenize filminizi doğru bir şekilde taktınız mı? Fotoğraf makinenizin enstantane ayarını doğru yaptınız mı? Fotoğraf makinenizin diyafram ayarını doğru yaptınız mı? Fotoğrafınızı çekmeden pozometre kullanımına dikkat ettiniz mi? Fotoğrafınızı çekmeden alan derinliğine dikkat ettiniz mi? DEĞERLENDİRME Modül değerlendirmede kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz Evet ler kazandığınız becerileri ortaya koyar. Hayır larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız. Bu değerlendirme sonucuna göre bir sonraki faaliyeti uygulamaya geçebilirsiniz. Fotoğrafta Işık ve Renk Kontrolü modülünü bitirme değerlendirmesi için öğretmeninizle iletişim kurunuz. 38
MODÜL DEĞERLENDIRME SORULARI Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğrı ifadeleri getiriniz. 1. Bir objenin hareketini..için hızlı bir enstantane değeri kullanmak gerekir. 2. Fotoğrafta.. fotoğraf çerçevesine giren objeleri göze. gelecek şekilde düzenleme işidir. 3. İç mekân fotoğraf..bir film ve mutlaka...kullanılmalıdır. 4. Alan derinliği yaklaşık olarak netleme noktasının..tarafını ve.kısmını kapsamaktadır. 5. Tele objektifler ile 300 mm veya 600 mm ile çok alan derinliğine sahip fotoğraflar çekilir. 6. ISO (International Standards Organization ) değeri ile belirtmektedir. 7. Bir objenin üzerine gelen ışık,, ve diğer birçok unsura göre değişiklik gösterir. 8. doğru miktarda kullanımı ile düzgün bir fotoğraf elde edilir ve beyazdan siyaha tüm tonları gözün algılamış olduğu gibi fotoğrafta belirir. 9. Kısık bir diyafram ve zamanı ile daha geniş bir alan net olarak fotoğraflanabilir. 10. Diyafram açılığı, bütün farklı tip objektiflerde karakteristik derinliğini etkiler 39
CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI DEĞERLENDİRME TESTİ-1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D D D Y Y D NETLİK DERİNLİĞİ ENSTANTANE OBJEKTİFLER DİYAFRAM UYGULAMA TESTİ-1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 200 ASA FİLM DİŞLİLERE GEÇECEK 60 8 YEŞİL IŞIK OBJE NET EVET UYGULAMA TESTİ-1I CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 400 ASA FİLM DİŞLİLERE GEÇECEK 30 8 YEŞİL IŞIK OBJE NET EVET 40
DEĞERLENDİRME TESTİ-1I CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 PAN TEKNİĞİ ENSTANTANE POZOMETRE DİYAFRAM ASA DONDURULUR. GENİŞ UYGULAMA TESTİ-1II CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 400 ASA FİLM DİŞLİLERE GEÇECEK 30 5.6 YEŞİL IŞIK OBJE NET EVET DEĞERLENDİRME TESTİ-1II CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 Y D D D Y UYGULAMA TESTİ-1V CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 1600 ASA FİLM DİŞLİLERE GEÇECEK 125 8 YEŞİL IŞIK OBJE NET EVET 41
DEĞERLENDİRME TESTİ-1V CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 FİLM- FLAŞ FLAŞ TRİPOD İKİ IŞIĞIN MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Dondurmak Kompozisyon- hoş ASA değeri yüksek- flaş 1/3 kadar ön - 2/3 ü kadar arka Sınırlı Film hızını Saate, hava durumuna Işığın - objenin Uzun bir enstantane Netlik 42
KAYNAKLAR KAYNAKLAR GERMEN Murat, Sayısal Günlük Çeşitli Sayılardan REFO Fotoğraf Sanatı Dergisi Çeşitli Sayılardan Fotoğraf Dergisi David GIBBON, Classic Color Photography Kodak, NATIONAL GEOGRAPHIC http://www.fotograf.net/tr/index.html www.fotoğrafya.net. www.kamera arkasi.com www.fotoğraf.com www.fotobas.net. 43