SERAMİK SEKTÖRÜ RAPORU (2015/1)

T.C.BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI SERAMİK SEKTÖRÜ RAPORU (2015/1) Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi İÇİNDEKİLER 1

İÇİNDEKİLER Tablolar Listesi... 3 Şekiller Listesi... 3 Kısaltmalar Listesi... 3 YÖNETİCİ ÖZETİ... 4 1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU... 5 1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu... 5 1.2. Sektörün Türkiye deki Durumu... 7 1.3. Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler... 10 1.4. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler... 10 1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler... 11 1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı... 13 1.7. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı... 14 1.8. Sektörün Üretim Değeri... 14 1.9. Sektörün Cirosu... 14 1.10. Sektörün Katma Değeri... 15 1.11. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti... 15 1.12. Sektörün Dış Ticareti... 16 1.13. Sektörün 2015-2023 Projeksiyonu... 17 2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ... 18 2.1. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler... 18 2.2. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi... 18 2.3. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi... 19 KAYNAKÇA... 21 2

Tablolar Listesi Tablo 1: Seramik Karo ve Kaldırım Taşı İmalatı Üretim Değerleri... 7 Tablo 2: Seramik Sağlık Gereçleri Üretim Değerleri... 9 Tablo 3: Seramik Sofra ve Süs Eşyası Üretim Değerleri... 9 Tablo 4: Sektörün Girişim Sayısı ve İstihdamı... 14 Tablo 5: Seramik Sektörünün Üretim Değeri, 2014... 14 Tablo 6: Seramik Sektörünün Cirosu, 2012... 14 Tablo 7: Seramik Sektörünün Faktör Maliyetiyle Katma Değeri, 2012... 15 Tablo 8: Dünya Seramik Mamulleri Dış Ticareti... 16 Tablo 9: Türkiye nin Seramik Dış Ticareti (1.000 ABD Doları)... 17 Şekiller Listesi Şekil 1: Seramik Kaplama Malzemeleri Tesislerinin Bölgelere Göre Dağılımı... 12 Şekil 2: Seramik Sağlık Gereçleri Tesislerinin Bölgelere Göre Dağılımı... 12 Şekil 3: Seramik Kaplama Malzemeleri Kapasite Kullanım Oranları... 13 Şekil 4: Seramik Sağlık Gereçlerinde Kapasite Kullanım Oranı... 13 Şekil 5: Seramik Karo ve Kaldırım Taşı İmalatı Üretim Endeksi, 2014 (2010=100)... 19 Şekil 6: Seramik Sağlık Gereçleri İmalatı Üretim Endeksi, 2014 (2010=100)... 19 Şekil 7: Seramik Sektörü İhracat Değerleri, 2014... 20 Şekil 8: Seramik Sektörü İthalat Değerleri, 2014... 20 Kısaltmalar Listesi AB ABD Ar-Ge SAM TOBB TOKİ TÜBİTAK TÜİK : Avrupa Birliği : Amerika Birleşik Devletleri : Araştırma-Geliştirme : Seramik Araştırma Merkezi : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği : Toplu Konut İdaresi Başkanlığı : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu : Türkiye İstatistik Kurumu 3

YÖNETİCİ ÖZETİ Seramik sektörü; seramik kaplama malzemeleri, seramik sağlık gereçleri, seramik sofra ve mutfak eşyaları, porselen sofra ve mutfak eşyaları, teknik seramikler, refrakter harç ve tuğlalar ile seramik hammaddeleri alt sektörlerinden oluşan inşaat sektörüne önemli oranda girdi sağlayan bir sanayi dalıdır. Seramik sektörü, Türkiye nin en eski ve en hızlı ilerleyen sektörlerinden biridir. Sektör, her geçen yıl ürünlerini geliştirmekte ve ürünlerinin çeşitliliğini artırmaktadır. Sanayi anlamında 1950 li yıllarda üretime başlayan Türk Seramik Sektörü, 1980 li yıllardan itibaren hızlı bir gelişme içerisine girmiştir. Dünyada kullanılan yeni üretim teknolojileri ve modern seramik üretim hatları ülkemize kurulmuştur. Seramik sektörünün, ihracatta yerli kaynakları en çok kullanan ve ithal ürünlere bağımlılığı en az olan sektörlerden biri olarak Türk ekonomisine katkısı oldukça önemlidir. Türk Seramik Sektörü, yaklaşık 2 milyar ABD dolarlık işlem hacmi ve yaklaşık 1 milyar ABD dolarlık ihracatı ile Türkiye nin önemli endüstrileri arasında yer almaktadır. Seramik sektörü Türkiye ekonomisinde, 26 bin doğrudan, 220 bin dolaylı istihdam sağlamaktadır. Türk firmaları bugün 60 ülkeye ürünlerini ulaştırmakta, giderek büyüyen üretim kapasitesi, modern teknoloji yatırımları ve yüksek kalite avantajları sayesinde Türk seramik sektörünün dünya pazarlarındaki rekabet gücü de artmaktadır. Sektörün lokomotif ürün grubu seramik karodur. Türk seramik kaplama malzemeleri sektörü özellikle 1990 yılından sonra yaptığı yatırımlar ile bugün dünya seramik karo üretiminde söz sahibi olmayı başarmıştır. Ülkemiz seramik kaplama malzemeleri üretiminde Dünya da 8 inci, ihracatında Dünya da 4 üncü sırada yer almaktadır. Genç nüfusun toplam nüfustaki payı ve şehirleşme oranındaki artış, seramik sağlık gereçleri ve seramik karo pazarlarının, 2001 yılından günümüze önemli ölçüde büyümesini sağlamıştır. Türkiye, dünyanın önde gelen sağlık gereci üreten ülkelerinden biridir. Seramik sağlık gereçleri sektörü ülkemize istihdam ve döviz girdisi sağlayan, ülke ekonomisinde etkin ve önemli yeri olan bir sanayi dalıdır. Büyük oranda yerli girdiler kullanan sektör, yüksek ihracat rakamları ile ülkemizin rekabet gücüne katkı sağlayan en önemli sektörlerinden biridir. Ülkemiz seramik sağlık gereçleri ihracatında miktar olarak Avrupa da birinci ülkedir. 4

1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU 1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Seramik Kaplama Malzemeleri Sektörü 2012 yılında 11,2 milyar m 2 olan dünya seramik kaplama malzemeleri üretimi, 2013 yılında bir önceki yıla göre %6,4 artarak 11,9 milyar m 2 ye yükselmiştir. Hemen hemen tüm kıtalarda üretim artışı yaşanmıştır. Çin, 2013 yılında bir önceki yıla göre %9,6 artışla üretimini 5,7 milyar m 2 ye çıkarmış olup; dünya üretiminden aldığı pay ise %47,8 olmuştur. Çin i sırasıyla Brezilya, Hindistan, İran, İspanya ve Endonezya takip etmektedir. Çin den sonra en fazla üretim artışı yaşanan ülkeler %8,5 artışla Hindistan ve %8,3 artışla Endonezya olmuştur. Üretimde tek düşüş yaşanan ülke %1,1 azalışla İtalya olmuştur. Türkiye 325 milyon m 2 üretim rakamı ile 8. sırada yer alırken, toplam dünya üretiminden aldığı pay %2,9 dur. Dünya sıralamasında üretimini ciddi şekilde artıran ülke %14 değişim oranı ile Türkiye olmuştur. Dünya seramik kaplama malzemeleri tüketimi ise, 2012 yılında 10,9 milyar m 2 iken, 2013 yılında %5,9 artışla 11,6 milyar m 2 ye ulaşmıştır. Asya kıtası global talepteki %66,5 lik payını korumaktadır. Çin dünya tüketiminden aldığı %39,4 pay ile lider konumdadır. Çin i sırasıyla Brezilya, Hindistan, Endonezya, İran ve Vietnam takip etmektedir. Tüketimde düşüş yaşanan ülkeler %6,7 ile İran ve %1,2 ile Vietnam olmuştur. 2013 yılında dünya seramik kaplama malzemeleri ihracatı değerde bir önceki yıla oranla %12 artarak 20,5 milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Çin toplam ihracattan aldığı %38 lik pay ve 7,9 milyar ABD Doları ihracat ile sektörde lider konumunu sürdürmektedir. Çin i sırasıyla İtalya, İspanya, Türkiye ve Almanya izlerken; Türkiye dünya seramik kaplama malzemeleri ihracatından aldığı %3 payla 4. sırada yer almaktadır. 2013 yılında dünya seramik kaplama malzemeleri ithalatı değerde bir önceki yıla oranla %12 azalma kaydederek 18,1 milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir. ABD toplam ithalattan aldığı %9 luk pay ve 1,6 milyar ABD Doları ithalat ile ilk sırada yer almaktadır. ABD yi sırasıyla Fransa, Suudi Arabistan, Rusya ve Almanya izlemektedir. Türkiye nin dünya seramik kaplama malzemeleri ithalatından aldığı pay %1 dir. Seramik Sağlık Gereçleri Sektörü Seramik sağlık gereçleri sektöründe büyük küresel üreticiler ön planda yer almaktadır. Dünya seramik sağlık gereçleri üretimi, yılda yaklaşık 200 milyon adettir. Avrupa (Doğu Avrupa ülkeleri hariç), yaklaşık 50 milyon adetlik üretimi ile Çin den sonra dünyadaki en büyük üretici bölgedir. Avrupa nın en önemli üreticileri, İtalya, İspanya, Türkiye, Fransa, İngiltere ve Almanya dır. Seramik sağlık gereçleri sektöründeki ilk 10 üretici, yaklaşık 150 milyon adet üretim kapasitesine sahiptir. Çin, seramik sağlık gereçleri sektöründe dünyadaki en büyük üreticidir. Dünyanın üretim merkezi haline gelen bu ülkeyi sırasıyla, Brezilya, Meksika ve Türkiye takip etmektedir. 5

Seramik sağlık gereçlerinde kapasite ve buna bağlı üretim miktarları dalgalı bir seyir izlemiş, 2009 da yaşanan daralmanın ardından son 4 yılda artış trendine girmiştir. 2013 yılı seramik sağlık gereçleri üretimi bir önceki yıla göre %4 artarak 270 bin tona ulaşmıştır. 2013 yılında dünya seramik sağlık gereçleri ihracatı bir önceki yıla oranla %27 artış kaydederek 5,5 milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Çin toplam ihracattan aldığı %36 lık pay ve 1,9 milyar ABD Doları ihracat ile lider konumdadır. Çin i sırasıyla Meksika, Almanya, İtalya ve Türkiye izlerken; Türkiye dünya seramik sağlık gereçleri ihracatından aldığı %4 payla 5. sırada yer almaktadır. 2013 yılında dünya seramik sağlık gereçleri ithalatı ise %10 artarak 5,4 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. ABD toplam ithalattan aldığı %19 luk pay ve 1 milyar ABD Doları ithalat ile sektörde en fazla ithalat yapan ülke konumundadır. ABD yi sırasıyla Almanya, Fransa, İngiltere ve Kanada takip etmektedir. Seramik Sofra ve Süs Eşyası Sektörü Dünya seramik sofra ve süs eşyaları sektörü büyüklüğü, yaklaşık 15 milyar ABD doları seviyesindedir. Dünya porselen ürünler tüketimi, yıllık ortalama %5 büyümektedir. Porselen ürünlerde tüketim miktarının artmasını sağlayan en önemli hususlar, tüketicilerin gelir seviyesinin artması sonucu porselen ürünlerin günlük hayatta daha çok kullanılmasıdır. Seramik sofra ve süs eşyaları sektöründe, küresel ihracatın %36 sı Çin tarafından gerçekleştirilmektedir. Porselen ve seramik sofra eşyaları ithalat ve ihracat verileri incelendiğinde görülen en önemli sonuç; ticari faaliyetlerin, Çin, Avrupa Birliği ve Amerika üzerinde yoğunlaşmasıdır. 2013 yılında dünya seramik sofra ve süs eşyası ihracatı 9,4 milyar ABD doları, ithalatı ise 8,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Refrakter Sektörü Refrakter ürünleri üretiminin, yaklaşık %66 sı Çin de ve %15 i Avrupa kıtasında gerçekleşmektedir. Küresel refrakter ürünleri pazar büyüklüğü, 21 milyar ABD doları seviyesindedir. Refrakter tüketiminin yaklaşık %55 i Asya Pasifik ülkelerinde gerçekleşmektedir. Ardından Amerika ve Avrupa kıtalarındaki tüketim gelmektedir. Refrakter ürünleri tüketiminin yoğun olduğu yerler, demir çelik, çimento ve kireç sanayinin gelişmiş olduğu ülkelerdir. 2013 yılı dünya refrakter ihracatı 4,2 milyar ABD doları, ithalatı ise 4,1 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 6

Teknik Seramik Sektörü Teknik seramik sektör büyüklüğünün, 30 milyar ABD doları seviyesinde olduğu tahmin edilmektedir. Teknik seramik ürünleri, elektrik, elektronik, endüstriyel uygulamalar, savunma sanayi, tıp ve taşımacılık endüstrilerinde kullanılan ara malzemeler olmaları nedeniyle; ilgili endüstrilerin gelişmiş olduğu, Japonya, Kuzey Amerika ve Batı Avrupa ülkeleri sektöre yön vermektedir. Teknik seramikler için en önemli kullanım alanı, toplam talebin yaklaşık %35 ini oluşturan elektronik ürünlerdir. 2013 yılında dünya teknik seramik ihracatı 4,5 milyar ABD doları, ithalatı ise 4,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 1.2. Sektörün Türkiye deki Durumu Seramik sektörünün 2014 yılı toplam ihracat değeri bir önceki yıla göre %2 oranında artarak 1.021 milyon ABD doları, ithalatı ise bir önceki yıla göre %17,4 oranında artarak 560 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde, seramik sektöründe en çok ihracat yapılan ülkeler Almanya, İngiltere, İsrail, ABD ve Irak olmuştur. Seramik Kaplama Malzemeleri Sektörü Türkiye, dünyanın ilk 10 üretici, tüketici ve ihracatçı ülkesi arasında 2014 yılında en yüksek gelişme oranı gösteren ülkesidir. Üretimini %14 artışla 285 milyon m 2 den 325 milyon m 2 ye, tüketimini ise %22,8 artışla 184 milyon m 2 den 226 milyon m 2 ye çıkartarak, Türk seramik kaplama malzemeleri endüstrisinde tüm zamanların en yüksek değerine ulaşmıştır. Türkiye 226 milyon m 2 tüketim rakamı ile 10. sırada yer alırken, toplam dünya üretiminden aldığı pay %2 dir. Türkiye nin, seramik kaplama malzemeleri tüketimi bir önceki yıla göre %22,8 artmıştır. Dünya sıralamasında İtalya ve İspanya ile birlikte ilk 3 te yer almayı hedefleyen Türkiye nin ortalama ihraç birim fiyatı 5,2 /m 2, sektör lideri olan İtalya nın ortalama ihraç birim fiyatı 5,2 /m 2 iken, İspanya nın birim fiyatı ise 7 /m 2 dir. Tablo 1: Seramik Karo ve Kaldırım Taşı İmalatı Üretim Değerleri 2012 2013 2014 Üretim Miktarı (milyon m 2 ) 282 285 325 Üretim Değeri (milyon TL) 2.889 3.212 3.909 Kaynak: TÜİK 7

2014 yılında seramik kaplama malzemeleri ihracatı bir önceki yıla göre %1 oranında azalarak 598 milyon ABD doları, ithalatı ise %5,6 oranında artarak 110 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. En fazla ihracat İsrail, İngiltere, Kanada ve ABD ye gerçekleştirilmiştir. Seramik Kaplama Malzemeleri Sektöründe Türkiye: SKM üretiminde Dünya da 8. SKM üretiminde Avrupa da 3. SKM ihracatında Dünya da 4. 2000 li yılların başlarından itibaren kapasitede yakalanan artış ile Türk Seramik Sektörü dünyada önemli bir oyuncu haline gelmiştir. İhracatta Türkiye seramik kaplama malzemeleri sektöründe dünya ihracat sıralamasında 4. sırada, üretimde Dünyada 8., Avrupa da ise 3. sırada yer almaktadır. Seramik Sağlık Gereçleri Sektörü Ülkemiz Seramik Sağlık Gereçlerinde Avrupa daki en büyük üretici ve ihracatçı ülkedir. Dünya üretiminin %10 una yakınını üretmektedir. Bugün bu sektörde üretim yapan büyük ölçekli 9 adet üretici şirket mevcuttur. Bunlarla birlikte 1980 li yılların sonlarına doğru ülkemizin çeşitli yerlerinde faaliyete geçen 30 kadar küçük ve orta ölçekli şirket üretim yapmaktadır. Seramik sağlık gereçleri, Türkiye geneli ihracatı miktar bazında %1,8 azalarak, değer bazında ise %8,5 artarak, 9,8 milyon adet ve 203 milyon ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Söz konusu mal grubunda en fazla ihracat kaydı yapılan ülkeler sırasıyla Almanya, İtalya, İngiltere, Fransa ve Irak tır. 2014 yılında seramik sağlık gereçleri ihracatı bir önceki yıla göre %9,2 oranında artarak 222 milyon ABD doları, ithalatı ise %3,9 oranında azalarak 9 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Seramik Sağlık Gereçleri Sektöründe Türkiye: SSG ihracatında miktarda Dünya da 4. SSG ihracatında miktarda Avrupa da 1. SSG ihracatında değerde Dünya da 5. SSG ihracatında değerde Avrupa da 3. (Almanya ve İtalya dan sonra) Türkiye seramik sağlık gereçlerinde ihracatta miktar olarak Avrupa birincisi, dünya dördüncüsüdür. Sektörde genel olarak Kuzey Amerika dışında batıda yavaşlama; yakın Asya ve Orta Doğu da iyileşme gözlenmektedir. Sektörü temsil eden markaların genel olarak algısı ürün, insan ve servis kalitesi adına dünya sıralamasında İtalya ve İspanya ile birlikte ilk 3 te yer almaktadır. 8

2012 2013 2014 Üretim Miktarı (ton) 247.498 235.218 207.274 Üretim Miktarı (Adet) - - 3.161.804 Üretim Değeri (milyon TL) 615,1 707,9 867,8 Kaynak: TÜİK Seramik Sofra ve Süs Eşyası Sektörü Tablo 2: Seramik Sağlık Gereçleri Üretim Değerleri Sektörde; üç büyük porselen firmasının yanı sıra, seramik süs eşyası üreten 15 civarında küçük ve orta büyüklükte firma bulunmaktadır. Dünyada tek çatı altında en büyük üretim tesisleri Türkiye dedir. Sofra ve Süs Eşyaları Sektöründe, tüm Avrupa daki toplam üretim miktarı, Türkiye deki üretim miktarlarının altındadır. Dünya seramik sofra ve süs eşyaları ihracatından %1 pay alan Türkiye, ağırlıklı olarak Avrupa Birliği ülkelerine ihracat yapmaktadır. 2014 yılında seramik sofra ve süs eşyası üretimi bir önceki yıla göre %63 oranında artarak 165.490.100 adet olarak gerçekleşmiştir. Tablo 3: Seramik Sofra ve Süs Eşyası Üretim Değerleri 2012 2013 2014 Üretim Miktarı (Adet) 96.250.098 101.404.888 165.490.100 Üretim Değeri (milyon TL) 165,0 193,3 339,2 Kaynak: TÜİK 2014 yılında seramik sofra ve süs eşyası ihracatı bir önceki yıla göre %17,9 oranında artarak 108 milyon ABD doları, ithalatı ise %32,8 oranında artarak 252 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Refrakter Sektörü Türkiye de, 20 civarında refrakter ürün imalatı yapan firma mevcut olup; bu firmalar toplam 4.500 kişilik istihdam yaratmaktadır. Yıllık üretim kapasitesi 550 bin ton dolayında olup, kapasite kullanım oranları ise %43 düzeyindedir. Yerli üretimin, tüketimin yaklaşık %75 ini karşılamasının yanı sıra, bir miktarı da ihraç edilmektedir. 2014 yılında refrakter malzemeleri ihracatı bir önceki yıla göre %21 oranında azalarak 59 milyon ABD doları, ithalatı ise %5,9 oranında artarak 85,6 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. 9

Teknik Seramik Sektörü Günümüzde Türkiye de üretilen teknik seramiklerin, yaklaşık %80 i porselen izolatör ve %15 i elektroporselen ürünlerdir. Porselen izolatörler, elektroporselen malzemeler ve ileri seramik malzemelerin üretimini içeren teknik seramik sektöründe, üretim yapan 7 firma bulunmaktadır. Sektörün izolatör üretim kapasitesi 19 bin 200 ton/yıl, elektroporselen ve teknik seramik üretim kapasitesi ise 4.400 ton/yıl dır. 2014 yılında teknik seramik malzemeleri ihracatı bir önceki yıla göre %63 oranında azalarak 620 bin ABD doları, ithalatı ise %12,6 oranında artarak 31,1 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. 1.3. Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler Ülkemizde seramik sağlık gereçleri sektörünün gerek üretim gerekse ihracat performansı açısından dünya ölçeğinde önemli bir yere sahip olduğu ve bunun devam edeceği öngörülmektedir. Hammadde kaynaklarının ülkemizde zengin olması, sektörde yeni teknolojilerin kullanılması ve dinamik bir yatırım ortamının bulunması bu eğilimin devam etmesini sağlayacak unsurlardır. (Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., Sektörel Araştırmalar, Seramik Sağlık Gereçleri) Ülkemizde konut ihtiyacının sürekli artması ve kişi başına tüketimin düşük düzeylerde olması; son yıllarda istikrarsız bir seyir izleyen yurtiçi talebinin tekrar artış eğilimine girmesi sektörün geleceği adına önemli verileri oluşturmaktadır. Kişi başına seramik sağlık gereçleri tüketiminin artacağı ve bunun da yurtiçi talebi pozitif yönde etkileyeceği düşünülmektedir. (Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Seramik Kaplama Malzemeleri Sektörü, Dokuzuncu Kalkınma Planı) Türk seramik kaplama malzemeleri sektörünün dış pazarlardaki genişlemesinin de sürmesi beklenmektedir. Ülkemiz her geçen yıl, ihracat yaptığı ülkelerdeki pazar payını artırarak ve yeni pazarlarla kalıcı ilişkiler kurarak gösterdiği etkin başarılarla dünyanın önde gelen ihracatçı ülkelerinden biri olma özelliğini korumaya devam edecektir. (Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Seramik Kaplama Malzemeleri Sektörü, Dokuzuncu Kalkınma Planı) İnşaat sektöründe son yıllarda yaşanan canlanma seramik sektörünü olumlu yönde etkilemektedir. 1.4. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler Seramik sanayi; seramik yer ve duvar karoları, banyolarda ve mutfaklarda kullanılan lavabolar, klozetler, rezervuarlar gibi inşaat sektörünün girdisi olan malzemeleri, sofra ve mutfak eşyaları gibi günlük hayatımızda kullanılan eşyaları ve modern bilim ve tekniğin ürünlerini ve teknolojilerini üreten şu alt sektörlerden oluşmaktadır: 10

Seramik Kaplama Malzemeleri Seramik Sağlık Gereçleri Refrakter Ateş Tuğlaları Seramik Ham Maddeleri Seramik Mutfak ve Sofra Eşyaları Teknik Seramik Seramik sektörü, seramik hammaddeleri sektörü ile bire bir ilişki içindedir. Sektörde en çok kullanılan hammaddeler, kil, feldspat, kaolen gibi endüstriyel hammaddelerdir. Seramik sektöründeki kapasite ve üretim artışına paralel olarak, seramik hammaddeleri sektörü de hızlı bir gelişim göstermektedir. Türkiye de seramik makine ve teçhizat sanayi ise yeterince gelişmemiştir. Seramik sektörü hammadde yönünden madencilik, yardımcı maddeler ve bazı kimyasal maddeler yönünden kimya, ürün yönünden konut ve inşaat, müteahhitlik, mühendislik ve müşavirlik hizmetleri sektörleri ile yakın ilişki içindedir. Ürünün tamamı inşaat sektöründe kullanılmaktadır. Seramik sağlık gereçleri ve aksesuarlarında yan ürün olarak adlandırılan birçok ürün kullanılmaktadır. Bunlar, rezervuar iç takımları, klozet kapakları, spiral boru ve hortumlar, vana musluk gibi armatürler, tuvalet kağıdı makarası vb. tamamlayıcı ürünlerdir. 1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Türkiye de seramik kaplama malzemelerinin üretildiği iller Çanakkale, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Uşak, İzmir, Manisa, Aydın, Çankırı ve Yozgat tır. Tesislerin %49,82 si Eskişehir Bilecik Kütahya bölgesindedir. Seramik kaplama malzeme üreticilerinin bulundukları yörelere göre tesis dağılımı; %14,61 i Çanakkale, %49,82 i Bilecik-Eskişehir-Kütahya bölgesi, %28,61 i İzmir-Manisa-Uşak-Aydın bölgesi, %6,96 sı Çankırı-Yozgat şeklindedir. Seramik kaplama malzemeleri üreticilerinin Türkiye de bulundukları bölgeler Şekil 1 de gösterilmektedir. 11

Şekil 1: Seramik Kaplama Malzemeleri Tesislerinin Bölgelere Göre Dağılımı 6,96% 28,61% 14,61% 49,82% Çanakkale Bilecik-Eskişehir-Kütahya Uşak-İzmir-Manisa-Aydın Çankırı-Yozgat Kaynak: Türkiye Seramik Federasyonu Seramik Sağlık Gereçleri Üreticileri Çanakkale, Tekirdağ, İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Manisa, İzmir, Çorum, Zonguldak, Ordu, Kayseri, Diyarbakır illerinde yer almaktadır. Sektör yoğun olarak %34,3 payla Bozüyük Eskişehir - Kütahya Bölgesinde kümelenmiştir. Diğer yerleşim bölgeleri sırasıyla, %15,3 ile Çorum-Ordu-Zonguldak tan oluşan Orta Karadeniz, %14,1 ile İzmir- Manisa dan oluşan Ege Bölgesi, %13,0 Kayseri, İç Anadolu Bölgesi, %12,0 ile İstanbul-İzmit-Sakarya dan oluşan Marmara Bölgesi ve %11,2 ile Çanakkale Bölgesidir. Seramik sağlık gereçler tesislerinin kurulu kapasitelerin ülke çapındaki dağılımı Şekil 2 de görülmektedir. Şekil 2: Seramik Sağlık Gereçleri Tesislerinin Bölgelere Göre Dağılımı 15% 13% 1% 34% Bozüyük-Eskişehir-Kütahya İzmir-Manisa İstanbul-İzmit-Sakarya Çanakkale Çorum-Ordu-Zonguldak Kayseri Diyarbakır 11% 12% 14% Kaynak: Türkiye Seramik Federasyonu 12

1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı Seramik kaplama malzemelerinde kapasite kullanım oranı 2013 yılında bir önceki Belge yıla Başlığı göre 11,6 puan yükselerek %76,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Şekil 3: Seramik Kaplama Malzemeleri Kapasite Kullanım Oranları 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 84,20% 77,90% 72,20% 62,50% 63% 56,90% 60,30% 64,80% 76,40% 0,00% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kaynak: Türkiye Seramik Federasyonu Seramik sağlık gereçlerinde kapasite kullanım oranı 2013 yılında bir önceki yıla göre 3 puan artarak %81,8 seviyesinde gerçekleşmiştir. Şekil 4: Seramik Sağlık Gereçlerinde Kapasite Kullanım Oranı 90% 80% 70% 60% 79% 71% 63,90% 73% 78,80% 78,90% 69,70% 78,80% 81,80% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kaynak: Türkiye Seramik Federasyonu 13

1.7. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı 2012 yılı itibari ile seramik sektöründe 1.262 adet girişim faaliyet göstermektedir. Belge Sektörde Başlığı 54.983 kişi çalışmaktadır. Tablo 4: Sektörün Girişim Sayısı ve İstihdamı 2010 2011 2012 Girişim Sayısı 1.280 1.243 1.262 Çalışan Sayısı 46.282 51.920 54.983 Kaynak. TÜİK (Nace 23.2-23.3-23.4 Kodlu Faaliyet) 1.8. Sektörün Üretim Değeri Tablo 4 te seramik sektöründe üretilen ürünlere ait 2014 yılı üretim değerleri yer almaktadır. Toplam üretim değeri 5.067 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Tablo 5: Seramik Sektörünün Üretim Değeri, 2014 Nace rev. 2 2331 (Karo ve kaldırım taşı) 3.895.428.103 TL Nace rev. 2 2341 (Sofra Süs) 304.303.904 TL Nace rev. 2 2342 (SSG) 867.790.822 TL Nace rev. 2 2343 (Seramik yalıtkanların (izolatörlerin) ve - yalıtkan bağlantı parçalarının imalatı) Nace rev. 2 2349 (Başka yerde sınıflandırılmamış diğer - seramik ürünlerin imalatı) TOPLAM 5.067.522.829 Kaynak: TÜİK 1.9. Sektörün Cirosu Seramik sektörünün toplam cirosu 2012 yılında 5.608 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Tablo 6: Seramik Sektörünün Cirosu, 2012 Nace rev. 2 2331 (Karo ve kaldırım taşı) Nace rev. 2 2341 (Sofra Süs) Nace rev. 2 2342 (SSG) Nace rev. 2 2343 (Seramik yalıtkanların (izolatörlerin) ve yalıtkan bağlantı parçalarının imalatı) Nace rev. 2 2349 (Başka yerde sınıflandırılmamış diğer seramik ürünlerin imalatı) TOPLAM Kaynak: TÜİK 3.392.838.123 TL 1.083.318.790 TL 1.098.582.086 TL 29.925.853 TL 3.606.495 TL 5.608.271.347 TL 14

1.10. Sektörün Katma Değeri Seramik sektörünün yarattığı katma değer 2012 yılı itibariyle 1.518 milyon Belge TL Başlığı olarak hesaplanmıştır. Tablo 7: Seramik Sektörünün Faktör Maliyetiyle Katma Değeri, 2012 Nace rev. 2 2331 (Karo ve kaldırım taşı) Nace rev. 2 2341 (Sofra Süs) Nace rev. 2 2342 (SSG) Nace rev. 2 2343 (Seramik yalıtkanların (izolatörlerin) ve yalıtkan bağlantı parçalarının imalatı) Nace rev. 2 2349 (Başka yerde sınıflandırılmamış diğer seramik ürünlerin imalatı) TOPLAM Kaynak: TÜİK 865.574.027 TL 355.293.464 TL 289.944.473 TL 6.720.840 TL 1.196.597 TL 1.518.729.401 TL 1.11. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti Avrupa da ve Dünya da büyük üreticilerden olan Türk seramik sektörünün, artan rekabet ortamında araştırma, teknoloji geliştirme ve inovasyon ihtiyacı da artmaktadır. Bu ihtiyaçlar paralelinde Seramik Araştırma Merkezi A.Ş. (SAM A.Ş.), seramik sektörü ve Anadolu Üniversitesi işbirliğiyle ve TÜBİTAK şemsiyesi altında Anadolu Üniversitesi içinde 1998 yılında kurulmuştur. 2007 yılında şirketleşerek, üniversite-sanayi ortak araştırma merkezi faaliyetlerine Eskişehir Teknoloji Geliştirme Bölgesi nde devam etmektedir. Ülkemizde seramik üretiminin %85 inden fazlasını gerçekleştiren firmaların işbirliği ortağı olduğu SAM A.Ş. nin ana faaliyet alanı ve temel gelir kaynağını, proje sözleşmeleri kapsamında firmalara sağlanan Ar-Ge hizmetleri oluşturmaktadır. İşbirliği ortakları ile çok yakın ilişkiler içinde olan SAM A.Ş. nin imkanları gelişen teknolojiler, ortaklarının ihtiyaçları ve öncelikleri doğrultusunda sürekli olarak genişletilmektedir. İşbirliği ortağı şirketler, ortak yarar proje çalışmalarına katılma ve sonuçlarından ücretsiz yararlanma, acil üretim problemlerinde öncelik ve hizmetlerden önemli oranda indirim hakkında sahiptir. Seramik kaplama malzemeleri, sağlık gereçleri, refrakter malzemeler, sofra eşyası, seramik hammaddeleri ve ileri seramik malzemeler SAM A.Ş. nin faaliyet alanını oluşturmaktadır. Bu alanlarda öncelikli olarak Ar-Ge hizmetleri verilmekte, ancak sektördeki bazı eksiklikleri tamamlamak amacıyla, proje sözleşmeleri kapsamında verilen Ar-Ge hizmetleri paralelinde test/analiz, eğitim ve teknik-teknolojik destek hizmetleri gibi hizmetler de sürdürülmektedir. TÜBİTAK tarafından 2014 yılında seramik sektöründe 69 adet proje desteklenmiştir. Destek tutarı toplam 510 bin TL değerindedir. 15

Türkiye Seramik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı nda yer alan "Kamu koordinasyonunda Ulusal Odak Projeleri oluşturulması ve desteklenmesi" eylemi kapsamında TÜBİTAK tarafından seramik sektöründe 2014 yılında 69 akademik proje ve 35 özel sektör projesi desteklenmiştir. 1.12. Sektörün Dış Ticareti 2013 yılında seramik ürünlerinde dünya ihracat toplamı 51,2 milyar ABD doları, ithalat toplamı ise 46,5 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Tablo 8: Dünya Seramik Mamulleri Dış Ticareti (Milyar ABD Doları) İthalat İhracat 2005 30,93 30,38 2006 34,21 34,20 2007 39,51 38,60 2008 41,9 41,33 2009 34,1 34,2 2010 40,0 39,7 2011 44,0 45,5 2012 44,1 47,4 2013 46,5 51,2 Kaynak: International Trade Center, Trade Map Seramik sektöründe, gerek kaplama malzemelerinde gerek sağlık gereçlerinde seramik sektörünün başlıca pazarları İngiltere, Almanya, Fransa ağırlıklı olmak üzere Avrupa dır. Irak pazarı son 2 yıldır ciddi gelişme göstermiş olup, dördüncü sıraya yükselmiştir. Türk Seramik Sektörü Avrupalı rakiplerine göre Orta Doğu, Balkanlar ve Türki Cumhuriyetlerde avantajlı konumdadır. Önümüzdeki dönemde ise Orta Doğu, Türki Cumhuriyetler ve Afrika öne çıkacak pazarlardır. Sektör olarak büyüme yaratacağımız coğrafya bu pazarlardır. Türkiye nin en fazla seramik ihracatı yaptığı ülkeler arasında Almanya, Irak, İngiltere ve İsrail yer almaktadır. Türkiye nin seramik ithalatı yaptığı ülkeler arasında ise Çin, Almanya, İtalya ilk sıralarda yer almaktadır. Sektörde en fazla ihracat yapılan alt ürün grubu cilalı veya sırlı seramik döşemeler ve sağlık gereçleri olurken, en fazla ithalat yapılan alt ürün grubu da porselen veya çini sofra eşyaları ve refrakter ürün grubudur. 16

Tablo 9: Türkiye nin Seramik Dış Ticareti (1.000 ABD Doları) 2013 2014 İhracat İthalat İhracat İthalat 6907 (Cilasız veya sırsız seramik döşemeler) 76.889 49.780 87.707 55.519 6908 (Cilalı veya sırlı seramik döşemeler) 528.158 54.524 510.907 54.613 6910 (Sağlık Gereçleri) 203.266 9.470 221.995 9.096 6911 (Porselen veya çini sofra eşyaları) 59.180 147.327 64.801 201.072 6912 (Seramik sofra eşyaları) 27.834 20.771 37.773 28.384 6913 (Seramikten heykelcikler veya diğer süs eşyaları) 4.784 21.770 5.508 22.727 6909 (Teknik Seramik) 1.691 27.667 623 31.175 6902 (Refrakterler) 75.027 80.837 59.191 85.651 Diğer 24.791 65.079 33.394 72.254 Toplam 1.001.620 477.225 1.021.899 560.491 Kaynak: International Trade Center, Trade Map 1.13. Sektörün 2015-2023 Projeksiyonu Yapılan yeni, tevsi ve modernizasyon yatırımlarının tamamı dört ana üretim bölgesinde yoğunlaşmaktadır. Bunlardan birincisi Bilecik-Eskişehir, ikincisi Uşak-Kütahya, üçüncüsü İzmir- Manisa ve dördüncüsü Çanakkale bölgesidir. Bu bölgeler mevcut üreticilerin üretim yaptığı seramik hammadde rezervlerinin bulunduğu bölgelerdir. Ülkemizde seramik sağlık gereçleri sektörünün gerek üretim gerekse ihracat performansı açısından dünya ölçeğinde önemli bir yere sahip olduğu ve bunun devam edeceği öngörülmektedir. Hammadde kaynaklarının ülkemizde zengin olması, sektörde yeni teknolojilerin kullanılması ve dinamik bir yatırım ortamının bulunması bu eğilimin devam etmesini sağlayacak unsurlardır. Ülkemizde konut ihtiyacının sürekli artması ve kişi başına tüketimin düşük düzeylerde olması; son yıllarda istikrarsız bir seyir izleyen yurtiçi talebinin tekrar artış eğilimine girmesi sektörün geleceği adına önemli verileri oluşturmaktadır. Kişi başına seramik sağlık gereçleri tüketiminin artacağı ve bunun da yurtiçi talebi pozitif yönde etkileyeceği anlaşılmaktadır. (Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., Sektörel Araştırmalar, Seramik Sağlık Gereçleri, Mehmet Ali Kafalı, Kd. Uzman, Araştırma Müdürlüğü) 17

Türk seramik kaplama malzemeleri sektörünün dış pazarlardaki genişlemesinin de sürmesi beklenmektedir. Ülkemiz her geçen yıl, ihracat yaptığı ülkelerdeki pazar payını artırarak ve yeni pazarlarla kalıcı ilişkiler kurarak gösterdiği etkin başarılarla dünyanın önde gelen Belge ihracatçı Başlığı ülkelerinden biri olma özelliğini korumaya devam edecektir. Üretim kapasitesinin yurtiçi talebin çok üzerinde olması nedeniyle firmaların son on yıl içinde zorunlu olarak ihracata yönelmeleri, yurtdışı pazarlarda yapmış oldukları pazarlama faaliyetleri ve satış/satış sonrası destek yatırımları nedeniyle sektörün ihracatının artması beklenmektedir. Ülkemizin içinde bulunduğu makroekonomik şartlar ve inşaat sektörünün büyüme potansiyeli göz önüne alındığında, önümüzdeki dönemde yurtiçi pazarda seramik tüketiminde yaşanacak bir artışın mevcut üretim kapasitesini artırması mümkün gözükmektedir. 2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ 2.1. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler Küresel ekonomik kriz sürecinde farklı alanlarda faaliyet gösteren Avrupalı birçok şirket ya hisselerinin tamamını ya da büyük bir bölümünü satmak zorunda kalmış olup, İtalya ve İspanya'daki şirketlerin sıkıntıya düşmesi Türk seramik sektörü için satın alma fırsatı doğurmuştur. Bu yüzden seramik sektöründe faaliyet gösteren bazı Avrupalı firmaların hisselerine Türk şirketler de talip olmuştur. 2014 yılında Türk Seramik sektöründe bazı seramik firmaları yeni yatırımlar yaparken bazı seramik firmaları ise yurt dışından seramik firmalarını satın alarak gücüne güç katmıştır. Türk seramik markaları son 7 yılda Avrupa devi 7 seramik markasını satın alarak bünyesine katmıştır. Seramik pazarında ilk önce Eczacıbaşı Alman şirketleri Engers Keramik ve Alman Villeroy&Boch a ait karo seramik bölümünü satın almış, sonrasında Edilcuoghi, Edilgres ve Campani markalarını bünyesinde barındıran İtalyan Fincuoghi, Kale Grubu nun bünyesine geçmiştir. Son satın almayı ise Seramiksan ve ECE Holding gerçekleştirmiştir. Seramiksan İtalyan Rondine Group un %50 sini satın alırken, ECE Holding de bir başka İtalyan marka Isvea yı satın alarak bünyesine katmıştır. Seramik sektörünün en büyük hedef pazarları arasında Almanya, İngiltere, Balkan ülkeleri, ABD, Kanada ve Batı Afrika ülkeleri yer alırken; sektör aynı zamanda yeni pazar arayışlarını sürdürmektedir. Türkiye de seramik sektörü modern teknoloji yatırımları ve hammadde rezervleri ile üretim kapasitesini 2,7 milyar ABD dolarına, ihracatını ise 1 milyar ABD dolarına taşımıştır. 2.2. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi 2014 yılı seramik karo ve kaldırım taşı imalatı üretim endeks ortalaması bir önceki yıla göre %11,4 oranında artarak 107,9 olarak gerçekleşmiştir. 18

Şekil 5: Seramik Karo ve Kaldırım Taşı İmalatı Üretim Endeksi, 2014 (2010=100) 140 120 Kaynak: TÜİK 100 80 60 40 20 0 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Hazira n Temm uz 2014 yılı seramik sağlık gereçleri imalatı üretim endeks ortalaması bir önceki yıla göre %2 oranında artarak 124,6 olarak gerçekleşmiştir. Ağust os Eylül Ekim Kasım Aralık Üretim Endeksi 95,2 92 107,8 107,2 114,8 110,3 114,6 111,8 112,8 112,5 111,8 104,8 Şekil 6: Seramik Sağlık Gereçleri İmalatı Üretim Endeksi, 2014 (2010=100) 135,0 130,0 125,0 120,0 115,0 110,0 Kaynak: TÜİK 105,0 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Hazir an 2.3. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi Seramik sektörünün 2014 yılı toplam ihracat değeri bir önceki yıla göre %2 oranında artarak 1.001 milyon ABD doları, ithalatı ise bir önceki yıla göre %17,4 oranında artarak 560 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Tem muz Ağust os Eylül Ekim Kasım Aralık Üretim Endeksi 122,4 116,1 129,3 126,2 128,9 124,7 122,0 125,3 128,4 115,8 126,7 130,0 19

Milyon ABD Doları Milyon ABD Doları Şekil 7: Seramik Sektörü İhracat Değerleri, 2014 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak Şubat Mart Nisan Mayı s Kaynak: TÜİK, HS: 69 Kodlu Faaliyet Hazir an Tem muz Ağust os Eylül Ekim Kası m Aralık İhracat 82,1 84,4 89,5 98,1 96,7 88,6 82,9 80,9 81,1 78,4 75,9 83,1 60,0 Şekil 8: Seramik Sektörü İthalat Değerleri, 2014 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Hazir an Tem muz Ağust os Eylül Ekim Kasım Aralık İthalat 43,8 43,1 44,6 45,8 44,5 42,3 43,8 51,5 52,3 52,2 50,1 46,5 Kaynak: TÜİK, HS: 69 Kodlu Faaliyet 20

KAYNAKÇA 1. Türkiye Seramik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2012-2016) 2. Ceramic World Review. 2014. Tile Edizioni, 108/2014 3. Dokuzuncu Kalkınma Planı-Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu (2007-2013) Devlet Planlama Teşkilatı Müstesarlığı. Eylül - 2005. Eylül -2005.DPT. 2008 4. Dokuzuncu Kalkınma Planı-Taşa ve Toprağa Dayalı Sanayiler Ö.İ.K., 7. Tuğla ve Kiremit Sanayi Alt Ö.İ.K Raporu. Ankara : s.n., 2008 5. Kafalı, Mehmet Ali. 2005. Sektörel Araştırmalar-Seramik Yer ve Duvar Kaplamaları. Ankara : Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., 2005 6. Türkiye Seramik Federasyonu Seramik Kaplama Malzemeleri ve Seramik Sağlık Gereçleri Performansı Sorunları ve Dünya Üzerindeki Konumu, G. SAATÇİOĞLU, Nisan 2013, İstanbul 7. Dünya ve Türk Seramik Sektörü 2013 Yılı Bilgi Notu, Çimento, Cam, Seramik ve Toprak Ürünleri İhracatçıları Birliği, Eylül 2014 8. Türkiye İstatistik Kurumu, TÜİK 9. International Trade Center, Trade Map 10. http://www.seramikfirmalari.com/2014-yilinda-turk-seramik-sektoru-hizla-buyumeyedevam-etti.html 11. http://www.bugun.com.tr/son-dakika/ortadogu-ve-kuzey-afrikadaki--haberi/1317753 21