ANKARA İLİ BASIM SEKTÖRÜ ELEMAN İHTİYACI Gülnaz Gültekin*, Orhan Sevindik**, Elvan Tokmak*** * Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Matbaa Öğretmenliği Bölümü, Ankara ** Ankara Ü., Eğitim Bil. Ens., Yetişkin Eğitim Bölümü, Y. Lisans Öğr., Ankara *** Yaklaşım Yayıncılık A.Ş ÖZET Hızla ilerleme gösteren ve gelişmekte olan ülkelerde eğitim her zaman ön planda tutulmaktadır. Her alanda önemli bir unsur olan eğitim; matbaa sektöründe de ciddi bir önem arzetmektedir. Matbaa alanında gelişen teknolojiyle birlikte ülkemize yeni makineler ihraç edilmeye başlanmıştır. Bu durum, her ne kadar işvereni yüzünü güldüren bir unsur gibi görünse de bu yeni makine ve teknolojiye ayak uyduracak kalifiye eleman açığı sorun yaratmaktadır. Bilindiği üzere birden fazla alanı bulunan matbaa sektörünün eleman ihtiyacı da bu doğrultuda çok çeşitlidir. Bu kalifiye eleman ihtiyacını temin etmenin en iyi yolu ise sektör işletmelerine yönelik yapılacak bir araştırma sonrasında elde edilen verileri 3 yıllık projeksiyonlarla yapılandırıp eğitimin de bu verilerle gerçekleştirmesini sağlamaktır. Zira standart ve süregelen eğitimi devam ettirmek bu açığı kapatmaktan çok artırmaya devam ettiği dikkat edilmesi gereken önemli bir olgudur. Araştırma Ankara ilinde faaliyet gösteren orta ve büyük ölçekli matbaa işletmeleri kapsamaktadır. Araştırma da anket tekniği kullanılacaktır. Anket sonucunda hangi bölümlerin (baskı öncesi, baskı ve baskı sonrası) ne kadar elemana ihtiyaç duyduğu ve hangi bölümlerin daha ön plana çıkmaya başladığı saptanmaya çalışılacaktır. Ayrıca elde edilen bulguların basım sektörüne eleman yetiştiren eğitim kurumlarının daha fonksiyonel olması için gerekli katkıları sağlayacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: basım, eleman ihtiyacı, iş gücü 123
ANKARA İLİ BASIM SEKTÖRÜ ELEMAN İHTİYACI I- GİRİŞ Ankara daki matbaa sektörünün ihtiyaç duyulan kalifiye eleman ihtiyacını belirlemek üzere oluşturulan anket; Reprodüksiyon Reklam Ajans Tanıtım Ambalaj Matbaa Basın Yayın Dershane ve Kültür Yayınları Matbaa Malzemeleri ve Kamu Matbaaları, olmak üzere 8 grupta uygulanmıştır. Anketimiz; uyguladığımız sektöre göre değişiklik göstermekle birlikte genel anlamda yetkililerle 14 ile 16 arasında soru yöneltilmiştir. Toplamda 100 kuruluşa sorulan sorulardan yola çıkarak bir takım bulgulara ulaşılmıştır. Araştırma sürecinde imkanlar dahilinde ulaşılamayan yerlere mail aracılığıyla yapılan çağrılara geri dönüşün az olması nedeniyle araştırmamız 100 kuruluş ile sınırlı kalmıştır. Gelişen teknolojiyle birlikte ara elemanın yanında bir takım meslekler ve branşlar ön plana çıkmıştır. Matbaa alanında üç ana bölüm içinde (baskı öncesi, baskı ve baskı sonrası) en çok talep gösterilen ve gelecekteki matbaa bölümünün en favori olarak belirtilen branşsın hangi bölüme daha yakın olduğunu belirleyebilmek üzere yapılan araştırmamızda görünen o ki gelecekteki üç yıl içinde 4 ana meslek grubu daha ön planda olacaktır. Bu anketi oluştururken; Matbaa sektörünün gelecekteki gözde meslekleri nelerdir? Ankara daki matbaa sektöründe çalışan kişilerin cinsiyet dağılımları nasıldır? Matbaa sektöründeki eleman alımlarında hangi kriterler göz önünde bulundurulmaktadır? 124
Sektörün en çok ihtiyaç duyduğu eğitim hangisidir? Matbaa sektörünün en çok ihtiyaç duyduğu kalifiye eleman hangi bölümdedir? gibi sorulara anket sonuçlarıyla bir açıklık getirilmesi amaçlanmıştır. Öyle ki bu araştırma sonucunun Ankara da matbaa bölümüyle ilgili eğitim veren lisans ve önlisans öğrenim kurumlarının müfredatların belirlenmesinde de katkı sağlayacağını düşünmekteyiz. Türkiye genelinde olmasa da yerel olarak Ankara da hangi bölümlerde kalifiye eleman ihtiyacı olduğunu ve bu ihtiyacı karşılamak için bireyin nasıl bir eğitim sürecinden geçmesi gerektiği konusunda bize fikir verecektir. II- ARAŞTIRMA VE BULGULAR Araştırmamızın sadece Ankara daki matbaa sektörü ve bu matbaa yetkililerinin verdikleri cevaplarla sınırlı kaldığını yenilemekte fayda bulunmaktadır. Ayrıca araştırma esnasında orta ve büyük ölçekli işletmeler anketimize dahil edilmiş, küçük işletmelere anket uygulaması yapılmamasına özen gösterilmiştir. Kişi sayısı konusundaki değerlendirme de işletmenin çeşidine göre (ajans, yayınevi, matbaa vb.); opsiyonel olarak ilerlemiştir. Sektördeki ilk belirleyici sorulardan biri olan çalışan sayılarına bakıldığında Ankara genelinde 100 işletmede toplam çalışan kişi sayısının 2546 olduğu saptanmıştır. Bu sayıdan yola çıkarak bu 2546 kişinin 2190 çalışanının erkek, 356 çalışanının da bayan olduğu görülmüştür. Ayrıca araştırmamız içine aldığımız fakat yer vermediğimiz bulgulardan biride şudur ki; bayanların daha çok idari (yönetim) kısmında görev almasıdır. Durum aşağıda Şekil-1 deki Basım Sektöründe Çalışanların Cinsiyet Dağılımı tablosunda gösterilmiştir. Şekil-1: Basım Sektöründe Çalışanların Cinsiyet Dağılımı ÇALIŞAN SAYISI Erkek 2190 Bayan 356 TOPLAM 2546 125
Yine anketimizdeki diğer bir araştırma konusu olan eleman alım kriterlerinde işletme sahiplerine; yeni bir eleman işe alımında hangi kıstaslar göz önünde bulundukları yönünde 5 şık yöneltilmiş ve bunların işletmelerine göre önem sırasını belirtmeleri istenmiştir. Söz konusu kriterler; Eğitim durumu Deneyim durumu Deneme süresi Referans ve Diğer seçeneklerinden oluşmaktadır. Yapılan anketin sonuçları Şekil-2 deki Yeni Eleman Alım Kriterleri tablosunda gösterilmiştir. Şekil-2: Yeni Eleman Alım Kriterleri Kriterler Eğitim Deneyim Deneme Süresi Referans 1. Sıra 30 32 21 11 2. Sıra 46 30 8 12 3. Sıra 9 19 42 21 4. Sıra 3 18 23 48 Tablo incelendiğinde Ankara daki basım sektöründeki eleman alımlarında belirleyici unsurun deneyim olduğu açıkça görülmektedir. Buna göre bir sıralama yapıldığında; deneyimden sonraki en önemli unsur elemanlarım eğitim düzeyleridir. Eğitim düzeyinden sonra en önemli kriter deneme süresi olarak karşımıza çıkmıştır. Çok önemli bir unsur olarak görülmeyen deneme süresini işaretleyen işletmeler bu deneme sürelerinin en fazla 3 ay olduğunu belirtmişlerdir. Son olarak da referans unsuru eleman alım kriterlerinde 4. sırada yer almaktadır. Bilindiği üzere gelişmekte olan matbaa sektörünün kalifiye eleman ihtiyacı yanında işletmelerin de kendi bünyelerinde hizmet ihtiyaçları bulunmaktadır. Hizmet içi eğitim olarak adlandırdığımız bu durumun matbaaların sadece teknik anlamda değil mesleki ve diğer unsurlarda da fikir sahibi olması yönünde yapılan çalışmalardır. 126
Yukarıda belirttiğimiz durumla ilgili olarak anketteki diğer sorumuz Ankara daki basım sektörünün ihtiyacı olan hizmet içi eğitimin hangi yönde olduğunu buldurmaya yöneliktir. Soru kapsamındaki hizmet içi eğitim unsurları olarak; Mesleki eğitim Teknik eğitim ve İnsan ilişkileri gösterilmiştir. Yapılan anketin sonucu aşağıda Şekil-3 deki Sektörün İhtiyaç Duyduğu Hizmet İçin Eğitim tablosunda açık olarak görülmektedir. Şekil-3: Sektörün İhtiyaç Duyduğu Hizmet İçin Eğitim HİZMET İÇİ EĞİTİM Mesleki Eğitim 54 Teknik Eğitim 43 İnsan ilişkileri 36 Toplam 133 Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere, Ankara basım sektörünün en çok ihtiyaç duyduğu hizmet içi eğitim mesleki eğitimdir. Bunu sırasıyla teknik eğitim ve insan ilişkileri takip etmektedir. Ankette birden fazla seçeneğin işaretlenmesine izin verilmiştir. Neticede de yukarıdaki tabloda 100 den fazla sonuç ortaya çıkmıştır. Araştırma kapsamında işletmelere yönelttiğimiz sorulardan en sonunda da önümüzdeki üç yıl içinde matbaada en çok eleman ihtiyacı duyulacak branşın hangisi olduğu ve bu branş için kaç elemana ihtiyaç olduğu yönünde idi. Çıkan sonuçları değerlendirdiğimizde gelecekteki üç yıl için en çok ihtiyaç duyulan eleman dört meslekte ön plana çıkmaktadır. Bunlar; Ofsetçi Grafik Tasarımcı Mücellit ve Pazarlamacı dır. 127
Bu bulgunun matematiksel sonuçlarına da Şekil-4 deki Basım Sektöründe Önümüzdeki Üç Yıl İçin Rağbet Görecek Meslekler ve İhtiyaç Duyulacak Eleman Sayısı tablosunda yer verilmiştir. Şekil-4: Basım Sektöründeki Mesleklerin Önümüzdeki Üç Yıl İçin Eleman İhtiyacı Meslek Mücellit 104 Ofsetçi 74 Pazarlama 42 Grafik Tasarımcı 37 İhtiyaç Duyulan Eleman Sayısı Tablodan da anlaşılacağı üzere; basım sektöründe önümüzdeki üç yıl içinde en rağbet görecek olan meslek baskı sonrası bölümünde; 104 eleman ihtiyacı olacağı düşünülen mücellit olacaktır. İkinci sırada ise baskı bölümü için 74 kişilik bir ihtiyaç ile ofsetçi gelmektedir. Üçüncü sırada ise, 42 kişilik bir oylama ile pazarlama elemanına ihtiyaç olacağı düşünülmektedir. Ve bu sırayı 37 kişilik bir ihtiyaç ile grafik tasarımcı noktalamaktadır. Bu sonuçlarda gösteriyor ki önümüzdeki üç yıl içerisinde baskı sonrası bölümündeki eleman ihtiyacı diğer birimlere nazaran çok daha fazla olacaktır. III- SONUÇ Sonuç olarak söylemek gerekirse; Ankara daki basım sektörünü kapsayan anketimizden yola çıkarak bu sektörde çalışan kişilerin % 16,25 ini bayanlar, geri kalan % 83,75 lik kısmını da erkek çalışanlar oluşturmaktadır. Eleman alım kriterlerinde ise ilk sırada deneyim olduğu açıkça gözlenmiştir. Buna nazaran en az oyla referansın olması da basım sektöründe referansın çok da önemli olmadığını daha doğrusu deneyim ve eğitimden daha üstün tutulmadığının bir göstergesidir. Ve görünen o ki, teknolojinin ilerlediği sürece ve matbaa sektörü ayakta kaldığı sürece mesleki eğitime ihtiyaç duyulacaktır. Çünkü artık günümüzde 128
sadece pratik bilgi değil pratikliğin yanında teorik bilgi ile de donatılmış bireylere de ihtiyaç duyulmaktadır. Daha önceki senelerde yapılan ankette de olduğu üzere hala ilk eleman ihtiyaç sırasında baskı sonrası bölümü (mücellit) çalışanları daha fazla rağbet görmektedir. Bunun devamında da ofsetçi, pazarlama ve grafik tasarımcı izlemektedir. Bu bilgiler doğrultusunda önümüzdeki üç yılın kalifiye eleman ihtiyacını karşılamak için bu bölümlere yeterli sayıda ve gerekli bilgiler ile yani sektörün ilgi duyduğu konularla donatılmış kalifiye elemanlar yetiştirilmelidir. Bu gibi girişimlerde de sektör-eğitim işbirliğinin çok önemli olduğunu unutmamak gerekir. 129