TürkçeMino AKILLI TÜRKÇE DEFTERİ Artık Türkçe den korkmuyorum. Artık Türkçe yi daha çok seviyorum. Artık az yazarak çok zaman kazanıyorum. Artık Türkçe den sıkılmıyorum. Artık Türkçe dersinde eğleniyorum. 3 Artık kelimeleri doğru yazıyorum. Artık daha fazla etkinlik yapıyorum. Artık daha fazla kelime öğreniyorum.
Bu kitabın her hakkı Arı Defter ve Dağıtım a aittir. İçindeki şekil, yazı, resim ve grafiklerin yayınevinin izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. YAZAR S. Reyhan ALABUĞA KAPAK TASARIM İhsan SONDOĞAN GRAFİK-TASARIM Ebru PEKÜN BASIM YERİ İhlas Gazetecilik A.Ş. (0212 454 30 00) Arı Defter ve Dağıtım İnternet Bilişim Hizmetleri Güneşli Yolu Cad. İkebana Evleri H Blok D:26 Bahçelievler/İSTANBUL Tel: 0212 879 20 60 - Faks: 0212 879 20 70 www.ariyayin.com - info@ariyayin.com /ariyayin /ariyayin 2
Merhabalar, Hazırlamış olduğumuz Akıllı Türkçe Defteri ile siz saygıdeğer öğretmenlerimizin işlerini biraz daha kolaylaştırırken, sevgili öğrencilerimizin de Türkçe yi daha iyi öğrenmelerini sağlamak istedik. Akıllı defterlerin amacı, not tutma sıkıntısı yaşayan öğrencilerin ve konu yetiştirme telaşına giren öğretmenlerimizin işlerini kolaylaştırmaktır. TürkçeMino da boş bir defter kadar not kısmı bulabilirsiniz. Öğrencilerin yıl boyunca göreceği konular da özet olarak verilmiştir. Her öğretmenin konu anlatım ve not alma tarzı farklı olabilmektedir. Bu yüzden öğretmen, gerekli bulduğu ayrıntıları kendi anlatım tarzına uygun olarak yazdırabilecektir. Soru çözmek, konuyu tekrar etmek, kitap okumak, şiir ve hikaye yazmak vb. gibi bir çok etkinlik için bol bol zaman kalacaktır. Akıllı Türkçe Defteri nin ek bir kaynak olarak algılanmasını istemeyiz. Çünkü bu defter ile öğrenciye ek kaynak aldırmıyoruz, DEFTER İHTİYACINI karşılıyoruz. Bu defteri alan bir öğrencinin başka bir defter almasına gerek kalmayacaktır. Başarılarınızın sürekli olması dileğiyle. S. Reyhan ALABUĞA Bu defterin hazırlanma aşamasında desteğini ve sabrını esirgemeyen annem Perihan a, babama, eşime, kızıma ve çok değerli ağabeyim İbrahim'e teşekkür ederim. Emeğine sağlık İhsan... 3
İÇİNDEKİLER 1. TEMA 1.1. Özgeçmişim - Kendimi Tanıtıyorum... 9 1.2. Cümleyi Tanıyorum...14 1.3. Olumlu - Olumsuz Cümle...20 1.4. Cümlenin Özelliklerini Öğreniyorum...25 1.5. Serbest Okuma Metni - 1...32 1.6. Ölçme ve Değerlendirme - 1...33 2. TEMA 2.1. Kelimeyi Öğreniyorum...39 2.2. Kelimelerin Sözlükte Yeri...42 2.3. Eş Anlamlı Kelimeler...45 2.4. Zıt Anlamlı Kelimeler...49 2.5. Eş Sesli Kelimeler...53 2.6. Anlamına Göre Cümleler...59 2.7. Farklı Düşünmeye Yönlendiren İfadeler...62 2.8. Serbest Okuma Metni - 2...65 2.9. Ölçme ve Değerlendirme - 2...67 3. TEMA 3.1. Alfabemiz ve Özellikleri...73 3.2. Ünsüzlerin Özellikleri...74 3.3. Ünlülerin Özellikleri...79 3.4. Akrostiş - Betimleme...83 3.5. Hece ve Özellikleri...86 3.6. Hikâye Unsurları...91 3.7. Serbest Okuma Metni - 3...95 3.8. Ölçme ve Değerlendirme - 3...97 4. TEMA 4.1. Ek Kök Bulalım...103 4.2. Yapım - Çekim Ekleri...107 4.3. Olayların Oluş Sırası...109 4
4.4. Yapılarına Göre (Basit - Birleşik -Türemiş) Kelimeler...115 4.5. Duygusal - Abartılı İfadeler...119 4.6. Özetleyen ve Sonu. Bildiren İfadeler...121 4.7. Ana - Fikir - Ana Duygu...122 4.8. Serbest Okuma Metni - 4...128 4.9. Ölçme ve Değerlendirme - 4...129 5. TEMA 5.1. Adlar ve Özellikleri...135 5.2. Açıklayıcı ve Destekleyici İfadeler...145 5.3. Sayılarına Göre Varlıklar...147 5.4. İsmin Halleri...151 5.5. Noktalama İşaretleri...156 5.6. Serbest Okuma Metni - 5...161 5.7. Ölçme ve Değerlendirme - 5...163 6. TEMA 6.1. Varlığın Özellikliğini Bildiren Kelimeler...169 6.2. Anlam Bağlantısı Kuran Kelimeler...177 6.3. Şiirde Ana Duygu - Konu...182 6.4. Ölçme ve Değerlendirme - 6...187 7. TEMA 7.1. Adların Yerine Kullanılan Kelimeler...193 7.2. İş, Oluş, Hareket Bildiren Sözcükler...198 7.3. Ölçme ve Değerlendirme - 7... 209 8. TEMA 8.1. İmla Kuralları...215 8.2. Öz Deyiş - Atasözü - Deyim...219 8.3. Serbest Okuma Metni - 8... 230 8.4. Ölçme ve Değerlendirme - 8...231 5
TEMA 1 - KAZANIMLAR Konuşma ve okuma için hazırlık yapar, amacını belirler. Öğrendiği yeni kelimeleri kullanarak sebep-sonuç ilişkisi kurar. Noktalama işaretlerine dikkat ederek, uygun ses tonuyla, vurgu ve tonlamaya dikkat ederek akıcı okur. Karşılaştığı yeni kelimelerin anlamlarını tahmin eder ve sözlükten bularak cümle içinde kullanır. Metinle ilgili soruları okuma öncesinde, okuma sırasında ve sonrasında cevaplar. Okuduğu metnin konusunu belirler ve yazar. Amaca ve kurallara uygun bitişik eğik yazı ile yazar. Noktalama işaretlerine uygun, anlamlı ve kurallı cümleler yazar. Resme uygun hikaye yazar ve betimleme yapar. Metni öğrenilen yeni kelimeleri de kullanarak tamamlar. Cümleyi tanır ve kurala uygun cümleler kurar. Cümlenin özelliklerini bilir. 6
1. Temaya Giriş 7
1. Temaya Giriş 8
Öz Geçmişim Ben Can Canbaz. 6 yıl önce Amasya'da doğdum. 6 yaşında anaokuluna başladım. 1. sınıfa giderken paten kaymaya başladım. Okula başladığım yıl kardeşim Caner doğdu. 2. sınıfa geçtiğimde paten kaymanın yanısıra buz patenine de başladım. Can'ın özgeçmişini okuduk. Aşağıya resmimizi de kullanarak özgeçmişimizi yazalım. 9
Kendimi Tanıtıyorum Kendimizi anlatan cevapların ortaya çıkacağı soruları cevaplayalım. Adım ve Soyadım: Okulumun Adı-Sınıfım-Numaram: Öğretmenimin Adı ve Soyadı: Doğum Yerim ve Tarihim: Göz ve saç rengim: En sevdiğim yemekler: En sevdiğim oyunlar: En sevdiğim dersler: En sevdiğim şarkılar: En sevdiğim kitaplar: En sevdiğim çizgi film: (Aşağıyı cevaplamadan önce yan sayfadaki soruları cevaplayalım.) Arkadaşımla benzer yanlarımız şunlardır: 10
Arkadaşımı Tanıtıyorum Sevdiğimiz bir arkadaşımızla ilgili bilgileri aşağıya yazalım. Arkadaşımın Adı ve Soyadı: Arkadaşımın saç ve göz rengi: Arkadaşımın doğum yeri ve tarihi: Arkadaşımın en sevdiği yemek: Arkadaşımın en sevdiği oyun: Arkadaşımın en sevdiği ders: Arkadaşımın en sevdiği şarkı: Arkadaşımın en sevdiği kitap: Arkadaşımın en sevdiği çizgi film:... isimli arkadaşımla farklı yanlarımız şunlardır: 11
Günlük Yazıyorum Gün Ay Yıl.../.../... Pazartesi 17:30 Sevgili Günlük, Çok uzun zaman oldu sana yazmayalı biliyorum. Ama yokluğunu hep hissettim. İyi ki taşınmışız yoksa seni asla bulamazdım. Yeniden kavuştuğumuz için çok mutluyum. Sana en son ikinci sınıfa devam ederken yazmıştım. Şimdi üçüncü sınıfa gidiyorum ve hayatımda çok şey değişti. Çok tatlı bir kardeşim oldu. Adını Ece koyduk. Adının anlamı gibi kraliçeler kadar güzel bir kız. Ece büyüyünce ona da günlük tutmayı öğreteceğim. En sevdiğim arkadaşım Sude artık bizim sınıfta değil. İzmir'e taşındılar. Sürekli haberleşiyoruz ama aramızda kalsın onu çok özlüyorum. Gördüğün gibi sensizken hayatımda çok şey değişti. Hepsini anlatmak istiyorum ama uykum geldi. Yarın devam edelim olur mu? Yukarıdaki günlüğü okuduk. Hadi bakalım aşağıdaki boşluğu kendi yaşadıklarımızı düşünerek dolduralım. Öğretmenim dedi ki, günlük yazarken: 12
Günlük Yazıyorum.../.../.........:... Sevgili Günlük, Sonunda kavuştuk değil mi? Tatile giderken seni yanıma almadığımı farkettiğimde evden çok uzaklaşmıştık. Ama sonunda tatil bitti ve evimize döndük. Hemen seni aradım. Çünkü sana anlatağım çok şey var. Tüm yaz boyunca neler yaşadım bak dinle: 13
Cümleyi Tanıyorum Rüya'nın Sevgisi Rüya 9 yaşında, ufak tefek bir kız çocuğudur. Yaşıtlarından en büyük farkı hayvanlara olan ilgisinin büyüklüğüdür. Onun hayvanlara olan hayranlığını bilmeyen yoktur. Hatta bazı arkadaşları Rüya'nın hayvanlarla konuşmak gibi sihirli bir güce sahip olduğuna inanırlardı. Rüya boş vakitlerini evinin bahçesinde geçirirdi. Bahçesini hayvan barınağına çevirmişti. Kedi, köpek, tavşan hatta kaplumbağası bile vardı. Onların beslenmesi ve temizliği konusunda annesinden yardım alırdı. Veterinere götürme konusunda babasının yardımlarını da unutmazdı. Rüya, hayvan bakmanın büyük sorumluluk olduğunu bilirdi. Bu sorumluluğunu yerine getirmek için elinden geleni yapardı. 1. Metinde geçen cümleleri alt alta yazalım. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 14
Cümleyi Tanıyorum 10. 11. Alt alta yazdığımız kelime grupları birer cümledir. Öğretmenim dedi ki: 15
Cümleyi Tanıyorum Aşağıdaki kelimeler birbirine yapışmış. Kelimeleri birbirinden ayıralım ve örnekteki gibi cümleler halinde yazalım. Örnek Suatevegeldi. Ÿ Suat eve geldi. Emirfutboloynamayıçoksever. Ÿ Leyleklersıcakyerleriseverler. Ÿ Suyuboşaakıtmayalım. Ÿ Çokgüzelresimçiziyorsun. Ÿ Nedenokulagelmedin? Ÿ Kitabımıbirtürlübulamıyorum. Ÿ Cümleyim - Cümle Değilim Yan yana yazılmış her kelime grubu cümle midir? Örnek Kedi süt Ÿ Cümle değildir. Annem yemek ve Ÿ Cümle değildir. Telefonun çaldığını Ÿ Cümle değildir. Öğretmenim dedi ki: 16
Cümleyi Tanıyorum Örnek Halam bize geldi. Ÿ Cümledir. Asya yemeğini Ÿ Cümle değildir. Aşağıda geçen kelime gruplarını okuyalım ve karşılarına cümle olup olmadıklarını yazalım. Eda dondurma yemez. Ÿ Aytunç öğretmenini çok Ÿ Okullar sonbaharda açılır. Ÿ Kitap okumak ne güzel bir Ÿ Dedem bana masal anlattı. Ÿ Heryer çöp kovasıyla Ÿ Şimdi de biz cümle kuralım. Cümleyi Tamamlıyorum Aşağıdaki kelimeleri uygun yerlere yerleştirip cümleleri tamamlayalım. uçuyor - geldi - sever - havladı - yazdı - aldı Nihal, çiçekleri çok... Minik serçe gökyüzünde... Ahmet kırtasiyeden kalem... Zavallı hayvan sabaha kadar... Teyzem yanımıza... Perihan benim için şiir... 17
Cümleyi Tanıyorum Aşağıdaki kelimeleri kullanarak cümleler kuralım. çiçek - miyavladı - yuvarlak - uyuyacak - koştu - yedi Örnek Minik kedi Topaç acıkınca miyavladı. Kurallı Cümleyim - Devrik Cümleyim Öğretmenim dedi ki: Kurallı Cümle: Devrik Cümle: 18
Kurallı - Devrik Cümleyim Aşağıdaki cümlelerin anlamlı ve kurallı olanlarını işaretleyelim. Emir, basket attı geçen maçta. Aleyna, çok güzel kitap okur. Parmağına iğne batmış. Duydun mu sesi? Bana bağırma birdaha. Kitap okumayı çok severim. Aşağıdaki cümleleri okuyalım. Kurallı olanları işaretleyelim. Bu oyundan keyif almadım hiç. Sınav için çok çalışmalıyım. Çay içmek için geldim. Oyun oynarken düştü ve ayağını kırdı. Bardak kırıldı yere düşünce. Verilen görseller ile ilgili yan tarafına kurallı cümleler kuralım. 19
Olumlu - Olumsuz Cümleyim Öğretmenim dedi ki: Olumlu Cümle: Olumsuz Cümle: Aşağıdaki cümlelerden olumlu olanlarına verelim. Okula gitmek istemiyorum. Bugün yüzmeye gideceğiz. Buraya geleceğini söylemedin. Odandan dışarı çıkmalısın. Şeker yemeyi çok seviyorum. Annem harika kek yapar. Olumlu Cümleden Olumsuz Cümleye Aşağıda verilen olumlu cümleleri olumsuza, olumsuzları da olumluya çevirerek yeniden cümle kuralım. Annem pilavı bulgurla yapar. Ÿ Dün kütüphanede ders çalıştık. Ÿ Ömer, mısırı sevmez. Ÿ 20
Sınıf İçi Etkinlik 21
Sınıf İçi Etkinlik 22
Kelimeleri Yerlerine Yerleştiriyorum Öğretmenim dedi ki: Karışık halde dizilmiş kelimeleri kurallı hale getirirken: Örnek 3 hediye 1 dün 4 aldım 2 anneme Dün anneme hediye aldım. Aşağıdaki vagonların kafası karışmış. Lokomotifi bulup yerlerine yerleştirelim. gösterdim ödevimi öğretmenime domates bahçeden dün topladım resmi o yaptığı beğenmedi 23
Kelimeleri Yerlerine Yerleştiriyorum çöp - ben - atmam - yerlere. seviyorum - öğretmenimi - çok. mutluyum - için - okullar - açıldığı. Aşağıdaki görsele bakarak anlamlı ve kurallı cümle kuralım. çok - bugün - mutsuzum. sever - ibrahim - etmeyi - sohbet. sonu - pikniğe - hafta - gideceğiz. içini - dolabın - toparladın mı? akşam - bu - uyudu - erken. 24
Cümlelerin Özelliklerini Öğreniyorum 1. Cümle en az bir kelimeden oluşur. Öğretmenim dedi ki: Örnek Geldi. Eyvah! Yatacak. Sevdi. İyiyim. Konuştum. Örnekteki gibi tek kelimelik cümleler kuralım. Cümlelerin kelime sayılarını karşılarına yazalım. Örnek Yediler. Ÿ 1 kelime Yemek yediler. Ÿ Kardeşiyle çok yemek yediler. Ÿ Kardeşiyle aynı tabaktan çok yemek yediler. Ÿ Verilen cümleyi örneğe uygun yazalım. Oynadılar. Ÿ 2. İyi ve anlaşılır cümlenin içinde gereksiz kelimeler bulunmaz. Öğretmenim dedi ki: 25
Cümlelerin Özelliklerini Öğreniyorum Örnek Sonbahar güz geldiğinde yağmurlar başlar. Gereksiz olan kelimenin üzerini çizelim ve tekrar okuyup yazalım. Bu öykü hikaye kitabını okudum. Mesela örneğin pırasa bir sebzedir. Asla sakın kırmızı ışıkta geçme! İşaretler Nokta, Soru İşareti, Ünlem Cümlenin vazgeçilmezi. Başla sen büyük harfle, Bak gör gelir gerisi! 3. Her cümle büyük harfle başlar. Öğretmenim dedi ki: Örnek Okullar açıldı. Ekmek aldın mı? Annem harika yemek yapar. Yangın var! Büyük harf kuralına uyarak cümleler kuralım. 26
Cümlede Sebep - Sonuç Buluyorum Öğretmenim dedi ki: Örnek Kar yağdığı için dışarıya çıkamadım. Sebep Karın yağması Sonuç Dışarı çıkamamak Yaz geldi bu yüzden herkes tatile gitti. Sebep Sonuç Defteri düzenli olmadığı için aradığı konuyu bulamadı. Sebep Sonuç Koşarak gelmediğinden dolayı geç kaldı. Sebep Sonuç Okula geç kaldı bu yüzden sınava yetişemedi. Sebep Sonuç İlaçlarını içemedi. Bunun sonucunda iyileşemedi. Sebep Sonuç 27
Cümlede Sebep - Sonuç Buluyorum Sebebe Uygun Sonuç - Sonuca Uygun Sebep Abim uçurtmayı çok sever. Bu nedenle her hafta sonu evimizi yakınındaki tepeye gidip uçurtma uçurur. Gittiği tepenin her yanı açık olduğu için buradan rüzgar hiç eksik olmaz. Sadece uçurtma uçuranlar değil, hava almak isteyen herkes buraya gelir. Çünkü yeşilliği bol, havası temiz, etrafı ferahtır. Yukarıdaki metinde anlatılanların sebep-sonuç ilişkisi aşağıda verilmiştir. Metni dikkatle okuyup cümleleri tamamlayalım. Abim uçurtma uçurmayı çok sevdiği için Gittiği tepenin her yanı açıktı. Bu yüzden Hava almak isteyen herkes bu tepeye gelir. Çünkü Sebep - sonuç bildiren iki cümlede biz yazalım. 28
Cümlede Sebep - Sonuç Buluyorum Aşağıdaki metni okuyalım. Resme göre tamamlayalım. Zeynep dondurma yemeyi çok severdi. Özellikle limonlu dondurma yemeye bayılırdı. Dondurmanın içinde bulunduğu kabın dibini görmeden rahat edemezdi. Zeynep'e göre dondurma yemenin ne mevsimi ne de zamanı vardı. Ama annesi Zeynep ile aynı fikirde değildi. Yine bir gün... 29
1. Tema Notlarım 30
1. Tema Notlarım 31
1. Tema - Serbest Okuma Metni Serbest Okuma Metninin: Adı: Yazarı: Ben olsam... başlığını koyarım. Karakterler Zaman... Yer Konu Ana Fikir Metinle ilgili cevapsız sorular. (Sadece soruları yazalım.) 1. 2. 3. 32
1. Tema Ölçme Değerlendirme Kendimi Deniyorum, Öğretmenime Veriyorum GERÇEK SÖZ Soğuk bir kış günüydü. Sobanın üzerinde fokur fokur kaynayan süt evin içine mis gibi kokular yayıyordu. Banyodan yeni çıkan minik kız havlusuna sarılı sobanın başında oturuyordu. Annesi minik kızı sobabın başına oturturken sıkı sıkı tembihlemişti. Kızım sakın sobaya yaklaşma! Süt kazanına dokunma! Minik kız annesini dinlediğini gösterir gibi başını yukarı aşağı salladı. Annesi odadan çıkar çıkmaz minik kız tencerenin başına geçti. Tencere içine, sobanın kenarında duran kepçeyi daldırdı. Farketmediği bir şey vardı. Süt tenceresi sobanın üzerinde dengede durmuyordu. Minik kız kepçeyle kaynayan sütü karıştırırken birden tencere üzerine devrildi. Kızın çığlığını duyup içeri gelen annesi onu hemen doktora götürdü. Anne sözü dinlememenin cezasını çok ağır çekmişti. Annesinin koyduğu yasaklara hep söylenip, huysuzluk ederek karşı gelen minik kız hatasını anlamıştı. O günden sonra gerçek sözler verip annesini dinlemeye karar verdi. Sorular 1. Olaylar nerede gerçekleşiyor? 2. Olaylar ne zaman gerçekleşiyor? 3. Karakterler kimler? 33
1. Tema Ölçme Değerlendirme 4. Metnin konusu nedir? 5. Metin bize ne anlatmak istiyor? (Anafikir) 6. Metnin ilk paragrafında kaç cümle vardır? Bir tanesini yazalım. 7. Metinde geçen olumsuz cümlelerden birini yazalım. 8. Karışık olarak verilen kelimeleri kurallı cümle olarak yazalım. sözü - cezasını - anne - çekmişti - dinlememenin 9. Minik kızın başına gelenleri düşünerek iki tane sebep-sonuç cümlesi oluşturalım. Her soru 10 puan, 9. soru 20 puan. 34