. Tiirkiye Halk Sallrgr Kurumu. Bulaqrcr Hastalrklar Daire Bagkanlrgr. Mayrs 2014. Ek-1. ULKEMiZDEKI SACLTT PPRSONELI icin MERS BiLGi NOTU Coronaviriisler iilkemizde de insanlarda dolagrmda olan HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-NL63 ve HKUI-CoV alt tipleri ile golunlukla so[uk algrnhlrna sebep olan viriislerdir. Ancak SARS Coronaviriis'iin (SARS-CoV) sebep oldugu SARS ($iddetli Akut Solunum Yetmezlili Sendromu) gibi, gok daha ciddi solunum yolu hastahklanna da sebep olabilmektedirler. SARS-CoV 21. Ytizyrhn ilk uluslar arasr saphk acil durumu olarak 2003 yrhnda daha <inceden bilinmeyen bir viriis halinde ortaya grkmrqtr ve yi.izlerce insarun hayatrnr kaybetmesine neden olmugtu. Yaklaqrk 10 yrl sonra Coronaviriis ailesinden, daha cince insan ya da hayvanlarda tespit edilmemig olan MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus) Eyliil 2012'de insanlarda ilk defa Suudi Arabistan'da tantmlanmtqtt. SARS Coronavirtisii ile uzaktan baglanhh olmasrna ralmen, yaganmlg olan SARS tecrtibesinden dtiirii endiqe olu$turmu$tur. Mayrs 2014 itibariyle MERS-CoV, SARS'tan farkh olarak kolayhkla veya siirekli olarak insanlar arasrnda yayllmamaktadlr ancak krsrth ve devamlr olmayan bir yolla insandan insana bulaqabilmektedir. MERS vaka sayrian ve vaka tespit edilen tilkelerin sayrlan artmaya devam etmektedir. 30.04.2014 tarihi itibariyle diinya genelinde tespit edilmiq olan MERS vaka sayrsr 424'tir ve bu hastalardan 13f i hayatrm kaybetmigtir. Tespit edilen vakalann %80'i Suudi Arabistan'dan ve Yolf i de Birlegik Arap Emirlikleri'nden bildirilmiq olsa da Katar. Urdiin, Umman, Kuvelt, Mrsrr, Ingiltere, Almanya, Fransa, Yunanistan, Italya, Tunus, Malezya, Filipinler ve Amerika Birlegik Devletleri'nde de MERS vakalan tespit edilmiqtir. Ulkemizde MERS'e yd'nelik olarak Ekim 2012'de "Yeni Coronaviriis Bilim Kurulu" olugturulmug ve alman kararlar do!rultusunda gahgmalara baglanmrgttr. Nisan 2013'de toplanan "Grip Bilim Kurulu"nda olasr vaka tanrmrndaki seyahat dykiisii kriteri geni$letilerek vaka tammrnda vaka gdrtlen iilkelere seyahat <iykiisii olmastmn yer almastna ve Haziran 2013'de toplanan "Grip Bilim Kurulu"nda vaka tantmrndaki 10 gtin olan takip siiresinin 14 giine grkanhp yakrn temashlann da tamma eklenmesine karar verilmigtir. Geligmelerin yeniden delerlendirildi[i Kasrm 2013'te toplanan Bilim Kurulu toplanttsrmn sonrastnda da kullanmakta oldulumuz "Vaka Takip Algoritmasr", "Yakrn Temash Algoritmasf' ve gerekli formlar ile MERS siirveyansr siirdiiriilmiigtiir. Aynca Hac sezonunda iilkemizden gok sayrda kiqinin Suudi Arabistan'a seyahat etmesi dolayrsryla Hactlanmtz iilkeye ddniiglerinden sonraki 14 giin siire ile takip edilmiqtir. Son olarak Nisan 2014'te gergeklegtirilen Bilim Kurulu toplanhsr sonrastnda gahqmalara devam edilmektedir. Umre amactyla tilkemizden Suudi Arabistan'a yrl boyunca gok sayrda seyahat gerqeklegtili ve 2014 Hac sezonuna da yakrnda girilece[i igin MERS-CoV siirveyanstna hassasiyetle devam etmek dzellikle gok 6nemlidir. Ulkemizde 05.05.2014 tarihi itibariyle MERS-CoV agtstndan giipheli bulunan 522 olasr vaka igin yaprlan laboratuvar gahqmalarr sonucunda MERS-CoV tespit edilen vakamtz olmamrstlr. Sayfa L / 3
' Tiirkiye Halk Saghg Kurumu, Bulagrcr Hastalklar Daire Bagkanhlr, Mayrs 2014, Ek-,. SaEhk cahsanlarrmrz milyonlarca insanr etkileyebilecek potansiyelde olan MERS'e karsr resmi vazrlar ile bildirilen talimatlan verine qetirirken. a$adrda belirtilen siincel bilgileri de daha dnceki bilei notlan ile birlikte mutlaka e6z dniinde bulundurmah ve ihtiyath olmahdrrlar: r Ozellikle, iki dnemli nozokomiyal salgrnlann gergeklegtigi Suudi Arabistan ve Birleqik Arap Emirlikleri'nde olmak tjzere,2014 yrh Mart aytntn ortastndan itibaren vaka sayrlannda keskin bir artrg olmuqtur.. Son bildirilen vakalann 7o75'i sekonder vakalardtr. dolavrsrvla bu vakalann hastahlr baqka bir kiqiden almrgtrr.. Sekonder vakalann da biiyiik gofunlulu sallft gahganlan olup bu kigiler hastahla saghk kuruluqlarrnda yakalanmrgtrr. Bunun yam slra salhk personeli olmayanlarda da hastane kaynakh enfeksiyonlann oldugu diigiiniilmii$tiir. Bu nedenle enfeksiyon kontrol iinlemlerine dikkat edilmelidir. o Enfekte sallk gahganlannrn biiyiik krsmt asemptomatiktir ya da hafif semptomlara sahiptir.. Genig gapta bir aile igi vaka kiimelenmesi gdrtilmemigtir. Aile igi bulagma yalntzca 4 defa meydana gelmiqtir.. insandan insana bulagma oldulu durumlarda bulagma siirekli gergeklegmemie oltrp qu ana kadar yalnrzca 2 giipheli iigiinciil vaka (sekonder vakantn temasltst) bildirilmiqtir. r Enfeksiyona toplumdan yakalanan vaka sayrlartnda da Mart aytntn ortastndan itibaren artrg olmugtur. Bu vakalarrn daha dnceden do!rulanmrg bir MERS-CoV vakasr ile temasr olmayrp bazrlanrun hayvanlar ile temas dykiisii vardrr. Develerin hastahlrn primer kaynalr oldulundan gtiphelenilse de hastahla yakalanmanln direk ve indirek olarak hangi yollarla gergeklegtigi tam olarak bilinmemektedir. Enfeksiyon kayna[rnr tespit etmeye ydnelik araqtrrmalar devam etmektedir. o Orta Dolu iilkelerinde yeni vakalann ortaya glkmasr bekleniyor mu: Viriisiin nasrl bulagtrfir tanrmlanrncaya ve gerekli dnlemler ahnrncaya kadar yeni bireylerin enfekte olmasr beklenmektedir. o Orta Dolu drqlndaki iilkelerde daha fazla exporte vakanrn ortaya glkmasr ve buralarda yayllma olmasl bekleniyor mu: Turistler, seyahat edenler, misafir iggiler, Hacr adaylan ve Umre ziyaretgilerinin; viriisiin hayvansal ya da gevresel kaynalrna, dolrulanmrq bir vakaya ya da bir hastaneye maruz kalarak hastahla yakalanmalarr olasrdrr. Bu exporte vakalarrn daha fazla vakaya neden olup olmamasr hekimlerin hastahlr gabuk tespit etme, tanl koyma ve uygun enfeksiyon kontrol <jnlemlerini uygulamalanna bafhdrr. $u ana kadar yukartda sayrlan iilkelerde exporte vakalartn neden oldulu bulagma gergekleemigtir ancak bu bulagma siirekli olarak devam etmemiqtir. r Tiim vakalann Orta Dolu ile bir baflantrsr vardtr. Orta Dolu iilkeleri drgrndan bildirilen vakalann ya Orta Dolu bdlgesine yaktn zamanda bir seyahat ciykiisii vardtr ya da hastahla Orta Dogu bdlgesinde yakalanan bir kigiyle temas dykiisi.i vardrr. o Diinya Saghk Orgiitii balgam, endotrakeal aspirat ve bronkoalveoler lavaj gibi alt solunum yolu rimeklerinin ahnmasrnr $iddetle cinermektedir. Olasl vakalardan alt solunum volu numunesi ahnmahdrr. Sayfa 2 / 3
, Ti.irkiye Halk Safiltlt Kurumu, Bulaqrcr Hastahklar Daire Bagkanhpr, Mayrs 2014, Ek-l. o Hastahk genel olarak ateg, <iksiiriik, nefes darhfr ve solunum srkrntrsr ile birlikte ortaya grkan akut ciddi solunum yolu hastahlr tablosu ile gririilmektedir. Vakalarrn go[unda pndmoni gdrtilmii$ olup birgogunda da diyarenin de oldugu gastrointestinal sistem semptomlan gdriilmt$tiir. Hastahk immiin sistemi baskrlanmre kiqilerde atipik bir gdriintim gdsterebilmektedir. Unutulmamahdrr ki hastahga dair gu ana kadar elde edilmig olan bilgilere krsrth sayrdaki hastalar temel ahnarak ulagrlmrgtrr ve viriis hakkrnda yeni bilgiler elde edildikge degigebilecektir. o HastahErn inkiibasyon siiresi 2-14 giindiir. o HastahErn enfektivite periyodu bilinmemektedir ancak hastalar belirtilerinin gegmesinden sonra da viriisii bulaqtrrabilirler. Hastalar viriisiin inktibasyon siiresi boyunca bulaqtrrrcr defildir. Asemptomatik vakalarrn bulagtrncr olmadr!r dii$iiniilmektedir.. Son gahgmalar develerin MERS-CoV'iin primer kaynafir oldulu dnerisini ve diler 9iftlik hayvanlanmn hastahkta iligkili olmadrlrm desteklemektedir.. ECDC (Avmpa Hastahklan Kontrol ve Onleme Merkezi) tarafindan derlenmrq olan MERS vakalanmn yaq ve cinsiyetlerine iligkin grafik aqagrda yer almaktadrr.! Kzdrn o 9G99 ag89 7o-79 6(}.69 50.59 u>49 3G39 2(]-29 10.19 o(}o9 50 30 10 varr il ilgili bilai bulumaya. 51 vaka tabloy. daiil odilememittir. MERS-CoV'a dair giincel bilgilere agalrda ba[lantt adresleri yaztlmtq olan intemet sayfalanndan takip edebilirsiniz. http://www.who.inticsridisease/coronavirus_infections/en/index.lrtml http://www.cdc. gov/coronavirusimers/ http://ecdc.europa.err/en/healthtopics/coronavirus-infections/pages/index.aspx Olasr bir MERS-CoV vakasr ile karsrlastrernrzda "MERS-CoV Vaka Takip Algoritmasr"na uygun olarak hareket ediniz. Sayfa 3 / 3
' Tiirkiye Halk Salhlr Kurumu, Bulagrcr Hastahklar Daire Baqkanhpr, Mayts 2014, Ek-2. HAC VC UMRE'YE CIDENLERE MERS BiLGi NOTU MERS-CoV, qiddetli solunum yolu hastahlrna neden olan ve 2012 yrhnrn Eyliil ayrnda ilk defa Suudi Arabistan'da ortaya grkan bir viri.istiir. Diinya iizerinde 30 Nisan 2014 tarihi itibariyle MERS nedeniyle hastalanmrg 424 kigi tespit edilmigtir. Hastahk giddetli seyretmektedir ve hastalanan kigilerden 13f i hayatrm kaybetmigtir. Ozellikle $eker. kronik akciler, bdbrek yetmezligi ve immiin sistem yetmezlili hastalannda MERS viriisti daha qiddetli hastahk yapabilmektedir. Hastalann gofu (%80'i) Suudi Arabistan'da tespit edilmigtir. Saghk Bakanhgrmrz MERS'e dair son geligmeleri yakrndan takip etmektedir. Ulkemizde Hac ve Umre vazifelerini yerine getirmek i.izere Suudi Arabistan'a seyahat eden gok sayrda vatandagrmrzrn bulunmasr dolayrsryla gerekli tedbirler ahnmaktadrr. Bu hastahk hakkrnda tiim salhk kuruluglanmrz bilgilendirilmigtir. Bir hekimin muayenesi ve tetkikleri sonucunda gtipheli olarak bulunan tiim kigilere laboratuvar testi yaprlmaktadrr. 05 Mayrs 2014 tarihi itibariyle iilkemizde yaklaqrk 500 kigi giipheli bulunmug ve yaptlan testler sonucunda higbirinde MERS viriisii tespit edilmemi$tir. $u an igin MERS virtsiintin develerden kaynaklandrlrndan giiphelenilmektedir. Ancak hastahlrn insanlara nereden ve nasrl bulagtrfr heniiz kesin olarak bilinmemektedir. Hastal* insandan insana bulagabilmektedir ancak gu an igin hrzla yayrlmamaktadrr. Hastahfa son yakalanan kigilere hastahk bagka bir hastadan bulaqmr;trr. Bir gok kiqi de hastahga hastanelerde yakalanmrghr. Bu nedenlerle agagrda belirtilen konulara dikkat ederek hastahla kar;r korunma tedbirleri almak gok 6nemlidir: r Kalabahk alanlarda maske kullamlmahdrr, hayvanlarla temas etmemelidir, 9i! siit ve hayvansal tiriinler tiiketmemelidir, gig tiiketilecek sebze ve meyveler iyice yrkanarak tiiketilmelidir. kiqisel temizlik kurallanna dikkat etmelidir,kiqisel cinlemleri almasr. Sabun ve su ile srk srk elleri yrkamah, su ve sabun olmadrlr durumlarda el dezenfektanlarrm kullanmahdrr. o Viriisiin bulagma yollanndan olan a!rz, burun ve gozlere temas etmekten kagtnmahdrr.. Grip gibi mikoplarla kirlenmig olma ihtimali olan yiizey ve egyalan temizleyip dezenfekte etmelidir. o Hasta ki$iler ile yakm temastan kagrnmahdrr. o Hastayken, hastahlr bulagtrrmamak igin miimkiin oldulunca diler insanlarla temas etmekten kagrnmah, aksrrma ve dksiirme esnastnda burunu ve apzt kapft mendille kapatmah, kullanrlan kafrt mendili gdp kutusuna atmah ve kafrt mendilin bulunmadrlr durumlarda kolun ig yiiziine aksrrmah ya da dksiirmelidir.. Grip benzeri bir hastalk gegirildilinde istirahat etmeli, ateqin diigmesinden sonra da tedavi ya da bagka gerekliliklerin olmasr drgrnda en az 24 saat istirahat etmeye devam etmelidir. Suudi Arabistan ziyaretinden soffaki l4 giin iqerisinde ateg ile birlikte alt solunum yolu hastahlr belirtileri (6ksiirtik, nefes darh[r) olan kigiler bir saghk kuruluguna bagvurmah ve baqvurdulu hekime seyahatine dair bilgi vermelidir. Sayfa 1 / 1
Ttirkiye Halk Sa[h[r Kurumu, Bulagrcr Hastahklar Daire Bagkanhpr, Mayts 2014, Ek-4. TURKiYE'DEKI Ki$iLERE MERS BiLGi NOTU MERS-CoV, qiddetli solunum yolu hastahlrna neden olan ve 2012 yrhnrn Eyliit ayrnda ilk defa Suudi Arabistan'da ortaya grkan bir vinistiir. Diinya iizerinde 30 Nisan 2014 tarihi itibariyle MERS nedeniyle hastalanmrg 424 kigi tespit edilmistir. Hastahk giddetli seyretmektedir ve hastalanan kiqilerden i3f i hayatrnr kaybetmiqtir. Ozellikle geker, kronik akciger, bcibrek yetmezlifi ve immiin sistem yetmezligi hastalannda MERS viriisii daha giddetli hastahk yapabilmektedir. Hastalarrn golu (%80'i) Suudi Arabistan'da tespit edilmirtir. Salhk Bakanhlrmrz MERS'e dair son geligmeleri yakrndan takip etmektedir. Ulkemizde Hac ve Umre vazifelerini yerine getirmek iizere Suudi Arabistan'a seyahat eden gok sayrda vatandagrmrzrn bulunmasr dolayrsiyla gerekli tedbirler ahnmaktadrr. Bu hastalft hakkrnda ti.im salhk kuruluglanmrz bilgilendirilmigtir. Bir hekimin muayenesi ve tetkikleri sonucunda giipheli olarak bulunan tiim kigilere laboratuvar testi yaprlmaktadrr. 05 Mayrs 2014 tarihi itibariyle iilkemizde yaklaqrk 500 kiqi qiipheli bulunmug ve yaprlan testler sonucunda higbirinde MERS viriisii tespit edilmemi$tir. gu an igin MERS virtisiiniin develerden kaynaklandrlrndan giiphelenilmektedir. Ancak hastahlrn insanlara nereden ve nasrl bulagtrfr heniiz kesin olarak bilinmemektedir. Hastahk insandan insana bula5abilmektedir ancak qu an igin hrzla yayrlmamaktadrr. Hastaltla son yakalanan kiqilere hastahk baqka bir hastadan bulagmrgtrr. Bir gok kiqi de hastahla hastanelerde yakalanmrgtr. Bu nedenlerle Hac ve Umre amaglan ile Suudi Arabistan'a giden kigilerle birlikte MERS hastahlrnrn giiriildiilti diler iilkelere giden kiqiler korunma 6nlemleri ile bil gilendirilmektedir. Suudi Arabistan ziyaretinden ve hastalfrn gdriildiilii tilkelere seyahatten ddndiikten sonraki 14 giin igerisinde ateg ile birlikte alt sohurum yolu hastahlr belirtileri (6ksiiriik, nefes darh[r) olan kigilerin bir saghk kuruluquna bagrurmalarr ve bagvurdulu hekime seyahatine dair bilgi vermeieri konusunda bilgilendirilmektedirler. Hastahprn gdriildiilii iilkelere gitmeyip illkemizde bulunan kiqilerin de aqafrda yer alan dnlemleri almalarr MERS ile birlikte grip gibi bulagrcr solunum yolu hastahklarrndan korunmada gok 6nemlidir. o Hasta kigiler ile yakrn temastan kagrnmaltdtr.. Grip benzeri bir hastahk gegirildifinde evde istirahat etmelidir. o Ate$in dtgmesinden sonra da tedavi ya da bagka gerekliliklerin olmasr dtgrnda en az 24 saat evde istirahat etmeye devam etmelidir. Sayfa 1 / 2
Halk Saphpr Kurumu, Bulagrcr Hastalftlar Daire Baqkanhpr, Mayrs 2014, Ek-4. Hastayken, hastahg bulagtrrmamak igin miimkiin oldupunca di$er insanlarla kagrnmahdrr. Aksuma ve dksiirme esnasrnda burun ve alzr ka$t mendille kapamah, mendili 96p kutusuna atnrah ve kalrt mendilin bulunma&$ durumlarda kolun ya da dksiirmelidir. Sabun ve su ile slk srk elleri yrkamah, su ve sabun olmadrlr durumlarda el kullanmaltdrr. Vfuiisiin bulagma yollanndan olan aprz, burun ve gdzlere temas etnekten Grip gibi mikoplarla kirlenmig olma ihtimali olan yiizey ve egyalan temizlenip etnelidir. Savfa 2 I 2