Türkiye Elektrik Piyasasının Geleceği Serbestleşen Bir Piyasa İçin Olası Gelecek Senaryoları Haziran 2011 Uygar Yörük Ortak I Danışmanlık I Enerji ve Doğal Kaynaklar
Piyasanın Kısa Vadedeki Öngörülen Gelişimi İkili Anlaşmalar Dengeleme Mekanizması Hedeflenen Piyasa Yapısı Santral Yatırımları Yakıt Anlaşmaları 15-2 yıl Santral Bakım Planları Yakıt Tedariki 1 yıl Gün Öncesi Dengeleme ve Optimizasyon 1 Gün Öncesi Rezerv Planlama 8-6 Saat Arz ve Talep Dengelemesi 15-1 Dakika Gerçek zaman İkili Anlaşmalar ve Finansal Piyasalar Gün Öncesi Piyasa Dengeleme Güç Piyasası Yan Hizmetler Fiyat/miktar riskine karşı korunma (hedging) ve portföyün finansal kısmının optimizasyonu Portföyün fiziksel kısmının optimizasyonu Gerçek zaman için üretim planlama Önceden üzerinde anlaşılan fiyatlar uyarınca talimatların verilmesi Uzun Vadeli Arz Güvenliği Yatırım Teşvikleri Üretim Optimizasyonu Sistem Güvenliği ve Güvenilirliği Hedeflenen piyasaya modeli, Kuzey Avrupa ülkeleri (Nordpool), Almanya ve Fransa (EEX-EPEX) ve Romanya (Opcom) gibi ülkelerde uygulanmak olan Avrupa Piyasa Modeli dir. Bu yıl beklenen bir diğer değişiklik de YEKDEM in yürürlüğe girmesidir. 1
Orta / Uzun Vade Piyasa Yapısı - Temel Yapı İkili Anlaşmalar Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Güç Piyasası Yan Hizmetler Uzun Vadeli Arz Güvenliği ve Yatırım Teşviki Üretim Optimizasyonu Sistem Güvenliği 2
Orta / Uzun Vade Piyasa Yapısı İkili Anlaşmalar Gün Öncesi Piyasası Gün İçi Piyasa Dengeleme Güç Piyasası Yan Hizmetler Vadeli İşlemlere İlişkin Borsalar Tezgahüstü Piyasalar Uzun Vadeli Arz Güvenliği ve Yatırım Teşviki Üretim Optimizasyonu Sistem Güvenliği 3
Orta / Uzun Vade Piyasa Yapısı Türkiye - Romanya Türkiye - Gürcistan Türkiye - Bulgaristan İkili Anlaşmalar Gün Öncesi Piyasası Gün İçi Piyasa Dengeleme Güç Piyasası Yan Hizmetler Vadeli İşlemlere İlişkin Borsalar Tezgahüstü Piyasalar Uzun Vadeli Arz Güvenliği ve Yatırım Teşviki Üretim Optimizasyonu Sistem Güvenliği Hedeflenen Türk Elektrik Piyasasında, elektrik üreticileri fiziksel ve finansal riskten korunma (hedging) ve optimizasyon araçlarına sahip olacaktır 4
Piyasa Gelişimini Destekleyecek Adımlar Risk Yönetimi Şeffaflık Özerkleşme Piyasa İzleme TEİAŞ ın Mali Olarak Güçlendirilmesi Yeniden Yapılanma Enerji Borsası 5
Dikkate Alınması Gereken Konulardan Bazıları Yeniden Yapılanmalar Sektörün tamamı sürekli bir dönüşüm içinde bulunmaktadır ancak yapılacak bazı yeniden yapılandırma çalışmalarının mevzuat ve kurumsal altyapısının hazırlanması çok uzun sürmektedir. Güvenilen Fiyat Referans fiyatın piyasa katılımcıları tarafından güvenilirliğinin sorgulanmaması için hakim güce sahip katılımcı kalmaması gerekemektedir. Toptan Satış Yapılandırması 30 MWh a düşen serbest tüketici limiti ve büyük tüketicilerin bir çoğuna mevcut tarife ile satışın mümkün olmaması, toptan satış şirketleri altında perakende satışa yakın yapıların oluşmasına sebep olmaktadır. Finansman Yüksek proje stoğu ve paralel yürüyecek olan özelleştirmeler finansman olanaklarında darboğazlara sebep olabilir YEKDEM Hacmi YEKDEM den faydalanan üreticilerin hacmi arttıkça TEİAŞ daha iyi toplam tahmin mekanizmalarına ihtiyaç duyacaktır 6
Bazı Avrupa Piyasalarının Karşılaştırılması Spot Piyasa Hacimleri % 80 70 60 50 40 30 20 10 0 74 24 17 15 EPEX Spot NordPool OPCOM PMUM (Türkiye) Toplam Tüketim (TWh) Piyasa Hacmi (TWh) 1.200 419 53 209 279 310 9 31 Katılımcı Sayısı 182 350 72 506 Katılımcı Başına Hacim (MWh) 1533 885 125 61 Türkiye de spot piyasa hacminin toplam tüketime oranı halen diğer Avrupa piyasalarındaki spot piyasa hacminin altındadır. Türkiye elektrik piyasasında katılımcı sayısının yüksek olması nedeniyle, EÜAŞ ı dışarıda bırakacak olursak, rekabet düzeyi yüksektir. Olgunluk düzeyi yüksek piyasalarda katılımcı başına piyasa hacminin daha yüksektir. Zaman içinde Türkiye de de piyasa katılımcısı başına düşen piyasa hacminin artması beklenmektedir. 7
Türkiye Elektrik Piyasası için gelecekte bir çok olası gelişim senaryosu söz konusudur Geçiş dönemi sözleşmelerinin 2012 sonrasında ele alınma şekli, serbest piyasanın sağlığı açısından çok önemlidir. Piyasa gelişim senaryoları ekonomik durum ile yakından ilişkilidir. Yerli ve yabancı yatırımcıların finansman elde etme kabiliyetleri özelleştirme ve yatırım sürecini etkileyecektir. Mevzuatsal gelişimlerin kısa süre içinde tamamlanması sektördeki gelişimlerin önünü açacaktır. Kalan Enerji KİT lerinin yeniden yapılanması mümkün mü? Özelleştirmeler başarıyla tamamlanabilecek mi? Yeni piyasalar açılacak mı? Yenilenebilir yatırımları için teşvikler yeterli olacak mı? Türkiye Elektrik Piyasası Avrupa Elektrik Piyasaları ile daha entegre bir yapıya kavuşacaktır. 8