DİRENÇ NEDİR? MELEK SATILMIŞ 190 GAMZE ÖZTEKİN 12 1
DİRENÇ NEDİR Elektrik ve elektronik devrelerde, akim ve gerilimi sinirlamak amaciyla kullanilan devre elemanlarina direnç denir. R harfi ile gösterilir. Birimi Ohm (Ω) dur. Asagida çesitli güçteki ve yapidaki dirençler ile temel direnç sembolü verilmistir. 2
Direncin kelime anlamı, birşeye karşı gösterilen zorluktur. Devre elemanı olan dirençte devrede akıma karşı bir zorluk göstererek akım sınırlaması yapar. Elektrik enerjisi direnç üzerinde ısıya dönüşerek harcanır. Direncin birimi ''Ohm'' 'dur. Ohm 'un ast katları; pikoohm, nanoohm, mikroohm, miliohm, üst katları ise; kiloohm, megaohm ve gigaohm 'dur. 3
Dirençler devrelerde; Devreden geçen akımı sınırlayarak belli bir değerde tutmak, Devrenin besleme gerilimini bölüp küçülterek diğer elemanların çalışmasını sağlamak, Hassas devre elemanlarının yüksek akımdan zarar görmesini engellemek, Yük (alıcı) görevi yapmak ve Isı enerjisi elde etmek gibi amaçlarla kullanılır. 4
Devre akim ve gerilimini belirli bir degerde sabitlemek amaciyla kullanilan, dolayisiyla direnç degerinin degismedigi elemanlara sabit direnç denir. KARBON DİRENÇLER Karbon esasli kömür tozunun reçineli yapistirici ile karisimi sonucunda elde edilen silindirik yapiya sahip dirençlere karbon direnç denir. Düsük güçlü (1/6W, 1/4W, 1/2W, 1W, 2W, 3W, 4W, 5W) olarak imal edilirler. 5
6
Karbon Karışımlı Dirençler: Bu tip dirençler toz halindeki karbonun dolgu maddesi ve reçineli tutkal ile karışımından üretilir. Karbon dirençler tolerans oranları yüksek olan ve değerleri direnç eskidikçe değişebilen dirençlerdir. Karbon dirençler büyük değerli dirençlerin yapılmasına uygundur. Karbon dirençler küçük akımlı devrelerde kullanılır ve güçleri 1/10 W ile 5 W arasında değişmektedir. Karbon dirençlerin değerleri renk koduyla kodlanmıştır 7
Film Dirençler (İnce Tabakalı Dirençler): Film dirençler elektrik akımına karşı direnç gösteren bir maddenin, seramik bir çubuğun etrafına kaplanmasıyla elde edilen dirençlerdir. Film dirençlerin; karbon film dirençler, metal film dirençler, metal oksit film dirençler, metal cam karışımı film dirençler ve cermet (seramik-metal) film dirençler gibi çeşitleri bulunmaktadır. 8
9
10
TAŞ DİRENÇLER Krom-nikel, nikel-gümüş, konstantan, tungsten, manganin vb. Maddelerden üretilmiş tellerin porselen, bakalit, amyant gibi ısıya dayanıklı olan bir madde üzerine sarılması ile üretilen dirençlerdir. Taş dirençler büyük güçlüdürler, bu nedenle de yüksek akım çeken devrelerde kullanılmaları uygundur 11
İletkeni Değiştir, Ampulün Parlaklığı Değişsin Direnç Nedir? ı melektrik devrelerinde bağlantı kablosu olarak farkletaller kullanılabilir. Ancak, kullanılan metal tellerin iletkenlik özelliği birbirinden farklıdır 12
Bu sebeple nikel-krom bağlantı telinin kullanıldığı devrelerdeki ampulün parlaklığı daha azdır. Maddelerin elektrik enerjisinin iletimine karşı gösterdikleri bu zorluk direnç olarak adlandırılır. Direncin birimi Ohm"dur (om) ve (Ω) ile gösterilir. Bütün elektrikli aletler belirli bir dirence sahiptir, ancak bağlantı kablosu olarak kullanılan tellerin direnci çok azdır. 13
AMPULUN PARLAKLIĞI VE İLETKENLE İLİŞKİSİ 14
AMPUL NEDİR Elektrik devrelerinde bağlantı kablosu olarak farklı metaller kullanılabilir. Ancak, kullanılan metal tellerin iletkenlik özelliği birbirinden farklıdır. Devrelerde bağlantı kablosu olarak kullanılan telin cinsinin yanında uzunluğunun ve dik kesit alanının da ampulün parlaklığını etkileyen bir faktör olduğunu gördük 15
Bu sebeple nikel-krom bağlantı telinin kullanıldığı devrelerdeki ampulün parlaklığı daha azdır. Maddelerin elektrik enerjisinin iletimine karşı gösterdikleri bu zorluk direnç olarak adlandırılır. Direncin birimi Ohm"dur (om) ve (Ω) ile gösterilir. Bütün elektrikli aletler belirli bir dirence sahiptir, ancak bağlantı kablosu olarak kullanılan tellerin direnci çok azdır. 16
Bütün iletkenlerin bir direnci vardır; ancak uzun telin kısa tele göre, ince telin kalın tele göre, nikel-krom telin bakır tele göre, daha büyük dirence sahip olduğunu da unutmamak gerekir. Bir iletkenin direnci sadece yapıldığı maddenin cinsine değil aynı zamanda yapısına da bağlıdır. Direnç, iletkenin boyu ile doğru, dik kesit alanı ile ters orantılıdır. 17
Mühendisler bir elektrik devresini tasarlarken devre üzerinden iletilmesi gereken elektrik enerjisini hesaplar ve gerekli yerlere bu sabit değerli dirençleri monte ederler. Bazen bu sabit dirençlerin yerine, değeri değişebilen dirençlerin de kullanılması gerekebilir.radyonun sesini, hoparlöre iletilen elektrik enerjisini azaltarak kısarız. 18
Kullandığımız bilgisayar, televizyon, radyo gibi elektronik aletlerde de çok farklı devre elemanları vardır. Bu devre elemanları, iletken ve yalıtkan özellik gösteren maddelerden yapıldığından, her birinin direnci farklıdır. Birer devre elemanı olan pil, ampul, anahtar ya da iletken teli incelediğimizde her birinin iki ucu olduğunu gözlemleriz Bu devre elemanları da birbirinden farklı direnç değerlerine sahiptir. Bir devre elemanının direncini ölçmek için evlerimizde tükettiğimiz elektrik enerjisini ölçen sayaçlar gibi aletler yapılmıştır 19
Bir ampulü yakından incelediniz mi? Eğer incelediyseniz bazı ampullerin içerisindeki sarmal teli fark etmişsinizdir. Ampulde ışık oluşturmak için kullanılan bu tellere filaman denir. daha da artırmak için filamanın uzun ve ince yapıda olduğu Filaman çoğunlukla tungsten metalinden yapılır. Bakır kadar iyi iletken olmayan tungsten metali yüksek dirence sahiptir. Bu yüksek direnci dikkatinizi çekti mi? Evlerde kullandığımız ampuller farklı dirençlere sahiptir. Büyük bir odayı aydınlatmak için çok ışık veren ampuller kullanırken, küçük odayı aydınlatmak için daha az ışık veren ampuller tercih edilir. 20
21
22
SORULAR? 23
24