Bu gösterge seti kullanıcılara Türkiye Ekonomisinin değişik alanları ile ilgili güncel bilgiler vermek amacıyla hazırlanmıştır. Bu dosya her haftanın ilk günü itibarıyla güncellenmektedir. Son güncelleme tarihi: 2 Haziran 2016 1
TÜRKİYE EKONOMİSİ Hazine Müsteşarlığı Haziran 2016
İÇİNDEKİLER Türkiye Ekonomisinin Dünyadaki Yeri...4 Türkiye nin Demografik Yapısı... Büyüme...11 İstihdam...29 Enflasyon...41 Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi...53 Kamu Maliyesi...3 Borç Yönetimi...82 Mali Sektör...116 Piyasa Göstergeleri...128 Yatırım Ortamı...139 IMF ve AB ile İlişkiler...145 Sosyal Güvenlik...148 İşgücü Piyasası...156 AR-GE...16 Enerji Sektörü...182 3
TÜRKİYE EKONOMİSİNİN DÜNYADAKİ YERİ 4
Dünyanın En Büyük Ekonomileri (Satın Alma Gücü Paritesine Göre GSYH, Trilyon Dolar, 2015) Tayvan Tayland* Avustralya İran Türkiye İspanya Kanada Suudi Arabistan Kore* İtalya Meksika Fransa İngiltere Endonezya* Brezilya* Rusya Almanya Japonya Hindistan ABD Çin 0 5 15 20 25 Kaynak: IMF, Dünya Ekonomik Görünümü Raporu, Nisan 2016 * Tahmin 5
Avrupa nın En Büyük Ekonomileri (Satın Alma Gücü Paritesine Göre GSYH, Trilyon Dolar, 2015) Çek Cum. Norveç Avusturya Romanya İsveç İsviçre Belçika* Hollanda Polonya Türkiye İspanya İtalya Fransa İngiltere Almanya 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 Kaynak: IMF, Dünya Ekonomik Görünümü Raporu, Nisan 2016 * Tahmin 6
TÜRKİYE NİN DEMOGRAFİK YAPISI
Demografik Avantaj Ülkelerin Demografik Profili* (Yüzde Pay, 2013 Yılı) (*) Tahmin Kaynak: BM 8
Demografik Avantaj Ülkelerin Demografik Profili (Yüzde Pay, 2050 Tahminleri) Kaynak: BM 9
Türkiye: Nüfus Öngörüleri (Milyon Kişi) 90 80, 8,6 9,4 80,2 0 60 50 2015 2016 201 2018 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 Orta Vadeli Program
BÜYÜME 11
GSYH Büyüme Oranları (Yıllık % Değişim) 16 12 8 4 0-4 -8-12 -16 12 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 0 Ç1 0 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 Ç1 Ç3 11 Ç1 11 Ç3 12 Ç1 12 Ç3 13 Ç1 13 Ç3 14 Ç1 14 Ç3 15Ç1 15Ç3 16Ç1 Kaynak: TÜİK
GSYH Büyüme Oranı (Dönem Ortalaması, %) 8,2 6 5,3 4,3 4,4 4 3,5 2 1,5 0 1982-1986 198-1991 1992-1996 199-2001 2002-2006 200-2015 Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 13
Büyüme Hedefleri (%) 5,1 5,0 5,0 5,0 4,9 4,8 4, 4,6 4,5 4,5 4,4 4,3 4,2 2016 201 2018 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 Orta Vadeli Program Hedefidir. 14
Büyümenin Oynaklığı (Reel Büyüme Oranlarının Oynaklık Katsayısındaki Değişim) 4 3,36 3 2 1,60 1,33 1,4 1 0,3 0 1988-91 1992-96 199-2001 2002-2006 200-2015 Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 15
Kişi Başına Düşen GSYH (ABD Doları) 11.000.444.003.428.459.822.395.000 9.000 9.24 8.561 9.261 8.000.036.59.000 6.000 5.5 5.000 4.565 4.000 3.492 3.000 2.000 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Kaynak: TÜİK 16
Kişi Başına Gayri Safi Yurt İçi Hasıla, 2014 (Satın Alma Gücü Standardı, AB-2=0) 280 240 200 160 120 80 Eğilim çizgisi: Hareketli ortalama 40 0 Lüksemburg Norveç İsviçre ABD İrlanda Hollanda Avusturya Danimarka İsveç Almanya İzlanda Belçika Finlandiya İngiltere Fransa Japonya İtalya İspanya Kıbrıs Malta Çek Cum. Slovenya Portekiz Slovakya Litvanya Estonya Yunanistan Polonya Macaristan Letonya Hırvatistan Romanya Türkiye Bulgaristan Karadağ Makedonya Sırbistan Arnavutluk Bosna Hersek Kaynak: Eurostat 1
Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Başına Düşen GSYH (ABD Doları) 25.500 24.000 22.500 21.000 19.500 18.000 16.500 15.000 13.500 12.000.500 9.000.500 6.000 23.829 22.460 21.240 2016 201 2018 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 Orta Vadeli Program hedefidir. 18
AB Ülkeleri ve Türkiye Reel GSYH (2001=0) Karşılaştırması 2,0 200,0 190,0 180,0 10,0 160,0 150,0 140,0 130,0 120,0 1,0 0,0 90,0 80,0 0,0 13 Ç3 14 Ç1 14 Ç3 15Ç1 15Ç3 16Ç1 00 Ç1 00 Ç3 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 0 Ç1 0 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 Ç1 Ç3 11 Ç1 11 Ç3 12 Ç1 12 Ç3 13 Ç1 Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi Kaynak: OECD 19
GSYH Büyümesine Katkılar (%) 16 12 8 4 0-4 -8-12 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Özel Tük. ve Yat. Kamu Tük. ve Yat. Net İhracat Stok Değişimi GSYH Büyümesi Kaynak: TÜİK 20
AB Ülkeleri ve Türkiye de Talebin Bileşenleri (2001=0) Özel Tüketim İhracat 200,0 190,0 180,0 10,0 160,0 150,0 140,0 130,0 120,0 1,0 0,0 90,0 300,0 280,0 260,0 240,0 220,0 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 0,0 80,0 21 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 0 Ç1 0 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 Ç1 Ç3 11 Ç1 11 Ç3 12 Ç1 12 Ç3 13 Ç1 13 Ç3 14 Ç1 14 Ç3 15 Ç1 15Ç3 16 Ç1 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 0 Ç1 0 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 Ç1 Ç3 11 Ç1 11 Ç3 12 Ç1 12 Ç3 13 Ç1 13 Ç3 14 Ç1 14 Ç3 15Ç1 15Ç3 16Ç1 Türkiye Macaristan Polonya İspanya Por tekiz İtalya Avro Bölgesi Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi Toplam Yatırımlar İthalat 290,0 20,0 250,0 230,0 2,0 190,0 10,0 150,0 130,0 1,0 90,0 0,0 50,0 300,0 280,0 260,0 240,0 220,0 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 0,0 80,0 İthalat 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 0 Ç1 0 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 Ç1 Ç3 11 Ç1 11 Ç3 12 Ç1 12 Ç3 13 Ç1 13 Ç3 14 Ç1 14 Ç3 15 Ç1 15Ç3 16Ç1 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 0 Ç1 0 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 Ç1 Ç3 11 Ç1 11 Ç3 12 Ç1 12 Ç3 13 Ç1 13 Ç3 14 Ç1 14 Ç3 15 Ç1 15Ç3 16Ç1 Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi Kaynak: OECD
Özel Sektör Sabit Sermaye Yatırımlarının GSYH Büyümesine Katkısı (%) 6 4 3,3 2 2,5 0 0,6 1993-2002 2003-2015 1,5 Özel Sektör Sabit Sermaye Yatırımlarının Katkısı Diğer Kaynak: TÜİK 22
Toplam Sanayi Verimlilik Endeksi 115 Verimlilik Saat Başına 1 5 0 95 90 85 80 Verimlilik Saat Başına 5 Doğrusal Eğilim (Verimlilik (saat başına)) 0 Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 23 06 Ç1 06 Ç2 06 Ç3 06 Ç4 0 Ç1 0 Ç2 0 Ç3 0 Ç4 08 Ç1 08 Ç2 08 Ç3 08 Ç4 09 Ç1 09 Ç2 09 Ç3 09 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 11 Ç1 11 Ç2 11 Ç3 11 Ç4 12 Ç1 12 Ç2 12 Ç3 12 Ç4 13 Ç1 13 Ç2 13 Ç3 13 Ç4 14 Ç1 14 Ç2 14 Ç3 14 Ç4 15 Ç1 15 Ç2 15 Ç3 15 Ç4 16 Ç1
150 140 130 120 1 0 90 80 0 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 0 Ç1 0 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 Ç1 Ç3 11 Ç1 11 Ç3 12 Ç1 12 Ç3 13 Ç1 13 Ç3 14 Ç1 14 Ç3 15 Ç1 15 Ç3 16 Ç1 Toplam Sanayi Sektöründe Verimlilik ve Ücretler (Çalışılan Saat Başına) Reel Birim Ücret Endeksi Reel Ücret Endeksi Verimlilik Endeksi Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 24
25 25 25 Sanayi Üretim Endeksi (Mevsimsel Düzeltilmiş) Kaynak: TÜİK 0 80 90 0 1 120 130 140 2005-I II III IV 2006-I II III IV 200-I II III IV 2008-I II III IV 2009-I II III IV 20-I II III IV 2011-I II III IV 2012-I II III IV 2013-I II III IV 2014-I II III IV 2015-I II III IV 2016-I 25
İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Mevsimsel Düzeltilmiş, %) 200-1 4 2008-1 4 2009-1 4 20-1 4 2011-1 4 2012-1 4 2013-1 4 2014-1 4 2015-1 4 2016-1 4 90 85 80 5 0 65 60 55 50 Kaynak: TCMB 26
Reel Kesim Güven Endeksi 140 120 0 80 60 40 200-1 4 2008-1 4 2009-1 4 20-1 4 2011-1 4 2012-1 4 2013-1 4 2014-1 4 2015-1 4 2016-1 4 Kaynak: TCMB 2
28 28 28 Tüketici Güven Endeksi Kaynak: TÜİK 50 60 0 80 90 200-1 4 2008-1 4 2009-1 4 20-1 4 2011-1 4 2012-1 4 2013-1 4 2014-1 4 2015-1 4 2016-1 4 28
İSTİHDAM 29
İşsizlik Oranı * (%) 15 14 13 13,1 12 11 9 9,5 9,0 9,2,0 11,1 9,1 8,4 9,0 9,9,3,6,1 8 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2015 Mart 2016 Mart * Hanehalkı işgücü araştırmasında Avrupa Birliğine tam uyum amacıyla 2014 Şubat dönemiyle birlikte yeni seri veriler açıklanmaya başlanmış olup, 2005-Ocak 2014 dönem sonuçları ekonometrik model ile tahmin edilmiştir. Kaynak: TÜİK 30
Genç Nüfusta İşsizlik Oranı (Mevsimsel Düzeltilmiş, %) 29,0 2,0 25,0 23,0 21,0 19,0 1,0 15,0 13,0 11,0 31 2006-I II III IV 200-I II III IV 2008-I II III IV 2009-I II III IV 20-I II III IV 2011-I II III IV 2012-I II III IV 2013-I II III IV 2014-I II III IV 2015-I II III IV AB (28 ÜLKE) OECD Türkiye Kaynak: OECD
İstihdam * (Mevsimsel Düzeltilmiş, Milyon Kişi) 2 26 25 24 23 22 21 20 2008-1 4 2009-1 4 20-1 4 2011-1 4 2012-1 4 2013-1 4 2014-1 4 2015-1 4 2016-1 * Şubat 2016 itibarıyladır. Hanehalkı işgücü araştırmasında Avrupa Birliğine tam uyum amacıyla 2014 Şubat dönemiyle birlikte yeni seri veriler açıklanmaya başlanmış olup, 2005-Ocak 2014 dönem sonuçları ekonometrik model ile tahmin edilmiştir. Kaynak: TÜİK 32
İşgücü Göstergeleri * (mevsimsel düz.) 31 30 29 28 2 26 25 24 23 30,3 2,9 3,4 3,2 3,0 2,8 2,6 2,4 2,2 22 2008-1 35 9 11 2009-1 35 9 11 20-1 35 9 11 2011-1 35 9 11 2012-1 35 9 11 2013-1 35 9 11 2014-1 35 9 11 2015-1 35 9 11 2016-1 3 2,0 İşgücü (Milyon Kişi) İşsiz (Milyon Kişi, sağ eksen) *Şubat 2016 itibarıyladır. Hanehalkı işgücü araştırmasında Avrupa Birliğine tam uyum amacıyla 2014 Şubat dönemiyle birlikte yeni seri veriler açıklanmaya başlanmış olup, 2005-Ocak 2014 dönem sonuçları ekonometrik model ile tahmin edilmiştir. Kaynak: TÜİK 33
İşgücü Göstergeleri * (mevsimsel düz.) 50 4 44 41 51,8 46,8 9, 15 14 13 12 11 9 8 38 2008-1 35 9 11 2009-1 35 9 11 20-1 35 9 11 2011-1 35 9 11 2012-1 35 9 11 2013-1 35 9 11 2014-1 35 9 11 2015-1 35 9 11 2016-1 3 İşgücüne Katılım Oranı (%) İstihdam Oranı (%) İşsizlik Oranı (%, sağ eksen) Şubat 2016 itibarıyladır. Hanehalkı işgücü araştırmasında Avrupa Birliğine tam uyum amacıyla 2014 Şubat dönemiyle birlikte yeni seri veriler açıklanmaya başlanmış olup, 2005-Ocak 2014 dönem sonuçları ekonometrik model ile tahmin edilmiştir. Kaynak: TÜİK 34
Sektörlere Göre İstihdam Gelişmeleri * Tarım (milyon kişi) 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 2008-1 35 9 11 2009-1 35 9 11 20-1 35 9 11 2011-1 35 9 11 2012-1 35 9 11 2013-1 35 9 11 2014-1 35 9 11 2015-1 35 9 11 2016-1 3 Tarım İstihdamı (mev.düz.) Tarım İstihdamı 5,6 5,4 5,2 5,0 4,8 4,6 4,4 4,2 4,0 3,8 Sanayi (milyon kişi) 35 2008-1 35 9 11 2009-1 35 9 11 20-1 35 9 11 2011-1 35 9 11 2012-1 35 9 11 2013-1 35 9 11 2014-1 35 9 11 2015-1 35 9 11 2016-1 3 Sanayi İstihdamı (mev. düz.) Sanayi İstihdamı 2,3 2,1 1,9 1, 1,5 1,3 1,1 0,9 İnşaat (milyon kişi) 2008-1 35 9 11 2009-1 35 9 11 20-1 35 9 11 2011-1 35 9 11 2012-1 35 9 11 2013-1 35 9 11 2014-1 35 9 11 2015-1 35 9 11 2016-1 3 İnşaat İstihdamı (mev.düz.) İnşaat İstihdamı,0,5 11,0 11,5 12,0 12,5 13,0 13,5 14,0 14,5 9,5 Hizmetler (milyon kişi) 2008-1 35 9 11 2009-1 35 9 11 20-1 35 9 11 2011-1 35 9 11 2012-1 35 9 11 2013-1 35 9 11 2014-1 35 9 11 2015-1 35 9 11 2016-1 3 Hizmetler İstihdamı (mev.düz.) Hizmetler İstihdamı *Şubat 2016 itibarıyladır. Hanehalkı işgücü araştırmasında Avrupa Birliğine tam uyum amacıyla 2014 Şubat dönemiyle birlikte yeni seri veriler açıklanmaya başlanmış olup, 2005-Ocak 2014 dönem sonuçları ekonometrik model ile tahmin edilmiştir. Kaynak: TÜİK
İstihdamın Sektörel Değişimi Sektörlerin Toplam İstihdam İçindeki Payları (%) 0% 90% 80% 0% 60% 50% 40% 30% 20% 8 6 4 2 0-2 İstihdam Değişimine Sektörlerin Katkısı (% puan) % 0% 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler -4 20-1 35 9 11 2011-1 35 9 11 2012-1 35 9 11 2013-1 35 9 11 2014-1 35 9 11 2015-1 35 Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler 9 11 2016-1 3 Kaynak: TÜİK 36
İşteki Duruma Göre İstihdam Edilenler (%) 0% 90% 80% 0% 60% 50% 40% 30% 20% % 0% 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Ücretsiz Aile İşçisi Kendi hes./işveren Ücretli/Yevmiyeli Kaynak: TÜİK 3
4 44 41 38 35 32 Kayıt Dışı İstihdam Oranı (%) 38 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Kayıtdışı İstihdam 89 88 8 86 85 84 83 82 81 80 36 34 32 30 28 26 24 22 20 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Kaynak: TÜİK Tarım Tarım dışı (sağ eksen)
65 60 55 50 45 40 İşgücüne Katılım Oranı (%) Kaynak: TÜİK 39 1981 1983 1985 198 1989 1991 1993 1995 199 1999 2001 2003 2005 200 2009 2011 2013 2015
Eğitim Durumuna Göre İşgücüne Katılım Oranı (2015, %) Erkek Kadın Yükseköğrenim Yükseköğrenim Not: Balonun büyüklüğü her bir grubun ilgili cinsiyete göre işgücü içerisindeki payını göstermektedir. Kaynak: TÜİK 40
ENFLASYON 41
Ortalama Enflasyon Oranı (%) Kaynak: TÜİK 42
2016-2018 Enflasyon Tahminleri (%) 9 8,8 8 6 5 4 3 2 1,5 6,0 5,0 0 2015* 2016 201 2018 (*) Gerçekleşme. Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 Orta Vadeli Program, Ocak 2016. 43
Enflasyon Gelişmeleri 35 30 25 20 15 5 0-5 44 May.06 Kas.06 May.0 Kas.0 May.08 Kas.08 May.09 Kas.09 May. Kas. May.11 Kas.11 May.12 Kas.12 May.13 Kas.13 May.14 Kas.14 May.15 Kas.15 May.16 Gıda, Enerji ve Çekirdek Enflasyon (Mayıs 2006 Mayıs 2016, yıllık % değişim) Gıda Enerji İşlenmemiş Gıda ve Enerji Dışı TÜFE Kaynak: TÜİK, TCMB
Enflasyon Gelişmeleri 25 20 15 5 0 45 May.06 Kas.06 May.0 Kas.0 May.08 Kas.08 May.09 Kas.09 May. Kas. May.11 Kas.11 May.12 Kas.12 May.13 Kas.13 May.14 Kas.14 May.15 Kas.15 May.16 Hizmetler ve Bazı Alt Kalemler (Mayıs 2006 Mayıs 2016, yıllık % değişim) Hizmetler Ulaştırma Kira Lokanta ve Otel Kaynak: TÜİK, TCMB
Enflasyon - Genel Eğilim* 12 Enflasyon Eğilimi (Ocak 2006 Mayıs 2016, yıllık % değişim) 8 6 4 2 0 (*) Mayıs 2016 itibarıyladır. Aylık mevsimsel düzeltilmiş ÖKTG-I endeksi (3 aylık hareketli ortalama) Kaynak: TÜİK, TCMB 46 2006-1 4 200-1 4 2008-1 4 2009-1 4 20-1 4 2011-1 4 2012-1 4 2013-1 4 2014-1 4 2015-1 4 2016-1 4 (%)
Enflasyon - Temel Bileşenleri 60 50 40 30 30,4 Enflasyonun Bileşenleri (yüzde katkı) 2004 2015 Ortalaması Mayıs 2016 4,8 60 50 40 30 39,1 44,1 20 14,5,5 20 8,9,9 0 0 Gıda Enerji Tütün Diğer Gıda Enerji Tütün Diğer Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 4
Enflasyon ve Enflasyon Beklentileri* (Yıllık % Değişim) 14 12 TÜFE 12 Ay Sonrası 24 Ay Sonrası 8 6 6,58,60 6,95 4 2016 Hedef: % 5,0 201 Hedef: % 5,0 2 200-1 4 2008-1 4 2009-1 4 20-1 4 2011-1 4 2012-1 4 2013-1 4 2014-1 4 2015-1 2016-1 201-1 2018-1 (*) TCMB Beklenti Anketi Haziran 2016 TCMB Beklenti Anketi, 2013 yılı Ocak ayından itibaren ayda bir defa yayınlanmaktadır. Kaynak: TÜİK, TCMB 48
Yıllık Enflasyon Oranı ve Beklentiler (%) 32 28 24 20 Enflasyon Beklentileri (Haziran 2016) Yıl sonu,64 12 Ay Sonrası,60 24 Ay Sonrası 6,95 16 12 8 4 0 Gelecek 12 Gelecek 24 Ay Ay Yılsonu Hedefi 1 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 414 03 04 05 06 0 08 09 11 12 13 14 15 16 1 18 Kaynak: TCMB Beklenti Anketi 49
Seçilmiş Ürünlerin Uluslararası Fiyat Endeksleri* (2005=0) Pirinç Buğday Enerji Metal *Mayıs 2016 itibarıyladır. Kaynak: IMF 50
Dünyada Enflasyon Gelişmeleri Türkiye Gelişmekte Olan Ülkeler Dünya Gelişmiş Ülkeler Kaynak: IMF, TÜİK 51
Türkiye nin Enflasyon Sıralamasında Dünyadaki Yeri 2015 yılı itibarıyla toplam ülke sayısı 18 olup sıralama büyükten küçüğe doğrudur. Kaynak: IMF 52
DIŞ TİCARET ve ÖDEMELER DENGESİ 53
Yıllık İhracat (Milyar Dolar) 15 150 132,0 134,9 152,5151,8 15,6 143,8 140,1 125 0 85,5,3 2,1 113,9 5 63,2 3,5 50 25 36,1 4,3 0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016* (*) Nisan ayı itibarıyla yıllıklandırılmış. Kaynak: TÜİK 54
Yıllık İthalat (Milyar Dolar) 25 250 240,8 236,5 251, 242,2 225 200 15 10,1 202,0 185,5 20,2 199,5 150 139,6 140,9 125 0 9,5 116,8 5 50 25 51,6 69,3 0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016* (*) Nisan ayı itibarıyla yıllıklandırılmış. Kaynak: TÜİK 55
İhracat ve İthalat Büyüme Oranları (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Yıllıklandırılmış Yüzde Değişim) 50 40 30 20 0 - -20-30 -40 56 2003-1 4 2004-1 4 2005-1 4 2006-1 4 200-1 4 2008-1 4 2009-1 4 20-1 4 2011-1 4 2012-1 4 2013-1 4 2014-1 4 2015-1 4 2016-1 4 İhracat İthalat Kaynak: TÜİK
3 290 20 250 230 2 190 10 150 130 1 90 0 5 14 Ç1 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 0 Ç1 0 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 Ç1 Ç3 11 Ç1 11 Ç3 12 Ç1 12 Ç3 13 Ç1 13 Ç3 14 Ç3 15 Ç1 15 Ç3 16 Ç1 AB Ülkeleri ve Türkiye de İhracat (2001=0) Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi Kaynak: OECD
İhracat Performansı (Yıllık Ortalama Değişim, 2005-2015) 12 8 8, 6, 4 4,4 3,6 4,2 2,8 0 Dünya Euro Bölgesi Gelişmekte Olan Asya Orta Doğu ve Kuzey Afrika Latin Amerika Türkiye Kaynak: TÜİK, IMF Dünya Ekonomik Görünümü Nisan 2016 58
İhracat Hedefleri (FOB, Milyar Dolar) 225 200 15 150 125 0 5 50 25 155,5 15,8 201,4 0 2016 201 2018 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 Orta Vadeli Program 59
35 30 25 20 15 5 0 60 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 İthalat (% GSYH) Sermaye Malları Ara Malları Tüketim Malları Kaynak: TÜİK
Brent Petrol Fiyatı (ABD Doları, varil) 160 140 120 0 80 60 40 20 H 02 E 02 Ş 03 H 03 E 03 Ş 04 H 04 E 04 Ş 05 H 05 E 05 Ş 06 H 06 E 06 Ş 0 H 0 E 0 Ş 08 H 08 E 08 Ş 09 H 09 E 09 Ş H E Ş 11 H 11 E 11 Ş 12 H 12 E 12 Ş 13 H 13 E 13 Ş 14 H 14 E 14 Ş 15 H 15 E 15 Ş 16 H 16 Kaynak: Reuters 61
Enerji Fiyatlarının Enerji İthalatına Etkisi (Milyar Dolar) 0 60 50 12,5 15,6 12,1 8, 40 0,0 30 20 38,5 41, 44,5 43,8 46,2 50,2 0 - -12,3 20 2011 2012 2013 2014 2015-20 20 Fiyatlarıyla Reel Enerji İthalatı Fiyat Etkisi Toplam Enerji İthalatı Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 62
Makine ve Teçhizat İthalatı (Milyar Dolar) 60 50 43,9 42,6 4,9 46,1 43,2 43, 40 35,9 36,4 35,9 30 21,9 26,1 29,9 29,4 20 12,2 15, 0 1996-2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016* Ortalama (*) Nisan ayı itibarıyla yıllıklandırılmış. Kaynak: TÜİK 63
Dış Ticaret Dengesi / GSYH (%), 2015 30 25 20 15 5 0-5 - -15-20 -25-30 -35-40 Eğilim çizgisi: Hareketli ortalama 64 İrlanda Rusya* Çek Cum. Almanya* Hollanda Norveç İsviçre Slovenya Belçika* Macaristan Danimarka İtalya Slovakya Polonya* İsveç Finlandiya Japonya Avusturya İspanya* Fransa İzlanda ABD Romanya Portekiz Bir. Krallık Litvanya Estonya Bulgarista Letonya* Türkiye Yunanistan Lüksembur Fas* G. Kıbrıs* Malta (*) GSYH rakamları IMF tahmin değerleridir. Kaynak: DTÖ, IMF Dünya Ekonomik Görünümü Nisan 2016
Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%) 4 2 0-2 -4-6 -8-2,5-0,3-0,6 0,1-1,2-1,4-3,6-4,5-6,0-5, -5,3 2,4-1,8-6,1-1,4-3,5 0,6-6,1-1,8 -, 0, -5,4 0,2-4,5 - -9,6-12 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Cari İşlemler Dengesi/GSYH Cari İşlemler Dengesi/GSYH (Enerji Hariç) Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı 65
Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%), 2015 20 15 5 0-5 - Eğilim çizgisi: Hareketli ortalama -15-20 66 İsviçre Hollanda Norveç Almanya* Slovenya Danimarka İsveç Lüksemburg Macaristan* Rusya* İrlanda İzlanda Malta Avusturya Japonya İtalya Bulgaristan* Estonya İspanya* Çek Cum. Belçika* Portekiz Finlandiya Yunanistan Fransa Polonya* Romanya Slovakya Fas* Letonya* Litvanya ABD Bir. Krallık Türkiye G. Kıbrıs* (*) Rakamlar IMF tahmin değerleridir. Kaynak: IMF Dünya Ekonomik Görünümü Nisan 2016
Cari İşlemler Açığının Finansmanı (Milyar Dolar) 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2015 O-N 2016 O-N Cari İşlemler Dengesi -14,2-21,0-31,2-36,9-39,4-11,4-44,6-4,4-48,0-63,6-43,6-32,2-14,4 -,8 Sermaye Girişleri (Rezerv Hariç) Yurtiçinde Doğrudan Yatırımlar Bankacılık Dışı Özel Sektörün Net Kredi Kullanımı 20,1 3, 48,5 48,8 49, -3,5 49,1 51,4 68, 6,6 41,8 25,9 11,5 15,6 2,8,0 20,2 22,0 19,9 8,6 9,1 16,2 13,3 12,4 12,5 16,8 4,9 2,, 12,6 1,1 29,3 26,4-13,0-2,8 8,3,2 5,8 6,9 13,6-1,1 5,5 Diğer (Net) 9, 15,1 11,2-2,5 3,5 0,9 42,8 26,9 48,1 49,4 22,4-4,5,,4 Net Hata ve Noksan 0,8 1,5-0,9-0,3 2,0 2,3-0,5 8,3-0,9 1,4 1,6 9,4 8,1 0,9 Bankaların Yabancı Para Efektif ve Mevduatı 6,0 0,3,3 3,5 13,3-12, -8,8-12,9-1,0-4,5 0,3 15,0 6,9 3,2 Rezerv Değişimi 0,8 1,8 6,1 8,0-1,1 0,1 12,8-1,8 20,8 9,9-0,5-11,8-1, 2,5 Kaynak: TCMB 6
Yurtiçinde Doğrudan Yabancı Sermaye Girişi (Milyar Dolar) 25 20 15 20,2 22,0 19,9 16,2 13,3 12,4 12,5 16,8 14,6,0 8,6 9,1 5 0 1,1 1993-2002 Ortl. 1, 2,8 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016* (*) Nisan ayı itibarıyla yıllıklandırılmış. Kaynak: TCMB 68
Sermaye Girişi (Milyar Dolar) 2016* 2015 2014 2013 2012 2011 20 2009 2008 200 2006 2005-20 - 0 20 30 40 50 60 0 80 Kısa Vade Uzun Vade Doğrudan Yatırım (Net) Portföy Yatırımı (*) Nisan ayı itibarıyla yıllıklandırılmış. Kaynak: TCMB 69
120 1 0 90 80 0 60 50 40 30 20 Merkez Bankası Brüt Döviz Rezervleri (Milyar Dolar) *1,6 milyar dolar O 02 NT E O 03 NT E O 04 NT E O 05 NT E O 06 NT E O 0 NT E O 08 NT E O 09 NJ E O NT E O 11 NT E O 12 NT E O 13 NT E O 14 NT E O 15 NT E O 16 N (*) 1 Haziran 2016 itibarıyla Kaynak: TCMB 0
Cari İşlemler Dengesi Tahminleri (Milyar Dolar) 0 2016 201 2018 - -20-30 -28,6-29,3-29,9-40 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 Orta Vadeli Program 1
Cari İşlemler Dengesi Tahminleri / GSYH (%) 0 2016 201 2018-1 -2-3 -4-3,9-3, -3,5-5 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 Orta Vadeli Program 2
KAMU MALİYESİ 3
Merkezi Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%) 14 12 11,9 11,5 8,8 8 6 5,2 5,5 4 3,6 2 1,1 0,6 1,6 1,8 1,4 2,1 1,2 1,3 1,2 1,3 1,0 0,8 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015* 2016* 201* 2018* (*) 2016-2018: Revize Orta Vadeli Program hedeflerini göstermektedir. Kaynak: Maliye Bakanlığı, 2016-2018 OVP-Revize 4
Genel Yönetim Bütçe Açığı (Özelleştirme Hariç) / GSYH (%) 14 12 12,5,9 8 8,0 6 5,9 4,4 4 3,4 2,5 2 0 0, 0,2 1,6 0, 1,5 1,6 1,3 0,6 1,3 0,9 0,6 2001 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015* 2016* 201* 2018* (*) 2016-2018: Revize Orta Vadeli Program hedeflerini göstermektedir. Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 OVP-Revize 5
AB Tanımlı Genel Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%) 25 23, 20 15,1 8,9 6,5 5 0 4,4 Maastricht Kriteri: % 3,0 2,9 2,3 1,2 1,5 0,8-0, 0,2-0,2 2001 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013-5 Kaynak: EUROSTAT 6
16 14 12 8 6 4 2 0-2 Genel Yönetim Bütçe Açığı (2013 Yılı, % GSYH) Maastricht Kriteri: % 3,0-0,2 İrlanda Yunanistan İngiltere Portekiz İspanya Letonya Polonya Slovakya Litvanya Fransa Romanya Slovenya Güney Kıbrıs Hollanda Çek Cumh. İtalya Avusturya Almanya Macaristan Hırvatistan Belçika Malta Bulgaristan Türkiye Danimarka Finlandiya Lüksemburg Estonya İsveç Kaynak: Eurostat
Kamu Kesimi Borçlanma Gereği (GSYH %) 13 12,1 11,0 9,0,3 5 3,6 5,1 3 1 0,1 1,6 2,4 0,1 1,0 0,5 0,6 0,0 0,3 0,3 0,3-1 -3 1990-2000 Ort. -0,1-1,9 2001 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015* 2016* 201* 2018* (*) 2016-2018: Revize Orta Vadeli Program hedeflerini göstermektedir. Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 OVP-Revize 8
Kamu Kesimi Faiz Dışı Fazlası (Program Tanımlı, % GSYH) 6 5 4, 5,5 4,8 4,5 4 3 3,1 2003-2014 Ortalaması: 2,3 2 1 0,3 1,6 0, 1,8 0,8 1,0 0,6 0,8 0,6 1,1 1,3 0-1 -2 1993-2002 -1,0 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015* 2016* 201* 2018* (*) 2016-2018: Revize Orta Vadeli Program hedeflerini göstermektedir. Kaynak: 2012 öncesi veriler için Hazine Müsteşarlığı, 2012 ve sonrası veriler ise Kalkınma Bakanlığı tarafından hesaplanmaktadır. 9
Özelleştirme Uygulamaları (Milyar $) 60 56, 50 40 30 20 8,2 0 1985-2003 2003-2014 Kaynak: Özelleştirme İdaresi Başkanlığı 80
Orta Vadeli Program Büyüklükleri (% GSYH) 2015 2016 201 2018 Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi -1,2-1,3-1,0-0,8 Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri 24,6 24,5 23,9 23,3 Merkezi Yönetim Bütçe Harcamaları 25,8 25,9 24,9 24,2 MYB Faiz Dışı Dengesi (Program Tanımlı) 0,4 0,1 0,5 1,0 Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri (Program Tanımlı) 23,5 23,4 23,0 22,9 Merkezi Yönetim Faiz Dışı Harcamaları (Program Tanımlı) 23,1 23,3 22,5 21,9 Diğer Kamu Faiz Dışı Dengesi (Program Tanımlı) 0,4 0,5 0,6 0,3 Toplam Kamu Faiz Dışı Dengesi (Program Tanımlı) 0,8 0,6 1,1 1,3 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 Revize Orta Vadeli Program, Ocak 2016 81
BORÇ YÖNETİMİ 82
AB Tanımlı Genel Yönetim Borç Stoku (% GSYH) 5 0 65 60 4,0 6, 59,6 Maastricht Kriteri: % 60 55 52, 50 45 40 35 46,5 46,0 40,0 39,9 42,3 39,1 36,2 36,1 33,5 33,8 33, 34,6 32,9 30 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Ç1 2015 Ç2 2015 Ç3 2015 Ç4 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 83
Genel Yönetim Borç Stoku (% GSYH, 2015) 280 240 200 160 120 Maastricht Kriteri: % 60 80 40 0 84 Japonya Yunanistan İtalya Portekiz Güney Kıbrıs Belçika ABD İspanya Fransa İrlanda Kanada İngiltere Avusturya Slovenya Macaristan Almanya Hollanda Malta Finlandiya Slovakya Polonya İsveç Litvanya Çek Cumhuriyeti Danimarka Romanya Letonya Türkiye Bulgaristan Lüksemburg Estonya Kaynak: Eurostat (26.04.2016 tarihli güncelleme), Hazine Müsteşarlığı (31.03.2016 itibarıyla) ABD, Kanada ve Japonya için: IMF Dünya Ekonomik Görünümü (Nisan 2016)
AB Tanımlı Borç Stoku / GSYH (%) 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Euro Bölgesi (1 ülke) 8,6 84,1 86,2 89,6 91,4 92,4 91,1 AB (2 ülke) 3,1 8,5 81,1 83,8 85,5 86,8 85,3 Yunanistan 126, 146,2 12,1 159,6 1, 180,1 16,9 İtalya 112,5 115,4 116,5 123,3 129,0 132,5 132, Portekiz 83,6 96,2 111,4 126,2 129,0 130,2 129,0 Belçika 99,6 99, 2,3 4,1 5,2 6,5 6,0 İspanya 52, 60,1 69,5 85,4 93, 99,3 99,2 Fransa 9,0 81, 85,2 89,6 92,3 95, 96,1 İngiltere 65, 6,6 81,8 85,3 86,2 88,2 89,2 Avusturya 9, 82,4 82,2 81,6 80,8 84,3 86,2 Macaristan 8,0 80,6 80,8 8,3 6,8 6,2 5,3 Almanya 2,4 81,0 8,3 9,6,2 4, 1,2 Hollanda 56,5 59,0 61, 66,4 6,9 68,2 65,1 Türkiye 46,0 42,3 39,1 36,2 36,1 33,5 32,9 Kaynak: Eurostat, (Güncelleme Tarihi: 26.04.2016); Hazine Müsteşarlığı, (31.03.2016 itibarıyla) 85
AB Tanımlı Borç Stoku Hedefleri (% GSYH) 34 32,6 32 31, 30,5 30 29,5 28 2015 2016 201 2018 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, 2016-2018 Orta Vadeli Program, Ocak 2016 86
Kamu Net Borç Stoku / GSYH (%) 0 61,5 60 55,2 50 40 30 35,4 23,9 49,1 19,1 41,,4 34,0 6,5 29,5 28,2 32,5 28,9 2, 3,3 0,9 2,9 22,4 20 26,2 31,3 30,0 31,3 2,6 26,2 25,3 29,9 28,1 1,0 0, 12,6, 9,2 8,5,6 8,2 21,6 20,3 1,6 14, 13,4 12,5 11,4 11,1 0-3,3-5,0-4,0-4,2-4,0-3,8-2,8-2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Ç1 2015 Ç2 2015 Ç3 2015 Ç4 TL Döviz Cinsi Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 8
Kamu Net Borç Stoku Milyar TL 2011 2012 2013 2014 2015 Ç1 2015 Ç2 2015 Ç3 2015 Ç4 I- Toplam Kamu Brüt Borç Stoku 546,5 562,9 623,4 650,2 63,2 691,0 34,5 22,2 Merkezi Yönetim 518,3 532,2 585,8 612,1 633,8 652,1 690, 6,6 Diğer Kamu 28,2 30, 3,5 38,1 39,4 38,9 43,8 44,5 II- Varlıklar ve Kamu Mevduatı 256,4 322,3 425,6 463,1 508,5 535,5 590,6 561,1 Merkez Bankası Net Varlıkları 143,2 189,5 21,1 304,4 344,0 352,5 406,1 36,2 Kamu Mevduatı 59,8 1,6 84,2,4 80,2 95,8 94,5 91,8 İşsizlik Sigortası 53,5 61,2 0,4 81,4 84,4 8,2 90,0 93,1 III- Kamu Net Borç Stoku 290,1 240,6 19, 18,1 164, 155,6 143,8 161,0 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 88
Kamu Net Borç Stoku (Milyar TL) 330 3 290 20 250 230 2 190 10 150 130 251,0 215,6 24,6 20,3 258,2 268,0 248,4 309,9 31,8 290,1 240,6 19, 18,1 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Ç1 164, 2015 Ç2 155,6 2015 Ç3 143,8 161,0 2015 Ç4 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 89
Merkezi Yönetim Faiz Harcamaları / GSYH (%) 20 15 14,8 12,9,1,0 6,1 5,8 5,3 5,6 5 4,4 3,3 3,4 3,2 2,9 0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 20132014* Kaynak: Maliye Bakanlığı (*) Geçici 90
Merkezi Yönetim Faiz Harcamaları / Vergi Gelirleri (%) 90 85, 80 0 0,9 60 56,3 50 40 38,2 33,4 31,9 30,1 30,9 30 20 22,9 16,6 1,4 15,3 14,2 0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014* Kaynak: Maliye Bakanlığı (*) Geçici 91
Merkezi Yönetim Brüt Borç Stoku Faiz Dağılımı (%) 0 5 51,1 46,2 49,8 46,0 44,2 43,0 46,6 44,0 40,8 40,2 38,5 34,8 32,4 32,1 50 25 48,9 53,8 50,2 54,0 55,8 5,0 53,4 56,0 59,2 59,8 61,5 65,2 6,6 6,9 0 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Mayıs Sabit Değişken Kaynak : Hazine Müsteşarlığı 92
Merkezi Yönetim Brüt Borç Stoku Döviz Dağılımı (%) 0 5 46,3 41,5 3,6 3,2 31,3 33,8 29,1 26, 29,6 2,4 31,2 32,3 35,0 35,4 50 25 53, 58,5 62,4 62,8 68, 66,2 0,9 3,3 0,4 2,6 68,8 6, 65,0 64,6 0 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Mayıs TL Cinsinden Döviz Cinsinden Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 93
Genel Yönetim Borç Stokunun GSYH ye Oranındaki Değişim 2001 2015 TL nin yüzde 5 değer kaybı/kazancı + / - 2,2 Puan + / - 0,6 Puan TL faiz seviyesinde Yüzde oranındaki değişim* + / - 2,1 Puan + / - 0,2 Puan Yüzde 25 oranındaki değişim* + / - 5,2 Puan + / - 0,6 Puan GSYH büyümesinde 2 puanlık değişim + / - 1,6 Puan + / - 0,6 Puan Faiz dışı fazla/gsyh oranında 1 puanlık değişim + / - 1,0 Puan + / - 1,0 Puan (*) TL faiz seviyesinde takip eden yıldaki yüzde değişimi yansıtmaktadır. Not: 2001 ve 2015 yıl sonu gerçekleşme rakamları kullanılarak senaryoların baz senaryoya göre ESA tanımlı Genel Yönetim Borç Stoku / GSYH oranında yol açabileceği etkiyi göstermektedir. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 94
Yurtdışı Yerleşiklerin İç Borç Stoku İçerisindeki Payı (%) 28 24 23,2 21,5 21,8 20 1,3 1,4 18,8 16 13,6 13,4 12,5 12,3,3 8,6 8,1 4 4,4 0 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Mayıs 16 Kaynak: TCMB 95
Borçlanma Ortalama Vadesi Yurt içi Borçlanma (ay) Eurobond İhracı (yıl) 30 80 0 60 50 40 30 20 9,4 11,614,8 34,0 31, 35,3 2,28,0 44,144, 60,8 4,3 68,5 1,8 1,2 25 20 15 5 22,4 20,6 20,2 20,0 19, 1,6 16,5 14,2 14,8 15, 16,4 16,0 15,3 12,2 9,5,1 9,9,0 9,1,0,0 9,0 8,68,2,0 8,0 5,0 6,6 0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016* 0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016** *Mayıs 2016 itibarıyla **Haziran 2016 itibarıyla Avro Dolar Yen Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 96
34 32 30 28 26 24 22 20 18 16 14 12 8 6 TL Cinsi İç Borç Stokunun Süresi* (Ay) 30,3 28,9 23,1 15,0 12,5,2,6 8,2 8,0 8,1,5 6,6 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 31,3 31,8 32,2 31,5 31,3 9 Ara.04 Ara.05 Ara.06 Ara.0 Ara.08 Ara.09 Ara. Ara.11 Ara.12 Ara. 13 Ara.14 Ara.15 Oca.16 Şub.16 Mar.16 Nis.16 May.16 (*) Macaulay süresi
Dış Tahvil Stokunun Süresi* (Yıl),5,0 6,5 6,0 6,5 6,3 6,3 6,3 6,2 5,9 5,9 5,5 5,6 5,0 4,9 4,5 4,1 4,0 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 6,5 6,5 6,4 6,4 6,5 6,4 6,6 98 Ara.04 Ara.05 Ara.06 Ara.0 Ara.08 Ara.09 Ara. Ara.11 Ara.12 Ara. 13 Ara.14 Ara.15 Oca.16 Şub.16 Mar.16 Nis.16 May.16 (*) Macaulay süresi
Nakit İç Borç Stokunun Vadeye Kalan Süresi (Ay) 60 55,0 55,1 54,8 50 4,0 40 30 20 19,6 22,3 25, 24,4 25,0 30,9 31,1 33, 12,8 12,4 11,8 0 2002 2003 2004 2005 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 May.16 99
12 11 9 8 6 5 4 3 Dış Borçlanma Maliyeti (%) DOLAR,,1 8,1,3,3,0,3 6,9 6,2 5,8 5,8 4,9 4, 5,0 4,3 11 9 8 6 5 4 3 9,9 9,9 6,3 5,3 5,4 AVRO 6,0 5,0 4,5 4,2 0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016* 2002 2003 2011 2004 2005 2006 200 20 2012 2013 2014 2015 2016* *Haziran 2016 itibarıyla Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
TL Cinsinden Kuponsuz Senetlerin Borçlanma Faizleri (Yıllık Bileşik, %) 80 5 0 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 5 0 Aylık Ortalama Yıllık Kümülatif O MEO MEOME O ME O MEO MEO MEO MEO MEO MEO MEO MEO MEO MEOM 02 03 04 05 06 0 08 09 11 12 13 14 15 16 16 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 1
Reel Borçlanma Faiz Oranı (Bileşik, %) 50 Reel Faiz 40 30 20 0-2002-1 5 9 2003-1 5 9 2004-1 5 9 2005-1 5 9 2006-1 5 9 200-1 5 9 2008-1 5 9 2009-1 5 9 20-1 5 9 2011-1 5 9 2012-1 5 9 2013-1 5 9 2014-1 5 9 2015-1 5 9 2016-1 Not: - Devlet iç borçlanma ihalelerinde belirlenen borçlanma faizleri 12 ay sonraki TÜFE değerleri ile reelleştirilmiştir. 2011 Mayıs ayından itibaren TCMB Beklenti Anketi nde tahmin edilen 12 aylık enflasyon oranları kullanılmıştır. - 2013 yılına kadar sadece kuponsuz borçlanmaların, 2013 yılından itibaren 2 yıl vadeli sabit kuponlu ile kuponsuz borçlanmaların ağırlıklı ortalama maliyetleri esas alınmıştır. Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı 2
Uluslararası Para Fonu ndan Net Anapara Kullanımı (Milyar SDR) 8,0 6 5,0 2,6 2 0,4 0,0 1,0-2 -2,4-3,6-3,1-2,6-0,5-1,4-1,8-1,3-0,6-6 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 3
Uluslararası Para Fonu na Olan Borç Stoku (Milyar SDR) 20 16 16,2 16,2 13,8 12 11,2,2 8,2 4 0 0,6 3,2 4,5 5,5 5,1 3,6 1,9 0,5 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 4
Hazine Garantili Dış Borç Stoku (Milyon Dolar) 12.000 11.000.000 9.000 8.000.000 6.000 5.000 4.000 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 11.218 2012 1996 199 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2013 2014 2015
Hazine Garantili Dış Borç Stoku (Milyon Dolar) Milyon ABD Doları 2015 Ç4 KAMU 6.530 MERKEZİ YÖNETİM 300 MAHALLİ İDARELER 99 KAMU BANKALARI 4.539 KİTler 819 ÖZEL 4.61 BANKALAR 4.61 GENEL TOPLAM 11.218 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Hazine Garantili Borçlardan Üstlenim Oranları (%) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı * 2016 yılı Mayıs ayı itibarıyla yıllıklandırılmış veridir.
Kuruluşlara Göre Garantili Borçlardan Üstlenimler (Milyon ABD Doları) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 8
Alacak Stokunun Gelişimi (Milyar TL) 30 25 20 15 13,8 19,3 13,4 21,2 12,4 22,9,0 22,4 21,3 13,3 15,3 20,9 13,6 25,6 1,4 28,1 19,1 25,3 24,5 1,0 15,9 21,8 13,9 20,0 15,0 16, 1, 1,6 5 0 6,8 4,4 2,4,5 6,3 5,9 8,8 12,9 8,0,1,3 8,2 9,0 8,3 8,6,9 5,0 16,3 0,4 13,8 13,4 3,9 4,2 Vadesi Geçmiş Vadesi Gelecek Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 9
Alacak Stokunun Yapısı (2016 Mart) Borçlularına Göre Kaynaklarına Göre Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 1
Gerçekleşen Tahsilat (Milyon TL).000 6.000 5.000 4.000 5.249 3.000 3.084 1.82 2.000 1.000 0 699 1.514 2.188 41 1.90 1.503 35 1.561 2.053 3.198 1.219 1.94 2.641 1.93 2.606 2.446 2.492 1.118 4 50 Ayni tahsilat Nakdi tahsilat Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 111
Türkiye Brüt Dış Borç Stoku (Milyar Dolar) Milyar USD 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Ç1 2015 Ç2 2015 Ç3 2015 Ç4 TOPLAM 208,1 250,0 280,9 268,9 291,9 303,9 339, 390,2 402, 393,1 405,6 40,4 398,0 KISA VADE 42,9 43,1 52,5 49,0,2 81,6 0,2 130,4 131, 128,4 126,0 118,8 2, UZUN VADE 165,3 206,9 228,4 219,9 214,6 222,3 239,5 259,8 21,0 264,8 29,6 288,6 295,3 KAMU SEKTÖRÜ 1,6 3,5 8,3 83,5 89,1 94,3 4,0 115,9 11, 113,5 115,8 114,9 113,0 Kısa Vade 1,8 2,2 3,2 3,6 4,3,0 11,0 1,6 1,9 18,2 16,9 15,4 14,6 Uzun Vade 69,8 1,4 5,1 9,9 84,8 8,3 93,0 98,3 99,8 95,3 98,9 99,6 98,4 TCMB 15, 15,8 14,1 13,2 11,6 9,3,1 5,2 2,5 2,1 2,0 1,6 1,3 Kısa Vade 2,6 2,3 1,9 1,8 1,6 1,2 1,0 0,8 0,3 0,3 0,3 0,2 0,2 Uzun Vade 13,1 13,5 12,2 11,4,0 8,1 6,1 4,4 2,1 1,8 1, 1,3 1,2 ÖZEL SEKTÖR 120,8 160, 188,5 12,2 191,2 200,3 228,6 269,0 282,5 2,6 28,8 290,9 283,8 Kısa Vade 38,5 38, 4,4 43,6 1,4 3,3 88,1 112,0 113,5 9,9 8,8 3,2 88,0 Uzun Vade 82,3 122,0 141,2 128,6 119,8 126,9 140,5 15,1 169,0 16,6 19,0 18,6 195, Kaynak: Hazine Müsteşarlığı,TCMB 112
Türkiye Brüt Dış Borç Stoku / GSYH (%) 60 56,2 50 4,3 4,4 43,6 43,2 41,3 40 39,5 39,9 38,5 3,9 39,3 35,5 30 50,4 49,5 52,5 54,8 55,3 113 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Ç1 2015 Ç2 2015 Ç3 2015 Ç4 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı,TCMB
Türkiye Net Dış Borç Stoku / GSYH (%) 50 40 38,4 31,5 28,0 30 26,4 23,8 23,6 23,6 24,2 20,6 20,6 20, 20,5 20 30, 29,6 31,9 32, 35,3 114 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Ç1 2015 Ç2 2015 Ç3 2015 Ç4 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı,TCMB
Dış Borç Stokuna İlişkin Oranlar (%) % 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 Ç1 2015 Ç2 2015 Ç3 2015 Ç4 TOPLAM BRÜT DIŞ BORÇ STOKU / GSYH 39,5 38,5 3,9 43,6 39,9 39,3 43,2 4,4 50,4 49,5 52,5 54,8 55,3 ÖZEL SEKTÖR BRÜT DIŞ BORÇ STOKU / GSYH 23,0 24,8 25,4 2,9 26,1 25,9 29,1 32, 35,3 34,9 3,2 39,1 39,4 TOPLAM BRÜT DIŞ BORÇ STOKU / İHRACAT (FOB) (*) ÖZEL SEKTÖR BRÜT DIŞ BORÇ STOKU / İHRACAT (FOB) (*) TCMB REZERVLER (BRÜT) / TOPLAM BRÜT DIŞ BORÇ STOKU (**) TCMB REZERVLER (BRÜT) / KISA VADELİ BRÜT DIŞ BORÇ STOKU (**) 243,3 233,1 212,8 263,3 256,3 225,3 222,8 25,0 255,5 254,4 268, 28,3 26,6 141,3 149,8 142,8 168,6 16,9 148,4 149,9 1,2 19,2 19,6 190,6 198, 19,2 29,3 29,3 25,3 26,3 2, 25,8 29,4 28,4 26,5 25, 24,8 24,9 23,3 142,1 169,9 135,2 144,4 4,5 96,2 99, 85,1 81,2 8,8 80,0 85,5 90,4 (*) İhracat verileri için kaynak TCMB'nin Ocak 2016 dönemi Ödemeler Dengesi İstatistikleri'dir. (**) Rezerv verileri için kaynak TCMB'nin Ocak 2016 dönemi Uluslararası Yatırım Pozisyonu İstatistikleri'dir. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB 115
MALİ SEKTÖR 116
Bankacılık Sektörü: Sermaye Yeterlilik Oranı (%) 35 30 30,9 28,8 25 20 25,1 23, 21,9 18,9 18,0 20,6 19,0 16,6 1,9 15,3 16,3 15,6 15,1 15,8 15 5 0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2015-4 2016-4 Kaynak: BDDK 11
28 24 20 16 12 8 4 0 2006-04 2006-09 200-02 200-0 200-12 2008-05 2008-2009-03 2009-08 20-01 20-06 20-11 2011-04 2011-09 2012-02 2012-0 2012-12 2013-05 2013-2014-03 2014-08 2015-01 2015-06 2015-11 2016-04 Bankacılık Sektörü: Sermaye Yeterlilik Oranı (%) Operasyonel risk dahil Hedef oran yüzde 12 Yasal sınır yüzde 8 Kaynak: BDDK 118
Bankacılık Sektörü: Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkelerde Sermaye Yeterlilik Oranları (%, 2015*) 22 21,3 18, 18 1,1 16,9 16, 16,6 16,5 16,4 16,3 15,6 15,0 14,2 14 13,0 12, 12, 12,6 6 Endonezya Romanya Tayland Kolombiya Çek Cumhuriyeti Macaristan Polonya Brezilya Malezya Türkiye Meksika Kore Çin Rusya Hindistan Şili Kaynak: IMF-FSI, BDDK * 2015 ya da mevcut en güncel veri. 119
Bankacılık Sektörü: Serbest Sermaye*/ Özkaynak (%) 90 80 0 65, 2,6 5,3,0 9,6 81,4 81,6 82,0 81,6 81,1,6 8,1 60 50 51,0 56,0 40 36,3 30 20 0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016-04 (*) Serbest Sermaye = Toplam Özkaynak (Sabit Varlıklar + İştirakler, Bağlı Ortaklıklar ve Ortak Teşebbüs) Kaynak: BDDK 120
Bankacılık Sektörü: Özkaynak Kârlılığı (%) 30 24,8 20 18,2 21,0 18,6 22,8 20,0 11,3 15,8 12,1 15,5 15, 14,2 12,3 11,3 3,6 4,2 0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2015-4 2016-4 Kaynak: BDDK 121
Bankacılık Sektörü: Kredilerin Toplam Varlıklara Oranı (%) 65 55 52,2 58,0 56,1 60,5 62,2 63,0 63,2 49,1 50,2 4,1 45 43,8 3,8 35 32,4 25 23,0 26,5 15 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016-04 Kaynak: BDDK 122
Bankacılık Sektörü: Yabancı Para Net Genel Pozisyonu (Milyon Dolar) 3000 2300 1600 900 200-500 -1200-1900 -2600-3300 2.464 18 141 1.590 408 315 436 16 41-1 -63-549 -21-363 -2.80 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016* (*) 1 Haziran 2016 itibarıyla. Kaynak: BDDK 123
Bankacılık Sektörü: Takipteki Alacaklar / Toplam Krediler (%) 20 1,5 16 12 11,5 8 4 0 6,0 6,2 5,3 4, 3, 3,5 3, 3, 2, 2,9 2,8 2,9 3,1 3,4 1,5 0,8 0,6 0,4 0,5 0,8 0,9 0,6 0,6 0, 0, 0,8 0,8 0,8 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016-4 Brüt Net Kaynak: BDDK 124
Firmaların Toplam Borçlarının Özkaynaklara Oranı ve Faiz Ödeme Gücü* (Faiz ve Vergi Öncesi Kâr / Faiz Ödemeleri) (%) 450 400 350 300 250 200 150 0 50 0 1996 199 1998 1999 (*) Geçici Veriler Kaynak: TCMB Sektör Bilançoları Toplam Borç / Özkaynak 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 Faiz Ödeme Gücü 125
Hanehalkı Yükümlülükleri (% GSYH) 0 60 62 63 64 6 6 66 65 64 68 68 50 40 30 20 12 14 16 18 19 21 24 23 23 0 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015* Türkiye Avro Bölgesi (*) 2015 Ç3 itibarıyla. Kaynak: TCMB, Avrupa Merkez Bankası 126
Toplam Konut Kredileri (% GSYH) 0 80 60 60,3 83,6 52,1 1,8 2001 20 40 29,6 40, 20 0 İngiltere ABD Avro Bölgesi Türkiye* 0,2 6,2 Kaynak: ABD Merkez Bankası, Avrupa Merkez Bankası, Eurostat, İngiltere Merkez Bankası, İngiltere İstatistik Ofisi, TCMB, TÜİK, BDDK, TOKİ *20 yılı toplam konut kredileri bankalar ve tüketici finansman şirketlerince kullandırılan konut kredileri ile TOKİ nin vadeli konut satışları karşılığı alacaklarından oluşmaktadır. 12
PİYASA GÖSTERGELERİ 128
Döviz Kuru (TL/Dolar) 3,1 3,0 2,9 2,8 2, 2,6 2,5 2,4 2,3 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1, 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 Oca 03 Nis 03 Ağu 03 Kas 03 Mar 04 Haz 04 Eki 04 Oca 05 May 05 Ağu 05 Ara 05 Mar 06 Tem 06 Eki 06 Şub 0 May 0 Eyl 0 Ara 0 Nis 08 Tem 08 Kas 08 Şub 09 Haz 09 Eyl 09 Oca Nis Ağu Kas Mar 11 Tem 11 Eki 11 Oca 12 May 12 Eyl 12 Ara 12 Nis 13 Tem 13 Kas 13 Şub 14 Haz 14 Eyl 14 Oca 15 Nis 15 Ağu 15 Kas 15 Mar 16 Haz 16 Kaynak: TCMB 129
Faiz Oranı (%) 2 64 İkincil Piyasa İç Borç Faiz Oranları 56 48 40 32 24 16 8 0 Oca 03 Nis 03 Ağu 03 Kas 03 Mar 04 Haz 04 Eki 04 Oca 05 May 05 Ağu 05 Ara 05 Mar 06 Tem 06 Eki 06 Şub 0 May 0 Eyl 0 Ara 0 Nis 08 Tem 08 Kas 08 Şub 09 Haz 09 Eyl 09 Oca Nis Ağu Kas Mar 11 Tem 11 Eki 11 Oca 12 May 12 Eyl 12 Ara 12 Nis 13 Tem 13 Kas 13 Şub 14 Haz 14 Eyl 14 Oca 15 Nis 15 Ağu 15 Kas 15 Mar 16 Haz 16 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 130
BIST 0 Endeksi 0.000 90.000 80.000 0.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000.000 0 Oca 03 Nis 03 Ağu 03 Kas 03 Mar 04 Haz 04 Eki 04 Oca 05 May 05 Ağu 05 Ara 05 Mar 06 Tem 06 Eki 06 Şub 0 May 0 Eyl 0 Ara 0 Nis 08 Tem 08 Kas 08 Şub 09 Haz 09 Eyl 09 Oca Nis Ağu Kas Mar 11 Tem 11 Eki 11 Oca 12 May 12 Eyl 12 Ara 12 Nis 13 Tem 13 Kas 13 Şub 14 Haz 14 Eyl 14 Oca 15 Nis 15 Ağu 15 Kas 15 Mar 16 Haz 16 Kaynak: Borsa İstanbul 131
Dış Borç Risk Primi (bp) 1.200 1.000 800 600 400 200 0-200 -400 Kaynak: JP Morgan 132 K 13 H 14 O 15 A 15 M 16 O 02 T 02 Ş 03 E 03 N 04 K 04 M 05 A 05 T 06 Ş 0 E 0 M 08 E 08 M 09 A 09 T O 11 A 11 M 12 E 12 M 13 (EMBI+ Turkey) - (EMBI+) EMBI+ Turkey EMBI+
İkincil Piyasa ve TCMB Politika Faiz Oranları 26 24 22 20 18 16 14 12 8 6 4 2 Oca 05 Nis 05 Tem 05 Eki 05 Ara 05 Nis 06 Tem 06 Eyl 06 Ara 06 Mar 0 Haz 0 Eyl 0 Ara 0 Mar 08 Haz 08 Eyl 08 Ara 08 Mar 09 Haz 09 Eyl 09 Ara 09 Mar Haz Eyl Ara Mar 11 Haz 11 Eyl 11 Ara 11 Mar 12 Haz 12 Eyl 12 Ara 12 Mar 13 Haz 13 Eyl 13 Ara 13 Mar 14 Haz 14 Eyl 14 Ara 14 Mar 15 Haz 15 Eyl 15 Ara 15 Mar 16 Haz 16 Bileşik Faiz Oranı (%) İkincil Piyasa Oranı TCMB Politika Faiz Oranı Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı 133
Ülke Kredi Notu Standard & Poor s Kredi Notu Kaynak: Bloomberg 134 Eyl 13 Oca 04 May 04 Eyl 04 Oca 05 May 05 Eyl 05 Oca 06 May 06 Eyl 06 Oca 0 May 0 Eyl 0 Oca 08 May 08 Eyl 08 Oca 09 May 09 Eyl 09 Oca May Eyl Oca 11 May 11 Eyl 11 Oca 12 May 12 Eyl 12 Oca 13 May 13 Oca 14 May 14 Eyl 14 Oca 15 May 15 Eyl 15 Oca 16 May 16 BB+ P S N P BB S N P BB- S N P B+ S N B P S N P B- S N
Türkiye nin Kredi Notları (Döviz Cinsinden, 2 Haziran 2016) Moody's Standard & Poor's Fitch A2 Botsvana, Polonya, Slovakya A Slovenya A Malta, İrlanda Bermuda A3 Malta, Meksika, Peru, Litvanya, Letonya A- Botsvana, Litvanya, Letonya, Suudi Arabistan A- Polonya, Letonya, Litvanya Trianidad ve Tobago Baa1 Tayland, Mauritius, İrlanda BBB+ Tayland, Malta, Polonya BBB+ Tayland, İtalya, Meksika, Slovenya Peru, Meksika, İspanya, İzlanda Peru, İspanya, İzlanda Baa2 Bulgaristan, İtalya, İzlanda BBB Panama BBB Kazakistan, Panama, İspanya, Uruguay, Kolombiya, Bahamalar Kolombiya, Filipinler, Uruguay Panama, Güney Afrika, Filipinler Kolombiya Baa3 Türkiye (negatif), Namibya, Hindistan BBB- Fas, Hindistan, Kazakistan BBB- Türkiye (durağan), Fas, Namibya, Hindistan, Slovenya, Romanya, Trianidad ve Tobago Romanya, Güney Afrika Romanya, Endonezya, Filipinler, Bulgaristan Endonezya, Kazakistan İtalya, Bahamalar Uruguay, Rusya, Bahreyn, Güney Afrika, Macaristan Ba1 Fas, Arnavutluk, Macaristan, Kosta Rika BB+ Türkiye (durağan), Endonezya BB+ Kosta Rika, Azerbaycan Guatemala, Portekiz, Rusya, Paraguay Bulgaristan, Rusya, Macaristan Azerbaycan, Portekiz, Azerbaycan Ba2 El Salvador, Brezilya, Hırvatistan BB Guatemala BB Guatemala, Hırvatistan, Bolivya, Brezilya Bahreyn Hırvatistan, Bahreyn, Brezilya Ba3 Bangladeş, Gürcistan, Bolivya, BB- Bangladeş, Gürcistan, Vietnam, El Salvador, BB- Gürcistan, Surinam, Tunus Paraguay, Bolivya, Karadağ, Ürdün El Salvador, Tunus, Vietnam, Bangladeş Kosta Rika B1 Senegal, Sri Lanka, Ürdün,Karadağ, B+ Senegal, Sri Lanka, Fiji B+ Angola, Sri Lanka Dominik Cumhuriyeti, Fiji, Surinam, Papua Yeni Gine Saint Vincent ve Grenadinler, Vietnam, Angola Honduras, Arnavutluk,Surinam B2 Kamboçya, Moğolistan, Lübnan, Nikaragua B Bosna Hersek, Kamboçya, Jamaika B Lübnan, Ekvador, Mısır, Moğolistan, Jamaika Papua Yeni Gine, Honduras Tunus, Barbados, Ekvador, Moğolistan, Angola Arjantin B3 Moldova, Mısır, Pakistan, Arjantin, B- Pakistan, Beyaz Rusya, Lübnan, B- Bosna Hersek, Ekvador Belize, Mısır, Ukrayna, Yunanistan, Arjantin Caa1 Beyaz Rusya, Barbados CCC+ CCC+ Caa2 Belize, Küba, Yunanistan, Jamaika CCC Venezuela CCC Venezuela, Yunanistan, Ukrayna Caa3 Venezuela, Yunanistan, Ukrayna CCC- CCC- Ca CC CC C C C SD DDD D/RD Kaynak: Bloomberg 135
EMBI+ Endeksi Diğer Ülkelerle Karşılaştırma Değişim (bp) (2 Ocak 2008 2 Haziran 2016) Filipinler -98 Türkiye Rusya Meksika Kolombiya Arjantin G. Afrika EMBI+ Brezilya 52 59 0 4 98 116 141 15 Ukrayna 425 Venezuela 1984-400 0 400 800 1200 1600 2000 2400 Kaynak: Bloomberg 136
Hisse Senedi Piyasası (Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Piyasalar) % Değişim (2 Ocak 2008 2 Haziran 2016) Çek Cumh. Japonya Çin Brezilya Polonya Macaristan G. Kore Malezya Rusya Hindistan ABD (DJI) Türkiye Meksika G. Afrika -60,3-55,8-45,1-20,2-20,2-0, 4 13,5 18,9 28,9 33,4 38,2 56,4 3,1-80 -60-40 -20 0 20 40 60 80 0 Kaynak: Bloomberg 13
Döviz Piyasaları % Değişim (2 Ocak 2008 2 Haziran 2016) Çin Japonya 8,9,0 Malezya G. Kore Euro Çek Cumh. -23,8-26,2-33,3-36,9 Polonya Macaristan Hindistan Meksika -64,1-66,9-2,3-3,4 Brezilya -90,5 G. Afrika -122,1 Türkiye Rusya -164,9-151,1-200 -180-160 -140-120 -0-80 -60-40 -20 0 20 Kaynak: Bloomberg 138
YATIRIM ORTAMI 139
İş Yeri Açma (İşlem Sayısı) Tayland Bulgaristan Macaristan Polonya OECD Güney Afrika Avrupa&Merkez Asya Türkiye Hırvatistan Meksika Çek Cum. Hindistan Brezilya Çin 4 4 4 4 5 5 5 6 6 6 9 12 13 13 0 4 8 12 16 20 Kaynak: Dünya Bankası Doing Business Report, 2014 140
İş Yeri Açma (Süre, Gün) Macaristan Türkiye Meksika 5,0 6,0 6,0 Hırvatistan OECD Avrupa&Merkez Asya Rus ya 8,0 11,1 12,8 15,0 Bulgaristan Güney Afrika Çek Cum. 18,0 19,0 19,5 Hindistan Tayland Polonya Çin 2,0 2,5 30,0 33,0 0 20 30 40 50 Kaynak: Dünya Bankası Doing Business Report, 2014 141
İş Yeri Açma (Maliyet, % Kişi Başı GSYH) Meksika 19, Polonya 14,3 Türkiye 12, Hırvatistan Macaristan Çek Cum. 8,6 8,2 9,3 Avrupa&Orta Asya Tayland 6, 6, Brezilya OECD 3,6 4,6 Çin Rusya Bulgaristan 1 2 1,3 0 5 15 20 25 Kaynak: Dünya Bankası Doing Business Report, 2014 142
Gelir ve Kar Üzerinden Alınan Vergiler (% GSYH, 2012) 30 25 20 15 11,4 5 6,0 0 Meksika Slovak C. Türkiye Polonya* Macaristan Estonya Slovenya Çek C. Kore Şili Yunanistan Portekiz Japonya İsrail İspanya Hollanda* Fransa Almanya OECD* ABD İrlanda İngiltere Avusturya İsviçre Lüksemburg Kanada İtalya Finlandiya İsveç Avustralya* Belçika İzlanda Yeni Zelanda Norveç Danimarka Kaynak: OECD Factbook, 2014 (*) 2011 Verileri 143
Vergi Geliri Karşılaştırmaları (% GSYH, 2011) 40 35 30 25 20 15 5 0 Toplam Vergi Geliri Gelir ve Karlar Üzerinden Alınan Vergiler Mal ve Hizmetler Üzerinden Alınan Vergiler Türkiye OECD Karşılaştırma Grubu* (*) Meksika, Kore, Çek Cum., Yunanistan, Macaristan, İrlanda, Polonya, Portekiz, Slovak Cum. ve İspanya yı içermektedir. Kaynak: OECD, Factbook 2014 144
IMF ve AB ile İLİŞKİLER 145
IMF ile İlişkiler Düzenlemeler 1. Stand-By Düzenlemesi Süre (12.1999-02.2002) Onaylanan Miktar (Milyon SDR) Çekilen Miktar (Milyon SDR) Geri Ödeme (Milyon SDR) Planlanan Ödemeler (Milyon SDR) 15.038 11.39 11.39 0 18. Stand-By Düzenlemesi (02.2002 02.2005) 12.821 11.914 11.914 0 19. Stand-By Düzenlemesi (05.2005 05.2008) 6.662 6.662 6.662 0 TOPLAM 34.522 30.315 30.315 0 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 146
Avrupa Birliği Katılım Müzakereleri Süreci I. Tarama Süreci: 3 Ekim 2005-13 Ekim 2006 II. Müzakere Süreci: 1Fasıl İçin 1- Bilim ve Araştırma 12 Fasıl İçin 1- İşletme ve Sanayi Politikası, 2- İstatistik, 3- Mali Kontrol, 4- Tüketicinin ve Sağlığın Korunması, 5- Trans-Avrupa Şebekeleri, 6- Fikri Mülkiyet Hukuku, - Şirketler Hukuku 8- Sermayenin Serbest Dolaşımı 9- Bilgi Toplumu ve Medya, -Vergilendirme, 11-Çevre 12- Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı 2Fasıl İçin 1- Eğitim ve Kültür, 2- Ekonomik ve Parasal Politika 8Fasıl İçin Diğer fasıllar Müzakereler geçici olarak açılıp kapanmıştır. Müzakereler açılmıştır. Ancak kapanış kriteri getirilmiştir. Müzakere Pozisyon Belgemiz iletilmiştir. AB Ortak Pozisyon Belgesi beklenmektedir. Müzakerelere açılabilmesi için getirilen açılış kriterlerinin karşılanması gerekmektedir. Tarama Sonu Raporu beklenmektedir. 14
SOSYAL GÜVENLİK 148
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Mevzuatında Yapılan Değişiklikler (2016) Genel sağlık sigortalılarının 25 yaşını doldurdukları güne kadar olan genel sağlık sigortası prim borçlarının silinmesi Yaşlılık veya emekli aylığı bağlandıktan sonra 4/b (Bağkur) kapsamında çalışmaya devam eden sigortalıların aylıklarından yapılan Sosyal Güvenlik Destek Primi Kesintisinin kaldırılması 149
SGK ye Yapılan Bütçe Transferleri* (Milyon TL) 2018 OVP 201 OVP 2016 OVP 2015 2014 2013 2012 2011 20 2009 2008 200 2006 2005 0 20.000 40.000 60.000 80.000 0.000 120.000 *Açık Finansmanı, Devlet Katkısı, Faturalı Ödemeler, Teşvikler, Ödeme Gücü Olmayanların GSS Primleri, Ek Ödeme, Ek Karşılık Kaynak: SGK, Hazine Müsteşarlığı 150
Emeklilik İkame Oranları (2014) Düşük Kazançlılar* Ortalama Kazançlılar** *Ortalama kazanç düzeyinin yarısı kadar gelir elde edenler Kaynak: OECD, Pensions at a Glance, 2015 151
Erkeklerde Minimum Emeklilik Yaşı* (2014) *2014 yılında 20 yaşında işgücü piyasasına girenler için Kaynak: OECD, Pensions at a Glance, 2015 152
Kadınlarda Minimum Emeklilik Yaşı* (2014) *2014 yılında 20 yaşında işgücü piyasasına girenler için Kaynak: OECD, Pensions at a Glance, 2015 153
Erkeklerde Emeklilik Sonrası Yaşam Beklentisi (2014) Kaynak: OECD, Pensions at a Glance, 2015 154
Kadınlarda Emeklilik Sonrası Yaşam Beklentisi (2014) Kaynak: OECD, Pensions at a Glance, 2015 155
İŞGÜCÜ PİYASASI 156
İşgücü Piyasasına İlişkin Atılan Adımlar (2016) Net Asgari Ücretin 1.300 TL ye çıkarılması sonucunda artan işgücü maliyetlerinin bir kısmınının kompanse edilmesi amacıyla sosyal güvenlik primi işveren payının 0 TL lik kısmının Kamu tarafından karşılanmasına ilişkin düzenleme yapılması Sosyal yardımlardan yararlanan kişileri istihdam eden iş verenlere sigorta primi desteği verilmesi Sosyal yardım-istihdam ilişkisinin güçlendirilmesi kapsamında, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonundan yardım alan kişilerden İŞ-KUR tarafından kendilerine teklif edilen mesleki eğitimi, aktif işgücü programını veya işi üçüncü kez kabul etmeyenlerin aldıkları sosyal yardımların bir yıllığına kesilmesi Güvenceli esnek çalışma kapsamında, özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi kurulması ve uzaktan çalışma imkanının tanınması. 15
İstihdam Üzerindeki Vergi Yükleri* (2014) *Ortalama Kazancın %0 ünü Alan Bekar ve Çocuksuz İşçiler Kaynak: OECD Taxing Wages 2015 158
İstihdam Üzerindeki Vergi Yükleri Dağılımı* (2014) *Ortalama Kazançlı, Bekar ve Çocuksuz Çalışan Kaynak: OECD Taxing Wages 2015 159
Sigortalı Çalışan Sayısı (Milyon Kişi) 25,0 20,0 15,0,0 5,0 2,4 2,4 2,4 2,4 3,4 3,3 3,4 3,4 6,6 6,8,0, 2,4 2,5 2,5 2,2 2,3 3,4 3,4 3,3 3,2 3,3 9,0 9,2 9,5 9,6,0 2,6 3,3 11,0 3,0 2,9 3,1 2, 2,8 2,9 2,9 2,8 3,2 2,9 11,9 12,5 13,2 14,0 13,6 0,0 2002 2003 2004 2005 2006 200 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 2016* 4a (SSK) 4b (Bağ Kur) 4c (Emekli Sandığı) *Şubat Ayı Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu, 2015 Şubat Sigortalı İstatistikleri 160