009-010 Güz Dönemi Mikro Iktisat 1. Ö¼gretim 1. Vize S nav 17.11.009 Ad ve Soyad : Numaras : Soru 1: Tüketici seçiminde yard m ve makbuz karş l ¼g yard m durumunu şekil yard m yla aç klay n z. Siyasal otoriteler, düşük gelirli tüketicilere baz temel tüketim maddelerinin temini için yard mda bulunabilirler. Tüketicilerin tükettikleri di¼ger mallar n (y ekseni) yan nda bir de kirada oturduklar eve (x ekseni) yapm ş olduklar harcamay düşünelim. Kirada oturduklar evin metrekare yat P x, di¼ger mallar n yat da P y = 1 olsun. Bu durumda bütçe do¼grusu, jabj şeklindedir. Bu k s t alt nda tüketici, y 1 kadar di¼ger mallardan tüketmekte ve x 1 kadar (evin metrekaresi) ev kiralamaktad r. Burada U 1 kadar fayda elde etmektedir. Şimdi siyasal otoritenin, tüketicilerin hayat standartlar n artt rmak istedi¼gini kabul edelim. Hükümet, tüketicilerin x 1 büyüklü¼günde de¼gil de x büyüklü¼günde evlerde oturmas n tercih etsin. Siyasal otoritenin bu amac na ulaşmak için önünde iki yöntem vard r: Birincisi nakit yard m yapabilir, ikincisi sadece ev harcamalar nda kullan lmak üzere kupon verebilir. Nakit ve Kupon Yard m 1
Önce nakit yar dm n ele alal m. Hükümet, tüketiciye S kadar nakit para yard m nda bulunsun. Tüketicinin yeni bütçe k s t, jdf j şeklinde olacakt r. Tüketicinin geliri artt ¼g nda, tüketti¼gi her iki mal n da normal mal oldu¼gu varsay m alt nda, her iki maldan da tüketimi artacak ve E noktas nda dengeye gelecek ve U kadar fayda elde edecektir. Dikkat edilirse tüketicinin tüketti¼gi ev miktar (x ), hükümetin istedi¼gi miktar ile ayn d r. Ikinci bir yol, hükümet tüketeciye, sadece ev kiralamas nda kullan lmak üzere bir kupon (V ) verir. Böylece bu kupon, sadece ev kiralamas nda kullan l r ve tüketici bu kuponu di¼ger mallar n al m nda kullanamaz. Bu durumda yeni, bütçe k s t ALF şeklinde olacakt r. Tüketici mevcut gelirinin tamam n di¼ger mallara harcarsa A kadar harcama yapabilir ve oturdu¼gu evin metrekaresi de x 3 ( V P x ) kadar olur. Acaba hangi yard m türü hükümet ve tüketici için daha iyidir? Tüketici için her iki yöntem de iyidir zira her ikisinde de faydas n artt rmaktad r. Ancak faydas n n daha yüksek oldu¼gu yer E noktas d r ve bu noktadaki x ve y mal tüketimini tercih edecektir. Soru : x mal normal olsun. x mal n n yat düştü¼günde oluşacak gelir ve ikame etkilerini şekil yard m yla aç klay n z. Gelir Etkisi Sat n al nan mallardan birinin yat ndaki düşme sonucunda nominal geliri sabit olan tüketicinin reel gelirinin artmas sonucunda yat düşen maldan ve bu arada di¼ger mallardan daha fazla tüketmesini ifade eder. Gelir etkisi ölçülürken, üstü örtülü olarak nispi yatlar n de¼gişmedi¼gi varsay l r. Ikame Etkisi Tüketicinin tüketti¼gi mallardan birinin yat n n düşmesi sonucunda nominal (ve reel) geliri sabitken, nispi olarak daha ucuz hale gelen maldan daha fazla tüketmek için di¼ger mallardan sat n ald ¼g miktar azaltmas n ifade eder. Ikame etkisi ölçülürken üstü örtülü olarak reel gelirin (ve fayda düzeyinin) de¼gişmedi¼gi varsay l r. Tüketicinin geliri I, x mal ndan j0x 1 j kadar, y mal ndan j0y 1 j kadar tüketmektedir ve denge E 1 noktas ndad r. x mal n n yat P ye düşsün. Yeni denge noktas E, yeni kay ts zl k e¼grisi U dir. Tüketicinin reel geliri artt ¼g ndan yeni bütçe k s t jb 1 A j şeklini alm şt r. Burada ele al nan etki toplam ( yat) etkidir. Şimdi tüketici eski fayda seviyesindeyken, acaba yatlar P 1 y ve P x olsayd, denge tüketim seviyesi ne olurdu? Burada eski fayda seviyesi, ayn zamanda tüketicinin reel gelirinin başlang ç düzeyine çekilmesini temsil etmektedir. Böylece sadece mallar n nispi yat yap lar ndaki de¼gişimden kaynaklanan talep miktar ndaki de¼gişim tespit edilebilecektir (bütçe k s tlar n n ayn kay ts zl k e¼grisini kesmeleri, tüketiciye ayn reel
geliri sa¼glad klar anlam na gelir). Bu sorunun cevab bize Ikame Etkisini verecektir. Bu sorunun cevab n bulabilmek için jb 1 A j bütçe k s t na paralel ve U 1 fayda seviyesinde te¼get bir noktas olan yeni bir bütçe k s t (B 0 A 0 ) çizilir. E 1 denge noktas ile E 0 denge noktas aras ndaki tüketim ikame etkisini jx 1 x 0 j, E 0 denge noktas ile E denge noktas aras ndaki tüketim fark jx0x j da gelir etkisini vermektedir. Gelir ve Ikame Etkisi Normal mallarda yat ile ikame ve gelir etkileri aras ndaki ilişki negatiftir. Yani bir mal n yat düştü¼günde ikame etkisi ile (di¼ger mallara göre daha ucuz hale geldi¼ginden) talebi artar ve gelir etkisi ile de (reel geliri artt ¼g için) tüketimi artacakt r. Soru 3: x mal na ait talep esnekli¼gi " P = 1; 5 tir. x mal piyasada 1 T L den sat l rken, haftal k ortalama sat ş miktar 0 Kg d r. a - x mal na ait do¼grusal talep fonksiyonunu bulunuz ve şekil üzerinde gösteriniz. b - Elde edilen bilgilerden hareketle sabit esneklilikli bir talep fonksiyonu yaz n z. c - Piyasa yat 1; 5 T L ye ç kt ¼g nda tüketici art ¼g ndaki de¼gişimi bulunuz (Do¼grusal talep fonksiyonunu kullan n z). a - Do¼grusal talep fonksiyonu Q d = a bp x 3
şeklindedir. Esneklik katsay s ise: " P = Q P P Q = Bu verilerden hareketle önce e¼gim katsay s n sonra sabit terimi bulal m: bp Q b = " P Q P b = 1; 5 0 1 b = 30 Şimdi do¼grusal talep fonksiyonundaki sabit terimi bulal m: a = (1 " P )Q a = (1 ( 1; 5))0 a = 50 Böylece do¼grusal talep fonksiyonu, aşa¼g daki gibi olur: Q d = 50 30P x b - Sabit esneklli talep fonksiyonunun formu şu şekildedir: Q d = ap b x Burada b = " P olacakt r ve a = Q(P ) b şeklindedir. Bilgileri yerine yazal m: b = 1; 5 a = 0(1) 1;5 = 0 Sabit esneklikli talep fonksiyonu, şu şekildedir: Q d = 0P 1;5 c - Şimdi yat 1 T L oldu¼gunda talep edilen miktar, do¼grusal talep fonksiyonundan bulal m: Q d = 50 30P x Q 1 d = 50 30(1) = 0 Fiyat 1,5 TL oldu¼gunda talep edilen miktar ise: 4
Q d = 50 30(1; 5) = 5 olur. Tüketici art ¼g, tüketicinin x mal na vermeye raz oldu¼gu maksimum yat ile piyasa denge yat aras ndaki alan n hesaplanmas ile bulunur. Fiyat de¼gişimi sonucunda tüketici art ¼g n bulmak için oluşan yamu¼gun alan n n say sal de¼geri hesaplanmal d r: jabj + jcdj Alan(Y amuk) = h jabj uzunlu¼gu taban uzunlu¼gunu, jcdj uzunlu¼gu tavan uzunlu¼gunu ve h ise yüksekli¼gi (jp 1 P j) ifade etmektedir. Soruda verilenleri yerine yazal m ve tüketici art ¼g ndaki de¼gişimi bulal m: Alan(Y amuk) = 5 + 0 0; 5 = 6; 5 T L Böylece piyasa denge yat ndaki art ş sonucunda tüketici art ¼g nda 6; 5 T L azalma olmuştur. 5