T.C. ATILIM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İÇ MİMARLIK VE ÇEVRE TASARIMI ANABİLİM DALI

T.C. ATILIM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İÇ MİMARLIK VE ÇEVRE TASARIMI ANABİLİM DALI TOKİ' NİN TASARIM İLKELERİNİN, TOKİ KONUT UYGULAMALARI ÜZERİNDEN İRDELENMESİ: ANKARA ÖRNEĞİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Yıldız AKBABA ESHAK Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Emel AKIN ANKARA, 2014

i TEŞEKKÜRLER Bu çalışmamda, beni destekleyen ve yönlendiren Hocam ve Danışman' ım Yrd. Doç. Dr. Emel AKIN a teşekkürlerimi sunarım. Değerli aileme ve bu süreçte yeteri kadar ilgilenemediğim biricik kızım Mehr Naz a gönülden teşekkür ederim. TOKİ Projeleri ile çalışmamı destekleyen arkadaşlarım Akif ve Esra' ya çok teşekkür ederim. Yıldız AKBABA ESHAK

ii İÇİNDEKİLER Sayfa TEŞEKKÜR......... i İÇİNDEKİLER..... ii ŞEKİLLER LİSTESİ......... iv RESİMLER LİSTESİ..... vii TABLOLAR LİSTESİ..... xiv GRAFİKLER LİSTESİ..... xviii GİRİŞ...... 1 I. BÖLÜM 1. TOPLU KONUT İDARESİ (TOKİ)... 5 1.1. TOKİ' nin Gelişim Süreci... 5 1.1.1 TOKİ nin Tarihçesi... 5 1.1.2 TOKİ nin Görevleri...... 11 1.1.3 TOKİ nin Konut Üretim Politikası... 14 1.2 TOKİ Konut Üretim Modelleri... 20 1.2.1. Alt Gelir Grubu ve Yoksul Grubu... 21 1.2.2. Kentsel Dönüşüm Projeleri... 26 1.2.3. Uydu Kent Uygulamaları........ 34 1.2.4. Afet Konutları....... 34 1.2.5. Tarımköy Uygulamaları...... 35 1.2.6. Göçmen Konutları........... 36 1.2.7. Kaynak Geliştirme ve Gelir Paylaşım Projeleri... 38 II. BÖLÜM 2. TOKİ KONUT TASARIM İLKELERİ... 41 2.1. TOKİ Konut Alanlarında Kentsel-Çevresel-Mekansal Standartlar... 43

iii 2.2. Dış Mekan Tasarım İlkeleri.... 45 2.3. İç Mekan Tasarım İlkeleri... 60 III. BÖLÜM 3. TOKİ KONUTLARINDA MEKAN ANALİZİ: PAMUKLAR MAHALLESİ VE HÜREL MAHALLESİ KONUT ALANLARI... 67 3.1. Pamuklar Mahallesi TOKİ Konutları Analizi... 73 3.1.1. Dış Mekan Analizi...... 82 3.1.2. İç Mekan Analizleri... 92 3.2. Hürel Mahallesi TOKİ Konutları Analizi... 108 3.2.1. Dış Mekan Analizi...... 119 3.2.2. İç Mekan Analizleri... 132 3.3. Pamuklar Mahallesi ve Hürel Mahallesi TOKİ Konut Alanları Anket Bulguları... 155 3.3.1. Kullanıcıların Demografik Özellikleri... 156 3.3.2. Dış Mekan...... 160 3.3.3. İç Mekan..... 179 3.4. Bölüm Değerlendirmesi... 199 SONUÇ...... 204 KAYNAKLAR... 207 Ek-1 Anket Formu Örneği... 211 Ek-2 Toplu Yaşam Alanı Kapsamında Apartman ve Ortak Mekân Kuralları... 214 ÖZET......... 215 ABSTRACT...... 216

iv ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa Şekil 1. 5. Beş Yıllık Kalkınma Planı Döneminde Toplu Konut Fonu' nun Özel Konut İnşaatı İçindeki Payı..... 15 Şekil 2. 5. Beş Yıllık Kalkınma Planı Döneminde Toplu Konut Fonu' nun Toplam Konut İnşaatı İçindeki Payı... 15 Şekil 3. 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi 1984-1994. 16 Şekil 4. 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi 1994-1999... 16 Şekil 5. Alt ve Orta Gelir Grubu Konut Edinme Süreci... 24 Şekil 6. Kentsel Dönüşüm Proje Süreci... 28 Şekil 7. Gelir Paylaşım Modeli... 40 Şekil 8. Örnek Algılanabilir Erişim Yolları... 46 Şekil 9. Girişi Engellemeyen Görülebilir Peyzaj Tasarımı.... 46 Şekil 10. Giriş Aydınlatması...... 47 Şekil 11. Engelli Rampası........ 48 Şekil 12. Engelli rampası ve Engelsiz tasarım.... 48 Şekil 13. Konut girişi rüzgarlık Plan ve Görünüş......... 49 Şekil 14. Konut Girişi Metal Paspas Uygulaması......... 50 Şekil 15. Konut Girişi Kamera ve Zil......... 50 Şekil 16. Konut Girişi Oturma Alanı......... 50 Şekil 17. Konut Yerleşiminde Güney Cephe Kullanımı...... 51 Şekil 18. Yaya Yoları Aksında Ağaçlandırma...... 52 Şekil 19. Yaya Merkezli Yollar........ 53 Şekil 20. Yaya Yolları Hareket Alanı....... 54 Şekil 21. Spor Sahaları Ölçüleri...... 55 Şekil 22. Örnek Spor Alanı..... 55 Şekil 23. Erişilebilir Otopark Planları........ 57 Şekil 24. Atık Toplama Alanlarının Gizlenmesi...... 58 Şekil 25. Merkezi Park Şeması........... 58 Şekil 26. Kentsel İşaret Örneği......... 59 Şekil 27. Açık, Yarı kapalı ve Kapatılabilir Balkonlar... 61

v Şekil 28. Balkon Korkuluğu... 61 Şekil 29. Yatak Odası Örnek Plan. 62 Şekil 30. Engelsiz Yatak Odası Örnek Plan.. 62 Şekil 31. Eviye, Ocak ve Buzdolabı Üçgeni Örnek Planları 63 Şekil 32. Engelli Mutfak Plan Örneği 63 Şekil 33. Balkonlu Mutfak Plan Örneği 64 Şekil 34. Engelli Banyo Plan Örneği 65 Şekil 35. Engelli WC Plan Örneği 65 Şekil 36. Depolama ve Örnek Koridor Planı. 66 Şekil 37. Ortak Dolaşım Alanı Planı.. 66 Şekil 38. Pamuklar TOKİ Konutları- Önceki Hali-Uydu Görünümü 74 Şekil 39. Pamuklar TOKİ Konutları- Uydu Görünümü. 74 Şekil 40. Pamuklar TOKİ Konutları İmar Projesi. 80 Şekil 41. Pamuklar TOKİ Konutları Vaziyet Planı. 82 Şekil 42. Pamuklar TOKİ Konutları B2 Tip Daire Planı.. 96 Şekil 43. Pamuklar TOKİ Konutları B2 Tip Normal Kat Planı... 97 Şekil 44. B2 Tip Blok AA Kesiti..... 98 Şekil 45. B2 Tip Blok BB Kesiti..... 98 Şekil 46. B2 Tip Blok Ön ve Arka Görünüş..... 98 Şekil 47. B2 Tip Blok Sol ve Sağ Görünüş... 98 Şekil 48. Pamuklar TOKİ Konutları C Tip Normal Kat Planı... 102 Şekil 49. Pamuklar TOKİ Konutları C Tip Daire Planı... 102 Şekil 50. C Tip Blok AA Kesiti...... 103 Şekil 51. C Tip Blok BB Kesiti...... 103 Şekil 52. C Tip Blok Ön Görünüş....... 103 Şekil 53. C Tip Blok Arka Görünüş......... 103 Şekil 54. C Tip Blok Sol Görünüş...... 103 Şekil 55. C Tip Blok Sağ Görünüş...... 103 Şekil 56. TOKİ Mamak - Hürel Mahallesi Uydu Görünümü.... 109 Şekil 57. Okul ve Camii Vaziyet Planı....... 114 Şekil 58. TOKİ Mamak - Hürel Mahallesi Vaziyet Planı.... 116 Şekil 59. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı AA Kesiti.... 117

vi Şekil 60. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı BB Kesiti.... 117 Şekil 61. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı CC Kesiti.... 117 Şekil 62. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı DD Kesiti.... 117 Şekil 63. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı EE Kesiti.... 117 Şekil 64. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı GG Kesiti.... 118 Şekil 65. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı HH Kesiti...... 118 Şekil 66. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı II Kesiti...... 118 Şekil 67. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı JJ Kesiti..... 118 Şekil 68. Konut Tipleri Yerleşim Planı.... 133 Şekil 69. B1 Tip Kat Planı...... 141 Şekil 70. B1 Tip Daire Planı...... 142 Şekil 71. B1 Tip Blok AA Kesiti......... 143 Şekil 72. B1 Tip Blok BB Kesiti...... 143 Şekil 73. B1 Tip Blok Ön ve Arka Görünüş.. 143 Şekil 74. Tip Blok Sol ve Sağ Görünüş...... 143 Şekil 75. C1 Tip Kat Planı...... 148 Şekil 76. C1 Tip Daire Planı...... 149 Şekil 77. C1 Tip Blok Ön ve Arka Görünüş....... 150 Şekil 78. C1 Tip Blok Sol ve Sağ Görünüş........ 150

vii RESİM LİSTESİ Sayfa Resim 1. Konut Uyg. Eryaman... 25 Resim 2. Konut Uyg. Eskişehir... 25 Resim 3. Konut Uyg. Balıkesir... 25 Resim 4. Konut Uyg. Nevşehir... 25 Resim 5. Konut Uyg. Şanlıurfa... 25 Resim 6. Konut Uyg. Samsun... 25 Resim 7. Kentsel Dönşüm Erzincan - Çarşı Mahallesi... 32 Resim 8. Kentsel Dönşüm Erzurum - Yakutiye... 32 Resim 9. Kentsel Dönşüm Gaziantep-Şahinbey... 32 Resim 10. Kentsel Dönüşüm.İstanbul- Küçükçekmece... 33 Resim 11. Kentsel Dönşüm Trabzon-Zağnos... 33 Resim 12. Kentsel Dönşüm Ankara-Protokol Yolu... 33 Resim 13. Uydu Kent Uygulaması-İstanbul... 34 Resim 14. Uydu Kent Uygulaması- Ankara... 34 Resim 15. Afet Konutları Uyg. Mardin....... 35 Resim 16. Afet Konutları Uyg. Bingöl....... 35 Resim 17. Afet Konutları Uyg. Batman..... 35 Resim 18. Afet Konutları Uyg. Tunceli...... 35 Resim 19. Tarımköy Uygulamaları Batman.... 36 Resim 20. Tarımköy Uygulamaları Gümüşhane... 36 Resim 21. Tarımköy Uygulamaları Çankırı.... 36 Resim 22. Tarımköy Uygulamaları Şanlıurfa.... 36 Resim 23. İstanbul-Pendik -Kurtköy Göçmen Konutları.... 37 Resim 24. Ankara- Sincan Göçmen Konutları...... 37 Resim 25. Kaynak Geliştirme Uygulamaları İzmir.... 38 Resim 26. Kaynak Geliştirme Uygulamaları Tekirdağ.. 38 Resim 27. Kaynak Geliştirme Uygulamaları İstanbul... 39 Resim 28. Kaynak Geliştirme Uygulamaları İstanbul... 39 Resim 29. Kaynak Geliştirme Uygulamaları İstanbul... 39

viii Resim 30. Kaynak Geliştirme Uygulamaları Eskişehir..... 39 Resim 31. Kaynak Geliştirme Uygulamaları İstanbul... 39 Resim 32. Kaynak Geliştirme Uygulamaları İstanbul... 39 Resim 33. Konut Önü Algılanabilir Yollar..... 46 Resim 34. Rue de Meaux Konutları-Fransa....... 47 Resim 35. Park Oran Konut Projesi........ 47 Resim 36. Konut Girişi Engelli Rampası..... 48 Resim 37. Konut girişi........ 48 Resim 38. Konut girişi.......... 49 Resim 39. Konut girişi....... 49 Resim 40. Park Oran Konut Projesi..... 51 Resim 41. Rue de Meaux Konutları..... 52 Resim 42. Konut Alanı Yaya yolları..... 54 Resim 43. Spor Alanları- TOKİ..... 56 Resim 44. Engelli Mutfak Örnekleri.. 63 Resim 45. Balkonlu Mutfak Plan Örneği.. 64 Resim 46. Banyo Örneği...... 65 Resim 47. Proje Öncesi Gecekondu Yerleşimi... 75 Resim 48. Proje Öncesi Gecekondu Yerleşimi... 75 Resim 49. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 75 Resim 50. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 75 Resim 51. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 75 Resim 52. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 75 Resim 53. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 76 Resim 54. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 76 Resim 55. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 76 Resim 56. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 76 Resim 57. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 76 Resim 58. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 76 Resim 59. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 77 Resim 60. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 77 Resim 61. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 77

ix Resim 62. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat)... 77 Resim 63. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 83 Resim 64. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 83 Resim 65. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 84 Resim 66. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 84 Resim 67. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 85 Resim 68. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 85 Resim 69. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 85 Resim 70. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 85 Resim 71. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 86 Resim 72. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 86 Resim 73. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 86 Resim 74. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 86 Resim 75. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 86 Resim 76. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 86 Resim 77. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 87 Resim 78. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 87 Resim 79. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 87 Resim 80. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 88 Resim 81. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 88 Resim 82. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 88 Resim 83. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 88 Resim 84. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 89 Resim 85. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 89 Resim 86. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 89 Resim 87. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 89 Resim 88. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 89 Resim 89. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 89 Resim 90. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 90 Resim 91. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 90 Resim 92. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 90 Resim 93. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi... 90

x Resim 94. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi.. 90 Resim 95. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi.. 90 Resim 96. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi.. 91 Resim 97. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi.. 91 Resim 98. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi.. 91 Resim 99. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi.. 91 Resim 100. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi.. 91 Resim 101. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi.. 91 Resim 102. TOKİ Pamuklar Mah.Konut Çevresi.. 92 Resim 103. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 105 Resim 104. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 105 Resim 105. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 105 Resim 106. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 105 Resim 107. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 106 Resim 108. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 106 Resim 109. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 106 Resim 110. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 106 Resim 111. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 106 Resim 112. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 106 Resim 113. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 107 Resim 114. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 107 Resim 115. TOKİ Pamuklar Mah.Konut İç Mekan... 107 Resim 116. TOKİ- Mamak 510 adet Konutları..... 109 Resim 117. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 119 Resim 118. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 119 Resim 119. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 120 Resim 120. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 120 Resim 121. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 120 Resim 122. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 120 Resim 123. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 120 Resim 124. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 120 Resim 125. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 120

xi Resim 126. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi..... 120 Resim 127. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi..... 121 Resim 128. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi..... 121 Resim 129. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi..... 121 Resim 130. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi..... 121 Resim 131. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi..... 122 Resim 132. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi..... 122 Resim 133. TOKİ Hüreller Site Faaliyetleri....... 123 Resim 134. TOKİ Hüreller Site Faaliyetleri..... 123 Resim 135. TOKİ Hüreller Site Faaliyetleri..... 123 Resim 136. TOKİ Hüreller Site Faaliyetleri..... 123 Resim 137. TOKİ Hüreller Site Faaliyetleri..... 123 Resim 138. TOKİ Hüreller Site Faaliyetleri... 123 Resim 139. TOKİ Hüreller Site Faaliyetleri..... 123 Resim 140. TOKİ Hüreller Site Faaliyetleri..... 123 Resim 141. TOKİ Hüreller Site Faaliyetleri..... 124 Resim 142. TOKİ Hüreller Site Faaliyetleri..... 124 Resim 143. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 124 Resim 144. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 124 Resim 145. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 124 Resim 146. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 124 Resim 147. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 125 Resim 148. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 125 Resim 149. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 125 Resim 150. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 125 Resim 151. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 125 Resim 152. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 125 Resim 153. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 126 Resim 154. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 126 Resim 155. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 126 Resim 156. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 126 Resim 157. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi... 127

xii Resim 158. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 127 Resim 159. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 127 Resim 160. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 127 Resim 161. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 127 Resim 162. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 127 Resim 163. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 127 Resim 164. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 127 Resim 165. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 128 Resim 166. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 128 Resim 167. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 128 Resim 168. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 128 Resim 169. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 129 Resim 170. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 129 Resim 171. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 129 Resim 172. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 129 Resim 173. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 130 Resim 174. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 130 Resim 175. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 130 Resim 176. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 130 Resim 177. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 130 Resim 178. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 130 Resim 179. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 131 Resim 180. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 131 Resim 181. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 131 Resim 182. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 131 Resim 183. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 131 Resim 184. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 131 Resim 185. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 132 Resim 186. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 132 Resim 187. TOKİ Hüreller Mah.Konut Çevresi.... 132 Resim 188. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 152 Resim 189. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 152

xiii Resim 190. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 152 Resim 191. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 152 Resim 192. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan... 152 Resim 193. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 152 Resim 194. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 153 Resim 195. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 153 Resim 196. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 153 Resim 197. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 153 Resim 198. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 153 Resim 199. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 153 Resim 200. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 155 Resim 201. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 155 Resim 202. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 155 Resim 203. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 155 Resim 204. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 155 Resim 205. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 155 Resim 206. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 155 Resim 207. TOKİ Hüreller Mah Konut İç Mekan.... 155

xiv TABLOLAR LİSTESİ Sayfa Tablo 1. Toplu Konut Yönetiminin Finansman Sağladığı Konutlar. 8 Tablo 2. Konut Uygulama Dağılım Tablosu... 21 Tablo 3. TOKİ Konut Modelleri-Ankara... 68 Tablo 4. TOKİ Konut Modelleri-Ankara... 69 Tablo 5. TOKİ Konut Modelleri-Ankara... 70 Tablo 6. TOKİ Kentsel Yenileme-Ankara... 72 Tablo 7. Pamuklar TOKİ Konutları Fiyat Tablosu... 78 Tablo 8. Pamuklar TOKİ Konutları Fiyat Tablosu... 79 Tablo 9. Ankara Yenimahalle Pamuklar 61055-61056 Ada... 81 Tablo 10. Ağaç Hesap Tablosu... 84 Tablo 11. Otopark Hesap Tablosu..... 88 Tablo 12. Konut Tipleri Tablosu.... 92 Tablo 13. Konut Tipleri Brüt Alanları Tablosu.... 93 Tablo 14. Konut Emsal Dağılım Tablosu... 93 Tablo 15. Konut Bağımsız Bölüm Tablosu... 94 Tablo 16. Sığınak ve Kapıcı Dairesi Hesap Tablosu... 94 Tablo 17. B2 Tip plan analizi... 99 Tablo 18. C Tip plan analizi... 104 Tablo 19. Satışı Gerçekleşen C1 tipi Konutları Fiyat Tablosu... 111 Tablo 20. Satışı Gerçekleşen B1 tipi Konutları Fiyat Tablosu... 112 Tablo 21. Ankara Mamak 510 Konut, Satış Fiyat Tablosu... 113 Tablo 22. İlköğretim Ve Cami Emsal Dağılım Bilgi Tablosu... 114 Tablo 23. Ankara Mamak 37831 Ada, B1 Tipi Konutlar... 114 Tablo 24. Ankara Mamak 37831 Ada, C1 Tipi Konutlar... 115 Tablo 25. Ağaç Hesap Tablosu... 122 Tablo 26. Otopark Hesap Tablosu... 130 Tablo 27. B1 ve C1 Konut Tipleri Ve Sayısı... 134 Tablo 28. Bağımsız Bölüm Tablosu.... 134 Tablo 29. Konut Emsal Dağılım Bilgi Tablosu.... 135

xv Tablo 30. Kapıcı Dairesi Hesap Tablosu... 135 Tablo 31. Sığınak Hesap Tablosu...... 135 Tablo 32. B1 Tipi 1 ve 2 nolu Bloklar Emsal Dağılım Tablosu... 136 Tablo 33. B1 Tipi 1 ve 2 nolu Bloklar Brüt Dağılım Tablosu... 137 Tablo 34. B1 Tipi 3, 4, 5 ve 6 nolu Bloklar Emsal Dağılımı... 138 Tablo 35. B1 Tipi 3, 4, 5 ve 6 nolu Bloklar Emsal Dağılım... 139 Tablo 36. B1 Tip Plan Analizi.... 144 Tablo 37. C1 Tipi Konutlar Emsal Dağılım Bilgi Tablosu. 145 Tablo 38. C1 Tipi 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7 Nolu Bloklar Brüt Dağılımı... 146 Tablo 39. C1 Tip Plan Analizi... 151 Tablo 40. Gelir Dağılımı Tablosu........ 157 Tablo 41. Cinsiyet Dağılımları Tablosu....... 157 Tablo 42. Medeni Durum Tablosu..... 158 Tablo 43. Eğitim Durumu Dağılımı........ 159 Tablo 44. Mülkiyet Durumu Tablosu........ 159 Tablo 45. Çocuk Oyun Alanları Durumu..... 160 Tablo 46. Yeşil Alan ve Parkların Oranı...... 161 Tablo 47. Yeşil Alanlar, Çocuk Oyun Alanları Ve Spor Alanları... 162 Tablo 48. Çevre Tasarımının Yaşlılar, Çocuklar Ve Engelliler İçin Uygunluğu Tablosu... 162 Tablo 49. Otopark Durumu....... 163 Tablo 50. Kaldırım Ve Yol Kaplamalarının Çağdaş Yaşam Düzeyine Uygunluğu... 164 Tablo 51. Park Etme Sorunu Tablosu... 165 Tablo 52. Konut Çevre Tasarımlarının Kullanışlı Ve Güzel Olmasından Duyulan Memnuniyet.... 165 Tablo 53. Çevre Tasarımı İçin Yapılan Alanlardan Memnuniyeti.. 166 Tablo 54. Çevre Tasarımı Aydınlatmasından Duyulan Memnuniyet. 167 Tablo 55. Sokak Aydınlatmaları Tablosu... 168 Tablo 56. Kafe ve Çay Bahçeleri Oranı......... 168 Tablo 57. Komşuluk İlişkileri Tablosu....... 169 Tablo 58. Alışveriş Birimleri...... 169

xvi Tablo 59. Mahallelerdeki Kültürel Gereksinim Tablosu..... 170 Tablo 60. Ulaşım Sorunu Tablosu... 171 Tablo 61. Konut Çevresi Güvenliğinden Memnuniyete İlişkin Tablo. 172 Tablo 62. Alt Yapı Ve Sosyal Donatı Tablosu... 172 Tablo 63. Hava Kirliliği Tablosu... 173 Tablo 64. Görüntü Kirliliği Tablosu... 174 Tablo 65. Binanın Çok Katlı Olmasından Duyulan Memnuniyet... 175 Tablo 66. Binaların Mimari Beğenisi Tablosu.... 175 Tablo 67. Mahalle Çevresi Ekonomik Yapı Tablosu... 176 Tablo 68. Prestij Tablosu... 177 Tablo 69. Konut ve Konut Çevresinde Yaşanan Sorunlara İlişkin Tablo... 178 Tablo 70. Konut Büyüklüğü (m 2 ) Tablosu...... 180 Tablo 71. Konut Büyüklüğünün Yeterliliği Tablosu... 181 Tablo 72. Konutlardaki Oda Sayısı Tablosu...... 182 Tablo 73. Konut Oda Sayısı Yeterliliği......... 182 Tablo 74. Banyonun Yeterli Olup Olmadığı Tablosu... 183 Tablo 75. Balkon Durumunu Gösteren Tablo...... 184 Tablo 76. Binalarda Bulunan Depolama Alanları...... 184 Tablo 77. Mekânlar Arası İlişkiden Memnuniyeti Gösteren Tablo... 185 Tablo 78. Konutlarda Değiştirilmek İstenen Bölümlere Ait Tablo... 186 Tablo 79. Mekânların Gerçek Amacına Uygun Kullanılma Oranı... 187 Tablo 80. Bina İçi Tasarımın Yaşlılar, Çocuklar Ve Engelliler İçin Uygunluğu Tablosu.......... 188 Tablo 81. Konutlarda Bulunan Yarı Açık Oturma Alanı Tablosu... 189 Tablo 82. Komşular İle Görüşme Sıklığı Tablosu... 189 Tablo 83. Blokta Oturan Komşular İle Sorun Tablosu... 190 Tablo 84. Konut Tiplerinin Aynı Olmasından Duyulan Memnuniyet... 191 Tablo 85. Önceki Konutları İle Şimdiki Konutların Karşılaştırılması... 192 Tablo 86. Eski Alışkanlıkların Yeni Konutta Yapılıp Yapılmadığı... 192 Tablo 87. Isı Yalıtımı Yeterliliği Tablosu... 193 Tablo 88. Konut İçi Nem Ve Havalandırma Yeterliliği Tablosu... 194

xvii Tablo 89. Konutların Doğal Aydınlatmalarının Yeterliliği... 194 Tablo 90. Elektrik-Su Tesisatı Yeterliliği Tablosu... 195 Tablo 91. Konut Yapı Malzemelerinin Yeterliliği... 196 Tablo 92. Konut İçi Ses Ve Gürültü Düzeyi Yeterliliği Tablosu.... 197 Tablo 93. Konuttaki İşçilik Kalitesinin Yeterliliği... 197 Tablo 94. Konut Güvenliği Durumu Tablosu... 198

xviii GRAFİKLER LİSTESİ Sayfa Grafik 1. Gelir Dağılımı.......... 157 Grafik 2. Cinsiyet Dağılımları......... 158 Grafik 3. Medeni Durum......... 158 Grafik 4. Eğitim Durumu Dağılımı...... 159 Grafik 5. Mülkiyet Durumu....... 160 Grafik 6. Çocuk Oyun Alanları Durumu..... 160 Grafik 7. Yeşil Alan Ve Parkların Oranı... 161 Grafik 8. Yeşil Alanlar, Çocuk Oyun Alanları Ve Spor Alanları... 162 Grafik 9. Çevre Tasarımı, Yaşlılar, Çocuklar, Engelli Uygunluğu... 163 Grafik 10. Otopark Durumu... 163 Grafik 11. Kaldırım Ve Yol Kaplamaları. Çağdaş Yaşam Düzeyi... 164 Grafik 12. Park Etme Sorunu... 165 Grafik 13. Konut Çevre Tasarımlarının Kullanışlı ve Güzel Olması Değerlendirmesi... 166 Grafik 14. Çevre Tasarımı İçin Yapılan Alanlardan Memnuniyet... 166 Grafik 15. Çevre Tasarımı Aydınlatmasından Duyulan Memnuniyet. 167 Grafik 16. Sokak Aydınlatmaları... 168 Grafik 17. Kafe Ve Çay Bahçeleri Oranı... 168 Grafik 18. Komşuluk İlişkileri... 169 Grafik 19 Alışveriş Birimleri... 170 Grafik 20. Mahallelerdeki Kültürel Gereksinim... 170 Grafik 21. Ulaşım Sorunu... 171 Grafik 22. Konut Çevresi Güvenliğinden Memnuniyet...... 172 Grafik 23. Alt Yapı Ve Sosyal Donatı... 173 Grafik 24. Hava Kirliliği... 173 Grafik 25. Görüntü Kirliliği... 174 Grafik 26. Binanın Çok Katlı Olmasından Duyulan Memnuniyet... 175 Grafik 27. Binaların Mimari Beğenisi... 176 Grafik 28. Mahalle Çevresi Ekonomik Yapı... 176 Grafik 29. Prestij Oranları... 177

xix Grafik 30. Konut Alanlarında Yaşanan Sorunlar... 179 Grafik 31. Konut Büyüklüğü (m 2)... 180 Grafik 32. Konut Büyüklüğünün Yeterliliği... 181 Grafik 33. Konutlardaki Oda Sayısı... 182 Grafik 34. Oda Sayısı Yeterliliği... 182 Grafik 35. Banyonun Yeterliliği.... 183 Grafik 36. Balkon Durumu... 184 Grafik 37. Binalarda Bulunan Depolama Alanları... 185 Grafik 38. Konut içi Mekânlar Arası İlişkiden Memnuniyet... 185 Grafik 39. Konutlarda Değiştirilmek İstenen Bölümler... 187 Grafik 40. Mekânların Gerçek Amacına Uygun Kullanılma Oranı... 187 Grafik 41. Bina İçi Tasarımın Yaşlılar, Çocuklar ve Engelli Uyumu... 188 Grafik 42. Konutlarda Bulunan Yarı Açık Oturma Alanı... 189 Grafik 43. Komşular İle Görüşme Sıklığı... 190 Grafik 44. Komşular İle Sorun Yaşama Durumu... 190 Grafik 45. Konut Tiplerinin Aynı Olmasın Memnuniyeti... 191 Grafik 46. Hangi Konutun Daha İyi Olduğunun Karşılaştırılması... 192 Grafik 47. Eski Alışkanlıkları Gerçekleştirilmesi Durumu... 192 Grafik 48. Isı Yalıtımı Yeterliliği... 193 Grafik 49. Konut İçi Nem Ve Havalandırma Yeterliliği... 194 Grafik 50. Konutların Doğal Aydınlatmalarının Yeterliliği.... 195 Grafik 51. Elektrik-Su Tesisatı Yeterliliği...... 195 Grafik 52. Konut Yapı Malzemelerinin Yeterliliği... 196 Grafik 53. Konut İçi Ses Ve Gürültü Düzeyi Yeterliliği... 197 Grafik 54. Konuttaki İşçilik Kalitesinin Yeterliliği... 198 Grafik 55. Konut Güvenliği Durumu... 198

1 GİRİŞ Türkiye'de sağlıksız yapılaşma sonucu ortaya çıkan konut çevreleri yerine, çağdaş ve sağlıklı yaşanabilir alanlar oluşturma amaçları ile devlet ve özel sektör tarafından konut üretilmektedir. Konut üretimi, Toplu Konut İdaresi (TOKİ) özel sektör işbirliği ile 2000'li yıllardan itibaren giderek artan bir hızla gerçekleşmektedir. Hemen her ilde, her alanda TOKİ konutlarına rastlanmaktadır. Konut sektöründeki belirleyiciliği nedeniyle TOKİ önemli bir ilgiyi hak etmektedir. Bu çalışmada, hedef kitlesi içerisinde tüm gelir grupları yer alan TOKİ nin alt ve orta gelir grup konut uygulamaları ele alınmıştır. Tezin amacı, TOKİ nin konut tasarımlarında/uygulamalarında herhangi bir tasarım ilkesi/standardının olup olmadığının irdelenmesi ve TOKİ konutlarındaki kullanıcıların, tasarım ilkeleri temelinde, konut mekânlarından memnuniyetlerinin araştırılmasıdır. TOKİ konutlarını temel alan çok sayıda çalışma, tez ve araştırma vardır. Ancak, iç mimarlık alanında, konut uygulamalarında TOKİ nin -kendine ait- iç ve dış mekân tasarım ve planlama ilkelerini temel alarak karşılaştırmalı bir analizi hedefleyen bir çalışmaya rastlanmamıştır. Yapılan araştırmada mimarlık ana bilim dalında yapılan tezler; 1 1 Bu tezlerden bazıları: G. YETKİN. Toplu Konut Uygulamalarındaki Fiziksel Mekân Özelliklerinin İrdelenmesi " Konya Örneği ". Konya, Selçuk Üni. YLT. 2009.; N.M.KORKMAZ. Diyarbakır Ve Şanlıurfa daki Toplu Konutların Kullanım Sonrası Değerlendirilmesi: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Diyarbakır. YLT. 2006; Ö. ERDOĞAN. Toplu Konut Uygulamalarının Dış Mekân Tasarım İlkeleri Açısından İrdelenmesi: Adana Seyhan Ve Yüreğir İlçeleri Örneği. Adana. Ç.Ü. 2009; İ. TURAN. TOKİ Sosyal Konut Uygulamalarının (2003-10) Sürdürülebilir Mimarlık Çerçevesinde Değerlendirilmesi: Bezirganbahçe Örneği. İstanbul. İTÜ. YLT. 2010

2 "1- Toplu konut planlama ilkeleri anlama ilkeleri kapsamında değerlendirerek bu ilkeler doğrultusunda toplu konut alanlarında bulunan sorunların tespit edilmesi, 2- Toplu konut yerleşimlerinin karşılaştırmalı analiz yöntemiyle benzerlik ya da farklılıkların incelenmesi, 3-Toplu konutların dış mekân açısından incelenmesi, 4-TOKİ sosyal konut uygulamalarının sürdürülebilir mimarlık ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmesi" gibi içeriklere sahiptir. TOKİ nin tasarım ilke ve standartlarının araştırılması, Mamak ve Yenimahalle de seçilen iki ayrı konut alanının hem kendi içlerinde hem de birbirleriyle ve TOKİ tasarım ilkeleri ve kullanıcı memnuniyetleri temelinde karşılaştırılması, tezi içmimarlık ve çevre tasarımı alanında özgün kılmaktadır. Tezde, literatür taraması, mekânsal inceleme, yerinde gözlem ve anket çalışması yapılmıştır. Her iki alanın Toplu Konut İdaresi Başkanlığı'ndan (TOKİ) edinilen konut projeleri incelenmiştir. TOKİ resmi web sayfası ve TOKİ yayınları tezde önemli yer tutan kaynaklardır. TOKİ tarafından ODTÜ MATPUM Proje Grubuna yaptırılan ve 2010 tarihinde yayınlanan "TOKİ Konut Alanlarında Kentsel Çevresel Standartlar İçin Bir Değerler Sistemi Önerisi" başlıklı çalışma tezin araştırma temelini oluşturmuştur. Çalışma, TOKİ nin tarafından yaptırılan 2010 yılında kullanıma açılan Yenimahalle-Pamuklar Mahallesi ve 2012 yılında kullanıma açılan Mamak- Hürel Mahallesi konut alanlarında yapılmıştır. Kentsel dönüşüm uygulamasının başlangıcındaki tavırları ile sonuçtaki koşulların karşılaştırılması bağlamında, özellikle, kentsel dönüşüme sıcak bakılan konut alanları seçilmiştir. Her iki konut alanında hak sahipleri kentsel dönüşüm uygulamasına itiraz etmemiş, hatta destek vermiştir. Bu iki alanın seçilme nedenlerinden bir diğeri, TOKİ tasarım ilkelerinin kullanıcı gereksinimleri

3 doğrultusunda irdelenebilmesi ve iki alanının birbirleri ile karşılaştırılmasının yapılabilmesi için farklı demografik, gelir düzeylerine sahip ve farklı ilçelerde olmalarıdır. Öte yandan, TOKİ nin tasarım ilkeleri temelinde karşılaştırılabilmesi için bir tanesi MATPUM araştırmasının öncesinde, diğeri de sonrasında kullanıma açılan Pamuklar ve Hürel Mahallesi konutları seçilmiştir. Tezde, - TOKİ tarafından yaptırılan konut uygulamalarında, TOKİ nin benimsediği/uyguladığı/hazırladığı/zorunlu kıldığı tasarım ve planlama ilkeleri var mıdır? Varsa bunlar uygulanmakta mıdır? - TOKİ nin konut tasarımlarında/uygulamalarında sosyal, kültürel, mekânsal, çevresel özellikler ve kullanıcı profili/gereksinimleri dikkate alınmakta mıdır? - TOKİ, konut üretim modelleri kullanıcı ihtiyaç ve gereksinimlerine karşılık verebilmekte midir? sorularına yanıt aranmaya çalışılmaktadır. Hürel Mahallesi ve Pamuklar Mahallesi TOKİ konut alanlarının site yönetimleri tarafından konut kullanıcıları ile yüz yüze anket çalışmasına izin verilmemiştir. Anketler, site yönetimlerine soruların bırakılarak ve kendi görevlileri tarafından konut kullanıcılarına dağıtılarak yapılabilmiştir. Hürel Mahallesi konutlarında toplam 88 hane, Pamuklar Mahallesi konutlarında toplam 48 hane olmak üzere toplam 136 haneye anket uygulanmıştır. Anket sonuçlarından elde edilen veriler ve mekân analizleri her alan için ayrı ayrı ve iki alan karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Tezin Birinci Bölümünde, Toplu Konut İdaresi'nin (TOKİ) gelişim süreci ile tarihçesi, görevleri, konut üretim politikası yer almaktadır. İkinci Bölümde, TOKİ nin tasarım ilkeleri/standartları incelenmiştir. Bu bölümde, TOKİ tarafından MATPUM Proje Grubu na yaptırılan "TOKİ Konut

4 Alanlarında Kentsel Çevresel Standartlar İçin Bir Değerler Sistemi Önerisi" kaynağı baz alınmıştır. Çalışmanın son bölümünde, Pamuklar Mahallesi ve Hürel Mahallesi konut alanlarının mekân analizleri yapılmakta ve anket sonuçları aktarılmaktadır. Elde edilen veriler 2. Bölüm deki bilgiler temelinde değerlendirilmektedir.

5 1. TOPLU KONUT İDARESİ (TOKİ) Türkiye'de, tüm dünyada olduğu gibi, 1980 yılından itibaren yeni bir süreç başlamıştır. Küreselleşme olarak isimlendirilen bu süreçte, ulusal ve uluslararası sermayenin dolaşımının hızlandırılmasına yönelik yeni bir yapılanma söz konusudur. Tüm alanlarda yeniden yapılanma politikaları hayata geçirilmiş, yeni yasal çerçeve ve yeni kurumlar ortaya çıkmıştır (Akın, 2007). Kentsel mekanda yapılı çevreden elde edilen kâr büyüktür. Sermayenin kent mekanındaki dolaşımı, kentsel yatırımlarla kâr elde etmesi anlamındadır. Bu nedenle, yeni yasal çerçeve ve yeni kurumlarla kentsel büyüme desteklenmiş, sermayenin yapılı çevreye yönelmesi teşvik edilmiştir. Bu yeni yapılanmanın önemli kurumlarından birisi Toplu Konut İdaresi (TOKİ)'dir. Bir devlet kurumu olarak TOKİ, başlangıcından günümüze kadarki sürecinde, devlet-özel sektör işbirliği içerisinde kâr amaçlı konut üretme aşamasına gelmiştir (Akın, 2007). Bu bölümde, konut üretiminde faaliyeti her geçen gün giderek artan TOKİ'nin gelişim süreci ele alınmaktadır. 1.1 TOKİ' nin Gelişim Süreci Bu başlık altında, Toplu Konut İdaresi'nin (TOKİ) tarihçesi, görevleri ve konut üretim politikası hakkında bilgilere yer verilerek gelişim sürecini detekleyen yasaların çerçevesi belirtilmektedir. 1.1.1. TOKİ nin Tarihçesi TOKİ, gelişen ve hızla artan nüfusa bağlı olarak ortaya çıkan konut sorunu ve kentsel alanlarda dönüşüm/yenileme çözümleri için pek çok uygulama yapmaktadır.

6 1980 yılında 2487 Sayılı Birinci Toplu Konut Yasası çıkartılmıştır. Bu yasada bireyleri toplu konuta yönlendirerek, büyük girişimciliğin artırılması ile toplu konutların üretilmesi hedeflenmiştir. Dar ve orta gelirlilerin ihtiyaçlarına çözüm aranmıştır. Ancak, yasada yer alan "ön biriktirim" koşulu nedeniyle, dar gelirlilerden çok orta ve üst gelirliler yararlanabilmiştir. Yasa'nın 2.maddesi 3.fıkrasına göre toplumsal konut olarak da ifade edilen sosyal konut, "toplumun yaşama koşullarına, sosyal yapısına, örf ve adetlerine uygun, düşük maliyetli ve brüt inşaat alanı 100 m² aşmayan konuttur." şeklinde tanımlanmaktadır. Yasa'da, büyük kentlerdeki yoğunluğu önlemek için, nüfusu 30 bini aşmayan yerleşim yerlerinde yapılacak konutlarda, kredi faizleri ve geri ödeme süreleri ile ilgili düzenlemeler bulunmaktadır (Keleş, 2012). 1980 yılında 2487 Sayılı Toplu Konut Yasası tarafından kurulan, Kamu Konut Fonu, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi için oluşturulmuştur. Türkiye Emlak Kredi Bankası Fonu olan ve kaynağını devletten alan bu fona, gider bütçesinin %5'i kaynak olarak ayrılmaktadır. Bankanın toplu konut tahvilleri satışından elde edilen gelirleri, bağışlar ve satılacak arsalardan elde edilen bedeller, bu Fonda toplanacaktır. 7129 sayılı Bankalar Yasası(1958) ile tüm bankalara konut kredisi verme yetkisi verilmiştir. Yasa ile ilgili uygulamaları denetlemek için Toplu Konut Yüksek Kurulu ve İl Toplu Konut Kurulları kurulmuştur. Yasaya karşıt görüşler, Milli Güvenlik Komisyonlarında görüşülmektedir. Bu Komisyonlara gelen eleştiriler arasında; "Yapsatçılığın, küçük girişimciliğin yerini büyük firma ve holdinglerin alacağı eleştirisi yapılmıştır. Özel kesimde kurulan toplu konut ortaklıkları, Toplu Konut tanımı içinde yer almamıştır. Toplu Konut Yasası'nda, Sosyal Konut olarak tariflenen konut tipinin en fazla 100 m² olarak sınırlanması sonucu büyük m² talep eden kullanıcı tipini yasa dışında bırakmıştır. Toplu konut alanlarında kamulaştırılacak alanların, vergi bildirim değerine göre fiyatlandırılması, arazi sahiplerinin kazançlarını kısıtlamıştır." yer almaktadır (Keleş, 2012).

7 1984 yılında, 1982 Anayasası nın çevre ve konut haklarına dair 56. ve 57. maddeleri uyarınca kurulmuştur. Devlet Planlama Teşkilatı hazırladığı öneri ile 2487 sayılı yasayı 1984 yılında değiştirmiş; yerine, 2985 sayılı yeni Toplu Konut Yasasını getirmiştir. Yeni Yasada, Fonun kuruluşu, kaynakların ve denetlenmesi ile ilgili düzenlemeler yer almıştır. Bu yasada amaç olarak, konut ihtiyacının giderilmesi, konut yapımının düzenlenmesi, ülke koşullarında yapım tekniklerinin geliştirilmesi esas alınmıştır. Toplu Konut Yasası, konut politikasını uygulamada görevli merci olarak kabul edilmiştir. Tasarrufların teşviki ve kamu yatırımları, 2983 sayılı yasa (1984) ile Toplu Konut Fonu'nun yönetimi, Toplu Konut Yönetimine devredilmiştir. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, 180 ve 209 sayılı Yasa Gücü Kararnameleriyle, konut yapmak ve yaptırmak görev ve sorumluluklarını bırakmış; bunun sonucunda Bakanlığın Mesken Genel Müdürlüğü kaldırılmıştır. Toplu konut politikaları alanında oluşan yetki açığı, Başbakan ve Başbakanlık danışmanları tarafından yürütülmüş, DPT ve Toplu Konut Yönetiminin bu alandaki uzmanlıklarından yararlanılmıştır (Keleş, 2012). TOKİ'nin resmi web sayfasında, planlı olarak konut ihtiyacını karşılamak ve konut sektöründe canlandırıcı çalışmalar yapılması amacıyla kurulduğu belirtilmektedir (http://www.toki.gov.tr). Toplu Konut Alanları, valilik tarafından belediyelerle ortaklaşa tespit edilen alanlardır. Bu alanlar, yerleşim yeri nazım imar planı sınırları içinde anakent belediyelerinde 1000 konut, diğer belediyelerde 400 konut olacak şekilde belirlenmektedir. Toplu Konut Alanlarını belirlemede, yerleşim yerinin konut gereksinimine olan ihtiyacı, kentsel gelişmeyi engelleyici etmenleri, verimli tarım alanlarının ve çevre kirliliği sorunu olup olmadığı, alt yapı ve sosyal tesislerinin bulunup bulunmadığı veya belirlenen sürede bu ihtiyacın karşılanması gibi kriterlerin arandığı yönetmelik esaslarına göre uygulanmaktadır. Ayrıca, 2985 sayılı Toplu Konut Yasasada, Toplu konut Fonu kullanım yerleri içinde bireylere, bireysel kredi verilmesi, özel kesim toplu konut firmalarının toplu konut kuruluşu olarak tanınması, konut büyüklüğünde 100 m 2 sınırlamasının 150 m 2' ye çıkartılması yapılan

8 düzenlemelerle yer almıştır. Toplu Konut Yasasında yapılan bir diğer değişiklik, bütçeden konut kesimine verilen ödeneğin kesilerek yerine bütçe dışı kaynaklardan yararlanılmasıdır. Bu kaynaklar arasında; tekel ve benzer firmalardan belirlenen oranda üretim vergisinden alınacak pay, Yurt içinde üretilip ihraç edilen (akaryakıt vb.) gümrüksüz rafineri çıkışı üzerinden hesaplanan pay ve tüketilen elektrik enerjisinin satışı üzerinden hesaplanan pay, talih oyunlarından alınan pay, tekelin ithal ettiği ürünlerden alınan fonlar ve diğer yasa ve kararnamelerde Toplu Konut Fonu için belirlenen ödemeler bulunmaktadır (Keleş, 2012). 1984-88'li yıllarda Toplu Konut İdaresi (TOKİ), Toplu Konut Fonu aracılığıyla, konut alanlarında önemli faaliyetler gerçekleştirmiştir. Bu yıllar arasında, TOKİ, 590 bin kişiye kredi verimiş ve kooperatifler halinde çok sayıda konut inşaatı yapmıştır. Toplu Konut Fonu, 1990 yılında 412 ve 414 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler ile Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı adı altında görev almıştır. Toplu Konut İdaresi'nin 1984-1999 (Aralık Sonu) Döneminde Finansman Sağladığı Konutlar Tablo.1' de gösterilmiştir. Kredilendirme Modeli Konut Sayısı Bitirilen Yapım Halinde Toplam % Kooperatif ve Toplu Konut Yapımcıları 859.408 88.118 947.526 84 Belediye Kredili 9.771 29.083 38.854 3 Bireylere Kredili 93.215-93.215 8 Faizsiz Konut Yardımı 7.373-7.373 1 TOKİ Arsaları Üzerinde 34.572 8.604 43.131 4 Toplam 1.004.296 125.805 1.130.101 100 Tablo 1. Toplu Konut Yönetiminin Finansman Sağladığı Konutlar (Kaynak: Keleş, 2012:488) 1993 ile 2003 yılları arasında, Toplu Konut Fonu nun genel bütçeye alınması ile dar ve orta gelirli kesime nitelikli konut ihtiyacı tam olarak karşılanamamıştır (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6).

9 Artan konut kredileri ve yeni kaynakların olmaması nedeni ile 1994 Bütçe Yasası ile Fon, bütçe kapsamına alınmıştır. Aynı yıl Fon'dan yapılan harcamaların %43'ü kredi, %16'sı arsa ve konut yatırımlarıdır. Arsa Ofisi'nin görevleri 2004 yılı 5273 sayılı Yasa ile Toplu Konut İdaresi'ne devredilmiştir. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmü Kararnamesi' nde değişiklik yapılması ile 4966 sayılı Yasa ile Toplu Konut Yönetimi' ne aşağıda belirtilen görevler verilmiştir (Keleş, 2012). Konut sahipleriyle ortaklıklar kurmak veya var olan ortaklıklara katılmak, Bireysel ve toplu konut kredisi vermek, gecekondu alanlarının dönüşümüne, tarihi dokunun korunup yenilemesine yönelik çalışmalara kredi sağlamak ve gerekli görülen kredilerle ilgili faiz sübvansiyonu (desteği) sağlamak, Yurtiçi ve yurtdışında konut, altyapı ve sosyal donatı projeleri uygulamak ve yaptırmak,kaynak sağlama amaçlı projeler geliştirmek ve uygulamalar yapmak, Doğal yıkım alanlarında, gerekli görülen yerlere altyapı, konut ve sosyal donatı yapmak ve desteklemek. Toplu Konut İdaresi'nin, yönetmelikle yayınladığı karar ile konut sorunu ile ilgili olarak geliştirdiği çözümlerden birisi, konut ve arsa sertifikası yöntemidir. Bu yöntem ile amaçlanan, konut sahibi olmak isteyenlerin birikim yapmaya teşvik edilmesi ve birikimlerinin konut alımında yaşanan artışlardan etkilenmemesi için korunmasının sağlanmasıdır. Konut Sertifikası, konutun 1m 2 alanına eşdeğer bir taşınır değer olarak ifade edilir (Keleş, 2012). 2001 yılı, 4684 Sayılı Kanun ile Toplu Konut Fonu nun yürürlükten kaldırılması ile İdare kaynakları bütçeye bağımlı hale gelmiş, bu gelişmelerin sonucunda konut ile ilgili kaynak desteğini, gayrimenkul satış, kira gelirleri, kredi geri dönüşleri, faiz gelirleri ve bütçe ödeneklerinden sağlanmıştır.

10 1984-2003 yılları arasında kooperatif kredileri ile toplam 43.145 adet konut üretilmiştir (http://www.toki.gov.tr). 2004 yılında çıkarılan 5273 sayılı Kanunla Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü nün görev ve yükümlülükleri TOKİ ye devredilmiş ve. TOKİ kamu kaynaklarını kullanan, her alanda yatırım yapan bir şirket haline gelmiştir (http://politeknik.org.tr/site/indir/imo-toki%20raporu.pdf). TOKİ 2003 2009 yılları arasında 81 il, 517 ilçede toplam 353.144 konut üretilmiş ve konutların 167.127 si dar ve orta gelir grubu, 83.289'sı alt gelir ve yoksullara, 37.806'sı konut gecekondu dönüşüm projeleri, 3.472'si tarımköy uygulamaları kapsamında yer almıştır. Ayrıca, 8.506'sı ise afet konutu, 52.944 ü kaynak geliştirme amacıyla gerçekleştirilmiştir (http://politeknik.org.tr/site/indir/imotoki%20raporu.pdf). Toplu konut yasaları ile toplu konut üretimi ve konut sorununun çözümlenmesi amaçlanmıştır. Bu gelişmeler sonucunda kredi olanaklarının artması ile yapı kooperatifleri, konut üretiminde hız kazanmış ve yapı kooperatifleri, konut üretiminde 1980 li yıllarda yüzde 30 u geçtiği belirtilmiştir. Toplu Konut Fonu kaynaklarından sağlanan kredilerin 1988 yılında bütçeye aktarılmasının etkisiyle yapı kooperatifleri üretiminde gerilemeler yaşanmıştır. Yapı kooperatif sayısı, 1979 yılında 14.872, 1998 yılında 38.450 ve 2009 yılında 23.592' ye gerilemiştir. Yapı kooperatifleri, konut üretiminde orta gelir kesimin ihtiyacına yönelik konutlar üretmiş, dar gelirli kesimin konut ihtiyacında etkisi olmamıştır (Çoban, 2012). 2013 yılı TOKİ Konut Üretim Raporu' na göre, "TC. 58. (2003), 59.(2007), 60. (2011), 61. (2011) Hükümetlerin Planlı Kentleşme ve Konut Üretimi Seferberliği kapsamında, toplam 614.859 konutun, 512.605 inin (%85,40) sosyal konut niteliğinde üretildiği ifade edilmektedir (http://www.toki.gov.tr).

11 1.1.2 TOKİ nin Görevleri TOKİ' nin kuruluşundan itibaren geçen süreçte yaşanan gelişmelere bağlı olarak konut ve kentleşme ile ilgili çözümleme yöntemlerinde değişiklikler yapılmıştır (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6). İdarece yapılan değişiklikler ve çalışmalar aşağıda belirtilmektedir. 1982 yılı, T.C. Anayasası nın 56. ve 57. maddelerinde, her Türk vatandaşının sağlıklı ve çağdaş konut hakkı bulunduğu ve Devlet in bu ihtiyacı karşılayacak tedbirleri almak ve toplu konut projelerini desteklemekle yükümlü olduğu ifade edilmektedir (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belge Goster.aspx?F6). 1984 tarihli 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu'nda, TOKİ' nin görevleri arasında aşağıdaki maddeler yer almaktadır (TOKİ, 2006). 1) Devlet garantili ve garantisiz iç ve dış tahviller ile her türlü menkul kıymetler çıkarmak; 2) Yurt içi ve yurt dışından, Toplu Konut İdaresi'nce kullanma alanlarında yararlanmak üzere kredi almaya karar vermek; 3) Konutların finansmanı için bankaların iştirakini sağlayacak tedbirleri almak, bu amaçla gerektiğinde bankalara kredi vermek, bu hükmün uygulanmasına ilişkin usulleri tespit etmek; 4) Konut inşaatı ile ilgili alanları ve çalışanları desteklemek; 5) Kalkınmada öncelikli yerleri ve buralarda bulunan konut inşaatıyla ilgili şirketlere iştirak etmek; 6) Araştırma, proje ve taahhüt işlemlerinin sözleşmeyle yaptırılmasını temin etmek; 7) Kanunlarla ve diğer mevzuatla verilen görevleri yapmak. 1990 tarihli, 412 ve 414 sayılı Kanun Hükmü' nde Kararnameler ile Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı ikiye ayrılarak, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Toplu Konut İdaresi şeklinde yapılandırılmıştır. 1992 yılında, TOKİ, deprem sonucu ağır hasar gören Erzincan daki binaların ve altyapının yeniden yapılandırılması konusunda görevlendirilmiştir (TOKİ, 2006).

12 1996 yılında, İstanbul, TOKİ organizasyonunda, Birleşmiş Milletler İkinci İnsan Yerleşimleri Konferansı HABITAT II ye ev sahipliği yapmıştır. Dünyanın ihtiyaç duyduğu barınak, altyapı ve sosyal tesislerin oluşturulması konusunda karşılaşılan sorunlar ve çözüm yolları, konferans kapsamında ele alınmıştır (TOKİ, 2006). 2001 yılında, Toplu Konut Fonu yürürlükten kaldırılmıştır. Toplu Konut Fonu'nun, Emlak Bankası tarafından yürütülen bankacılık işlemleri, Ziraat Bankası ve Halkbank a aktarılmıştır. Ayrıca Emlak Bankası nın mal varlıkları ve bankacılık faaliyetleri dışında kalan emlakları TOKİ ye devredilmiştir (TOKİ, 2006). TOKİ'nin, 1984 tarihli, 2985 sayılı kanununda yapılan değişiklik ve 2003 yılı 4966 sayılı kanunla eklenen görevleri aşağıda belirtilmiştir (http://www.toki.gov.tr): Konut sektörüyle ilgili şirketler kurmak veya kurulmuş şirketlere iştirak etmek, Ferdi ve toplu konut kredisi vermek, köy mimarisinin geliştirilmesine,gecekondu alanlarının dönüşümüne, tarihi doku ve yöresel mimarinin korunup yenilenmesine yönelik projeleri kredilendirmek ve gerektiğinde tüm bu kredilerde faiz sübvansiyonu yapmak, Yurt içi ve yurt dışında doğrudan veya iştirakleri aracılığıyla proje geliştirmek, konut, altyapı ve sosyal donatı uygulamaları yapmak veya yaptırmak, İdareye kaynak sağlanması ve kar amaçlı projelerle uygulamalar yapmak veya yaptırmak; Doğal afet meydana gelen bölgelerde gerek görüldüğü takdirde konut ve sosyal donatıları, altyapıları ile birlikte inşa etmek, teşvik etmek ve desteklemektir şeklinde ifade edilmiştir (http://www.toki.gov.tr). 2004 yılında, TOKİ, kuruluş kanununa uygun olarak Başbakanlık a bağlanmıştır. Meclis tarafından onaylanan 5104 sayılı Kanun ile TOKİ ve Ankara Büyükşehir Belediyesi kentsel alanların dönüşümünü sağlamak için toplu konut, altyapı ve sosyal donatılarını planlamak, geliştirmek ve gerçekleştirmek üzere yetkilendirilmiştir. Bu kapsamda, uygulamalara müşavirlik etmek için, şirket hisselerinin %49,9 u TOKİ ye ait olan Toplu

13 Konut-Büyükşehir Belediyesi İnşaat, Emlak ve Proje A.Ş. (TOBAŞ) kurulmuştur. TOKİ, portföyünü çeşitlendirmek ve daha fazla gelir sağlayabilmek amacıyla Vakıf Emlak Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş. nin %14 hissesinin denetimini almıştır (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belge Goster.aspx?F6). 2004 tarihli ve 5162 sayılı Toplu Konut Kanunu nda yapılan değişiklikler (TOKİ,2006): TOKİ, uygulama yapacağı alanlarda, çevre ve imar bütünlüğünü bozmayacak şekilde her tür ve ölçekteki imar planlarını yapmaya,yaptırmaya ve tadil etmeye yetkilendirilmiştir. TOKİ'ye konut sektörüyle ilgili şirketler kurmak veya kurulmuş şirketlere ve finans kurumlarına katılma yetkisi verilmiştir. TOKİ, kanundaki görevleri çerçevesinde gerçek ve tüzel kişilere ait arazi ve arsaları ve bunların içerisinde veya üzerinde bulunan her türlü eklenti ve yapıları kamulaştırmaya yetkilendirilmiştir. TOKİ, Gecekondu Dönüşüm Projeleri geliştirme, inşaat uygulamaları ve finansman düzenlemeleri yapma konularında yetkilendirilmiştir. Ayrıca bu çerçevede geliştirilen gecekondu dönüşüm projelerinde konut bedellerinin uygulama yapılan illerdeki mevcut ekonomik durum, doğal afetler, konut rayiç bedelleri ve gecekondu bölgelerindeki kişilerin gelir durumu göz önünde bulundurularak, yapım maliyetlerinin altında tespit edilebileceği belirtilmiştir. 2004 tarihli 5273 sayılı Kanun ile Arsa Ofisi nin görev ve sorumlulukları TOKİ ye devredilmiştir. 64,5 milyon metrekarelik emlağın TOKİ nin portföyüne aktarılmasını da kapsayan bu devir, bürokratik süreçleri azaltarak, İdare nin arazileri daha verimli şekilde kullanabilmesinin önünü açmıştır. Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü nün kapatılarak TOKİ'ye devredilen görevleri aşağıda belirtilmektedir (TOKİ,2006). Arsa ve konut üretim süreci tek elden yürütülerek bürokrasi azaltılacak, Arsa üretim alanı olarak belirlenen yerlerdeki araziler konut amaçlı olarak daha düşük maliyetlerle ihtiyaç sahiplerine suratla kazandırılacak, çağdaş yerleşimler için yeni alanlar oluşturulacak, Atıl durumdaki kamu arazileri değerlendirilerek ülke ekonomisine kazandırılacak, Ülke genelinde konut, sanayi, eğitim, sağlık, turizm ve kamu sektörlerinde arsa üretim çalışmaları hızlanacak,

14 Acil Eylem Planı nda yer alan gecekondulaşmanın önlenmesi ile konut üretimi konularındaki hedeflere daha süratli bir şekilde ulaşılacak, aynı zamanda inşaat sektörüne de canlanma getirilecek ve istihdama katkı sağlanacaktır. 2005 tarihinde, tarihi ve kültürel alanların yenilenmesi ve korunması için gerekli kaynağı sağlayan, 5366 Sayılı Kanun onaylanmıştır. 2006 yılında, Emlak GYO A.Ş., Meclis kararı ile Emlak Konut GYO A.Ş. adını almıştır. Şirket hisselerinin %39 u TOKİ ye aittir. TOKİ, İstanbul da düzenlediği Konut Kurultayı ile vatandaşlara çağdaş konut çözümleri sağlamak üzere yürüttüğü uygulamaları, ulusal ve uluslararası katılımcıların dikkatine sunmuştur. Ayrıca, beş yıllık bir dönemi kapsayan hedefte 35 bin konut üzerine çıkılmış ve 2007 yılı sonunda inşa edilen toplam konut sayısı 285 bine ulaşmıştır. 2010 yılında, TOKİ tarafından Planlı Kentleşme ve Konut Seferberliği kapsamında, ülke çapında 500.000 konutun hedeflenmiştir (http://www. toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster. aspx?f6). 2012 yılında, 6306 Sayılı, kamuyounda kentsel dönüşüm kanunu olarak bilinen 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesine ilişkin kanun çıkarılmıştır. Bu kanunun, taşınmaz devri ve tescil maddesinde, "tescil dışı alanlar, tapuda Hazine adına tescil edildikten sonra Bakanlığa tahsis edilerek tasarrufuna bırakılır veya Bakanlığın talebi üzerine TOKİ ye ve İdareye bedelsiz olarak devredilebilir" denmektedir (http://www.csb.gov. tr/gm/altyapi/index.php?). Ayrıca, riskli alanların belirlenmesi, yeni yerleşim alanlarının belirlenmesi ve kentsel dönüşüm projelerinin yürütme aşamalarında TOKİ görevlendirilmiştir (http://www.kentseldonusumvehukuk. com/ sık-sorulan-sorular /). 1.1.3 TOKİ nin Konut Üretim Politikası Hükümet planlarının (58. ve 59. Hükümet) konut sorunu çözümüne ilişkin Acil Eylem planında, "Dar gelirli vatandaşlarımızın, kira öder gibi taksitlerle ve kısa sürede ev sahibi olması sağlanacaktır. Bu düzenleme ile kısa vadede, Türkiye' nin en acil sorunu olan işsizliğin azaltılmasına katkı

15 sağlanacaktır." şeklinde yapılan düzenleme ile ihtiyaç sahipleri teşvik edilmektedir (Uludağ, 2011). Devlet Planlama Teşkilatının (DPT), beş yıllık kalkınma planlarında ve konut politikalarında, TOKİ ile ilgili yapılan çalışmalar aşağıdaki gibidir: 5. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989): 1984 yılında konut üretiminde Toplu Konut Fonu uygulamaları başlatılmıştır. Toplu Konut Fonu ile özel tasarruf ve kredilerin önü açılarak, özel sektörün konut üretimindeki etkisinin artması beklenmiştir. Aynı dönem, alt ve orta gelirli ailelerin birikimlerinin, Toplu Konut Kredileri ile değerlendirilmesi sonucunda kaynakların, konut yatırımında kullanılmasına teşvik edilmiştir. Bu planlama döneminde, konut sektörü ile ilgili ihtiyaç ve yatırım tahminleri yapılmıştır. Yatırım tahminleri, Toplu Konut Fonu ndan konut üstyapısı payı, özel konut inşaatının %40,5 ine, toplam konut inşaatının %38,1 i olarak belirlenmiştir (Şekil 1-2), (TOKİ,2006) Şekil 1. 5. Kalkınma Planı Döneminde Toplu Konut Fonu' nun Özel Konut İnşaatı İçindeki Payı Kaynak:(TOKİ,2006) Beş Yıllık Şekil 2. 5. Beş Yıllık Kalkınma Planı Döneminde Toplu Konut Fonu' nun Toplam Konut İnşaatı İçindeki Payı Kaynak:(TOKİ,2006)

16 6. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994): Bu planlama döneminde, kamu sübvansiyonları, altyapısı hazır arsalar ve alt gelir grubuna öncelik tanıyarak sosyal konut üretimi desteklenmiştir (TOKİ,2006). 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1995-1999): Bu dönemde, Toplu Konut Fonu, Genel Bütçe kapsamında yeni bir uygulama olarak değerlendirilmiştir. TOKİ'nin 1994 yılına kadar kredilendirdiği konut sayısı 911.915' dir. Planlama döneminin başladığı süreçte konutların 787.009 adedi (%86,3) tamamlanmıştır (Şekil 3) (TOKİ,2006). Şekil 3. 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı Döneminde 1984-1994 Yılları Arası Toplu Konut Fonu ile Kredilendirilen Konutların İnşaat Durumu (Kaynak:(TOKİ,2006) 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2000-2004): 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı nda, daha önceki planlama döneminde olduğu gibi TOKİ kaynaklarına, konut finansmanına ve altyapılı arsa üretimine desteğinin devam ettiği görülmektedir. Bu dönemdeki bir diğer gelişme ise, şehirleşme ve konuttan sorumlu bir bakanlık kurulması ihtiyacıdır. TOKİ tarafından bu dönemde kredilendirilen 185.379 (%14) konut tamamlanmıştır (Şekil 4) (TOKİ,2006). Şekil 4. 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı Döneminde 1994-1999 Yılları Arası Toplu Konut Fonu ile Kredilendirilen Konutların Toplam Konut İnşaatı İçindeki Payı Kaynak:(TOKİ,2006)

17 2005 Yılı Programı ve 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı: Bu dönemde, kentsel doku ile ilgili yenileme çalışmaları, fiziksel planlama hazırlama ve uygulama yöntemleri, denetim teknikleri gibi konular irdelenmiş, karşılaşılan sorunların çözümü için gerekli çalışmalar bir bütünlük içinde değerlendirilmiştir. TOKİ ile ilgili hedefler aşağıdaki gibidir (TOKİ,2006): Gerekli konutun sağlanması için kamunun kısıtlı kaynaklarından altyapısı hazır olan arsaların değerlendirilmesi, Çarpık kentleşmenin önlenmesi, yapı güvenliğinin kontrolü ve afet risklerinin azaltılması için yapı ve çevre standartları uygulanması ve denetiminin yapılması, Alt ve Orta gelir grubuna yönelik konut finansman modelleri geliştirilmesi. Arsalar Açısından Özel Hedefler: Mevcut yerleşimler yerine yeni alanların iskâna açılması, Kamunun kısıtlı kaynaklarının altyapılı arsa üretimine yönlendirilmesi, Yerel yönetimlerin kamu malı topraklarından yararlanarak ucuz kentsel arsa üretimine ağırlık vermeleri ve dar gelirli nüfusa yönelik 200-250 m 2 'lik planlama düzeni olan, denetimli, tapu güvenceli, konut alanları üretmeleri, Merkezi yönetimlerin belediyelere teknik, idari ve mali destek vermesi, Kentsel arsa üretiminde kent planlarına uygun arsa sunumu yapılması, Çevreye ve çevre değerlerine dikkat gösterilmesi, TOKİ, kaynaklarını, kredi verme, arsa üretimi ve altyapısı hazır arsa taleplerine göre yönlendirmektedir. Altyapı Açısından Özel Hedefler: İmar dışı alanların bedelsiz olarak yapılan altyapının önlenmesi, Belediyelerin, altyapı harcamalarının geri dönüşümünün yapılması, Altyapının bütüncül olarak geliştirilmesi, Kamu kaynaklarının altyapısı hazır arsalara yönlendirilmesi. Planlama Açısından Özel Hedefler: Kentleşme hızı ve arsa talebi ilişkisinin sağlanması, Afet riskine göre imar planları yapılması, imar, yapı kuralları ve sisteminin gözden geçirilmesi, İnsan sağlığı, çevre dengesi, tarihi ve estetik unsurların korunması, Konut ve kentsel bilgi sistemleri kurulması, konut ve kentleşmeye ilişkin coğrafi bilgi sistemi veritabanı oluşturulması. Konut Kalitesini Arttırmaya Yönelik Özel Hedefler: Üretimde kalitesinin artması, Yapı denetimi sisteminin kurulması, Yapı malzeme standartlarının kontrol edilmesi, Kentlerin karakteristik özelliklerinin korunması, Arsa piyasasının denetlenmesi ve yönlendirilmesi ile ilgili olarak vergi sisteminden faydalanmak, Etkin denetim ve yönetim araçları ile uyumlu mekanizmaların kurulması, Üretimde çevre kalitesinin yükseltilmesi, Çevre sorunu çözümlerinde, AB ve uluslar arası standartlara uyumluluğun sağlanması. Finansman Açısından Özel Hedefler: Konut sahipliği ve konut üretim talebinin artırılması, Konut üretimini sağlayan sermaye piyasası kaynaklarının geliştirilmesi, Alternatif kaynak modellerinin geliştirilmesi, Konut kaynakları modellerinin geliştirilmesi. Mevzuatla ilgili Özel Hedefler:

18 İmar affı politikaları ve uygulama araçlarının sonlandırılması, Yapı ve çevre koşullarının geliştirilmesi, Kentleşme ve konut ile ilgili bakanlık kurulması. Kuruluşundan bugüne TOKİ' nin yürüttüğü konut politikaları, 1985 yılı ve sonrası kurulan hükümetlerin bakış açılarına göre değişiklikler göstermektedir. Değişiklikler hükümet sıralamasına göre aşağıdaki gibidir: 45. T.C. Hükümeti (1983-1987): Bu dönemde konut sorununa öncelik verilerek, konut, iskân vb. konularda yapılan fonlarla ilgili çalışmalar üzerinde durulmuştur. Konut Fonu ve İskân Fonu ile bu dönemde çıkmış ve konut ihtiyacının kamu kaynaklarından yararlanılarak finanse edilmesi hedeflenmiştir. Toplu Konut Fonu uygulamasından sonra Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı kurulmuştur. Bu İdare ile kamu arazileri üzerinde konut ihtiyacı olan kesimin kendi konutlarını yapması ve maddi olanağı az olanlara yardım edilmesi amaçlanmıştır. Bu dönemde, konut alımına vergi kolaylığı, konut yapımının hızlandırılması, çarpık yapılaşmanın durdurulması ve yerel yönetimlerin imar planları üzerindeki yetkileri artırılmıştır (TOKİ,2006) 46. T.C. Hükümeti (1987-1989): 46. Hükümet Döneminde, konut önceliğine önem verilmiştir. 1987 yılına kadar TOKİ' nin, Toplu Konut Fonu ile ürettiği konut sayısı yaklaşık 600 bin civarındadır. Devlet bu dönemde alt ve orta gelirli sınıfa konut edinme yardımı sağlamıştır (TOKİ,2006). 47.T.C. Hükümeti(1989-1991) : 45. ve 46. T.C. Hükümeti döneminde konutla ilgili yapılan çalışmalar devam etmiştir. Toplu Konut İdaresi ve Kamu Ortaklığı İdaresi farklı iki idare olmasından dolayı, 412 sayılı K.H.K. ile iki idareden bağımsız olarak Toplu Konut İdaresi Başkanlığı 1990 yılında kurulmuştur (TOKİ,2006). 48.T.C. Hükümeti (1991): Bu dönemde TOKİ' nin yaptığı uygulamalar genel politikalara bağlı olarak devam etmiş ve TOKİ tarafından yapılan konut

19 sayısı 820 bine ulaşmıştır. Bu dönemde Arsa Ofisi, arsa üretiminde ve toplu konut alanlarının imar planı ile görevlendirilmiştir (TOKİ,2006). 49.T.C. Hükümeti(1991-1993): Bu dönemde, alt gelir kesimi konut edinmesi önem kazanmış ve bu amaçla vergi ve konut sahibi olma koşullarında kolaylıklar yapılmıştır. Toplu konut planlamasında, sosyal tesisler ve kamu hizmetleri ile bir bütün olarak tasarlanması öngörülmüştür (TOKİ,2006). 50.,51. ve 52 T.C. Hükümetleri (1993-1995, 1995, 1995-1996): 50.T.C. Hükümeti' nde konuta yönelik çalışmalar devam etmiştir. TOKİ' den ayrılan Toplu Konut Fonu, Genel Bütçe ye bağlanmıştır. TOKİ kaynaklarının kısıtlanması sonucu, konut yapımı ve kredilendirilmesi ile ilgili olarak önemli ölçüde etkisini kaybetmiştir. Bu dönemde kentleşmenin, belediye sınırlarında bulunan arsa, altyapı ve konut planlanmaları üzerinde durulmuştur. 51. ve 52. T.C. Hükümet Dönemlerinde konut üretimi, ekonomik kısıtlamalardan dolayı geri planda düşünülmüştür (TOKİ,2006). 53.T.C. Hükümeti (1996): Bu Hükümet döneminde, toplu konut ve altyapılı arsa yapımı konuları ele alınmıştır. Bu dönemde ayrıca gecekondulaşmanın önlenmesi için oluşan rantın kamuya aktarılması hedeflenmiştir (TOKİ,2006). 54. T.C. Hükümeti (1996-1997): Bu dönemde altyapılı arsa üretimine ve konut finansmanına yönelik çalışmaları devam etmiştir. Ayrıca, bu dönemde ilk defa, Gecekondu Dönüşüm ve Kentsel Yenileme çalışmaları gündeme gelmiştir (TOKİ,2006). 55. T.C. Hükümeti (1997-1999): Bu dönemde önceki dönemde olduğu gibi yeni finansman modelleri ile Toplu Konut Fonu' nun desteklenmesi hedeflenerek, sosyal konut projeleri ve Gecekondu Dönüşüm Projeleri nin desteklenmesi ele alınmıştır (TOKİ,2006).

20 56. ve 57. T.C. Hükümeti (1999, 1999-2002): Bu dönemlerde, ihtiyaç sahiplerine konut üretimi ve altyapısı tamamlanmış arsa üretiminin hızlandırılması ve şehit, gazi ailelerine Toplu Konut Fonu ndan konut kredisi sağlanması ele alınmıştır. Bu dönemde yaşanan diğer bir gelişme ise konut üretimi ve kredilendirmelerin çok fazla olmamasıdır. Toplu Konut Fonu 2001 yılında kaldırılmıştır (TOKİ,2006). 58. T.C. Hükümeti ( 2002-2003) :58.T.C. Hükümetinde, kamu alanında yapılan yatırımlarda artış söz konusudur. Bu dönem programında Acil Eylem Planı nda konut ve kentleşmeye önem verilerek, düzenli ve sağlıklı kentleşme planları üzerinde durulmuştur (TOKİ,2006). 59. T.C. Hükümeti (2003-..): Yeni hükümet politikalarında öncelik, konut kredisinden yararlanamayan memur, işçi, emekli, dul, yetim, alt ve orta gelir grubuna verilmiştir. Kentsel planlamada, bölgesel dağılımları azaltarak dengeli bir konut dağılımı yapmak, kentlerdeki konut kiralarını düzenlemek, mevcut konutlarda iyileştirme çalışmaları yapmak, ulaşım, rekreasyon, altyapı hizmetlerinin düzenlenmesi, konut finansman modellerinin geliştirilmesi, yerel yönetimlerin etkisinin artması için yasal ve finansal düzenlemeler yapılması yeni dönemin hedefleri arasında yer almıştır (TOKİ,2006). 1.2 TOKİ Konut Üretim Modelleri TOKİ, Türkiye'de konut ve kentleşme sorunları karşısında düşük maliyetli çözümler üretmek adına, ihtiyaç sahiplerinin ekonomik durumlarına göre, farklı konut modelleri uygulamaktadır. TOKİ Konut Üretim Raporu Faaliyet Özeti' nde' TOKİ' nin Konut ile ilgili yaptığı uygulama dağılımı Tablo 2' de belirtilmiştir.

21 Tablo 2. 2013 Yılı Konut Uygulama Dağılım Tablosu (Kaynak: https://www.toki.gov.tr/) TOKİ konut modelleri sıralaması, TOKİ tarafından yayınlanan, "Geleceğin Türkiye'sini İnşa Ediyoruz, TOKİ Kurum Profili 2010-2011" adlı kaynaktan alınmıştır. 1.2.1. Alt Gelir Grubu ve Yoksul Grubu 2003 yılından itibaren 58.T.C. Hükümetinin, Acil Eylem Planı ile konut ve kentsel dönüşüm çalışmaları hız kazanmıştır. 2012 tarihli, 6306 sayılı, Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesine ilişkin Kanunda belirtilen maddeler ile TOKİ'nin, Başbakanlık' a bağlı olarak yaptığı uygulamalarda kararlar daha rahat ve hızlı alınmıştır. Modern kentleşme anlayışı ile yoksul ve dar gelirlilere sosyal devlet anlayışının güvendirilmesi amaç edinilmektedir (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6).

22 Toplu konut maliyetleri arsa, konut, teknik altyapı ve sosyal donatıları kapsamaktadır. TOKİ konut projelerinde verilen krediler, kullanıcıların ödeyebilirlik durumlarına bağlı olarak yaklaşık 10 yıl olarak belirlenmektedir. Konut bedellerinin %10-%40' lık bölümü peşinat olarak hak sahiplerinden alınarak, geri kalan kısmı aylık ödemeler ve altı ayda bir tek endeksli/değişken faizli ödeme planı şeklindedir. Ödeme planında kullanılan endeks ise hedef kitlenin, T.C. Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen altı aylık memur maaş artış oranı ve Türkiye İstatistik Kurumu nca belirlenen altı aylık Tüketici Fiyat Artış Oranı (TÜFE) endeksidir. Aylık taksitler altı ayda bir yapılandırılmaktadır. TOKİ projelerinin, ihale aşaması, inşaatın başlamasından bitişine kadar teslimi, 14 ile 24 aylık bir süreci kapsamaktadır (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6). Yoksul grubu için 45-55 metrekarelik konutlar peşinatsız ve 20 yıl vadeli taksitlendirilerek satışa sunulmaktadır. Alt gelir grubu için üretilen 65 87 m² lik konutlar, peşinatlı ve 15 yıl vadeli taksitlendirilerek satışa sunulmaktadır (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6). Konut hak sahipliği ile ilgili eksiksiz ve doğru başvuruda bulunan adaylar, İdarenin belirlediği yöntem ile seçilmektedir. Yöntem genellikle noter gözetimindeki kuralar ile yapılmaktadır. Kura sitemi kullanılması projede yapılan konut sayısından fazla konut talebi olmasından kaynaklanmaktadır (Şekil 5), (Resim 1-2-3-4-5-6), (http://www.toki.gov.tr/tr/ Genel/BelgeGoster. aspx?f6). Alt Gelir ve Yoksul Grubu başvuru şartları TOKİ'nin resmi web sayfasından alındığı şekli ile aşağıdaki gibidir (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belge Goster.aspx?F6): "Alt gelir grubu projelerine başvuru yapabilmek için, başvuru sahibinin; 1. T.C. vatandaşı olması, 2. Projenin bulunduğu il /ilçe sınırları içerisinde 1 yıldan az olmamak koşulu ile ikamet ediyor olması veya projenin bulunduğu il veya ilçe nüfusuna kayıtlı olması, Şehit Aileleri, Maluller ile

23 Dul ve Yetimleri kategorisinde başvuracakların en az 3 (üç ) yıldır ikamet ediyor olması veya il/ilçe nüfusuna kayıtlı olması gerekmektedir. 3. Toplu Konut İdaresinden konut satın almamış olması ve Toplu Konut İdaresinden konut kredisi kullanmamış olması, (Şehit Aileleri, Maluller ile Dul ve Yetimleri kategorisi hariç) 4. Kendisine eşine ve/veya velayeti altındaki çocuklara ait tapuda kayıtlı bağımsız herhangi bir gayrimenkulün olmaması, (Şehit Aileleri, Maluller ile Dul ve Yetimleri kategorisi hariç) (Başvuru sahibinin hisseli olarak sahip olduğu gayrimenkuller hariç) 5. Başvuru tarihi itibariyle 25 yaşını doldurmuş olması gerekmekte olup, ancak, Eşi vefat etmiş olan çocuklu dul bayanlarda yaş şartı aranmamaktadır. 6. Aylık hane halkı gelirinin, en fazla net 2.600 TL. olması, (Başvuru sahibinin, eşinin ve velayeti altındaki çocuklarının gıda, yol, vs. her türlü aldıkları yardımlar dahil olmak üzere toplam hane halkı aylık net gelirinin en fazla 2.600 TL. olması gerekmektedir.) (İstanbul ilinde gelir şartı 3.100 TL olarak uygulanacaktır.) 7. Ayrıca, yukarıdaki başvuru şartlarına sahip olan; Kategori olan Şehit Aileleri, Maluller ile Dul ve Yetimlerinin, Kategori olan İstiklal Savaşı Gazisi, Kore Gazisi, Kıbrıs ve Vatani Hizmet Gazilerinin, Kategori olan En az %40 Engelli Vatandaşlarımızın Kategori olan Diğer alıcı adaylarının Başvuruları ayrı olarak 4 kategoride kabul edilecektir. 8. Bir hane halkı adına, yani kişinin kendisi, eşi ve velayeti altındaki çocukları adına yalnızca bir adet başvuru yapılabilecektir." Yoksul grubu projelerine başvuru yapabilmek için, başvuru sahibinin; 1. T.C. vatandaşı olması, 2. Projenin bulunduğu il /ilçe sınırları içerisinde 1 yıldan az olmamak koşulu ile ikamet ediyor olması veya projenin bulunduğu il veya ilçe nüfusuna kayıtlı olması, 3. Toplu Konut İdaresinden konut satın almamış olması ve Toplu Konut İdaresinden konut kredisi kullanmamış olması, 4. Kendisine eşine ve/veya velayeti altındaki çocuklara ait tapuda kayıtlı herhangi bir gayrimenkulün bulunmaması, 5. Başvuru tarihi itibariyle 25 yaşını doldurmuş olması gerekmekte olup, ancak, Eşi vefat etmiş olan çocuklu dul bayanlarda yaş şartı aranmamaktadır. 6.Sosyal Güvenlik Kurumuna tabi olmaması, 7.Sosyal Güvenlik Kurumu na hiç sağlık primi ödemeyenler veya en fazla brüt asgari ücretin 1/3ünün %12si kadar sağlık primi ödeyenler, (Eski Yeşil Kart sahipleri), 2022 Sayılı Kanun kapsamında maaş alanlar ve 3294 Sayılı Kanun kapsamında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu ndan yararlananlar katılabilecektir. 8. Ayrıca, yukarıdaki başvuru şartlarına sahip olan; 1. Kategori olan En az %40 Engelli Vatandaşlarımızın 2. Kategori olan Diğer alıcı adaylarının Başvuruları ayrı olarak 2 kategoride kabul edilecektir. 9. Bir hane halkı adına, yani kişinin kendisi, eşi ve velayeti altındaki çocukları adına yalnızca bir adet başvuru yapılabilecektir."

Şekil 5. Alt ve Orta Gelir Grubu Konut Edinme Süreci *Alt Gelir grubu için zorunlu değildir. Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6 24

25 Resim 1-2. Konut Uygulamaları Eryaman-Ankara Konut Uygulamaları Odunpazarı- Eskişehir Resim 3-4. Konut Uygulamaları Burhaniye-Balıkesir Konut Uygulamaları Merkez- Nevşehir Resim 5-6. Konut Uygulamaları Birecik-Şanlıurfa Konut Uygulamaları Çarşamba-Samsun Tüm Resimler Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6

26 1.2.2 Kentsel Dönüşüm Projeleri Konuta ilişkin aşağıdaki saptama ve TOKİ resmi web sitesinde hedefler bu bölümde yer almaktadır. Ülke genelinde hızla artan konut ihtiyacını yeterli ölçüde karşılanmaması yüzünden kentlerde oluşan gecekondu ve kaçak yapılar ile birlikte yapısal ömrünü doldurmuş konutlar sağlıksız yapılaşmalar ve yaşayanlar için risk alanları oluşturmaktadır. Günümüze kadar gelen sürecte konut sorunu ile ilgili dar gelirli ve yoksullar için yapılan konutların yeterli olmamasına bağlı olarak oluşan gecekondu bölgeleri ve kaçak yapılaşma alanlarını dönüştürme ve yenileme çalışmaları ile yeni gecekondu bölgelerinin oluşmasının önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Bu amaçla, kentlerde büyük ölçeklerde yeni imar planlamaları yapılmaya başlanmış ve plansız yapılaşmaların yenilemesi, devletin politikası haline getirilmiştir. (http://www.toki.gov.tr/tr/genel /Belge Goster.aspx?F6). TOKİ 2003 yılında, kentsel dönüşüm çalışmalarında yapılan yasal değişiklikler sonucunda gecekondu alanlarında faaliyet göstermeye başlamıştır. Ayrıca TOKİ, Toplu Konut İdaresi Kaynaklarının Kullanım Şekline İlişkin Yönetmelik kapsamında, gecekondu bölgelerinin dönüştürülmesi ve iyileştirilmesi amacıyla finansman sağlama yı yönetim kaynakları arasına dahil etmiştir. TOKİ, belediyeler ile birlikte kentsel yenileme projeleri uygulamaktadır (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belge Goster.aspx?F6). Gecekondu alanlarını dönüştürme süreci, belediyeden TOKİ' ye, alanla ilgili projelendirme ve birliktelik anlamında gelen talep doğrultusunda başlamaktadır. Dönüşüm projesinin yasal gerekçeleri karşılaması sonucunda yerleşim alanının sosyolojik ve jeolojik özellikleri hakkında incelemeler yapılmaktadır. Söz konusu alanın tahliye edilmesi gereken projelerde,

27 deprem riski, standart dışı ve sağlıksız konut şartları gibi kriterler dikkate alınmaktadır. Yapılan çalışmalar sonucu uygun görülen projelerle ilgili, TOKİ ve belediye arasında karşılıklı protokoller imzalanarak alan, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak belirlenmektedir. Dönüşüm alanında bulunan farklı boyutlardaki alan mülk sahipleri ve ruhsat sahipleri hak sahibi olarak kabul edilmekte, bunların dışındaki yaşayanlar için uzman heyet tarafından değer belirleme çalışması yapılmaktadır. Bu çalışmalar sonucunda dönüşüm alanı hak sahiplerinin farklı değerlendirme raporlarına göre oluşturulan konut alanlarında iki model uygulanmaktadır (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belge Goster.aspx?F6). Birinci model; mülk sahiplerinin (tapu ve tapu tahsis belgesi sahipleri ile gecekondusu bulunan vatandaşlar) belirlenen değer ölçütünde başka bir yerleşim alanına nakledilmeleri esasına dayanır. Bu yerleşim alanları genellikle, arsa bedelini en aza indirmek için devlet veya belediye arazilerinden seçilir. Dönüştürülen arazi projelendirmeleri, alanın fiziki özellikleri, yeniden imar edilebilme ve kentin kimliğine uygun bir şekilde projelendirilmektedir. Aşağıda projelendirmeler ile ilgili yöntemler belirtilmektedir (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6). Dönüştürülen alan yeni bir yerleşim alanına uygunsa " meskun alan" olarak planlanmaktadır. İstanbul- Küçükçekmece Ayazma, Denizli ve Erzincan projeleri meskun alan olarak planlanmıştır. Dönüşüm alanı meskun alan dışında, kültür, turizm veya ticaret alanına uygunsa bu özelliklerde, konut dışı kentsel tasarım yapılmaktadır. İstanbul-Küçükçekmece Tepeüstü projesi örneğinde meskun dışı, kentsel tasarım yapılmaktadır. Dönüşüm alanı, zemin özellikleri açısından yukarıda belirtilen özellikler dışında bir yerleşim alanına uygunsa, bu alanlar park veya rekreasyon alanlarına dönüştürülmektedir. İzmir- Kadifekale ve Trabzon-Zağnos projeleri bu tip bir örneklendirmedir. İkinci Model; mevcut dönüştürme alanı temizlenerek yenilenmesi sonucu hak sahiplerinin tekrar bu alanlara yerleştirilmesi esasına dayanmaktadır. Karabük- Cevizlidere ve Bursa-Osmangazi projeleri bu model örneklerindendir. Uygulanan bu iki modelde hak sahipleri uzlaştırma sürecinde aşağıdaki belirtilen yolları izlemektedir. (http://www.toki.gov.tr/tr/ Genel/BelgeGoster.aspx?F6).

28 Mülklerinin değeri karşılığı, TOKİ den almayı kabul ettikleri konut veya ticaretin değerinden düşürülmesini tercih edebilirler. Hak sahipleri, imar haklarını yine projede planlanan arsa ile takas edebilirler. Hak sahipleri yeni konut için geriye kalan ödemeleri 180 ayda, ticaret için ödemeleri 84 ayda tamamlamaktadır. Gerekli görüldüğü takdirde arazi yasal yollardan kamulaştırılarak, inşaatın birinci aşamasının tamamlanmasının ardından, dönüşüm alanı boşaltılıp TOKİ'ye devredilmektedir (Şekil 6) (Resim 7-8-9-10-11-12), (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx? F6). Şekil 6. Kentsel Dönüşüm Proje Süreci Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6

29 2006 yılında Türkiye de kentsel dönüşümün yasal dayanağını oluşturulması ile ilgili Dönüşüm Alanları Hakkında Kanun Tasarısı hazırlanmış, fakat yasalaştırılmamıştır. Bu sebepten dolayı kentsel dönüşüm ve gecekondu dönüşüm projeleri ile ilgili maddeler kanunlarla, TOKİ ve belediyelere verilen yetkliler çerçevesinde yürütülmektedir. Kentsel dönüşüm yasal dayanağı aşağıdaki gibidir (Kara,2011:189-191): " 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 69. ve 73. maddeleri ile ilk kez belediyelere kentsel dönüşüm konusunda görevler verilmiştir (R.G:13/07/2005-25874). Kanunun 69. maddesi belediyelere; düzenli kentleşmeyi sağlamak amacıyla imarlı ve alt yapılı arsalar üretme; konut ve toplu konut yapma, satma ve kiralama vb. yetkiler vermektedir. Kanunun 73. maddesi'ne (Değişik 17/06/2010-5998/1 md.) göre, belediyelere, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulama yetkisi verildiği ifade edilmiştir. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7.e maddesi ile büyükşehir belediyelerinin görev, yetki ve sorumluluklarına, 5393 sayılı Belediye Kanununun 69. ve 73. maddelerindeki yetkiler eklenmiştir (R.G:23/07/2004-25531). Kanu'na göre, büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde kentsel dönüşüm ve gelişim projesi alanı ilan etmeye büyükşehir belediyeleri yetkili kılındığı belirtilmiştir. 775 sayılı Gecekondu Kanunu ile mevcut gecekonduların ıslahı, tasfiyesi, yeniden gecekondu yapımının önlenmesi ve bu amaçlarla alınması gereken tedbirleri düzenlemektedir (R.G: 30/07/1966-12362). Kanun da yapılan değişikliklerle TOKİ ye gecekondu alanlarının planlanması konusunda önemli bazı yetkiler verilmiştir. Bu kapsamda, ıslaha muhtaç veya tasfiyesi gereken gecekondu bölgeleri ile yeniden halk konutu veya nüve konut yapımına tahsis edilecek sahaların seçimi, haritalarının hazırlanması, imar ve ıslah planlarının düzenlenmesi, TOKİ nin denetimi altında, ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. 5104 Sayılı Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu ile 2004 yılında Ankara ilinin kuzeyinde protokol yolu olarak bilinen bölgede kentsel dönüşüm uygulaması sırasında belediyelerin karşılaşabileceği her türlü engelin ortadan kaldırılması için çıkartılmış bir kanundur (R.G: 12/03/2004-25400). Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında 644 Sayılı KHK: Kentsel ve kırsal tüm alanlardaki kentsel dönüşüm projelerinin uygulanmasına yönelik esasların belirlenmesi görevi 2011 yılında kurulan Bakanlığa verilmiştir (R.G: 04/07/2011-27984). Bu kapsamda, gecekondu, kıyı alanları ve tesisleri ile niteliğinin bozulması nedeniyle orman ve mera dışına çıkarılan alanlar dâhil kentsel ve kırsal alan ve yerleşmelerde yapılacak iyileştirme, yenileme ve dönüşüm uygulamalarında idarelerce uyulacak usul ve esasların belirlenmesi görevi Bakanlığa verilmiştir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında 648 Sayılı KHK ile bazı Kanun ve KHK larda Değişiklik yapılmasına dair 648 Sayılı KHK nın 1. ve 4. maddeleri: 648 Sayılı KHK nın temel hedefi, deprem gibi büyük afetlerde yaşanılan acıların, ekonomik ve sosyal kayıpların önlenebilmesi için bürokratik süreci kısaltıcı adımların atılmasını sağlamaktır (Baysal, 2011b: 10; R.G: 17/08/2011-28028). Bu kapsamda, Depreme karşı dayanıksız yapılar ile imar mevzuatına, plan, proje ve eklerine aykırı yapıların ve bunların bulunduğu alanların dönüşüm projelerini ve uygulamalarını yapmak veya yaptırmak (md. 1/ı); 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu nun ek 7 nci maddesi çerçevesinde kentsel dönüşüm, yenileme ve transfer alanları geliştirmek, bu alanların her ölçekteki imar planı ve imar uygulamalarını, kentsel tasarım projelerini yapmak, yaptırmak ve onaylamak (md. 4/e)

30 Bakanlığın görevleri arasında sayılmıştır "şeklinde ifade edilmiştir. (Kara,2011:189-191). Kentsel Dönüşüm Yasa'sı adı ile 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun, 31 Mayıs 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu yasa ile dönüşüm alanlarında, değişme ve gelişme iddiası ortaya konulmuştur. Konut stoğunu yaklaşık 20 milyon olduğu ve bunun 5 milyonluk kısmı 1999 depreminden sonra deprem güvenliği mevzuatına uygun olarak inşa edildiği belirtilmiştir. Konut stoğunun yaklaşık yüzde 10 luk (500 bin konut) bölümü TOKİ tarafından inşa edilmiştir. Konut stokunun 5 milyonluk bölümü yıkılma ihtiyacı kesin olmayan, depreme dayanıklı olabileceği düşünülen konutlardan oluşmaktadır. Kalan 10 milyona yakın konutun zaman içinde yıkılıp yeniden inşası gerekmektedir. Ayrıca inşası düşünülen yaklaşık 7 milyon konutun, öncelikli alan olarak dönüştürülmesi planlanmaktadır. Ülke genelinde yaklaşık 14 milyon konut incelemeden geçirilerek, yıkılacak yerler ve konutlar belirlenecektir. Yapılması düşünülen dönüşümün 15-20 yılda tamamlanabileceği ve 400 milyar doları aşan bir maliyete ulaşacağı belirtilmiştir. Dönüşüm çalışmalarının en önemli nedenlerinden birisi de büyük kentlerin deprem riski taşımasından kaynaklandığı ifade edilmektedir (Es, 2012:62). 2004 ve 2011 yılları arasında geçen süreçte, TOKİ ve belediyeler işbirliği için yeni yaşam alanları ve kentleşme planlamaları yapmaktadır. Kentsel yenileme ile 248 projede 185 bin 261 konutluk çalışma programlanmış, bunların 108 bölgede 60 bin konutluk kısmı uygulamaya başlatılmış ve 29 bin 895 konutluk kısmı hak sahiplerine teslim edilmiştir (http://www.toki.gov.tr/tr/ Genel/BelgeGoster.aspx?F6). 2013 yılı TOKİ Konut Üretimi, Planlı Kentleşme ve Konut Üretimi Seferberliği kapsamında; 81 İl ve 800 İlçede, 2.775 Şantiyede, 614.859 adet konut yapıldığı belirtilmiştir. (100 bin nüfuslu 23 adet şehir) Ürettilen konutların 512.605 i (%85,40) Sosyal Konut niteliğindedir. Satılan konut sayısı 497.554 dür.

31 Sosyal donatıları ve çevre düzenlemeleri ile birlikte bitirilme aşamasında olan 470.509 konutun 468.329 u teslim edilmiştir. Yerel yönetimlerle müştereken başlatılan büyük kapsamlı kentsel yenileme programı kapsamında 222 projede toplam 264.811 konutluk gecekondu dönüşüm çalışmaları projelendirilmiştir. 193 farklı bölgede 95.440 konutluk ihale çalışmaları yapılmış olup, ihalesi tamamlanan 170 projede 84.441 konut başlatılmış ve 89 bölgede 51.246 konutun inşaatı tamamlanarak hak sahiplerine teslim edilmiştir (https://www.toki.gov.tr/). 2000'li yıllardan başlayarak artan bir yoğunlukta devam eden, politikalar ve kanunlarlar ile yetkileri güçlendirilen TOKİ tarafından Kentsel Yenileme/ Dönüşüm projeleri üretilmekte ve yerel yönetimler ve özel sektörler tarafından uygulamaları yapılmaktadır. Bu kapsamda yerleşim alanlarında yaşayan kentlilerin bu süreçte hangi noktada devreye girdiği, yapılan/ üretilen projelerin kalitesini belirlemede önemli bir etkendir. Yerleşim alanlarında yaşayan kitlenin memnuniyeti fiziksel, sosyal, kültürel uyumu yaşanılabilir sağlıklı çevreler oluşması açısından önemlidir. Kentsel Dönüşüm alanları, kentin dokusunu bozan alanlarda, yaşanılabilir sağlıklı çevreler oluşturma adına kullanıcı ihtiyaçına göre tasarlanan, planlanan, ekonomik, sosyal ve kültürel temelleri olan, kaliteli ve sağlıklı yaşam alanları ve konut çevreleri uygulamalarıdır. Yaşanılabilir konutlar ve konut çevrelerinin bu kapsamda dönüştürülmesi için tasarım ve planmaların standart ilkeler doğrultusunda uygulanması gerekmektedir. Planlama ve uygulama ilkelerinin, kentsel alanların, kentsel dönüşüm/yenileme olarak tekrar inşa sürecine girmesinde yaşanılabilir sağlıklı çevreler yaratmada önemli bir kriter olduğunu belirtmek gerekir.

32 Öncesi Sonrası Resim 7. Erzincan - Çarşı Mahallesi Öncesi Resim 8. Erzurum - Yakutiye Sonrası Öncesi Resim 9. Gaziantep - Şahinbey Sonrası Tüm Resimler Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6

33 Öncesi Sonrası Resim 10. İstanbul - Küçükçekmece Öncesi Resim 11. Trabzon- Zağnos Sonrası Öncesi Resim 12. Ankara- Protokol Yolu Sonrası Tüm Resimler Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6

34 1.2.3 Uydu Kent Uygulamaları Büyük kentlerdeki nüfus yoğunluğu ve sınırlı alanlardan kaynaklanan zorluklar yüzünden, İstanbul, Ankara, İzmir, Adana ve Diyarbakır gibi büyük şehirlerde uydu kent yapım kararı alınmıştır. TOKİ, uydu kent projeleri ile kentlerin tarihi doku ve kimliklerini bozmadan, konut ihtiyacı için oluşturulan yeni alanlarda ekonomik büyümeye olanak sağlayacak altyapı ve sosyal donatılar oluşturulacaktır. Bu amaçla planlanan uydu kent örneklerinde, sürdürülebilir kentsel yerleşim alanları oluşturduğunu ifade etmektedir (http://www.toki.gov. tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6). (Resim 13-14) Resim 13. Uydu Kent Uygulaması, Kayabaşı-İstanbul Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6 Resim 14. Uydu Kent Uygulaması, Yapracık-Ankara Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6 1.2.4 Afet Konutları Hükümetin doğal afetlerden zarar gören bölgelerde konut, altyapı ve kamu hizmetleri planlama, inşa etme ve yenileme çalışmalarında TOKİ'nin uygulamaları söz konusudur. İdare'nin afet yönetimi ve yeniden yapılandırma

35 alanındaki çalışmaları Erzincan (1992) depremi ile başlamıştır. TOKİ, doğal afetlerden etkilenen bölgelere yardımlarını, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ve Afet İşleri Genel Müdürlüğü ile işbirliği içinde yapmaktadır. (Resim 15-16-17-18) (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6). Resim 15-16. Afet Konutları Uygulaması Afet Konutları Uygulaması Mardin-Dargeçit-Ilısı Köyü Bingöl-Merkez Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6 Resim 17-18. Afet Konutları Uygulaması Afet Konutları Uygulaması Batman-Merkez Tunceli-Pülümür Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6 1.2.5 Tarımköy Uygulamaları 1980' li yıllardan başlayarak kırsal alan nüfusunun yaklaşık %18' i kentlere göç etmiştir. Bu kapsamda TOKİ tarafından uygulanan Tarımköy Proje hedefleri aşağıdaki gibidir (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6): Köy ve kırsal alan nüfusunun geçim kaynaklarının geliştirilmesi, Kırsal Alanda yaşayanların çalışma gücü anlamında örgütlenmesi, üretilen ürünlerin kurulacak şirketler veya kooperatifler aracılığıyla pazarlanması ve depolanması, Yöre halkının üretim ve verimliliği artırma yönünde eğitilmesi, Kırsal alanda atıl durumda kullanılmayan alanların, devletin yönlendirmesi çerçevesinde verimli hale getirilmesi, Kırsal alan çevresinin ve mevcut yerleşmenin ihtiyaçlar çerçevesinde yenilenmesi ve sağlıklı yaşanabilir alanların oluşturularak göçlerin önlenmesi.

36 Tarımköy uygulamalarında, belediye veya valilikler, yöre halkının geçim kaynaklarını ve şartlarını iyileştirmek üzere başvuruda bulunabilmektedir. TOKİ, yapılan başvuruları, yoğunluğa, bölgenin fiziksel ve sosyal özellikleri değerlendirme kriterlerine göre inşaat sürecine başlamaktadır (Resim 19-20- 21-22), (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belge Goster.aspx?F6). Resim 19-20. Tarımköy Uygulaması Batman-Kuyubaşı Tarımköy Uygulaması Gümüşhane-Kale Resim 21-22. Tarımköy Uygulaması Tarımköy Uygulaması Çankırı-Çavundur Şanlıurfa-Halfeti Tüm Resimler Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6 1.2.6 Göçmen Konutları Türkiye'ye, 1989 yılında Bulgaristan dan gelen göçmen vatandaşları için 300 bin civarında barınma ve iskan amaçlı konut ihtiyaçlarına çözüm üretilmesi adına, Yüksek Planlama Kurulu tarafından 1990 yılında Göçmen Konutları Koordinatörlüğü kurulmuştur. TOKİ, 2004 yılından itibaren göçmen vatandaşları için konut üretiminde yetkilendirilmiştir. (http://www.toki.gov.tr/ TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6).

37 Türkiye genelinde 17 il, 23 yerleşim merkezinde acil konut ihtiyacı olan göçmenler için konutlar yapılmıştır. TOKİ bu amaçla toplam 23.495 konutluk proje uygulaması için, Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası ndan toplam 376,7 milyon ABD doları, alt yapı projeleri için İslam Kalkınma Bankası ndan 10 milyon ABD doları olmak üzere toplam 386,7 milyon ABD doları, geri dönüşümlü kredi kullanmıştır. Sosyal hizmet yapıları için 5 milyon ABD doları hibe kredisini, İslam Kalkınma Bankası ndan temin etmiştir. TOKİ konutlar dışında, 6 su arıtma tesisi, 6 atık toplama hattı, 6 okul, 7 sağlık ocağı ve 6 cami inşa etmiştir. Ayrıca 3975 göçmen için, 27 kooperatif aracılığı ile arsa temin edilmiştir (http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6). (Resim 23-24) Resim 23. TOKİ - İstanbul-Pendik -Kurtköy Göçmen Konutları Kaynak: http://www.tepeinsaat.com.tr/proje_detay.php?id=27 Resim 24. TOKİ- Ankara- Sincan Göçmen Konutları Kaynak: http://www.emt-erimtan.com/proje-38/sincan-gocmen-konutlari

38 1.2.7 Kaynak Geliştirme ve Gelir Paylaşımı Projeleri TOKİ de, arsa karşılığı yapılan Gelir Paylaşımı Projeleri, sosyal konut projelerinin finansmanı açısından önem taşımaktadır. Konut sorunu ile ilgili hızla devam çalışmaların, kısa vadeli sermaye giderleri ile uzun vadeli alacakları arasındaki boşluğu kapatmak üzere geliştirilmiş bir modeldir. Kaynak geliştirme ve gelir paylaşım projelerinde, "TOKİ kendi bünyesinde bulunan arsaları kullanır ve özel sektörle işbirliği yaparak projenin gelirinden, proje yüklenicisi firmaya belli bir oran dahilinde aktarım yapmaktadır" (Şekil 7). TOKİ arsa mülkiyetlerine sahip olması sayesinde projede mülkiyet edinme sürecinde zaman kaybı yaşamamaktadır. (http://www.toki.gov.tr/tr/ Gen el/belge Goster.aspx?F6). Bu modelde TOKİ, arsanın geliştirilmesi sürecini yükleniciye bırakmış kendisi finansman arayışında devre dışı kalmıştır. Bu nedenden dolayı, yüklenici firmalar içinde arsanın inşaata hazır hale getirilmesi, fiziksel ve yasal işlemleri tamamlayarak en kısa sürede inşaata başlayıp bitirmek çok önemlidir. (Resim 25-26-27-28-29-30-31-32), (http://www.toki.gov.tr/tr/ Gen el/belge Goster.aspx?F6). Resim 25-26. Albayrak Mavişehir Kaynak Geliştirme Uygulaması İzmir- Karşıyaka Dreamcity Kaynak Geliştirme Uygulaması Tekirdağ-Çerkezköy

39 Resim 27-28. Ağaoğlu-Kaynak Geliştirme Uyg. İstanbul- Ataşehir Kentplus Kaynak Geliştirme Uyg. İstanbul-Büyükçekmece Resim 29-30. Novus Residans Kaynak Geliştirme Uyg. İstanbul- Bakırköy Eskişehir-Tepebaşı Kaynak Geliştirme Uyg. Resim 31-32. İdealistkent Kaynak Geliştirme Uyg. İstanbul- Ümraniye İstanbul-İkitelli Kaynak Geliştirme Uyg. Tüm Resimler Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6

Şekil 7. Gelir Paylaşım Modeli Kaynak: http://www.toki.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6 40

41 II. BÖLÜM 2. TOKİ KONUT TASARIM İLKELERİ Bu bölümde, TOKİ'nin konut üretiminde dikkate aldığı, uygulamalarına ve projelerine esas teşkil edecek tasarım ilkeleri olup olmadığı irdelenecektir. Çalışmada bu kapsamda, TOKİ resmi web sayfası ve TOKİ'nin yazılı kaynakları, yayınları ve TOKİ'ye ilişkin yapılan tezler incelenmiştir. Yapılan incelemede, TOKİ nin Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Faaliyetleri'nin, TOKİ Araştırma Dizisi adı altında yapılan araştırma projelerinin yayınlarına rastlanmıştır. Bunlar; "1- Toplu Konut İdaresi Ortaklık Yapılan Belediyeler Etkinlik Anketi 2005 -Veri Tabanı ve Değerlendirme, Veri Araştırma Danışmanlık Eğitim ve Yayıncılık Tic. A.Ş., Mart 2006. 2- Türkiye de Konut Sektörü ve T.C.Başbakanlık Toplu Konut İdaresi nin Konut Üretimindeki Yeri, Yapı-Endüstri Merkezi, Nisan 2006. 3- Toplu Konut İdaresi Müşteriye Danışma Süreci Araştırma Çalışması, Analitik Araştırma- Danışmanlık, Eylül 2006. 4- Toplu Konut İdaresi Bilinirlik, Güvenilirlik ve Marka İmajı Çalışması, Odak Araştırma ve Danışmanlık Ltd.Şti, Ocak 2008. 5- Toplu Konut Alanlarında Kentsel Çevresel Standartları Oluşturmak için Gerekli İnsan- Çevre İlişkileri Verilerinin Derlenme Yönteminin Geliştirilmesi Araştırma Çalışması, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Araştırma Tasarım Planlama ve Uygulama Merkezi (MATPUM), Ekim 2010. 6- TOKİ Müşteriye Danışma Süreci Memnuniyet Araştırması-2010, Pollmark Araştırma, Ekim 2010. 7- TOKİ Müşteriye Danışma Süreci 2006-2010 Yılları Karşılaştırma Raporu, DDE Destek Danışmanlık ve Eğitim, Ekim 2010." şeklindedir (https://www.toki.gov.tr/tr/gene l/belgegoster.aspx?f6e10f8892433cffaaf6aa849816b2eff266e5f7ba 2C37A9). Ancak bu kaynaklardan bir tanesi hariç, mimari tasarım ilkelerine yönelik araştırmalar değildir. "Toplu Konut Alanlarında Kentsel Çevresel Standartları

42 Oluşturmak için Gerekli İnsan-Çevre İlişkileri Verilerinin Derlenme Yönteminin Geliştirilmesi Araştırma Çalışması dikkat çekicidir. Araştırma, ODTÜ- Mimarlık Fakültesi Araştırma Tasarım Planlama ve Uygulama Merkezi (MATPUM) çalışma grubuna TOKİ tarafından yaptırılmıştır ve 2010 yılında yayınlanmıştır. Bu nedenle, TOKİ'nin 2010 yılı sonrası konut uygulamalarında tasarım standardı ve/veya ilkeleri olabileceği varsayımıyla "Toplu Konut Alanlarında Kentsel Çevresel Standartları Oluşturmak için Gerekli İnsan-Çevre İlişkileri Verilerinin Derlenme Yönteminin Geliştirilmesi Araştırma Çalışması kitabı bu tez için temel olmuştur. ODTÜ-Mimarlık Araştırma Tasarım Planlama ve Uygulama Merkezi (MATPUM) çalışma grubu (farklı alandan akademisyen ve pratisyen uzmanlar) tarafından TOKİ için "TOKİ Konut Alanlarında Kentsel Çevresel Standartlar İçin Bir Değerler Sistemi Önerisi" projesi çalışması yapılmıştır. Yapılan bu çalışmada konuyla ilgili kavramsal çerçeve belirlenmiş, mekansal çözümlemeler yapılmış ve toplu konut projeleri için uygulanabilecek yöntemler üzerinde çalışılmıştır. Bu çalışma ile TOKİ'nin kendi konut uygulamalarında farklı arazi ve bina kullanımları için belirlenen standartları ve çözümlemeleri uygulaması ifade edilmiştir. Çalışmada, toplu konutların planlanması ve tasarımında, güncel ve tarihsel bağlamlarda tartışılması gereken konuların ortaya çıkarılması ile değerler sistemi oluşturulması ve değerler sistemi çerçevesinde değişik odak konularda bazı genel standartlardan söz edilmektedir. Araştırmada, yeni yerleşimler ve meskenler için planlama ve tasarım ilkeleri (prensibi) üzerinde durulmuştur. Ayrıca, konut mekanı ve tasarım mekanının "konut yerleşimleri tasarımı alanı" için yorumlanması ve kurgulanması amaçlanmıştır (MATPUM, 2010). MATPUM araştırmasında, TOKİ'nin konut uygulamalarında, yeni toplumsal davranışların, yeni toplumsal değerlerin üretildiği mekanların oluştuğu ve oluşan bu üretimin ilkeler kapsamında desteklenmesi ve doğru kavranması ile dönüşümün nitelikli ve süreklilik arz eden bir süreç alacağı ifade edilmektedir (MATPUM, 2010).

43 2.1. TOKİ Konut Alanlarında Kentsel-Çevresel-Mekansal Standartlar Konut alanları ile ilgili yapılan tasarımlarda, yaşanılabilir sağlıklı konutların ekonomik ve hızlı sürede yapılması amaçlanmaktadır. Bu amaçla alanların yerleşime uygunluğu, yerleşim tiplerinin belirlenmesi, çevresel veriler göz önüne alınarak tasarımlar planlanmaktadır. Arazi verileri ile yapılacak yerleşim planına göre konut yeleşiminin şekli ve büyüklüğü, çevre tasarımı, sosyal donatılar, kaç katlı olacağı vb. özellikler tasarımı şekillendirmektedir. Arazinin eğimli yapısı tasarımın yatay veya dikey olarak planlanmasını etkilemektedir. Eğimli alanların yoğun olarak bulunduğu yerlerde yeşil alanların yerleşimleri yapılırken daha düz veya düz alanlarda kat yerleşimleri yapılması gerekmektedir. Arazinin zemin yapısının deprem, erezyon riskine göre konumlandırılması da tasarımda düşünülmesi gereken etmenlerden biridir. İklim şartları, yerleşim planını ve konut tasarımını etkileyen ve tasarımın biçimini belirleyen önemli bir unsurdur (MATPUM, 2010). Konut alanında hızla artan ihtiyaca bağlı olarak en kısa sürede konut üretme yoluna gidilmiş ve düşük maliyet ve standart tiplerde üretilen konutlar ile ilkel barınma ihtiyacı karşılanması esas alınmıştır. Bunun sonucunda ortaya çıkan çeşitli olumsuz etkiler arasında, sosyal ilişkilerin düşünülmediği yeni yapılaşma biçiminde kullanıcılar arası iletişim, yardımlaşma ve paylaşma gibi insanın toplumsal birlikteliğinin devamını sağlayan etkenlerin en aza indiği, kendini güvende hissetmediği konut yapılanmaları oluştuğu gözlemlenmiştir. Konut ihtiyacını karşılamak için yapılan yoğun yerleşim alanları çevre kirliliği, gürültü vb. sorunları beraberinde getirmektedir. Çok katlı konut alanlarının sosyal alanları planlaması yapılırken, toplumsal birliğin sağlıklı bir şekilde yaşanması için sorunların önceden analizinin yapılması gereklidir. Türkiye de konut ihtiyacının karşılanması için yapılan konut tipleri, az, orta ve yüksek gelirli kesimin taleplerine göre üretilmektedir. Konut ihtiyacının

44 gelir durumuna göre yapılanması sosyal farklılıkların kümeleştiği yeni alanların yaratılmasına neden olmaktadır. Konut kullanıcılarının en iyi şartlarda yaşama isteği göz önünde bulundurularak tasarım yapmak önemlidir. Toplu konut alanı için seçilen arazilerin yalnızca ekonomik özelliklerine göre belirlenmesi yerleşim alanının sürdürülebilme etkisini yok etmektedir. Bundan dolayı seçilecek arazi ile ilgili olarak, kullanıcı ve çevre duyarlılığının çok iyi hesaplanması gerekmektedir. Arazi çevresinde bulunan yeşil alanları yok etmek yerine, tasarımın bir parçası olarak düşünülmesi ve doğal çevrenin korunması, yeni yapılacak konut çevresinin değerini artırmaktadır (MATPUM, 2010). Yerleşim alanı planlaması yapılırken dikkat edilmesi gereken, arazinin iklim ve konumunun iyi tasarlanması ve konut kümelerinin bu veriler doğrultusunda düzenlenmesidir. Bu veriler sonucunda, ideal peyzaj tasarımları yapılabildiği gibi konutun doğal yollardan güneş alması sağlanabilir, ısınma kaynakları ve manzara etkin kullanılabilir (MATPUM, 2010). MATPUM'un araştırmasına göre, konut yerleşim planı yapılırken planlama aşamasında uyulması gereken temel ilkeler bulunmaktadır. Bunlar arasında yerleşim planı ilkesi, yapı tasarımlarının fiziksel ve doğal çevre ile olan ilişkisi yerleşim tipinin belirlenmesinde önemli rol oynayan ilkedir. Konut iç mekan ilkesi, düşük maliyetli, hızlı ve standart tiplerde üretilen planlamalardır. Konut dış mekan ilkesi, konut çevresinde bulunan açık alanların peyzaj, kent mobilyaları, otopark, görsel tasarımlar, spor alanları vb. alanların birbirleriyle ilişkileri düşünülülerek tasarlanan sosyal paylaşım alanlarıdır (MATPUM, 2010).

45 2.2. Dış Mekan Tasarım İlkeleri Konut çevre tasarımları, insanın sosyal ve fiziksel yaşamını geçirdiği alanlardır. Bu alanlarda ortak kullanım alanları olarak tasarlanan yeşil alanlar, dinlenme alanları, otoparklar, yaya yolları, çocuk parkları, spor alanları vb. aktivite alanları bulunmaktadır. Dış mekan tasarımı yapılırken bu alanların kullanıcı standartlarının çok iyi belirlenmesi gerekmektedir. MATPUM'un araştırmasına göre TOKİ, toplu konut alanlarında kent ve çevresi ile ilgili olarak insan-çevre ilişkilerinin geliştirilmesi adına yaptığı araştırmalarda konut yerleşim alanlarının uyumluluğunu, yaşam tarzlarını, yeni oluşan sosyal yapı ve komşuluk bağlarını, yeni teknolojik gelişmelerin tasarıma uygulanmasını ve sağlıklı yaşam alanlarının oluşturulmasını hedeflemektedir (MATPUM,2010). Toplu konutlarda yeni yaşam alanı olarak, çekirdek, tek ebeveynli, tek kişilik aileler, yaşlı ve engelliler görülmekte; genç grupların konut paylaşımı, gelir seviyesi düşük olanların konut odalarını kiralamaları söz konusu olmaktadır. yaşlı ve engellilerin yaşam biçimleri yer almaktadır. Toplu konut tasarımları, çekirdek aile olarak, 3 ve 4 kişilik aile yapılanmalarına göre planlanmaktadır (MATPUM,2010). Konut Alanlarında Erişim ve Açık Alanların Kullanımı Toplu konutlarda bina girişinin rahat algılanabilir olması gerekmektedir. Konut girişinin sokak girişi, yaya yolu veya otopark girişi tanımının görülebilir olması için, malzeme farklılıkları (zemin malzemeleri, korkuluk, çit vb), bitki kullanımı, aydınlatma (gece-gündüz) donatıları ile tariflenmeleri gerekmektedir (MATPUM, 2010).

46 Şekil 8. Örnek Algılanabilir Erişim Yolları Resim 33.Konut Önü algılanabilir Yollar Şekil Kaynak: MATPUM,2010 Resim Kaynak: http://www.gokenco.com/multifamily.php Erişim yollarının görünürlüğü ve kullanıcıların çevreyi daha iyi algılayabilmeleri güvenlik açısından önemli bir kriterdir. Konut planlaması yapılırken pencere ve balkonların ortak alanları görebilmeleri sağlanacak şekilde planlanması gerekmektedir (Şekil 8), (MATPUM,2010). (Resim 33) Çevre tasarımı yapılırken güvenlik açısından tehdit oluşturacak algılanması zor alanların oluşturulmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Konut girişlerinde erişimi engelleyecek şekilde bitki kullanımı yapılmaması, yapıya bitişik bitki ve çitlerin güvenliği riske atmaması önerilmektedir (Şekil 9), (MATPUM,2010). (Resim 34) Şekil 9. Girişi Engellemeyen Görülebilir Peyzaj Tasarımı Kaynak: MATPUM,2010

47 Resim 34. Rue de Meaux Konutları-Fransa- Renzo Piano Kaynak: http://www.rpbw.com/ Konut girişlerinin dışarı ile bağlantısının algılama ve güvenlik açısından çok iyi tasarlanması gerekmektedir. Giriş kapılarına 180 derece görüş imkanı veren göz delikleri veya şeffaf paneller yerleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, giriş alanlarında sensörlü aydınlatma kullanılmalı ve giriş çevresinde iyi aydınlatma sağlanmalıdır (Şekil 10), (MATPUM,2010). (Resim 35) Şekil.10 Giriş Aydınlatması Resim 35. Park Oran Konut Projesi(TOKİ) Şekil Kaynak: MATPUM,2010 Resim Kaynak: http://www.mesagrup.com/tr/proje/park-oran-konut-projesi- Yerleşim planı tasarımında, yaşlılar ve engelli kullanıcılar düşünülmelidir. Arazinin doğal yapısının, yerleşim planı tasarımı ile uyumlu olması tasarımın kalitesini artırmaktadır. Çevre tasarımı planlamasında yaya yolları, otoparklar, parklar, spor alanları vb. etkinliklerin kurguları arazi eğimine göre tasarlanmalıdır (MATPUM, 2010).

48 Engelliler için konut girişlerinde, arazinin konumuna göre tasarlanan rampalar kullanılmalıdır. Konut girişinin uygun olmadığı durumlarda farklı alternatif çözümler uygulanmalıdır. Engelli girişlerinin kaliteli ve uygun maliyetli malzemelerle tasarlanması gerekmektedir (Şekil 11-12), (MATPUM,2010). (Resim 36-37) Şekil 11-12. Engelli rampası Kaynak: MATPUM,2010 Engelli rampası ve Engelsiz tasarım Bina girişlerinde kullanılan kapı tasarımlarında, engelliler ve yaşlılar için kumanda mekanizmalı veya kolay açılabilen kapıların tercih edilmesi önerilmektedir (MATPUM,2010). Resim 36. Konut Girişi Engelli Rampası Resim 37. Konut Girişi Resim Kaynak: http://www.akayinsaat.com.tr/yapracik.html Resim Kaynak: http://www.konuthaberleri.com/toki-antalyaya-384-konut- Yapı girişinde tasarlanan bir diğer unsur ise saçaklardır. Saçakların iyi planlanmadığı girişlerde kullanıcı açısından zorluklar yaşanmaktadır.

49 Girişlerde kapı açma, taksi bekleme, arkadaş bekleme vb. olaylar için kolaylık sağlanacak tasarımların yapılması kullanıcı memnuniyetini artıran etkenlerdir. Bu amaçla konut dışı girişinde ve içeride kolay hareket etmek için geniş alanlar bırakılması gerekmektedir. Yapı girişinde 150x180cm, yapı içinde 150x150cm' lik alanlar ve yapı girişlerinden dış mekana doğru %1,5'luk eğimli alanlar planlanmalıdır. Yapı içerisinde rüzgarlık için alan bırakılacak ise iki kapı arası açıklık 190cm olmalıdır (Şekil 13) (MATPUM,2010). (Resim 38-39) Şekil 13. Konut girişi rüzgarlık Plan ve Görünüş Kaynak: MATPUM,2010 Resim 38. Konut girişi Resim 39. Konut girişi Kaynak: http://elitaluminyum.wordpress.com Kaynak: http://www.tahametal.com/urun_detay.asp?id=441 Konut girişinin bakımı ve temizliğini kolay yapılabilir olması için uzun süreli çözümlerin uygulanması gerekmektedir. Konut girişi saçak altına girmeden önce zemine metal, plastik vb. mazlemelerden yapılmış, temizliği kolay paspaslar önerilmektedir (Şekil 14) (MATPUM,2010).

50 Şekil 14. Konut Girişi Metal Paspas Uygulaması Kaynak: MATPUM,2010 Toplu konut girişlerinde aydınlatma, kamera, zil, görüntülü konuşma vb. donatıların düşünüldüğü tasarımlar kullanıcıların kendilerini hem güvende hissettiği hemde rahat hareket edebileceği mekanlar yaratmaktadır. Örneğin, zil düğmelerinin rahat kullanımı için giriş zemininden en fazla 110cm yükseklikte olması ve güvenlik kameralarının 250cm yükseklikte olması önerilmektedir (Şekil 15). Ayrıca konut girişlerinde bekleme ve kısa süreli dinlenme için kullanıcı standartına uygun tasarımların yapılması tercih edilmelidir (Şekil 16) (MATPUM,2010). Şekil 15. Konut Girişi Kamera ve Zil Kaynak: MATPUM,2010 Şekil 16. Konut Girişi Oturma Alanı Konut Alanlarında Çevre ve Peyzaj Kullanımı Toplu konut çevrelerinin iyi tasarlanması, yaşanılabilir ve sürdürülebilir alanların oluşmasını sağlamaktadır. Bu alanlarda yaşayanların çevre ile bütünlüğünün korunması için her yaş grubuna hitap edebilen dış mekan tasarımlarının yapılması gerekmektedir. Çevre tasarımlarında kullanılan donatı elemanları ve doğal elemanların doğru tasarlanması, bakım kolaylığı,

51 maliyetinin uygunluğu ve sürdürülebilirlik özelliğinin olması çevre ve peyzaj tasarımının kalitesini artırmaktadır. Peyzaj tasarımında kullanılan açık alanların tasarımında, bakımı kolay bitkilerin iklim koşullarına göre seçimi, su kullanımının en az seviyede tüketildiği çimlendirme alanlarının dengeli bir şekilde planlanması gerekmektedir. Çevre tasarımında kullanılacak alanın en fazla % 20' si, oyun alanları, peyzaj ve açık alanlar için kullanılmalı geriye kalan alanlar bitki öğeleri ile donatılmalıdır (MATPUM,2010). (Resim 40) Resim 40. Park Oran Konut Projesi (TOKİ) Kaynak: http://www.mesagrup.com/tr/proje/park-oran-konut-projesi- Konut alanları yerleşim planı ve vaziyet planı yapılırken odaların doğal ısınma ve aydınlanmadan yararlanabilmesi için yönlendirmeye (doğu, güneydoğu, güney, güneybatı) dikkat edilmesi gerekmektedir (Şekil 17) (MATPUM, 2010). Şekil 17. Konut Yerleşiminde Güney Cephe Kullanımı Kaynak: MATPUM,2010

52 Toplu konut yerleşim alanı planlaması yapılırken, açık alanların bütüncül bir yaklaşımda tasarlanması gerekmektedir. Yerleşim planında yer alan yaya yolu, meydan, park vb. alanların kurgusunun birbirleriyle bağlantısının devamlılığı alanın rahat kullanılmasını sağlamaktadır. Çevre tasarımı yapılırken kullanılan projelendirme ölçeklerinin (1/5000, 1/1000, 1/500 ölçekli planlar) teknik ekip tarafından çok iyi analiz edilmesi gerekir (MATPUM, 2010). Konut Alanlarında Yaya Yolları Kullanımı Toplu konut alanlarında yaya yolları yapılırken bütüncül bir yaklaşıma özen gösterilmelidir. Örneğin, yaya yolları ana akslarında kullanılan peyzaj elemanları ile yönlendirmeler doğal bir şekilde oluşmaktadır (Şekil 36). Peyzajda kullanılan (ağaç, çiçek vb.) bitkilerin oluşturduğu doğal manzara ve gölgeleme etkisi ile yaya yolları tanımı daha güçlü ifade edilmektedir. Yaya yolları ağaçlandırılmasının mevsimlere göre güneş etkisi göz önünde bulundurularak yapılması gerekmektedir (Şekil 18) (MATPUM,2010). (Resim 41) Şekil 18. Yaya Yoları Aksında Ağaçlandırma Kaynak: MATPUM,2010 Resim 41. Rue de Meaux Konutları- Fransa- Renzo Piano Resim Kaynak: http://www.rpbw.com/

53 Açık alanların tasarımında yaya, bisiklet ve konut grupları arası yol ilişkilerinin bir bütün olarak planlanması ile kullanıcıların kendilerini güvende hissettiği rahat dolaşım alanları oluşturulmaktadır. Yayalar için yapılan planlamada, yaya yolları ve yaya bantları kullanılmaktadır. Yaya bantları, araç yollarının iki veya bir tarafında bulunan yaya yürüme kaldırımlarıdır. Yaya yolu, araç trafiğinden uzak yerleşim alanı içinde bulunan yollardır. Yaya yolu ve yaya bantlarının tasarımında kullanılan malzemelerin iklim şartlarına uygunluğuna, işcilik kalitesine, taşıt trafiğinden uzak olmasına, temizlik ve bakımına dikkat edilmesi gerekmektedir (Şekil 19) (MATPUM,2010). Şekil 19. Yaya merkezli yollar Kaynak: MATPUM,2010 Yaya yolları ve yaya bantları yapılırken fiziksel engelliler için belirlenen ölçüler dikkate alınmalıdır. Kullanıcılar için yapılan yollar üzerinde hareketi kısıtlayacak engellerin olmamasına özen gösterilmelidir. Yaya yollarının minumum genişliğinin 120cm olması gerekmektedir (Resim 42). Ayrıca engelli araçların hareket alanı için 60m aralıklar ile 180x180cm dönüş cepleri oluşturulmalıdır (Şekil 20) (MATPUM,2010).

54 Şekil 20. Yaya Yolları Hareket Alanı Kaynak: MATPUM,2010 Resim 42. Konut Alanı Yaya Yolları- Broadway Vantage,Oregon-Amerika Kaynak: http://www.lrsarchitects.com/ee/index.php/site/project_detail/2d Spor Alanları Toplu konut alanlarında her kesime hitap etmesi ve sosyalleşmenin rahat ve sağlıklı bir şekilde yaşanması için tasarımına önem verilmesi gerekmektedir. Konut alanlarında yaşayan halk ve çevresel iklim koşulları dikkate alınarak yapılan spor alanları (futbol, basketbol, tenis, fitness ve yürüme vb.) yaşanılabilir çevrelerin oluşmasında ve sosyal yaşam düzeyinin gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Bu kapsamda toplu konut alanlarında yapılacak 1/500, 1/200 ölçekli projelerde spor alanlarının tasarlanması gerekmektedir (Şekil 21) (MATPUM,2010).

55 Şekil 21. Spor sahaları ölçüleri Kaynak: MATPUM,2010 Spor alanlarının konumları konut ulaşımı ile bağlantılı olacak şekilde tasarlanmalıdır. Ayrıca, spor alanları, konut planlaması göz önüne alınarak konumlandırılması ile bu alanlarda oluşan gürültüden en az etkilenecek ve konut kullanıcılarının bu alanları kolay algılayabileceği şekilde planlamalıdır (Şekil 22) (MATPUM,2010). Şekil 22. Örnek Spor Alanı Kaynak: MATPUM,2010 Spor alanlarında dikkat edilmesi gereken kullanılan malzemelerdir. Bu alanlarda kullanılan malzemelerin kalitesi, bakımı, sağlığa uygunluğu, iklim şartlarına dayanıklılığı ve kolay temizlenebilir olması gibi özelliklerinin tespit edilerek tasarlanması ve uygulanması gerekmektedir. Malzeme seçimi

56 yaparken spor alanının kullanım tipine göre, paslanmaz metal, kauçuk esaslı kaplamalar, kırılma, aşınma ve yıpranmaya dayanıklı malzemeler, temizliği kolay yapılabilen ve maliyet açısından uygun materyallerden tasarlanması gerekmektedir. Spor alanları tasarımı 1/200 ölçekli projelerde, bulunduğu çevrenin sosyal ve fiziksel özellikleri, kullanıcı kapasitesi, iklimsel etkiler ve doğal çevre ile uyumu hesaplanarak yapılmalıdır (MATPUM,2010). (Resim 43) Resim 43. Spor Alanları TOKİ-Yenimahalle- Ankara Kaynak: http://www.akayinsaat.com.tr/yenimahalle.html Otopark Toplu konut tasarımında, otopark alanlarının bina girişleri ile bağlantısının kolay ve engelsiz olması gerekmektedir. Otopark alanlarında doğru planlama yapmak için engelli kullanıcılar için uygun alan ve yönlendirme işaretleri kullanılmalıdır. Engelli otopak genişlikleri en az 360cm olmalıdır. Yola paralel otopark alanlarında, 360x1600 cm bir niş ayrılmalı ve engelli kullanıcılar için kaldırım rampası yapılmalıdır. Toplu konut yerleşimi içinde paralel park için 660x260 cm lik alan bırakılmalıdır (Şekil 23) (MATPUM,2010).

57 Şekil 23. Erişilebilir Otopark Planları Kaynak: MATPUM,2010 Evsel Atıklar Evsel atıkların bulunduğu alanların planlamasında, alan yüzeyi temizliğine, gece aydınlatmasına, kolay ulaşılabilir olmasına, ve atıkların çevrede kirlilik yaratmayacak şekilde tasarlanmasına dikkat edilmelidir. Evsel atıklar ile ilgili olarak, 1/500, 1/200 ölçekli kentsel tasarım ve 1/50 ölçekli planlarda, hane halkı istatistikleri dikkate alınarak, hijyen ve fonksiyon ve estetik değerler çerçevesinde tasarlanması gerekmektedir. Atık alanlarında kullanılan depolamaların, atık cinslerine göre (cam, kağıt, plastik vb.) ayrılmaları, temizlik ekipleri tarafından kolay nakil edilmeleri, kullanılan depolamaların koku yaymayan ve çevre güvenliğine uygun kapak mekanizmalarının kullanıldığı şekilde tasarlanlaması gerekmektedir. Evsel atıkların konumları, yarı özel alanlarda minumum 2x2m boyutlarında planlanmalıdır. Atık Alanların tasarımlarının, görüntüyü bozmayacak estetik değerler düşünülerek planlanması gerekmektedir (Şekil 24) (MATPUM, 2010).

58 Şekil 24. Atık Toplama Alanları ve Atık Alanı Gizlenmesi Kaynak: MATPUM,2010 Konut Alanlarında Park Alanları Kullanımı Yerleşim planlarında parklar konut nüfusuna göre farklı ölçeklerde olmaktadır. Örneğin, 5000 kişilik yapılan konut alanı için 8-15 hektar arasında farklı büyüklüklerde kamusal ve kent parkları yapılması hedeflenmiştir. Yerleşim planında yer alan konutlar, okul, spor alanları vb. mekanlar ve yeşil alanların tasarımları birbirleriyle bağlantılı yapılmalıdır. Yerleşim planında yeşil alanların merkezi konumda olmaları kullanım alanının dağılımını dengelemektedir (Şekil 25) (MATPUM,2010). Kent Mobilyaları Şekil 25. Merkezi Park Şeması Kaynak: MATPUM,2010 Toplu konut alanlarında kullanıcı kullanımına uygun standartlarda yapılmalıdır. Dış mekanların tasarımında önemli rol oynayan donatı elemanlarının ergonomik, kaliteli, uzun süre kullanım şartlarına dayanıklı,

59 iklim koşullarına uygun, maliyeti uygun, sürdürülebilir, bakımı ve temizliği kolay malzemelerden yapılması gerekmektedir. Kent mobilyalarının, bütüncül bir yaklaşımla planlanlanması, her yaş grubuna hitap edebilmesi ve kullanıcı gereksinimlerini karşılaması, kullanıcı memnuniyetini olumlu etkilemektedir (MATPUM, 2010). İşaret Sistemleri Kullanıcıların toplu konut alanları ile ilgili bilgilerinin ve yönlendirmelerinin sağlıklı yapılabilmesi için gerekli donatılardır. İşeretleme sistemlerinde kullanılan malzemelerin dayanıklı, sağlam, montajı ve bakımı kolay, gece algılanabilmesi için aydınlatma sistemleri ile bağlantılı ve maliyeti uygun olması gerekmektedir. İşaretleme sistemleri kullanılan donatılarda kullanılan grafiksel ifadeler anlaşılabilir olmalı ve algılamanın kolay olması için çevresel faktörlerin etkileri düşünülerek tasarlanmalıdır. Yönlendirme, bilgilendirme, tanımlama ve sınırlamalarda kullanılan işaretlerin görsel bir dil birliği oluşturması, görsel açıdan algılanması ve işaretlerin engelli kullanıcılar düşünülerek tasarlanması gerekmektedir. İşaretlerin tasarlanmasında, okunabilirlik, görülebilirlik, sürdürülebilirlik etmenlerinin yanı sıra antropometrik ölçülerin dikkate alınması, işaretlerde kullanılan renk ve yazı karakterinin kontrast oluşturması ve kullanılan aydınlatmanın işaretlerin algılanmasını güçlendirmesi gibi etmenlerin çok iyi hesaplanması gerekmektedir (Şekil 26) (MATPUM,2010). Şekil 26. Kentsel İşaret Örneği Kaynak: MATPUM,2010

60 Konut Güvenliği Modern, kaliteli malzeme kullanımı, konforlu, erişilebilir, sağlıklı, estetik, sürdürülebilir ve güvenli konut tasarımları, kullanıcıların fiziksel ve ruhsal gelişimini güçlendirmektedir. Konut üretim sistemi ülkemizde, Bayındırlık Bakanlığı yönetmelikleri, TSE standartları, belediye yönetmelikleri, Mimarlar ve Mühendisler Odası yönetmelikleri ve özel kuruluşların uyguladıkları prensipler çerçevesinde çeşitlilik göstermekte ve yaşanılabilir sağlıklı konut üretimi hedeflenmektedir. Emniyetli ve güvenli konut çevreleri için belirlenen standartlar arasında, depreme dayanıklılık, zemin etüdü, doğru inşaat projesi ve uygulaması, doğru alt yapı sisteminin kurulması, doğru havalandırma uygulamalarının yapılması, yangın sistemleri, asansör kullanımı, emniyet ve bakımı, elektrik sistemi, güvenlik sistemi, ev içi kazalara karşı önlemler yer almaktadır (MATPUM,2010). Belirtilen standartlar çerçevesinde alınan önlemlerle yaşam koşullarını tehdit edecek riskler doğru planlama ile en aza indirgenmektedir. Konut kullanıcılarının memnuniyeti açısından her yaş grubu ve engelliler için bu standartların uygulanması gerekmektedir (MATPUM,2010). Konut çevre tasarımlarında, emniyet ve güvenlik açısından alınması gereken önlemler arasında, doğal afet risklerine göre yapılanlamalar, çeşitli saldırı vb. tehditler için yapısal önlemler, konut yapı bölümleri ile ilgili önlemler(ev kazaları, bina girişi vb.), konut yapı elemanları ile ilgili önlemler(kapı, pencere, doğru ve kaliteli malzeme kullanımı vb.), tesisat uygulama ve donanımları ile ilgili önlemler, konut yakın çevresi ve dışı, peyzaj tasarımı ile ilgili önlemler yer almaktadır (MATPUM,2010). 2.3. İç Mekan Tasarım İlkeleri Konut planlaması yapılırken, sosyal konutta yaşayan kullanıcıların ihtiyaçlarının bilinmesi ve bu amaca göre yerleşim planının tasarlanması

61 gerekmektedir. Konut yerleşim planı çerçevesinde iç mekan ile ilgili tasarımlarda uyulması gereken ilkeler, mahal alanları örnekleri ile MATPUM'un yaptığı çalışmalardan aktarılmaktadır. Balkon Balkon planlamasında, iklim şartları ve sosyal mahremiyete dikkat edilmeli, gerektiğinde kapatılacağı düşüncesi ile tasarlanmalıdır. Balkon alanları minumum 4m², balkon derinliği 155cm olmalıdır. Konut nüfusu 2 kişiden fazla plan tiplerinde 1m² ilave edilmelidir. Konutlarda balkon korkuluklarının zeminden yüksekliği 110cm olmalı ve dikey aralıklar kullanılmalı, aralıklar en fazla 12cm olmalıdır (Şekil 27-28) (MATPUM, 2010). Şekil 27-28. Açık, Yarı kapalı ve Kapatılabilir Balkonlar, Balkon Korkuluğu Kaynak: MATPUM,2010 Yatak odası Yatak odasının, güneş ışığı alması (günde en az 2-3 saat doğrudan güneş ışığı), kapı, pencere, duvar, zemin kaplama malzemelerinin sağlığa uygun malzemelerden seçilmesi gerekmektedir (Şekil 29) (MATPUM, 2010).

62 Şekil 29. Yatak Odası Örnek Planlar Kaynak: MATPUM,2010 Şekil 30. Engelsiz Yatak Odası- Örnek Plan Kaynak: MATPUM,2010 Ayrıca, engelli yatak odaları için 155cm çapında hareket imkanı veren alanlar tasarlanmalıdır (Şekil 30) (MATPUM, 2010). Mutfak Mutfak yemek yapma, yeme, hazırlama, depolama, yıkama vb. eylemlerin yapıldığı ortak kullanım alanlarıdır. Mutfak planlaması kullanıcıların kullanım kolaylığı esasına bağlı olarak yapılmalı ve aydınlık ve ferah olması için pencereler geniş tutulmalıdır. Planlamada eviye, ocak ve buzdolabı konumları, kullanıcıyı yormayan mesafede tasarlanmalıdır. Ayrıca, dolap ve çekmece yerleşiminin yeterli sayıda olması gerekmektedir (MATPUM, 2010). MATPUM araştırmasına göre, konutlarda yemek odası için ayrı bir oda bulunmadığı, salonlarda bulunan yemek masalarının özel günlerde kullanıldığı ve yemek için mutfağın kullanıldığı belirtilmektedir. Aynı

63 araştırmada, mutfak için tasarlanan alanın yemek yeme için küçük olduğu ve mutfak düzenlenmesinde iş akışına dikkat edilmediği belirtilmektedir (Şekil 31) (MATPUM, 2010). Şekil 31. Eviye, Ocak ve Buzdolabı Üçgeni Örnek Planları Kaynak: MATPUM,2010 Mutfak planlamasında uzun vadeli tasarımlar kullanıcıların memnuniyeti ve rahatlığı açısından önemlidir. Mutfak kullanıcıların engelli olabileceği veya zamanla yaşlanacağı düşünülerek planlanmalıdır. Tekerlekli sandalye kullananlar için standart tezgah yüksekliklerine, farklı yüksekliklerde dolap yerleşimlerine, evye bataryalarının kolay açılıp kapanan tiplerde seçilmesine, elektrik düğmelerinin 90-110 cm arasında yüksekliklerde olmasına dikkat edilmelidir (Şekil 32-33-34-35) (MATPUM, 2010). (Resim 44-45-46) Şekil 32. Engelli Mutfak Plan Örneği Resim 44. Engelli Mutfak Örnekleri Kaynak: MATPUM,2010 Resim Kaynak: http://www.yasadikca.com/engellilere-uygun-mutfak. Mutfak planlaması yapılırken konumunun kuzeydoğu ve kuzeybatı yönlerinde bulunması yiyeceklerin bozulmaması için önemlidir. Toplu konut tasarımlarında konutlar 2 odalı veya 3 odalı vb. şeklinde ifade edildiği için

64 mutfaklarda kullanılan dolap hacimlerinin ve depolama alanlarının evin büyüklüğüne uygun olması gerekmektedir. Mutfak tezgah yüzeylerinin, evye ve fırın kullanımı hariç, toplam 3m'den az olamaması önerilmektedir. Ayrıca kullanılan çöp kutularının çok gözlü (kağıt, teneke kutu, cam vb.) ve tekerlekli tasarlanması önerilmektedir (MATPUM, 2010). Konut tasarımlarında mutfak planlaması yapılırken mutfakların, balkon, yaşama mekanı veya evin girişi ile doğrudan ilişkili olması kullanımı kolaylaştırmaktadır. Mutfak içinden dış alana açılan balkonların kısa kenarları 155cm olmalı taban alanlarının 4 m 2 'den küçük olmaması gerekmektedir (MATPUM, 2010). Şekil 33 Balkonlu Mutfak Plan Örneği Resim 45. Balkonlu Mutfak Plan Örneği Kaynak: MATPUM,2010 Resim Kaynak: http://www.ownersdirect.co.uk/portugal/p9884.htm. Banyo / WC Ortak kullanım alanı olarak kullanılan banyonun diğer odalar ile bağlantısının iyi konumlandırılması gerekmektedir. Islak hacimler olarak değerlendirilen mutfak, banyo ve tuvaletin tesisat sistemlerinin yakın konumlandırılmaları, olası tamirat ve tadilat müdehalesinde ve maliyet açısından kolaylık sağlamaktadır. Banyonun standart olarak bir lavabo, bir duş kabini ve bir tuvaletin olacağı hesabına dayanarak minimum 2.8m² olması gerekmektedir. Ancak, orta nitelikli bir planlamada bu alan 4m² olarak belirlenmiş ve alan içinde çamaşır makinası, dolap vb. alanların kullanımına olanak verilmiştir. Banyo tasarımlarında engelli kullanıcıların rahat kullanımı açısından standart planlamalar yapılması gerekmektedir. Banyo havalandırmasının çok iyi yapılması ve kullanılan pencere boyutlarının 30-

65 40cm olması, çift yönlü (sağ veya sol kanat ve vasistas) açılması önerilmektedir (MATPUM, 2010). Toplu konutlarda, banyo ve WC kapıları genişliklerinin 90cm olması ve yaşlı ve engelli kullanıcılar için banyo önü koridorunun minumum 100cm olması önerilmektedir. Banyo ve WC için kullanılan duş, klozet, küvet, lavabo vb. donatılarının kullanıcı kolaylığı esasına göre tasarlanması ve uygulanması gerekmektedir. Ayrıca, banyo içi dolap, çamaşır makinası vb. malzemelerin kullanımınına kolaylık sağlayacak planlamanın yapılması gerekmektedir (MATPUM, 2010). Şekil 34. Engelli Banyo Plan Örneği. Resim 46. Banyo Plan Örneği Kaynak: MATPUM,2010 Resim Kaynak http://therightathome.com/fun-retro-bathroom-design-ideas. Şekil 35. Engelli WC ve Kapı Yönüne Göre kullanılan WC Plan Örnekleri Kaynak: MATPUM,2010

66 Depolama Konut içinde depolama alanı olarak kulanılan bölüm, mutfak içinde veya mutfak ile bağlantılı bir alanda planlanabilmektedir. Depolar gıda vb. malzemelerin geçici saklama alanı olduğu için konut içindeki yönü, havalandırması ve ısınma durumu kontrol edilmelidir. Konut içinde kullanılacak depolama alanları, konut taban alanının %6'sıdır. Ayrıca, toplu konutlarda ortak kullanım alanlarında depolama için her daireye 5m²'lik alanlar verilmelidir ve bu alanlar dairenin satış m 2 değerine %50 oranında ilave edilmelidir (Şekil 36) (MATPUM, 2010). Şekil 36. Depolama ve Örnek Koridor Planı Kaynak: MATPUM,2010 Şekil 37.Ortak Dolaşım Alanı Ortak Dolaşım Alanları ( Koridor) Ana giriş holü ve koridor konutun rahat kullanımı ve diğer bölümlere/ katlara olan geçişin sağlandığı alanlardır. Koridor genişliklerinin engelli araçlarının manevra yapabilmesi için en az 180 cm yapılması, yapılamadığı durumlarda, daire ve asansör önlerinde 180 cm çapında manevra alanları tasarlanmalıdır. Konut içi dağılımın yapıldığı bu alanların planlaması yapılırken yönlendirmenin doğru yapılması, diğer bölümlere geçişlerin kullanımını kolaylaştırması açısından önemlidir (Şekil 37) (MATPUM, 2010).

67 III. BÖLÜM 3. TOKİ KONUTLARINDA MEKAN ANALİZİ: PAMUKLAR MAHALLESİ VE HÜREL MAHALLESİ KONUT ALANLARI TOKİ tarafından, Ankara'da yapılan ve devam eden, toplam 73.407 adet toplu konut uygulaması bulunmaktadır (http://www.toki.gov.tr/programlar/ ihale/c_illist.asp?x_ilkodu=6). Ankara TOKİ Konut Model Uygulama Tabloları (Tablo 4-5-6), TOKİ resmi internet sayfasında yer alan "İllere Göre TOKİ Uygulamaları" tablosuna dayanılarak oluşturulmuştur. Hazırlanan tablolarda, 2013 yılı itibariyle Ankara' da tamamlanan ve devam eden (%50 ve üzeri) konut uygulamaları yer almaktadır. Tablolarda, yapılan ve devam eden, 47 adet konut ve sosyal donatı, 32 adet idari konut, 22 adet kentsel yenileme (gecekondu dönüşüm), 5 adet kaynak geliştirme, 1 adet alt gelir grubu ve 1 adet afet konutu bulunmaktadır. (Tablo 3-4-5)

Tablo 3. Ankara' da tamamlanan ve devam eden (%50 ve üzeri) TOKİ Konut Modelleri Kaynak: http://www.toki.gov.tr/programlar/ihale/c_illist.asp?x_ilkodu=6 68

69 Tablo 4. Ankara' da tamamlanan ve devam eden (%50 ve üzeri) TOKİ Konut Modelleri (Tablo 3'ün Devamı) Kaynak:http://www.toki.gov.tr/programlar/ihale/c_illist.asp?x_ilkodu=6

Tablo 5. Ankara' da tamamlanan ve devam eden (%50 ve üzeri) TOKİ Konut Modelleri (Tablo 3 ve 4 ün devamı) Kaynak:http://www.toki.gov.tr/programlar/ihale/c_illist.asp?x_ilkodu=6 70

71 TOKİ, Tamamlanan ve Devam Eden Uygulamalar listesine dayanılarak oluşturulan, ilçelere göre kentsel yenileme/dönüşüm projeleri, Tablo 6' da gösterilmektedir. Tabloda toplam 27 adet Kentsel Dönüşüm çalışması bulunmaktadır. Tabloda, biten 8 adet, devam eden 14 adet, %20'nin altında 4 adet ve inşaatı başlamamış 1 adet kentsel yenileme projesi bulunmaktadır. Çalışmada, proje uygulaması tamamlanan 2 adet kentsel dönüşüm alanı seçilmiştir. Bunlar: 2012 yılında kullanıma açılan, TOKİ Yenimahalle - Pamuklar, 422 Adet Konut, Gecekondu Dönüşüm İnşaatı İle Altyapı- Çevre Düzenlemesi Projesi ve 2010 yılında kullanıma açılan TOKİ Mamak, 510 Adet Konut ve Sosyal Kültürel Tesisi Projesi'dir. Her iki alandaki TOKİ konutlarının iç ve dış mekan tasarımları/ uygulamaları incelenmiştir. Elde edilen veriler her iki alan için ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Her iki alanda kullanıcıların konut/konut alanı memnuniyetleri ölçülmüştür. Amaç, TOKİ'nin uygulamalarında kullanıcı gereksinimlerini dikkate alıp almadığının ve konutların tasarım ilkelerine uygun olup olmadığının saptanmasıdır. Hürel Mahallesi TOKİ konutları, 2. Bölümde belirtildiği gibi TOKİ'nin konut tasarım ilkelerinin olmadığı bir dönemde 2010 yılında yerleşime açılmış; Pamuklar Mahallesi TOKİ konutları ise TOKİ'nin yaptırdığı ve uygulamalarına zemin olması beklenen MATPUM araştırmasından sonra 2012 yılında yerleşime açılmıştır. Bu nedenle, aynı zamanda Hürel ve Pamuklar Mahallesi TOKİ konut alanlarındaki kullanıcı memnuniyetleri karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmanın amacı, TOKİ konutlarında farklı fiziksel çevre koşullarının ve kullanıcı gereksinimleri profilinin dikkate alınıp alınmadığını ve tasarım ilkelerinin (MATPUM öncesi ve sonrası) uygulanıp uygulanmadığını irdelemektir. Değerlendirmeler, T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı'ndan elde edilen mimari projelerin incelenmesine, alan fotoğraflarınına, yerinde gözlem ve görüşmelere, anketlere dayanılarak yapılmıştır.

Tablo 6. TOKİ-Ankara Kentsel Yenileme Projeleri * Kaynak: http://www.toki.gov.tr * TOKİ Tamamlanan ve Devam Eden Uygulamalar Tablosuna Dayanılarak Oluşturulmuştur 72

73 3.1. Pamuklar Mahallesi TOKİ Konutları Analizi Çalışma alanında, kentsel dönüşüm proje uygulama öncesinde hak sahiplerinin tamamıyla karşılıklı uzlaşma sağlanmıştır. Hak sahiplerinin konut yapımı ile ilgili yeterli teknik desteğinin ve yeterli ekonomik olanaklarının olmaması nedeniyle, TOKİ tarafından yapılan kentsel dönüşüm uygulamasına hak sahipleri tam destek vermiştir. Ayrıca, kullanıcıların tam katılım ve desteği, kentsel dönüşüm proje öncesi sürecin hızlı ilerlemesinde etkili olmuştur. Bu sürecin hızlı ilerlemesindeki bir diğer etken ise konut sahiplerinin TOKİ konut uygulamaları ile daha modern bir yerleşim alanına sahip olacağı beklentisidir (TOKİ, Gecokondu Dönüşüm, 2011). Konut alanı ile ilgili yapılan internet kaynaklı haberde, Yenimahalle`de kentsel dönüşüm kapsamında gecekonduları yıkılan Pamuklar Mahallesi`ndeki 64 hak sahibinin yeni evlerine kavuştuğu belirtilmektedir. Haberde, "Pamuklar Mahallesi`nde gecekondularını davul zurna eşliğinde kendi elleriyle yıkan hak sahipleri, evlerini de kendi elleriyle belirlediler ve kura törenine çocukları ile gelen vatandaşlar, güle oynaya kuralarını çektiler" ifadesi yer almaktadır (http://www.beyazgazete.com/haber/2011/10/4/yenimahalle-pamuklar-dahak-sahipleri- evlerine-kavustu-643318.html). TOKİ Pamuklar Sitesi ile ilgili proje başlangıç aşamasında, hak sahiplerine ait taşınmazların değer tespiti yapılmıştır. Projelendirme ve alanın tasfiyesi gerçekleştirilerek konut yapım süreci bitiminde hak sahiplerine 2012 yılında anahtar teslimi gerçekleştirilmiştir. Proje Adı : Pamuklar TOKİ Konutları Konut Modeli : Kentsel (Gecekondu) Dönüşüm Projesi Mimari : Özkar İnşaat ve Ticaret Sanayi A.Ş. Yapım Yılı : 2010-2012 Yapım Yeri : Türkiye/Ankara-Yenimahalle İnşaat Alanı : 35.000 m² İşveren : TOKİ

74 Yenimahalle Pamuklar 422 Adet Konut, 61055-61056 Ada Gecekondu Dönüşüm İnşaatı, Altyapı Ve Çevre Düzenlemesi işini, tünel kalıp sistemi ile 19 milyon 345 bin lira (TL) bedelle Özkar İnşaat ve Ticaret Sanayi A.Ş. tarafından 30 Mart 2010-8 Ocak 2012 tarihleri arasında inşa edilmiştir (http://emlakkulisi.com /uz-kar-insaat-ankara-yenimahalleye). TOKİ Pamuklar Yerleşim Alanı İnşaat sürecine ait fotoğraflar aşağıda gösterilmektedir. (Resim 47,48,49,50,51,52,53,54,55,56,57,58,59, 60,61,62 - Şekil 38-39) Şekil 38. Pamuklar TOKİ Konutları Önceki Hali Uydu Görünümü Kaynak: TOKİ, Gecokondu Dönüşüm, 2011 Şekil 39. Pamuklar TOKİ Konutları- Çalışma Alanı Uydu Görünümü Kaynak: Google Earth

75 Resim 47-48. Proje Öncesi Gecekondu Yerleşimi Kaynak: http://ozkar.net/v3/ozkar_insaat/ Resim 49-50 Proje Uygulaması (Özkar İnşaat) Kaynak: http://ozkar.net/v3/ozkar_insaat/ Resim 51-52. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat) Kaynak: http://ozkar.net/v3/ozkar_insaat/

76 Resim 53-54. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat) Resim 55-56. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat) Resim 57-58. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat) Tüm Resimler Kaynak: http://ozkar.net/v3/ozkar_insaat/

77 Resim 59-60. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat) Resim 61-62. Proje Uygulaması (Özkar İnşaat) Tüm Resimler Kaynak: http://ozkar.net/v3/ozkar_insaat/ Pamuklar TOKİ konutlarında, 15 Ağustos - 30 Eylül 2011 tarihleri arasında 9 daire (http://www.toki.gov.tr/html/satis/ankara/yenimahalle/fiyat.pdf), 06 Şubat -30 Mart 2012 tarihleri arasında 5 daire kurasız olarak satışa sunulmuştur (http://www.toki.gov.tr/html/satis/ankara/yenimahalle/duyuru. pdf). Konutlar ile ilgili fiyat listesi Tablo 7 ve Tablo 8 'da gösterilmiştir. Tablo 7 ve Tablo 8'de, Pamuklar Mahallesi TOKİ konutlarına ait ödeme seçenekleri gösterilmektedir. Tablolarda, ödeme seçeneklerine göre taksit

78 miktarları değişmekte ve konutun sahibi olmak için ortalama 10 yıl geçmesi gerekmektedir. Görülmektedir ki, konut sahibi olabilmek için kullanıcılar yıllarca bu ödeme planına bağlı kalacaktır. Dar ve orta gelir grubu için bu süre oldukça uzundur. Tablo 7. Ankara Yenimahalle Pamuklar Konutları, Satış Fiyat Tablosu Kaynak: http://www.toki.gov.tr/html/satis/ankara/yenimahalle/duyuru.pdf

Tablo 8. Pamuklar TOKİ Konutları, Satış Fiyat Tablosu Kaynak: http://www.toki.gov.tr/html/satis/ankara/yenimahalle/fiyat.pdf 79

80 2012 yılında kullanıma açılan, Yenimahalle Pamuklar Konut Alanının uydu görünümü üzerinde işlenen imar planı Şekil 40'da gösterilmektedir. Şekil 40. Pamuklar TOKİ Konutları -Çalışma Alanı- İmar Projesi - (Mevcut Durum ) Kaynak: http://www.yenimahalle.bel.tr/web/icerik/eimaryonlendirmesayfasi Konut alanı altyapı ve çevre düzenlemesi inşaatı işi ile ilgili imar, aplikasyon ve kot bilgileri Tablo 9'da gösterilmektedir.

Tablo 9. Ankara Yenimahalle Pamuklar 61055-61056 Ada Kaynak: TOKİ, 2012 81

82 TOKİ Pamuklar Sitesi projesinde, 4 blok 3+1, 3 blok 2+1 olmak üzere toplam 7 blok bulunmaktadır. B tipi 60 konut, C tipi 122 konut inşa edilmiştir. 422 Konut için toplam inşaat alanı 53935,16 m² dir. Konut alanı ile ilgili vaziyet planı Şekil 41 de yer almaktadır (TOKİ, 2012). Şekil 41. Pamuklar TOKİ Konutları- Vaziyet Planı Kaynak: TOKİ, 2012 Alanda, B2 tipi 3 blok 2+1 (3B+Z+13), C tipi 4 blok 3+1 (2B+Z+14 ve 3B+Z+13) olmak üzere 7 blok bulunmaktadır. Arazi yerleşiminde farklı kotların olmasından dolayı B tipi konutların üst kotta, C tipi konutların daha alt kotta yerleştirildiği görülmektedir. 3.1.1 Dış Mekan Analizi Pamuklar Mahallesi TOKİ Konutlarının Projeleri incelenmiş, yerinde gözlem ve inceleme yapılmış, alanda anket uygulanmıştır. Bu bağlamda dış

83 mekan analizi ile ilgili aşağıdaki saptamalarda bulunulmuştur. Ulaşılan veriler İkinci Bölümde yer alan TOKİ tasarım ilkeleri temelinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bloklar arasındaki geçişler merdivenler ve arazi eğiminde düzensiz konulan kilit taşları ile oluşturulan yollar ile sağlanmıştır. Konut çevresi dış mekânlarında kullanılan merdivenlerin kot farklarına uygun olarak tasarlanmadığı, basamak genişliklerinin dar olduğu, merdiven kenarlarında korkuluk kullanılmadığı ve merdiven eğimlerinin yer yer çok fazla olduğu görülmüştür. Arazi eğimine uygun olmayan merdivenleri kullanıcıların rahat kullanamadığı ve kış koşullarında oluşacak risklerin tehlike yaratacağı açıktır. (Resim 63-64) Resim 63-64. Konut çevresi merdiven kullanımı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Arazi eğiminin batıdan doğuya doğru azaldığı görülmektedir. Kot farklılıklarının dikkate alınmamasından dolayı peyzaj tasarımının düzensiz olduğu gözlemlenmiştir. Tablo 10 de açık alanlarda yapılacak ağaçlandırma hesabı gösterilmiştir. Tablo 10'de yer alan ağaç hesabına göre çevre tasarımında belirtilen sayıda ağaç bulunmamakta ve mecutta bulunan ağaçların yer yer kuruduğu görülmemektedir.

84 Tablo 10. Ağaç Hesap Tablosu Kaynak: TOKİ,2012 Konutların çevresinde, oyun parkında ve yaya yolları yakınında gölge alanların oluşması için bitkilendirme çalışması yapılmamıştır. Ayrıca, site yetkilisi, ağaçların ve çimlerin bazı alanlarda kuruduğunu, bunun nedeninin ise arazi tesviyesi sırasında zeminin 15cm altında inşaat atıklarının olduğunu belirtmiştir. Özetle, konut çevresi peyzaj tasarımı beklenen ihtiyaca cevap verememektedir. Konut sakinlerinin, yeşile olan özlemlerini kendi yöntemlerini kullanarak çözdükleri görülmektedir.(resim 65,66,67,68,69,70) Resim 65-66. Konut çevresi arazi eğimi Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi

85 Resim 67-68. Konut çevresi arazi eğimi dış mekânda kilit taşı ile yapılan yol Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Resim 69-70. Konut Sakinleri Bitki Yetiştirme Örnekleri Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Alanda yaya yollarının dar, araç yollarının ise çok fazla eğimli olduğu gözlemlenmektedir. Ayrıca, bina girişleri dışında eğimli arazide rampa kullanımı bulunmamaktadır. Bu nedenle, konut çevresinde engelli kullanıcılar düşünülmeden yapılan bir tasarım söz konusudur. (Resim 71-72-73-74)

86 Resim 71-72. Kaldırım ve Otopark Resim 73-74. Bina Giriş Kapısı ve Konut Çevresinde Rampasız Yol Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Yerleşim alanı içinde bulunan arazi eğimlerine oluk taşları ve taş duvarlar ile yer yer toprak kaymasını önleyici çözümler yapılmıştır. Ancak, bu çözümlerin kuvvetli yağışlarda etkili olamayacağı gözlemlenmiştir. Site yetkilisi, yağış sonucunda sel etkisi yapan suların otoparkta bulunan araçlarda, maddi hasarlar oluşturduğunu belirtmiştir.(resim 75,76,77,78) Resim 75-76. Konut çevresi arazi eğimi çözümleri Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi

87 Resim 77-78. Konut çevresi arazi eğimi Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Dış mekânda 2 adet çocuk parkı, park çevresinde oturma bankı ve toplam 2 adet kameriye bulunmaktadır. Oyun alanı zemininde ince kum kullanılmıştır. 422 adet konut için yeterli olmayan oyun alanları ile oturma alanları aynı mekânda sınırlı sayıda kullanılmıştır. Oyun alanlarının yetersizliği nedeniyle çocuklar otoparklarda ve konut girişlerinde oynamaktadır. Çocuklara uygun alanların olmaması güvenlik açısından da risk yaratmaktadır. İç ve dış mekanda konut kullanıcılarının, komşuluk ilişkilerini ve iletişimlerini sağlayacak sosyal alanları yoktur. Ek olarak, konut çevresinde spor yapma, yürüme, bisiklet yolları vb. alanlar da yer almamaktadır. (Resim 79,80,81,82,83) Resim 79. Uydu Görünümü - Oyun Alanı Kaynak: Google Earth

88 Resim 80-81. Oyun Parkı ve Oturma Alanı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Resim 82-83. Uydu Görünümü Kaynak: Google Earth Otopark Oyun Alanı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi 422 Adet konut için 211 oto kapasiteli park yeri vardır. Misafir araçlar,engelli araçları v.b. için park yeri yapılmamıştır. Otopark alanı batıdan güneye doğru eğimli arazide konumlandırılmıştır. Otoparklar ve apartman girişleri aynı alanda çözümlenmiştir. Araçlar ile ilgili yönlendirme işaretleri ve aydınlatma elemanlarının yeterli olmadığı gözlemlenmiştir. (Resim 84,85,86,87,88,89) Pamuklar Sitesi konutları için otopark hesabı Tablo 11 de gösterilmiştir. Tablo 11. Otopark Hesap Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012

89 Resim 84-85. Otopark Alanı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Resim 86-87. Otopark Alanı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Resim 88-89. Otopark Alanı- Blok Girişi Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Araçlar ile konut girişlerinin aynı mekanda tasarlanması, konut-ev arasındaki ulaşımın rahat olmasını sağlamaktadır. Ancak, araç parkının yoğun kullanımından kaynaklı olarak görüntü kirliliği, gürültü ve yaya trafiği vb. olumsuzluklar yaşanmaktadır. Araç parkının hemen yanında başlayan yaya kaldırımının dar olması ve konut girişi ile çakışması yaya güvenliğini olumsuz etkilemektedir. Araç yollarının ve yaya yollarının zemin döşemesinde kilitli parke taşı kullanılmıştır. (Resim 90,91,92,93)

90 Resim 90-91. Otopark Alanı - Yaya Yolu Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Resim 92-93. Zemin Döşeme Kilitli Parke Taşı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Dış mekân tasarımında kullanılan yaya ve araç yolu aydınlatma, güvenlik kamerası, yangın hidrandı ve yönlendirme levhaları vb. donatıların eksikliği göze çarpmaktadır. Aydınlatma elemanlarının eksikliğinden dolayı site içi dolaşımın, güvenliğin ve araç parkının zorluğu söz konusudur (Resim 94, 95, 96, 97,98,99) Resim 94-95. Konut Çevresi Aydınlatma Elemanı ve Yangın Çıkış Kapısı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi

91 Resim 96-97. Güvenlik Kamerası ve Blok Çevresi Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Resim 98-99. Konut Çevresi Yönlendirme Eksikliği- Yangın Hidrandı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi Konut çevre planlamasında, evsel atıklar ile ilgili alanların çok iyi tasarlanması gerekmektedir. Oysa, çöp konteynırlarının site sınırları dışında düzensiz konumlandırıldıkları görülmektedir. Bunun sonucunda çevrede görüntü kirliliği ve hijyenik olmayan alanlar oluşmaktadır. (Resim 100, 101, 102) Resim 100-101. Çöp Konteynırları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi

92 Resim 102. Çöp Konteynırları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi 3.1.2. İç Mekan Analizleri Pamuklar Sitesi'ndeki 7 blok, toplam 422 konutla ilgili brüt, emsal, bağımsız bölüm, sığınak ve kapıcı dairesi hesap tabloları aşağıda gösterilmiştir. (Tablo 12, 13, 14, 15, 16) Tablo 12. Konut Tipleri Tablosu Kaynak: TOKİ,2012

93 Tablo 13. Konut Tipleri Brüt Alanları Tablosu Kaynak: TOKİ,2012 Tablo 14. Konut Emsal Dağılım Tablosu Kaynak: TOKİ,2012

94 Tablo 15. Konut Bağımsız Bölüm Tablosu Kaynak: TOKİ,2012 Tablo 16. Sığınak ve Kapıcı Dairesi Hesap Tablosu Kaynak: TOKİ,2012

95 Yerleşim alanında, 3 adet B tipi, 4 adet C tipi toplam 7 blok bulunmaktadır. Blok tipleri m 2 büyüklüklerine göre adlandırılmaktadır. B tipi konutlar 94.22 m², C tipi konutlar 118.21m 2 'dir. B ve C tipi konutlar ile ilgili kat planları, kesit görünüşler ve iç mekan resimleri bölüm içinde gösterilmektedir. B2 Tipi Konutlar B2 Tipi konutlar, 3 blok (B2-1, B2-2, B2-3) 2+1 planlı toplam 180 adet konuttan oluşmaktadır. Her blokta 3 Bodrum kat, zemin kat ve 13 kat bulunmaktadır. (Şekiller 42,43,44,45,46,47,48) Kat mahal bilgileri aşağıdaki gibidir (TOKİ,2012): Üçüncü bodrum katta; kat holü, kapıcı dairesi, kazan dairesi, su deposu+sayaç+hidrofor odası, sığınak, sığınak holü, sığınak wc, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni + yangın güvenlik holü bulunmaktadır. İkinci bodrum katta; 2 daire, sığınak, sığınak holü, sığınak wc, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni + yangın güvenlik holü, 2 adet asansör bulunmaktadır. Birinci bodrum katta; 2 daire, sığınak, sığınak holü, sığınak wc, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni + yangın güvenlik holü, elektrik pano odası, depo, 2 adet asansör bulunmaktadır Zemin katta; zemin kat holü, 4 tip daire, kat holü, merdiven sahanlık ve kovası, yangın merdiveni, yangın güvenlik holü, 2 adet asansör, rüzgarlık, bina girişi bulunmaktadır. Kat planlarında 4 tip daire, kat holü, Merdiven sahanlık ve kovası, yangın merdiveni, yangın güvenlik holü, 2 adet asansör bulunmaktadır. Çatı katında; Asansör dairesi, yangın merdiveni, yangın güvenlik holü, çatı ve teras çatı bulunmaktadır.

96 Şekil 42. B2 Tip Daire Planı Kaynak: http://www.tokievleri.org/ankara-toki-evleri/ankara-yenimahalle.html B2 tip bloklarda her katta 4 daire bulunmaktadır. B tipi daireler 94.22 m² yerleşim planlıdır. B2 tip daire plan analizi Tablo 17 gösterilmiştir.

97 Şekil 43. B2 Tip Normal Kat Planı Kaynak: http://www.tokievleri.org/ankara-toki-evleri/ankara-yenimahalle.html

98 Şekil 44-45. B2 Tip Blok AA ve BB Kesiti Şekil 46. B2 Tip Blok Ön ve Arka Görünüş Şekil 47. B2 Tip Blok Sol ve Sağ Görünüş Kaynak: TOKİ, 2012

99 İç Mekan Kullanımı B2 tipi konut yerleşim planı girişinde, giriş holu ve vestiyer için dolap yeri bulunmaktadır. Giriş holü mutfak ile bağlantılıdır. Mutfak ve salon bitişiktir. Planda, mutfakla salon arasında geçiş için boşluk bırakılmıştır. Konut sahiplerinin bazıları bu geçişi iptal etmiştir. Konutlarda depolama için bir alan bulunmamaktadır. Salon, banyo ve oda geçişleri koridordan, balkon geçişi mutfaktan yapılmaktadır. B2 tipi daire planı m 2 ölçüleri ve yapı malzemeleri Tablo 17 de gösterilmiştir. Tablo 17. B2 Tip Plan Analizi * * TOKİ' den alınan proje bilgilerine dayanılarak oluşturulmuştur.

100 C Tipi Konutlar C Tipi konutlar kendi içinde kat sayısı açısından farklılık göstermekte ve toplam dört bloktan oluşmaktadır. C1, C2, C3 blokları, 3+1 planlı toplam 180 adet konuttan oluşmaktadır. Her blokta 3 bodrum, zemin kat ve 13 kat bulunmaktadır. C4 numaralı blok, 3+1 planlı toplam 62 adet konuttan oluşmaktadır. Blokta 2 bodrum, zemin kat ve 14 kat bulunmaktadır. Kat mahal bilgileri aşağıdaki gibidir (TOKİ, 2012): C4 numaralı blok, 62 konut için (2B+Z+14); İkinci bodrum katta, bodrum kat holü, bir kapıcı dairesi, kazan dairesi, su deposu+sayaç+hidrofor odası, sığınak holü, sığınak wc, sığınak, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni ve yangın güvenlik holü bulunmaktadır. Birinci bodrum katta, bodrum kat holü, 2 tip daire, elektrik pano odası, sığınak holü, sığınak wc, sığınak, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni + yangın güvenlik holü bulunmaktadır. Zemin katta, zemin kat holü, 4 tip daire, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni + yangın güvenlik holü, 2 adet asansör, rüzgarlık, bina girişi bulunmaktadır. Normal kat planlarında 4 tip daire, kat holü, merdiven sahanlık ve kovası, yangın merdiveni, yangın güvenlik holü, 2 adet asansör bulunmaktadır. Çatı katında, asansör dairesi, yangın merdiveni, yangın güvenlik holü, çatı ve teras çatı bulunmaktadır. C1, C2, C3 bloklar, 60 konut için (3B+Z+13) (TOKİ,2012): Üçüncü bodrum katta, bodrum kat holü, bir kapıcı dairesi, kazan dairesi, su deposu+sayaç+hidrofor odası, sığınak holü, sığınak wc,

101 sığınak, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni + yangın güvenlik holü bulunmaktadır. İkinci bodrum katta, bodrum kat holü, iki daire, sığınak holü, sığınak wc, sığınak, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni + yangın güvenlik holü, 2 adet asansör bulunmaktadır. Birinci bodrum katta, bodrum kat holü, iki daire, elektrik pano odası, sığınak holü, sığınak wc, sığınak, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni + yangın güvenlik holü, 2 adet asansör bulunmaktadır. Zemin katta, zemin kat holü, dört daire, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni + yangın güvenlik holü, 2 adet asansör, rüzgarlık, bina girişi bulunmaktadır. Normal kat planlarında 4 tip daire, kat holü, merdiven sahanlık ve kovası, yangın merdiveni, yangın güvenlik holü, 2 adet asansör bulunmaktadır. Çatı katında, asansör dairesi, yangın merdiveni, yangın güvenlik holü, çatı ve teras çatı bulunmaktadır. C tipi bloklarda her katta 4 daire bulunmaktadır. C tipi konutlar 118.21m²'dir. (Şekil 48, 49, 50, 51, 52,53,54,55)

102 Şekil 48. C Tipi Normal Kat Planı Kaynak: http://www.tokievleri.org/ankara-toki-evleri/ankara-yenimahalle.html Şekil 49. C Tipi Daire Planı Kaynak: http://www.tokievleri.org/ankara-toki-evleri/ankara-yenimahalle.html

103 Şekil 50-51. C Tipi Blok AA ve BB Kesiti Şekil 52-53. B2 Tip Blok Ön ve Arka Görünüş Şekil 54-55. B2 Tip Blok Sol ve Sağ Görünüş Kaynak: TOKİ, 2012

104 İç Mekan Kullanımı C1 tipi konut yerleşim planı girişinde, giriş holü ve vestiyer için gömme dolap yeri bulunmaktadır. Giriş holü, mutfak ve koridor ile bağlantılıdır. Mutfak ve salon bitişiktir. Mutfak ve koridor içinde depolama için bir alan bulunmamaktadır. Salon, banyo, WC ve oda geçişleri koridordan, balkon geçişi mutfaktan yapılmaktadır. C tipi daire planı m 2 ölçüleri ve yapı malzemeleri Tablo 18' de gösterilmiştir. Tablo 18. C Tip Daire Plan Analizi * * TOKİ' den alınan proje bilgilerine dayanılarak oluşturulmuştur. Pamuklar Sitesi Yönetimin'den konut iç mekanlarından fotoğraf çekme izni alınamamıştır. Bu nedenle, konut iç mekanları ile ilgili görsel veriler kısıtlıdır. İnternet sayfalarında konut sahiplerinin kiralık ve satılık konutları ilanlarında bulunan iç mekan fotoğrafları çalışmada kullanılmıştır.

105 B Tipi Daire İnternet ilan sayfasında yer alan B-2-1 Blok 31 numaralı daireye ait satılık ilanında, 2 oda 1 salon planlı daire ait iç mekan fotoğrafları yer almaktadır. B tipi dairede; giriş holu, koridor, oda ve banyo fotoğrafları aşağıda gösterilmiştir (http://daire. trovit.com.tr/ index.php/cod. fram). (Resim 103,104,105,106) Resim 103-104. B tipi daire oda ve koridor Kaynak: http://daire.trovit.com.tr/index.php/cod.fram Resim 105-106. B Tipi Daire Banyo Ve Giriş Holu Kaynak: http://daire.trovit.com.tr/index.php/cod.fram Yapılan görüşmede site yöneticisi, B tipi blokta oturduğunu ve 2 oda, 1 salon olan konutunun kendileri için yeterli olduğunu söylemektedir. Dört kişilik bir aileye sahip olduğunu belirten hak sahibi, banyo ve wc kullanımının aynı mekanda olması yerine ayrı mekanlarda olması gerektiği söylemiştir. En büyük eksiklik olarak, konut içi depolama alanının olmamasını göstermiştir.

106 C Tipi Daire İnternet ilan sayfasında yer alan C tipi blok, 1. katda bulunan daireye ait satılık ilanından elde edilen fotoğraflar aşağıdadır ( www.cihangiremlak. com.tr/satilik-apartman-daires). (Resim 107,108,109,110, 111,112). Resim 107-108. C Tipi Daire Salon ve Mutfak Kaynak: http://www.cihangiremlak.com.tr/satilik-apartman-dairesi Resim 109-110. C Tipi Daire Odalar Kaynak: http://www.cihangiremlak.com.tr/satilik-apartman-dairesi Resim 111-112. Banoyo ve WC Kaynak: http://www.cihangiremlak.com.tr/satilik-apartman-dairesi Konut balkonlarının fotoğraflarında görüldüğü gibi, kullanıcılar balkonları oturma alanı olarak kullanamamaktadır. Çünkü balkonları depolama, temizlik

107 alanı ve ev eşyaları için kullanmak zorunda kalmaktadır. Blokların içinde ya da dışında konut kullanıcılarına ait depolama alanları eksiktir. Kullanıcıların genel ihtiyaç ve aktivitelerini (hamur kesme, yiyecek kurutma, yün yıkama, eşya depolama, çamaşır asma vb) karşılayacak alanlar bulunmamaktadır. Bu yüzden bu ihtiyaçların büyük kısmı balkonlarda karşılanmaya çalışılmaktadır. Ayrıca site yönetiminin "Toplu Yaşam Alanı Kapsamında Apartman ve Ortak Mekân Kuralları" başlığı adı altında bina içinde bulunan kullanım kurallarına göre, balkonlarda çamaşır asılması yasaklanmaktadır. (Resim 113,114,115) (EK.2) Resim 113-114. Konut Balkonları Resim 115. Konut Balkonları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi

108 3.2. Hürel Mahallesi TOKİ Konutları Analizi Ankara ili kapsamında ikinci inceleme örneği, TOKİ- Mamak, 37831 Ada 1 Parsel Kat Karşılığı Sosyal Kültürel Tesisidir. TOKİ 510 adet Konut ve İlköğretim Okulu ile Altyapı ve Çevre Düzenleme İnşaatı işi ile ilgili olarak proje planları, fotoğraflar ve anket sonuçları bu bölümde yer almaktadır. Proje Adı : 510 adet Konut ve İlköğretim Okulu ile Altyapı ve Çevre Düzenleme İnşaatı Konut Modeli : Konut+Sosyal donatı Mimari : Garipoğlu Tur. İnş. İth. İhr. Ve Tic. Ltd. Şti.(Kuzu Grup) Yapım Yılı : 2008-2010 Yapım Yeri : Türkiye/Ankara-Mamak İnşaat Alanı : 75.000 m² Toplam Bedel : 27.599.000 TL İşveren : TOKİ Mamak, Hürel Mahallesi 510 Adet Konut, Konut ve İlköğretim Okulu ile Altyapı ve Çevre Düzenleme İnşaatı işi, 27 milyon 599 bin lira (TL) bedelle Garipoğlu Tur. İnş. İth. İhr. Ve Tic. Ltd. Şti.(Kuzu Grup) tarafından inşa edilmiştir (www.kuzugrup.com/toplu-konutlar/blog.html). TOKİ Hürel Mahallesi konut anahtar teslimi, hak sahiplerine 2010 yılında gerçekleştirilmiştir (http://emlakkulisi.com/toki-ankara-mamak-konutlari-eslimediliyor/29957). TOKİ- Mamak, 37831 Ada 1 Parsel Kat Karşılığı Sosyal Kültürel Tesisidir. Mamak, Hürel Mahallesi 510 Adet Konut, Konut ve İlköğretim Okulu ile Altyapı ve Çevre Düzenleme İnşaatı işi, tünel kalıp sistemi 2010 yılında inşa edilmiştir (Resim 116). Hürel Mahallesi uydu görünümü Şekil 56'da gösterilmiştir.

109 Şekil 56. TOKİ- Mamak Hürel Mahallesi Konutları Uydu Görünümü Kaynak: www.haritamap.com/yer/209551/14-sokak-toki-510-konutlari Resim 116. TOKİ- Mamak 510 adet Konutları Kaynak: www.kuzugrup.com/toplu-konutlar TOKİ tarafından yapılan Mamak 510 konutlarının site yönetimi, Boğaziçi Yönetim A.Ş. tarafından yönetilmektedir. Site Yönetimi Boğaziçi A.Ş. tarafından seçilmekte ve maaş ödemeleri şirket tarafından yapılmaktadır. Boğaziçi Yönetim Anonim Şirketi'nin, %1'i TOKİ'nin, %96'sı KİPTAŞ'ındır. Şirket, 1997 yılında Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından kurulmuştur (www.memurlar.net/ haber/386300/).

110 2013 yılı itibariyle, 32 ilde, 205 site ve 138.000 konut, Boğaziçi Yönetim A.Ş. ye bağlıdır. 1965 tarihli, 634 Sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu İle 2007 yılı, 5711 Sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu nu değiştiren kanun hükümleri doğrultusunda, tüm dairelerin kat maliki TOKİ olduğundan yönetim atama ile görevlendirme yetkisi de TOKİ ye aittir. Boğaziçi Yönetim A.Ş' nin görevleri; yerleşim bölgesinin güvenliği çevre temizliği, yeşil alanların bakımı ve korunması, apartmanların ortak alanlarının temizliği, su hidrofor ve depolarının bakım ve işletilmesi, işletme bütçesinin hazırlanması, site yönetimi muhasebe işlemlerinin gerçekleştirilmesi, site yönetimi personelinin sevk ve idaresi, işletme bütçesinde öngörülen her türlü yatırım hizmet ve mal alım satım işlerinin yürütülmesidir (http://www.bogaziciyonetim.com.tr/tr/ INDEX/index.php). Mamak, Hürel Mahallesi 510 adet konut ile ilgili 2008 yılına ait, B1 ve C1 konutları satış bilgileri, Tablo 19 ve Tablo 20' de gösterilmektedir.

111 Tablo 19. Satışı Gerçekleşen C1 tipi Konutları Fiyat Tablosu Kaynak: Mamak 510 konutları Boğaziçi Yönetim A.Ş. ( Site Yönetimi Arşivi)

Tablo 20. Satışı Gerçekleşen B1 tipi Konutları Fiyat Tablosu Kaynak: Mamak 510 konutları Boğaziçi Yönetim A.Ş. ( Site Yönetimi Arşivi) 112

113 TOKİ tarafından, Yenimahalle, Hürel Mahallesi konutları ile ilgili örnek satış duyurusuna göre; B1 tipi, 2 oda 1 salon, brüt 84,43 m² planlı, 9 Adet konut satışı ile ilgili olarak 30 Haziran 2010 tarihinde noter huzurunda yapılan kura seçimi sonucu başvuru sahipleri konutlarına sahip olmuştur. En düşük ve en yüksek konut fiyatları ile başlangıç taksitleri ve satış koşulları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. (Tablo 21) Tablo 21. Ankara Mamak 510 Konut, Satış Fiyat Tablosu Kaynak: www.toki.gov.tr/html/satis/ankara/ Tablo 22'de TOKİ konut ödeme seçenekleri gösterilmektedir. Ödeme seçeneklerine göre taksit miktarları değişmekte ve konut sahibi olmak için 15 yıl gibi uzunca bir süre beklenmektedir. Dar ve orta gelir grubu için, ekonomik anlamda bu süre uzundur. Hürel Mahallesi TOKİ konutları ile birlikte camii ve okul projesi planlanmıştır. İlköğretim okulu, camii inşaatı ve genel altyapı çevre düzenlemesi inşaatı emsal dağılım bilgileri aşağıdaki gibidir. (Tablo 22) Tablo 22. İlköğretim Ve Cami Emsal Dağılım Bilgi Tablosu Kaynak: TOKİ,2012

114 Okul ve camii inşaatı işi bünyesinde, Bir adet okul; 16 derslik, 1 bodrum kat, zemin kat ve 2 kat bulunmaktadır. Bir adet camii; 1 bodrum kat, zemin kat ve 1 kat bulunmaktadır.(şekil 57) Şekil 57. Okul ve camii vaziyet planı Kaynak: TOKİ,2012 Konut alanı altyapı ve çevre düzenlemesi inşaatı işi ile ilgili imar, aplikasyon ve kot bilgileri Tablo 23 ve 24'de yer almaktadır. Tablo 23. Ankara Mamak 37831 Ada, B1 Tipi Konutlar Kaynak: TOKİ,2012

115 Tablo 24. Ankara Mamak 37831 Ada, C1 Tipi Konutlar Kaynak: TOKİ,2012 TOKİ Mamak 510 konut projesi bünyesinde, 7 blok 3+1, 6 blok 2+1 olmak üzere toplam 13 blok bulunmaktadır. B1 tipi 216 konut, C1 tipi 294 konut inşa edilmiştir. Blok tipleri, B1 tipi 4 blok 2+1 (2B+Z+7 Kat), 2 blok 2+1 (2B+Z+9 Kat), C1 tipi 7 blok 3+1 (2B+Z+9 Kat) şeklinde toplam 13 blok bulunmaktadır. Konut yerleşimleri, arazi eğiminden dolayı farklı kotlardadır. Konut alanı ile ilgili vaziyet planı ve kesit görünüşler Şekil 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67'de yer almaktadır (TOKİ,2012).

116 Şekil 58. TOKİ Mamak - Hürel Mahallesi Vaziyet Planı Kaynak: TOKİ,2012

117 Şekil 59. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı AA Kesiti Şekil 60. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı BB Kesiti Şekil 61-62. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı CC Kesiti- DD Kesiti Şekil 63. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı EE Kesiti Kaynak: TOKİ,2012

118 Şekil 64. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı GG Kesiti Şekil 65. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı HH Kesiti Şekil 66. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı II Kesiti Şekil 67. Konut Sosyal Kültürel Tesis Alanı JJ Kesiti Kaynak: TOKİ,2012

119 3.2.1. Dış Mekan Analizi Hürel Mahallesi TOKİ Konutları Uygulama Alanı Proje çizimleri incelenmiş, yerinde gözlem yapılmış, anket çalışması uygulanmış ve İkinci Bölümde yer alan TOKİ Konut Tasarım İlkeleri göz önünde bulundurularak değerledirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda dış mekan analizi ile ilgili aşağıdaki saptamalarda bulunulmuştur. Dış mekânda bloklar arası geçişler merdivenler ile sağlanmaktadır. Eğimli arazide düzensiz konulan kilit taşları ile oluşturulan yollar bulunmaktadır. Dış mekânda kullanılan merdivenlerin basamak genişlikleri yetersizdir. Ayrıca, bina çevresindeki dış merdivenlerde korkuluklar yapılmamıştır. Yaşlı kullanıcılar ve çocuklar için risklidir; kış şartlarında merdiven kullanımı tehlikelidir. Merdiven eğimleri arazi eğimine göre ideal ölçülerde (basamak derinliği ve basamak yüksekliği oranı) değildir. (Resim 117-118-119-120-121-122-123-124-125-126) Resim 117-118. Konut Çevresi Arazi Eğimi Ve Merdiven Kullanımı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013

120 Resim 119-120. Bina Çevresi Merdiven Kullanımı Resim 121-122. Konut Çevresi Merdiven Kullanımı Resim 123-124. Konut Çevresi Kilit Taşı Kullanımı Resim 125-126. Zemin Kilit Taşı Kullanımı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013

121 Bloklar arası ulaşım alanlarında engelli ve yaşlılar ile ilgili düzenleme yapılmamıştır. Bina girişlerinde yaşlı ve engelli kullanıcıları için rampa yapılmıştır. Ancak, dış mekanda rampa yoktur (Resim 127, 128). Oysa merdiven eğimlerinin arazi eğimine göre tasarlanması ve engelli kullanıcılar için dış mekânda rampa yapılması gerekmektedir. Resim 127-128. Apartman Girişi Rampa Kullanımı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Site internet sayfasından elde edilen görsel verilere göre, kış mevsimi kar yağışı sonucu yeşil alan, yaya yolu ve araç yolunun kapandığı görülmektedir. Görülmektedir ki çevre tasarımının genel anlamda kullanışlı değildir ve kış koşullarında tehlike oluşturmaktadır. (Resim 129,130,131,132) Resim 129-130. Kış Mevsimi Dış Mekân Görünümü Kaynak: www.bogaziciyonetim.com.tr/tr/siteler/sayfa.php?id

122 Resim 131-132. Kış mevsimi dış mekân görünümü Kaynak: www.bogaziciyonetim.com.tr/tr/siteler/sayfa.php?id 510 konut için çevre tasarımında kullanılan ağaçlandırma hesabı Tablo 25 da gösterilmiştir. Tablo 25'de yer alan ağaç hesabına göre belirtilen sayıda ağaç yerinde dikilmemiştir. Ayrıca, mevcuttaki ağaçların da yer yer kuruduğu görülmektedir. Tablo 25. Ağaç Hesap Tablosu Kaynak: TOKİ,2012 Boğaziçi Yönetim A.Ş. Site Yönetimi, site aidatları karşılığında ortak alanlarda hizmet verdiklerini ifade etmişlerdir. 2010 yılında yerleşime açılmasına rağmen, her yıl çok yoğun olarak bakım, onarım, tadilat ve tamirat yapılmaktadır (www.bogaziciyonetim.com.tr/tr/siteler/sayfa. php?id.). Bu veri, konut ve konut çevresinde kullanılan yapı malzemelerinin ve işçilik kalitesinin yeterli olmadığını göstermektedir.

123 Site Yönetiminin bakım ve tadilatları Resim 133,134,135,136,137,138,139, 140,141,142'de örneklendirilmektedir. Resim 133-134. Çatı Tadilatı Kaynak: www.bogaziciyonetim.com.tr/tr/siteler/sayfa.php?id Resim 135-136. Asansör Ve Kapı Otomat Bakımı Kaynak: www.bogaziciyonetim.com.tr/tr/siteler/sayfa.php?id Resim 137-138. Bina Girişi ve Merdiven Tadilatı Kaynak: www.bogaziciyonetim.com.tr/tr/siteler/sayfa.php?id Resim 139-140. Yeşil Alan Bakımı ve Hafriyat atıkları Kaynak: www.bogaziciyonetim.com.tr/tr/siteler/sayfa.php?id

124 Resim 141-142. Çevre Düzenleme Çalışmaları Kaynak: www.bogaziciyonetim.com.tr/tr/siteler/sayfa.php?id Peyzaj tasarımı arazi eğimine uygun yapılmamıştır. Site yönetimi peyzaj tasarımından hoşnut değildir. Konut alanı inşası sırasında eğimli alanlara inşaat atıklarının doldurulduğunu belirtmektedir. Bu yüzden, yeşil alanlarda bulunan bitkilerin kurumakta, yerine dikilen yeni bitkiler köklenmemektedir; yeşil alan için uygun ve verimli alanlar ayrılmamıştır. (Resim 143,144, 145,146) Resim 143-144 Konut Çevresi Yeşil Alanlar Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 145-146. Konut Çevresi Yeşil Alanlar Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013

125 Dış mekânda yeşil alan, yaya yolu, otopark alanı, merdiven çevresi ve apartman girişlerinde sınırlayıcı eleman (korkuluk, bitkisel sınırlamalar vb.) eksiklikleri gözlemlenmiştir. (Resim 147,148,149,150,151,152) Resim 147-148. Yeşil Alan Sınır Eleman Kullanımı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 149-150. Yeşil Alan Sınır Eleman Eksiklikleri Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 151-152. Yeşil Alan Sınır Eleman eksiklikleri Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Site sakinleri yeşil alan eksiklilerini kendi yöntemleri ile çözmektedir. (Resim 153,154,155,156)

126 Resim 153-154. Konut Sakinleri Bitki Yetiştirmeleri Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 155-156. Konut Sakinleri Bitki Yetiştirmeleri Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Site içi ortak kullanım alanı olarak banklar ve oyun çevresinde bulunan oturma grupları bulunmaktadır. Oturma alanları çevresinde, oyun parkında ve yaya yolları yakınında gölge alanların oluşması için planlı bir bitkilendirme çalışması yapılmamıştır. Bu yüzden, konut sakinleri gölgesi olmayan alanlarda oturmaktadır. Aydınlatma elamanı, çöp kutusu, yönlendirme tabelası vb. donatılar düzensiz yerleştirilmiştir. (Resim 157,158,159,160, 161,162,163,164)

127 Resim 157-158. Site Donatı Elemanları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 159-160. Site Donatı Elemanları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 161-162. Site Donatı Elemanları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 163-164. Dış Mekân Oturma Alanları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013

128 Mamak Belediyesi tarafından park alanı zeminine sentetik çim uygulanmış ve fitness aletleri için alan yapılmıştır. 510 konut için yapılan oyun alanı ve oturma alanının yeterli değildir. Sosyal alan olarak kullanılan oyun alanı, yaz aylarında günün belli saatlerinde kullanılmaktadır. Çocuk parkı, otopark ve oturma grubu aynı alanda yer almaktadır. Oyun alanı çevresinde peyzaj çalışmalarının eksiliğinden dolayı gölge alan bulunmamaktadır. (Resim 165,166,167,168) Resim 165-166. Dış Mekân Oyun Ve Fitness Alanları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 167-168. Dış Mekân Oyun Alanı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Sitede oturan çocuklar oyun alanı yerine bina girişlerinde ve otopark çevresinde oynamaktadır. İç ve dış mekânda konut kullanıcılarının, komşuluk ilişkileri ve iletişimlerini geliştirecekleri sosyal alanları yoktur. Konut çevresi içinde spor, yürüme, bisiklet vb. etkinlikler ile ilgili alanlar bulunmamaktadır. Çevre tasarımı, kullanıcı ihtiyacı için yeterli ve güvenli değildir. (Resim 169,170,171,172)

129 Resim 169-170. Dış Mekân Çevre Tasarımı Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 171-172. Dış Mekân Oyun Alanları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 510 konut için 255 oto kapasiteli park yeri vardır. Misafir araçlar ve engelli araçları için park yeri yapılmamıştır. Otopark yerleri, apartman girişleri ile aynı alandadır. Araçlar ile ilgili yönlendirme işaretleri ve aydınlatma elemanları yeterli değildir. Otopark alanlarının yeterli olmadığı site yönetimince de dile getirilmektedir. Konut kullanıcıları arabalarının güvenlik nedeniyle site içinde park etmektedirler. Blok giriş önleri, yaya yolları ve oyun alanı çevresi gibi alanlar otopark olarak kullanılmaktadır. Otopark alanı ve blok girişleri birbirine çok yakın planlanmıştır. Otopark planlama, görüntü kirliliği, gürültü ve yaya trafiği vb. açısından olumsuzdur. Otoparkın hemen yanında başlayan yaya kaldırımının dar olması ve konut girişinin yanında bulunması yaya güvenliğini olumsuz etkilemektedir. Oyun parkı ve dinlenme alanı etrafında bulunan otopark da güvenlik açısından risklidir. (Resim 173, 174,175,176,177,178,179,180). Otopark alanı ile ilgili yapılan hesap tablosu aşağıda gösterilmiştir. (Tablo 26)

130 Tablo 26. Otopark Hesap Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012 Resim 173-174. Otopark Çevresi Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 175-176. Otopark Çevresi Yaya yolları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 177-178. Otopark Çevresi Yaya yolları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013

131 Resim 179-180. Otopark Çevresi Yaya yolları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Çevre tasarımında kullanılan yaya ve araç yollarında aydınlatma, yönlendirme levhaları vb. donatıların eksiklikleri görülmektedir. Konut sakinlerinin günlük işlerinde (ev temizliği, yün yıkama-kurutma, sebze kurutma vb.) kullanacakları özel bir alan ayrılmadığı için site içinde farklı alanları kullandıkları gözlemlenmiştir. Konut kullanıcıları yün ve yorgan kurutmak için yaya yollarını ve siteye ait panel çitleri kullanmaktadır. (Resim 181,182,183,184) Resim 181-182. Otopark Çevresi Aydınlatma ve Yönlendirme Eksikleri Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 183-184. Evsel İhtiyaçlar Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013

132 Site çevresinde evsel atıklar ile ilgili alanların tasarlanmadığı görülmektedir. Dış mekânda bulunan çöp konteynırlarının düzensiz konumlandırıldıkları ve seyyar çöp konteynırlarının kullanıldığı görülmektedir. Bunun sonucunda çevrede görüntü kirliliği ve hijyenik olmayan alanların oluştuğu gözlemlenmiştir. (Resim 185,186,187) Resim 185-186. Çöp Konteynırları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 187. Çöp Konteynırları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 3.2.2 İç Mekân Analizleri Mamak, Hürel mahallesinde yapılan TOKİ konutları bünyesinde toplam 13 blok bulunmaktadır. Bloklar, B1 ve C1 olmak üzere iki tiptir. Toplam 510 konut bulunmaktadır. Konut inşaatları tünel kalıp sistemi ile yapılmıştır. Konut tipleri ile ilgili yerleşim planı, kesitler ve görünüşler aşağıda gösterilmiştir. (Şekil 68)

133 Şekil 68. Konut Tipleri Yerleşim Planı Kaynak: TOKİ, 2012 B1 - C1 tipi konut tipleri ve sayısı, kapıcı dairesi hesabı, sığınak hesabı, bağımsız bölüm hesabı ve konut emsal dağılım tablosu aşağıdaki gibidir. (Tablo 27,28,29,30,31)

134 Tablo 27. B1 ve C1 Konut Tipleri Ve Sayısı Kaynak: TOKİ, 2012 Tablo 28. Bağımsız Bölüm Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012

135 Tablo 29. Konut Emsal Dağılım Bilgi Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012 Tablo 30. Kapıcı Dairesi Hesap Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012 Tablo 31. Sığınak Hesap Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012

136 B1 Tipi Konutlar B1 Tipi konutlar kendi içinde kat sayısı açısından farklılıklar oluştururlar ve toplam altı bloktan oluşmaktadır. Bunlar; 2 adet blok; B1-1 ve B1-2 Nolu Bloklar, 1 bodrum, zemin kat ve 9 kat bulunmaktadır. Bloklarda 2+1 planlı toplam 80 adet konut bulunmaktadır. (Tablo 32, 33) Tablo 32. B1 Tipi 1 ve 2 nolu Bloklar Emsal Dağılım Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012

Tablo 33. B1 Tipi 1 ve 2 Nolu Bloklar Brüt Dağılım Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012 137

138 4 adet blok; B1-3, B1-4, B1-5 ve B1-6 Nolu Bloklar, 2 bodrum, zemin kat ve 7 kat bulunmaktadır. Her blokta 34 konut olmak üzere toplam 136 konut bulunmaktadır. (Tablo 34, 35) Tablo 34. B1 Tipi 3, 4, 5 ve 6 Nolu Bloklar Emsal Dağılım Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012

139 Tablo 35. B1 Tipi 3, 4, 5 ve 6 Nolu Bloklar Emsal Dağılım Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012 B1-1 ve B1-2 nolu blokların kat mahal bilgileri aşağıdaki gibidir (TOKİ, 2012).

140 Birinci bodrum katta, bodrum kat holü, bir adet daire, sığınak holü, sığınak, sığınak wc, kazan dairesi, su deposu+sayaç-hidrafor odası, elektrik pano odası, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni bulunmaktadır. Zemin katta, zemin kat holü, 4 tip daire, merdiven sahanlığı ve kovası, rüzgarlık, bina girişi, yangın merdiveni, 2 adet asansör bulunmaktadır. Kat planlarında 4 tip daire, kat holü, merdiven sahanlık ve kovası, yangın merdiveni, 2 adet asansör bulunmaktadır. Çatı katında, asansör dairesi, yangın merdiveni, çatı ve teras çatı bulunmaktadır. B1-3, B1-4, B1-5 ve B1-6 nolu blokların kat mahal bilgileri aşağıdaki gibidir (TOKİ, 2012). İkinci bodrum katta, bodrum kat holü, bir adet daire, sığınak holü, sığınak, sığınak wc, kazan dairesi, su deposu+sayaç-hidrafor odası, apartmana ait depo, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni bulunmaktadır. Birinci bodrum katta, bodrum kat holü, iki adet daire, sığınak holü, sığınak, sığınak wc, elektrik pano odası, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni, 2 adet asansör bulunmaktadır. Zemin katta, zemin kat holü, 4 tip daire, merdiven sahanlığı ve kovası, rüzgarlık, bina girişi, yangın merdiveni, 2 adet asansör bulunmaktadır. Kat planlarında 4 tip daire, kat holü, merdiven sahanlık ve kovası, yangın merdiveni, 2 adet asansör bulunmaktadır. Çatı katında, asansör dairesi, yangın merdiveni, çatı ve teras çatı bulunmaktadır. B1 tip, bloklarda her katta 4 daire bulunmaktadır. (Şekil 69, 70,71,72,73,74)

Şekil 69. B1 Tip Kat Planı Kaynak: TOKİ, 2012 141

Şekil 70. B1 Tip Daire Planı Kaynak: TOKİ, 2012 142

143 Şekil 71-72. B1 Tip Blok AA ve BB Kesiti Şekil 73. B1 Tip Blok Ön ve Arka Görünüş Şekil 74. B1 Tip Blok Sol ve Sağ Görünüş Kaynak: TOKİ, 2012

144 İç Mekan Kullanımı B1 tipi konut yerleşim planı girişinde, giriş holü ve vestiyer için gömme dolap yeri bulunmaktadır. Giriş holü mutfak, WC ve koridor ile bağlantılıdır. Mutfak ve salon bitişiktir. Planda mutfaktan salona geçiş için boşluk bırakılmıştır. Konut sahiplerinin bazıları bu geçişi iptal etmiştir. Mutfak ve koridor içinde depolama alanı bulunmamaktadır. Banyo ve oda geçişleri koridordan, balkon geçişi mutfaktan yapılmaktadır. B1 tipi daire planı m 2 ölçüleri ve yapı malzemeleri Tablo 36 da gösterilmiştir. Tablo 36. B1 Tip Plan Analizi* * TOKİ' den alınan proje bilgilerine dayanılarak oluşturulmuştur.

145 C1 Tipi Konutlar C1-1, C1-2, C1-3, C1-4, C1-5, C1-6, C1-7 nolu bloklar, 2 bodrum kat, zemin kat ve 9 normal kat bulunmaktadır. Bloklardaki daireler 3+1 planlıdır. Her blokta 42 konut olmak üzere toplam 294 konut bulunmaktadır.(tablo 37, 38) (Şekil 75, 76, 77, 78) Tablo 37. C1 Tipi Konutlar Emsal Dağılım Bilgi Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012

Tablo 38. C1 Tipi 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7 nolu Bloklar Brüt Dağılım Tablosu Kaynak: TOKİ, 2012 146

147 C1-1, C1-2, C1-3, C1-4, C1-5, C1-6 ve C1-7 Nolu blokların kat mahal bilgileri aşağıdaki gibidir (TOKİ, 2012). İkinci bodrum katta, bodrum kat holü, bir adet daire, sığınak holü, sığınak, sığınak wc, kazan dairesi, su deposu+sayaç-hidrafor odası, apartmana ait depo, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni bulunmaktadır. Birinci bodrum katta, bodrum kat holü, iki adet daire, sığınak holü, sığınak, sığınak wc, elektrik pano odası, merdiven sahanlığı ve kovası, yangın merdiveni, 2 adet asansör bulunmaktadır. Zemin katta, zemin kat holü, 4 tip daire, merdiven sahanlığı ve kovası, rüzgarlık, bina girişi, yangın merdiveni, 2 adet asansör bulunmaktadır. Kat planlarında 4 tip daire, kat holü, merdiven sahanlık ve kovası, yangın merdiveni, 2 adet asansör bulunmaktadır. Çatı katında, asansör dairesi, yangın merdiveni, çatı ve teras çatı bulunmaktadır.

148 Şekil 75. C1 Tip Kat Planı Kaynak: TOKİ, 2012 C1 tipi bloklarda her katta 4 daire bulunmaktadır.

149 Şekil 76. C1 Tip Daire Planı Kaynak: TOKİ, 2012

150 Şekil 77. C1 Tip Blok Ön ve Arka Görünüş Şekil 78. C1 Tip Blok Sol ve Sağ Görünüş Kaynak: TOKİ, 2012 İç Mekan Kullanımı C1 tipi konut yerleşim planı girişinde, giriş holü ve vestiyer için gömme dolap yeri bulunmaktadır. Giriş holü mutfak, salon ve koridor ile bağlantılıdır. Mutfak ve salon bitişiktir. Mutfak ve koridor içinde depolama alanı bulunmamaktadır. Banyo, WC ve oda geçişleri koridordan, balkon geçişi mutfaktan yapılmaktadır. C1 tipi daire planı, m 2 ölçüleri ve yapı malzemeleri Tablo 39 da gösterilmiştir.

151 Tablo 39. C1 Tip Plan Analizi* * TOKİ' den alınan proje bilgilerine dayanılarak oluşturulmuştur. Mamak TOKİ konutları site yönetimi, konut sakinleri ile karşılıklı anket yapmak ve konut iç mekan fotoğrafı çekmek için izin vermemiştir. Konut iç mekanları ile ilgili görsel veriler, internet araştırması sonucunda elde edilen görseller ile sınırlıdır. Konut sahiplerinin kiralık ve satılık konutları ile ilgili verdiği web sayfası ilanlarında bulunan iç mekan fotoğrafları kullanılmıştır. B1 Tipi Daire, 2+1 planlı, 102.000.-TL satış bedelli B1 Tpi daire örneği ile ilgili fotoğraflar Resim 188,189,190,191'dedir (www.sahibinden.com/ilan/eml ak-konut-satilik-mamak-).

152 Resim 188-189. B1 Tipi Daire Örneği- Salon Kaynak: www.sahibinden.com/ilan/emlak-konut-satilik-mamak- Resim 190-191. B1 Tipi Daire Örneği- Mutfak-Banyo Kaynak: www.sahibinden.com/ilan/emlak-konut-satilik-mamak- Konut içi depolama alanının olmamasından dolayı kullanıcılar malzemelerini (kuru bakliyat, ev eşyaları, bisiklet vb.) balkonlarda muhaza etmektedirler. C1 Tipi Daire, internet ilan sayfasında C1 tipi daireye ait satılık ilanı ile ilgili görseller Resim 192,193,194,195,196,197, 198, 299' dedir. Resim 192. C1 Tipi Daire Salon Resim 193. C1 Tipi Daire Salon Kaynak: www.hurriyetemlak.com/konut-satilik/ankara-mamak-harman Kaynak: www.sahibinden.com/ilan/emlak-konut-satilik-mamak-toki-510

153 Resim 194-195. C1 Tipi Daire Koridor ve Mutfak Kaynak: www.sahibinden.com/ilan/emlak-konut-satilik-mamak-toki-510 Resim 196-197. C1 Tipi Daire- Banyo ve WC Kaynak: www.sahibinden.com/ilan/emlak-konut-satilik-mamak-toki-510 Resim 198-199. C1 Tipi Daire Örneği 3- Oda Ve Mutfak Kaynak: www.sahibinden.com/ilan/emlak-konut-satilik-mamak-toki-510 Bloklarda bulunan balkonların kullanıcı için yeterli olmadığı görülmektedir. Kullanıcılar, balkonları oturma alanı yerine; depolama ve ev içi gereksinimleri (yiyecek kurutma, çamaşır asma vb.) doğrultusunda kullanmak zorunda kaldıkları gözlemlenmiştir. Site yönetimi balkonların küçük olduğunu ihtiyaca cevap vermediğini ve balkon kapılarının mutfak yönüne doğru açılmasından dolayı mutfak alanın daraldığını ifade etmiştir. Bloklar içinde de konut kullanıcılarına ait depolama alanları yoktur. Kullanıcıların evsel ihtiyaçlarını (hamur kesme, yiyecek kurutma, yün yıkama, eşya depolama, çamaşır asma vb) karşılayacak alanları bulunmamaktadır. (Resim 200,201,202,203,204, 205,206,207)

154 Resim 200-201. Konut Balkonları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 202-203. Konut Balkonları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 204-205. Konut Balkonları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013 Resim 206-207. Konut Balkonları Kaynak: Yıldız AKBABA ESHAK Arşivi- 2013

155 3.3. Pamuklar Mahallesi ve Hürel Mahallesi TOKİ Konut Alanları Anket Bulguları Ankara ili kapsamında, TOKİ Yenimahalle, Pamuklar ve TOKİ Mamak, Hürel Mahallesi konutları olarak iki farklı alan seçilmiştir. Konut tasarımları birbirine benzeyen bu iki alanın kullanıcı profiline ve memnuniyetlerine yönelik anket çalışması yapılmıştır. Her iki alanda elde edilen anket verileri karşılaştırmalı olarak yorumlanmıştır. Anket soruları, 1. TOKİ konutlarının, kullanıcı profiline, kullanıcı ihtiyaçlarına ve beklentilerine uygun olup olmadığını belirlemeyi, 2. Konut iç mekanlarının kullanıcı yaşam tarzlarına uygun olup olmadığını anlamayı ve yaşam tarzlarını ne derecede etkilediğini irdelemeyi, 3. Her iki alandaki kullanıcılarını yeni konutları ile eski konutları arasındaki karşılaştırmalarını yorumlamayı, 4. Tek tip planlama ile inşa edilen konutların farklı alanlardaki yaşanılırlığını karşılaştırmayı, 5. Tasarım ilkelerinin (MATPUM öncesi ve sonrası) varlığını, iki alandaki verilere dayanarak karşılaştırmayı hedeflemektedir. Alan çalışmasında tek tip anket formu düzenlenmiştir (Ek 1). Anket sorularının iki farklı alan için, tek tip olmasındaki amaç, farklı yaşam şartlarına sahip kullanıcıların yaşadıkları mekandan beklentilerini karşılaştırmak ve memnuniyet seviyelerini saptamaktır. Mamak, Hürel Mahallesi TOKİ Konutları ve Yenimahalle, Pamuklar Mahallesi TOKİ Konutları'nda yapılan anket çalışmalarında konut sakinleri ile karşılıklı anket çalışmasına site yönetimleri tarafından izin verilmemiştir. Konut sakinleri ile yüzyüze görüşme kabul edilmemiş; anket sorularının yönetim tarafından kullanıcılara dağıtılması önerilmiştir. Site yönetimine

156 bırakılan anket formları, site görevlileri tarafından konut sakinlerine dağıtılmıştır. Bunun yanısıra, site yönetimi ile sözlü görüşmeler yapılmıştır. Yapılan görüşmelerle ile ilgili veriler çalışmada değerlendirilmiştir. Hürel Mahallesi TOKİ Konutları' da toplam 88 konut sakini, Pamuklar Mahallesi TOKİ Konutları'nda toplam 48 konut sakini anket çalışmasına katılmıştır. Konut sakinleri tarafından doldurulan formlar değerlendirilmiştir. Anket analizi ana başlıkları aşağıdaki gibidir. Konutlarda yaşayan kullanıcıların ekonomik özellikleri, Medeni durumları, Eğitim durumları, Daha önce oturdukları konut ile ilgili bilgileri, Konut fiziksel yapısı, Konut memnuniyeti, Yerleşim alanı çevre tasarımı memnuniyeti, Yerleşim alanı çocuk parkı, oturma alanları ve otopark, Komşuluk ilişkileri, Güvenlik, çevre aydınlatması, Alışveriş merkezleri, sosyal aktiviteler, sağlık hizmetleri, ulaşım vb. Anket sonuçlarının daha sağlıklı ve doğru bir grafikle sunulması amacıyla, İstatistik Dünyası -SPSS Raporlama Firması ile birlikte çalışılmıştır. 3.3.1. Kullanıcıların Demografik Özellikleri Aylık Ortalama Gelir Pamuklar Mahallesi'de yaşayanların %50 sinin geliri 2000-3000.-TL arasında olduğu görülürken bu oran Hürel Mahallesi'nde oturanlarda %20,45'dir (Tablo 40, Grafik 1).

157 Aylık Ortalama Gelir (TL) TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % 0-1000 arası 2 4,17 28 31,82 1000-2000 arası 16 33,33 30 34,09 2000-3000 arası 24 50,00 18 20,45 3000 ve üstü 6 12,50 12 13,64 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 40. Aylık Ortalama Gelir Dağılımı Tablosu Grafik 1. Aylık Ortalama Gelir Dağılımı Cinsiyet Oranı Sorulara cevap verenlerin dağılımları cinsiyete göre incelendiğinde; Pamuklar Mahallesi'nde %52,08 erkek- %44,32 kadın, Hürel Mahallesi'nde oturanların ise %44,32 sinin erkek- %55,68 kadın olduğu görülmektedir (Tablo 41, Grafik 2). Cinsiyet TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Kadın 23 47,92 49 55,68 Erkek 25 52,08 39 44,32 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 41. Cinsiyet Dağılımları Tablosu

158 Grafik 2. Cinsiyet Dağılımı Medeni Durum Pamuklar Mahallesi' nde yaşayanların %93,62 si evli iken, bu oran Hürel Mahallesi'de %82,61'dir (Tablo 42, Grafik 3). Medeni Durum TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Evli 44 93,62 57 82,61 Bekar 3 6,38 12 17,39 TOPLAM 47 100,00 69 100,00 Tablo 42. Medeni Durum Tablosu Grafik 3. Medeni Durum Dağılımı Eğitim Durumu Pamuklar Mahallesi, lisans/ön lisans mezunu oranı %58,70 iken bu oran Hürel Mahallesi'nde %20,90'dır (Tablo 43, Grafik 4).

159 Eğitim Durumu TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % İlkokul 3 6,52 22 32,84 Ortaokul 3 6,52 8 11,94 Lise 12 26,09 20 29,85 Lisans/Ön lisans 27 58,70 14 20,90 Y. Lisans / Doktora 1 2,17 3 4,48 TOPLAM 46 100,00 67 100,00 Tablo 43. Eğitim Durumu Dağılımı Tablosu Grafik 4. Eğitim Durumu Dağılımı Mülkiyet Durumu Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %72,92 si ev sahibi iken bu oran Hürel Mahallesi'nde %86,36 dır (Tablo 44, Grafik 5). Oturduğunuz konut Kendinize mi ait? TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Evet 35 72,92 76 86,36 Hayır 13 27,08 12 13,64 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 44. Mülkiyet Durumu Tablosu

160 Grafik 5. Mülkiyet Durumu 3.3.2. Dış Mekan Çocuk Oyun Alanları Çocuklar için yapılan oyun alanları planlamalarına gereken özen gösterilmemiştir. Her iki alanda yaşayan konut sakinlerinin %87,50'si oyun alanlarının yetersiz olduğunu düşünmektedir. Ayrıca, her iki alanda yaşayan bireylerin %12,5 i çocuk oyun alanlarının sayısını yeterli bulduğunu belirtmiştir (Tablo 45, Grafik 6). TOKİ Konutları Çocuk oyun alanları Pamuklar Hürel n % n % Yeterli 6 12,50 11 12,50 Yetersiz 42 87,50 77 87,50 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 45. Çocuk Oyun Alanları Durumu Grafik 6. Çocuk Oyun Alanları Durumu

161 Yeşil Alanlar ve Parklar Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %4,17 si yeşil alan ve parkları yeterli bulurken bu oran Hürel Mahallesi'nde %25'dir. Yeşil alan ve parkların yeterli olmadığını belirten bireylerin %95,83 ü Pamuklar Mahallesi'nde, %75 lik oranının Hürel Mahallesi'nde yaşadığı görülmektedir (Tablo 46, Grafik 7). Pamuklar TOKİ Konutları Hürel n % n % Yeterli 2 4,17 22 25,00 Yeşil alanlar ve parklar Yetersiz 46 95,83 66 75,00 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 46. Yeşil Alan Ve Parkların Oranı Grafik 7. Yeşil Alan Ve Parkların Oranı Yeşil Alan, Spor Alanları, Çocuk Oyun Alanları Pamuklar Mahallesi'nde yaşayan bireylerin %91,67 si, Hürel Mahallesi'nde yaşayan bireylerin %87,50 si yeşil alan, çocuk oyun alanları ve spor alanlarının yeterli olmadığını belirtmiştir. Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %6,82 si yeterli bulduğunu belirtirken, Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerden yeterli bulan yoktur (Tablo 47, Grafik 8).

162 Yeşil alanlar, çocuk oyun alanları ve Spor alanları yeterlidir Pamuklar TOKİ Konutları Hürel n % n % Yeterli 0 0,00 6 6,82 Kararsızım 4 8,33 5 5,68 Yeterli Değil 44 91,67 77 87,50 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 47. Yeşil Alanlar, Çocuk Oyun Alanları Ve Spor Alanları Tablosu Grafik 8. Yeşil Alanlar, Çocuk Oyun Alanları Ve Spor Alanları Çevre Tasarımı (Yaşlılar, Çocuklar ve Engelliler) Her iki alan arasında çevre tasarımının yaşlılar, çocuklar ve engelliler için uygunluğu arasında istatistiksel olarak bir fark yoktur. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %18,75 i, Hürel Mahallesi'nde oturanların %18,18 i katılıyorum dedikleri görülmektedir. Katılmıyorum yanıtı verenlerin %70,83 ü Pamuklar Mahallesi'nde, %70,45 i ise Hürel Mahallesi'nde oturmaktadır (Tablo 48, Grafik 9). Çevre Tasarımı Yaşlılar- Çocuklar ve Engelliler için Uygundur TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Katılmıyorum 34 70,83 62 70,45 Kararsızım 5 10,42 10 11,36 Katılıyorum 9 18,75 16 18,18 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 48.Çevre Tasarımının Yaşlılar, Çocuklar Ve Engelliler İçin Uygunluğu Tablosu

163 Grafik 9. Çevre Tasarımının Yaşlılar, Çocuklar Ve Engelliler İçin Uygunluğu Otopark Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların tamamı otoparkların yetersiz olduğunu söylerken bu oran Hürel Mahallesi'nde %76,14'dir. Hürel Mahallesi'nde yaşayan bireylerin %23,86 lık kısmı otoparkları yeterli buldukları görülmektedir Bu oran iki farklı alanda yaşayan kullanıcıların, aylık gelir durumu tablosuna göre ekonomik verilerinin dikkate alınmadığını göstermektedir (Tablo 40). Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların gelir durumu daha yüksek olduğu için otoparka daha çok ihtiyaç vardır (Tablo 49, Grafik 10). TOKİ Konutları Otoparklar Pamuklar Hürel n % n % Yeterli 0 0,00 21 23,86 Yetersiz 48 100,00 67 76,14 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 49. Otopark Durumu Grafik 10. Otopark Durumu

164 Kaldırım Her iki alanda yapılan kaldırım ve yol kaplamalarının çağdaş yaşam düzeyine uygunluğu arasında istatistiksel olarak oldukça anlamlı bir farklılık bulunmaktadır. Pamuklar Mahallesi'nde kaldırım ve yol kaplamalarını çağdaş yaşam düzeyine uygun bulanların oranı %4,17 iken, Hürel Mahallesi'nde bu oran %32,95'dir. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %66,67 si, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %48,86 sı kaldırım ve yol kaplamalarının çağdaş yaşam düzeyine uygun olmadığını belirtmiştir (Tablo 50, Grafik 11). TOKİ Konutları Kaldırım ve yol kaplamaları çağdaş yaşam düzeyine uygundur Pamuklar Hürel n % n % Yeterli 2 4,17 29 32,95 Kararsızım 14 29,17 16 18,18 Yeterli Değil 32 66,67 43 48,86 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 50.Kaldırım Ve Yol Kaplamalarının Çağdaş Yaşam Düzeyine Uygunluğu Grafik 11.Kaldırım Ve Yol Kaplamalarının Çağdaş Yaşam Düzeyine Uygunluğu Park Etme Sorunu Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %2,08 i, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %32,65 i mahallelerinde araç park sorunu yaşamadıklarını belirtmiştir. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %93,75 i, Hürel

165 Mahallesi'nde oturan bireylerin %62,5 i araç park etme sorunu yaşadığı görülmektedir (Tablo 51, Grafik 12). TOKİ Konutları Pamuklar Hürel Mahallemizde araç park etme sorunu yoktur n % n % Yeterli 1 2,08 29 32,95 Kararsızım 2 4,17 4 4,55 Yeterli Değil 45 93,75 55 62,50 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 51. Park Etme Sorunu Tablosu Grafik 12. Park Etme Sorunu Konut Çevre Tasarımı Her iki alanda yaşayanların konut ve konut çevre tasarımları kullanışlı ve güzeldir fikrine katılma oranları arasında istatistiksel olarak farklılık yoktur. Konut çevre ve tasarımlarının kullanışlı ve güzel olmadığını belirten bireylerin %72,92 si Pamuklar Mahallesi'nde, %53,41 i ise Hürel Mahallesi'nde yaşamaktadır (Tablo 52 Grafik 13). TOKİ Konutları Pamuklar Hürel Konut Çevre Tasarımları kullanışlı ve güzeldir n % n % Katılmıyorum 35 72,92 47 53,41 Kararsızım 6 12,50 26 29,55 Katılıyorum 7 14,58 15 17,05 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 52.Konut Çevre Tasarımlarının Kullanışlı ve Güzel Olmasından Duyulan Memnuniyet

166 Grafik 13. Konut Çevre Tasarımlarının Kullanışlı ve Güzel Olması Değerlendirmesi Çevre Tasarımı Her iki alanda yaşayanların çevre tasarımı için yapılan alanlardan hoşnutsuzlar. Özellikle, Hürel Mahallesi TOKİ Konutları yerleşime açıldığı yıldan itibaren site yönetimi tarafından; çevre tasarımı ile ilgili bakım, onarım, tamirat çalışması yapmaktadır. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %81,25i memnun değilken, bu oran Hürel Mahallesi'nde %45,45'dir. Memnun olduğunu belirtenlerin oranı ise Pamuklar Mahallesi'nde %6,25, Hürel Mahallesi'nde %20,45 dir (Tablo 53, Grafik 14). Çevre Tasarımı için yapılan Alandan Memnunum TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Katılmıyorum 39 81,25 40 45,45 Kararsızım 6 12,50 30 34,09 Katılıyorum 3 6,25 18 20,45 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 53.Çevre Tasarımı İçin Yapılan Alanlardan Memnuniyet Grafik 14. Çevre Tasarımı İçin Yapılan Alanlardan Memnuniyet

167 Dış Mekân Aydınlatma Her iki alanda yaşayanların çevre tasarımı aydınlatmasından duyduğu memnuniyet istatistiksel olarak bağımlıdır. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %22,92'si memnun değilken, bu oran Hürel Mahallesi'nde %47,73'dür. Çevre tasarımı ve aydınlatmasından memnun olan bireylerin %50 si Pamuklar Mahallesi'nde, %42,05 i Hürel Mahallesi'nde yaşamaktadır (Tablo 54, Grafik 15). TOKİ Konutları Pamuklar Hürel Çevre Tasarımı Aydınlatmasından Memnunum n % n % Katılmıyorum 11 22,92 42 47,73 Kararsızım 13 27,08 9 10,23 Katılıyorum 24 50,00 37 42,05 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 54. Çevre Tasarımı Aydınlatmasından Duyulan Memnuniyet Tablosu Grafik 15. Çevre Tasarımı Aydınlatmasından Duyulan Memnuniyet Aydınlatma Her iki alan arasında sokak aydınlatmalarının yeterlilik düzeyi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %41,67 si, Hürel Mahallesi'nde yaşayan bireylerin %47,73 ü sokak aydınlatmalarını yeterli bulurken, Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %37,5 i, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %42,05 i sokak aydınlatmalarını yeterli bulmadığını belirtmiştir (Tablo 55, Grafik 16).

168 Mahallemizde sokak Aydınlatmalarıyeterli düzeydedir TOKİ Konutları Yenimahalle Hürel n % n % Yeterli 20 41,67 42 47,73 Kararsızım 10 20,83 9 10,23 Yeterli Değil 18 37,50 37 42,05 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 55. Sokak Aydınlatmaları Tablosu Grafik 16. Sokak Aydınlatmaları Sosyal Alanlar Tablodan, her iki alanda yaşayanların kendi bölgelerindeki kafe ve çay bahçelerini yetersiz buldukları görülmektedir (Tablo 56, Grafik 17). Pamuklar TOKİ Konutları Hürel n % n % Yeterli 0 0,00 0 0,00 Kafe veya çay bahçeleri Yetersiz 48 100,00 88 100,00 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 56. Kafe Ve Çay Bahçeleri Oranı Grafik 17. Kafe Ve Çay Bahçeleri Oranı

169 Komşuluk İlişkisi Her iki alanda komşuluk ilişkileri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. Komşuluk ilişkilerine teşvik eden, sosyal ilişkileri güçlendiren sosyal alanlar ve aktiviteler yoktur. Pamuklar Mahallesi'nde %43,75 lik kısmı oturduğu mahalledeki komşuluk ilişkisini yeterli bulurken bu oran Hürel Mahallesi'nde %69,32 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %18,75 i, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %7,95 i komşuluk ilişkilerin yeterli bulmadığını belirtmiştir (Tablo 57, Grafik 18). Oturduğum mahallede Komşuluk ilişkileri iyidir TOKİ Konutları Yenimahalle Hürel n % n % Yeterli 21 43,75 61 69,32 Kararsızım 18 37,50 20 22,73 Yeterli Değil 9 18,75 7 7,95 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 57. Komşuluk İlişkileri Tablosu Grafik 18. Komşuluk İlişkileri Alışveriş Birimleri Her iki alan arasında alışveriş birimleri bakımından istatistiksel olarak fark yoktur. Her iki alanda da yüksek oranda yetersiz cevabı verildiği görülmektedir (Tablo 58, Grafik 19). Alışveriş birimleri Pamuklar TOKİ Konutları Hürel n % n % Yeterli 1 2,08 1 1,14 Yetersiz 47 97,92 87 98,86 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 58. Alışveriş Birimleri

170 Grafik 19. Alışveriş Birimleri Kültürel Gereksinimler Her iki alan arasında mahallelerdeki kültürel gereksinim yeterliliği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %6,25 i, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %9,09 u mahallelerinde kültürel gereksinimleri karşılayacak alanların yeterli olduğunu belirtirken, Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %77,08 i, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %76,14 ü yeterli olmadığını belirtmiştir (Tablo 59, Grafik 20). Mahallemiz, Kültürel Gereksinimlerimi Karşılayacak Alanlara Sahiptir TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Yeterli 3 6,25 8 9,09 Kararsızım 8 16,67 13 14,77 Yeterli Değil 37 77,08 67 76,14 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 59. Mahallelerdeki Kültürel Gereksinim Tablosu Grafik 20. Mahallelerdeki Kültürel Gereksinim

171 Ulaşım Her iki alan arasında ulaşım sorunları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %29,17 si, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %29,55 i ulaşım sorunu olmadığını belirtirken, Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %60,42 si, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %50 si ulaşım sorunu yaşadıklarını belirtmiştir (Tablo 60, Grafik 21). Oturduğum mahallede, Ulaşım sorunu yoktur TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Yeterli 14 29,17 26 29,55 Kararsızım 5 10,42 18 20,45 Yeterli Değil 29 60,42 44 50,00 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 60. Ulaşım Sorunu Tablosu Grafik 21. Ulaşım Sorunu Konut Çevresi Güvenliği Her iki alanda, konut çevresi güvenliği memnuniyeti arasında istatistiksel olarak farklılık yoktur. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayan bireylerin %12,5 i konut çevresinin güvenliğinden memnun olduklarını belirtirken Hürel Mahallesi'nde yaşayan bireylerde bu oran %13,64 dür. Aynı zamanda %68,75 lik oranla Pamuklar Mahallesi'nde yaşayan bireylerin konut çevresinin güvenliğinden memnun olmadıkları görülürken bu oran Hürel Mahallesi'nde yaşayanlarda %76,14 dür (Tablo 61, Grafik 22).

172 TOKİ Konutları Pamuklar Hürel Konut Çevresi Güvenlikten Memnunum n % n % Katılmıyorum 33 68,75 67 76,14 Kararsızım 9 18,75 9 10,23 Katılıyorum 6 12,50 12 13,64 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 61. Konut Çevresi Güvenliğinden Memnuniyete İlişkin Tablo Grafik 22. Konut Çevresi Güvenliğinden Memnuniyet Alt yapı Her iki alanda, alt yapı ve sosyal donatıya sahip olma yeterliliği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %10,42'si yeterli bulurken bu oran Hürel Mahallesi'nde %9,09'dur. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %81,25 i, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %62,5 i mahallelerinin yeterli düzeyde alt yapı ve sosyal donatıya sahip olmadığını belirtmiştir (Tablo 62, Grafik 23). TOKİ Konutları Pamuklar Hürel Mahallemiz Yeterli Düzeyde Alt Yapı Ve Sosyal Donatıya Sahiptir n % n % Yeterli 5 10,42 8 9,09 Kararsızım 4 8,33 25 28,41 Yeterli Değil 39 81,25 55 62,50 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 62. Alt Yapı Ve Sosyal Donatı Tablosu

173 Grafik 23. Alt Yapı Ve Sosyal Donatı Hava Kirliliği Her iki alan arasında, hava kirliliği istatistiksel olarak oldukça farklıdır. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %60,42 lik kısmı hava kirliliği vardır derken, bu oran Hürel Mahallesi'nde %11,36 dır. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %16,67 i, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %79,55 i, hava kirliliğinin olmadığını belirtmiştir (Tablo 63, Grafik 24). Oturduğum Mahallede Hava Kirliliği Yoktur Tablo 63. Hava Kirliliği Tablosu TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Yeterli 8 16,67 70 79,55 Kararsızım 11 22,92 8 9,09 Yeterli Değil 29 60,42 10 11,36 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Grafik 24. Hava Kirliliği

174 Görüntü Kirliliği Her iki alanda görüntü kirliliği, istatistiksel olarak farklıdır. Pamuklar Mahallesi'nde %79,17 lik oran oturduğu mahallede görüntü kirliliği olduğunu söylerken, bu oran Hürel Mahallesi'nde %34,09'dur. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %12,5 i, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %53,41 i görüntü kirliliği olmadığını belirtmiştir (Tablo 64, Grafik 25). Oturduğum Mahallede Görüntü Kirliliği Yoktur TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Yeterli 6 12,50 47 53,41 Kararsızım 4 8,33 11 12,50 Yeterli Değil 38 79,17 30 34,09 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 64. Görüntü Kirliliği Tablosu Grafik 25. Görüntü Kirliliği Çok Katlı Bina Her iki alanda, binaların çok katlı olmasından duyulan memnuniyet arasında istatistiksel olarak farklılık yoktur. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %22,9 u ve Hürel Mahallesi'nde oturanların %32,9 u katılmıyorum demiştir. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %45,83 lük oranla, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin ise %44,32 lik oranla binaların çok katlı olmasından memnun olduklarını belirtmişlerdir (Tablo 65, Grafik 26).

175 Binanın Çok Katlı Olmasından Memnunum TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Katılmıyorum 11 22,92 29 32,95 Kararsızım 15 31,25 20 22,73 Katılıyorum 22 45,83 39 44,32 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 65. Binanın Çok Katlı Olmasından Duyulan Memnuniyet Tablosu Grafik 26. Binanın Çok Katlı Olmasından Duyulan Memnuniyet Bina Estetiği İstatistiksel olarak Pamuklar Mahallesi'nde oturanların binaların mimarisi konusunda daha yüksek oranda (%50) yeterli değil dedikleri görülmektedir. Bu oran Hürel Mahallesi'nde %31,82'dir. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %20,83 ü, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %36,36 sı binaların mimarisini beğendiğini belirtmiştir (Tablo 66, Grafik 27). Mahallemizdeki Binaların Mimarisini Beğeniyorum Tablo 66. Binaların Mimari Beğenisi TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Yeterli 10 20,83 32 36,36 Kararsızım 14 29,17 28 31,82 Yeterli Değil 24 50,00 28 31,82 100,0 48 100,00 88 TOPLAM 0

176 Grafik 27. Binaların Mimari Beğenisi Mahalle Uyumu Her iki alanda, mahallenin beklentilere uygunluğu ile ilgili anlamlı bir farklılık yoktur. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %31,25 i, Hürel Mahallesi'nde yaşayan bireylerin %26,14 ü oturdukları mahallenin ekonomik beklentilerine uygun olduğunu belirtirken, Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %35,42 i, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %35,23 ü uygun olmadığını belirtmiştir (Tablo 67, Grafik 28). TOKİ Konutları Oturduğum Mahalle Ekonomik Beklentilerime Uygundur Pamuklar Hürel n % n % Yeterli 15 31,25 23 26,14 Kararsızım 16 33,33 34 38,64 Yeterli Değil 17 35,42 31 35,23 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 67. Mahalle Çevresi Ekonomik Yapı Tablosu Grafik 28. Mahalle Çevresi Ekonomik Yapı

177 Prestij Her iki alan arasında mahalle prestiji arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların daha yüksek oranda (%52) prestijli değil dedikleri görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %10,42 si, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %27,27 si kendi mahallesinin diğer mahallelere göre daha prestijli olduğunu belirtmiştir (Tablo 68, Grafik 29). Oturduğum mahalle diğer Mahallelere göre daha prestijlidir TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Yeterli 5 10,42 24 27,27 Kararsızım 18 37,50 32 36,36 Yeterli Değil 25 52,08 32 36,36 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 68. Prestij Tablosu Grafik 29. Prestij Oranları Konut Alanlarında Çevresinde Yaşanan Sorunlar Pamuklar Mahallesi'nde oturanların alışveriş merkezi eksikliği sorunu yaşamadığı görülürken, Hürel Mahallesi'nde oturanların %16,18 lik oran ile alışveriş merkezi eksikliği sorunu yaşadıkları görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %33,75 lik kısmı otopark sorunu yaşıyorken bu oran Hürel Mahallesi'nde %7,35'dir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %6,25 i, Hürel Mahallesi'nde oturanların %13,24 ü gürültü sorunu yaşadığını belirtmiştir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %6,25 i, Hürel Mahallesi'nde oturanların %2,94 ü çocuk oyun alanı eksikliği sorunu yaşadığını belirtmiştir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların can-mal güvenliği sorununu yaşamadıkları görülürken, Hürel Mahallesi'nde oturanlar %7,35 lik oranla

178 can-mal güvenliği sorununu yaşamaktadır. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %12,5 i, Hürel Mahallesi'nde oturanların %14,71 i bina ev içi eksiklikler sorunu yaşadığı görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %10 u, Hürel Mahallesi'nde oturanların %14,71 i ulaşım sorunu yaşadığını belirtmiştir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %5 i Hürel Mahallesi'nde oturanların %5,88 i sosyal alan eksikliği sorunu yaşadığını belirtmiştir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %25 i, Hürel Mahallesi'nde oturanların %8,82 si yeşil alan eksikliği sorunu yaşadığını belirtmiştir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %1,25 i, Hürel Mahallesi'nde oturanların %8,82 si toplu yaşam kurallarına uyulmamasını sorun olarak ifade etmiştir (Tablo 69, Grafik 30). Konut ve Konut Çevresinde En Çok Hangi Sorunları Yaşıyorsunuz TOKİ Konutları Pamuklar Hürel N % N % Alışveriş Merkezi Eksikliği 0 0 11 16,18 Otopark 27 33,75 5 7,35 Gürültü 5 6,25 9 13,24 Çocuk Oyun Alanı 5 6,25 2 2,94 Can-Mal Güvenliğinin Olmaması 0 0 5 7,35 Bina - Ev İçi Eksiklikler 10 12,5 10 14,71 Ulaşım 8 10 10 14,71 Sosyal Alan Eksikliği 4 5 4 5,88 Yeşil Alan 20 25 6 8,82 Toplu Yaşam Kurallarına Uyulmaması 1 1,25 6 8,82 Toplam 80 100 68 100 Tablo 69. Konut Alanlarında Yaşanan Sorunlara İlişkin Tablo

179 Grafik 30. Konut Alanlarında Yaşanan Sorunlar 3.3.3. İç Mekan Kullanıcıların konut iç mekanı ile ilgili memnuniyetleri ve beklentileri ile ilgili belirlenen sorular çerçevesinde anket sonuçları aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir. Konut Büyüklüğü Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %52,08 lik kısmı 90-110 m 2 lik konutlarda yaşarken, bu oran Hürel Mahallesi'nde %7,95 olarak görülmektedir (Tablo 70, Grafik 31).

180 Oturduğunuz Konut Kaç m 2 dir? TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % <70 1 2,08 17 19,32 70-90 9 18,75 47 53,41 90-110 25 52,08 7 7,95 110-130 11 22,92 17 19,32 130-150 0 0,00 0 0,00 150-170 2 4,17 0 0,00 >200 0 0,00 0 0,00 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 70. Konut Büyüklüğü (m 2 ) Tablosu Grafik 31. Konut Büyüklüğü (m 2) Konut Büyüklüğü Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %52,08 si konutun büyüklüğünden memnun iken bu oran Hürel Mahallesi'nde %36,36'dır. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %45,83 ü konutun büyüklüğünü yeterli bulmazken Hürel Mahallesi'nde oturanların %11,36 sı yeterli bulmamaktadır. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %2,08 i ise konutun büyüklüğü konusunda kararsızım ifadesini kullanırken, Hürel Mahallesi'nde oturanların %11,36 sı kararsızım ifadesini kullanmaktadırlar (Tablo 71, Grafik 32).

181 Konutunuzun Büyüklüğü Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Yeterli 25 52,08 32 36,36 Kararsızım 1 2,08 10 11,36 Yeterli Değil 22 45,83 46 52,27 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 71. Konut Büyüklüğünün Yeterliliği Tablosu Grafik 32. Konut Büyüklüğünün Yeterliliği Konut Oda Sayısı Pamuklar Mahallesi'nde yaşanan evlerin %58,33 ü 3+1 odalı iken bu oran Hürel Mahallesi'nde %21,59 olarak görülmektedir (Tablo 72, Grafik 33). Oturduğunuz Konut Kaç Odadır? TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % 1+1 1 2,08 1 1,14 2+1 19 39,58 68 77,27 3+1 28 58,33 19 21,59 Daha fazla 0 0,00 0 0,00 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 72. Konutlardaki Oda Sayısı Tablosu

182 Grafik 33. Konutlardaki Oda Sayısı Konut Oda Sayısı Yeterliliği Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %37,50 si oda sayısı yeterli değil derken, bu oran Hürel Mahallesi'nde %59,09'dur. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %56,25 i oda sayısını yeterli bulduğunu belirtirken bu oran Hürel Mahallesi'nde %39,77'dir (Tablo 73, Grafik 34). Oda sayısı Pamuklar TOKİ Konutları Hürel n % n % Yeterli 27 56,25 35 39,77 Kararsızım 3 6,25 1 1,14 Yeterli Değil 18 37,50 52 59,09 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 73. Oda Sayısı Yeterliliği Grafik 34. Oda Sayısı Yeterliliği

183 Banyo Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %27,08 i banyo sayısı yeterli değil derken, bu oran Hürel Mahallesi'nde %20,45 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %62,50 si banyo sayısını yeterli bulduğunu belirtirken bu oran Hürel Mahallesi'nde %71,59 olarak görülmektedir. Banyo sayısı yeterliliği konusunda kararsız olduğunu belirten bireylerin %10,42 si Pamuklar Mahallesi'nde, %7,95 i ise Hürel Mahallesi'nde oturmaktadır (Tablo 74, Grafik 35). Banyo Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Yeterli 30 62,50 63 71,59 Kararsızım 5 10,42 7 7,95 Yeterli Değil 13 27,08 18 20,45 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 74. Banyonun Yeterli Olup Olmadığı Tablosu Grafik 35. Banyonun Yeterliliği Balkon Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %95,83 ü balkon sayısı yeterli değil derken, bu oran Hürel Mahallesi'nde %92,05'dir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %4,17 sı balkon sayısını yeterli bulduğunu belirtirken bu oran Hürel Mahallesi'nde %6,82'dir (Tablo 75, Grafik 36).

184 Balkon Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Yeterli 2 4,17 6 6,82 Kararsızım 0 0,00 1 1,14 Yeterli Değil 46 95,83 81 92,05 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 75. Balkon Durumunu Gösteren Tablo Grafik 36. Balkon Durumu Bina Depolama Alanları Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %87,50 si bina depolama alanları yeterli değil derken, bu oran Hürel Mahallesi'nde %94,32'dir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %4,17 si depolama alanlarını yeterli bulduğunu belirtirken bu oran Hürel Mahallesi'nde %3,41 olarak görülmektedir. Hürel Mahallesi'nde yaşayanlar için depolama alanına daha çok ihityaç vardır (Tablo 76, Grafik 37). Binada Bulunan Depolama Alanları Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Yeterli 2 4,17 3 3,41 Kararsızım 4 8,33 2 2,27 Yeterli Değil 42 87,50 83 94,32 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 76. Binalarda Bulunan Depolama Alanları

185 Grafik 37. Binalarda Bulunan Depolama Alanları Mekânlar Arası İlişkiler Pamuklar ve Hürel Mahallesi'nde yaşayanların %75 lik kısmı mekânlar arası ilişkilerden memnun görülmektedir (Tablo 77, Grafik 38). TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Evet 36 75,00 66 75,00 Evinizdeki mekânlar arası ilişkilerden Memnun musunuz? Hayır 12 25,00 22 25,00 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 77.Mekânlar Arası İlişkiden Memnuniyeti Gösteren Tablo Grafik 38. Konut içi Mekânlar Arası İlişkiden Memnuniyet

186 Konut İçi Mekân Değişiklik İsteği Oranı Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %3,7 si, Hürel Mahallesi'nde yaşayanların %6,3 ü mevcut durumdan memnun olduklarını belirtmiştir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %19,4 ü odaların yerlerini ve büyüklüklerini değiştirmek isterken bu oran Hürel Mahallesi'nde %15,2 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %3,7 si oturma odasını değiştirmek isterken bu oran Hürel Mahallesi'nde %5,1 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %21,3 ü mutfağı değiştirmek isterken bu oran Hürel Mahallesi'nde %14,6 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %13 ü banyoyu değiştirmek isterken bu oran Hürel Mahallesi'nde %3,2 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %1,9 u yemek odasını değiştirmek isterken bu oran Hürel Mahallesi'nde %1,3 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %7,4 ü ilave oda isterken bu oran Hürel Mahallesi'nde %14,6 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %13,9 u depolama alanı isterken bu oran Hürel Mahallesi'nde %24,1 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %15,7 si ses izolasyonu/ısı yalıtımı isterken bu oran Hürel Mahallesi'nde %15,8 olarak görülmektedir (Tablo 78, Grafik 39). Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Değiştirmezdim 4 3,7 10 6,3 Odaları yerlerini ve büyüklükleri 21 19,4 24 15,2 Oturma odası 4 3,7 8 5,1 Mutfak 23 21,3 23 14,6 Banyo 14 13,0 5 3,2 Yemek odası 2 1,9 2 1,3 İlave oda 8 7,4 23 14,6 Depolama alanı 15 13,9 38 24,1 Ses İzolasyonu / Isı Yalıtımı 17 15,7 25 15,8 TOPLAM 108 100,0 158 100,0 Tablo 78.Konutlarda Değiştirilmek İstenen Bölümlere Ait Tablo

187 Grafik 39. Konutlarda Değiştirilmek İstenen Bölümler Konut Kullanımı Pamuklar Mahallesi'nde yaşayan insanların %72,92 si evindeki mekânları gerçek işlevleri ile kullanırken bu oran Hürel Mahallesi'nde %63,64 olarak görülmektedir (Tablo 79, Grafik 40). TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Evet 35 72,92 56 63,64 Evinizdeki Mekânları Gerçek Amacında Kullanabiliyor Musunuz? Hayır 13 27,08 32 36,36 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 79. Mekânların Gerçek Amacına Uygun Kullanılma Oranına Ait Tablo Grafik 40. Mekânların Gerçek Amacına Uygun Kullanılma Oranı

188 Yaşlı ve Engelli Kullanıcı Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %54,17 sinin, Hürel Mahallesi'nde oturanların %40,9 unun katılıyorum dedikleri görülmektedir. Katılmıyorum yanıtı verenlerin %39,58 i Pamuklar Mahallesi'nde, %44,32 si ise Hürel Mahallesi'nde oturmaktadır (Tablo 80, Grafik 41). TOKİ Konutları Pamuklar Hürel Bina içi tasarım Yaşlılar- ÇocuklarveEngelliler için Uygundur n % n % Katılmıyorum 19 39,58 39 44,32 Kararsızım 3 6,25 13 14,77 Katılıyorum 26 54,17 36 40,91 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 80. Bina İçi Tasarımın Yaşlılar, Çocuklar Ve Engelliler İçin Uygunluğu Tablosu Grafik 41. Bina İçi Tasarımın Yaşlılar, Çocuklar Ve Engelliler İçin Uygunluğu Yarı Açık Oturma Alanı Her iki alan arasında konutlarda bulunan yarı açık oturma alanları arasında istatistiksel olarak farklılık yoktur. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %62,50 si, Hürel Mahallesi'nde oturanların %68,18 i katılmadıkları görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %16,67 lik oranla, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin ise %19,32 lik oranla konutta bulunan yarı açık oturma alanlarının yeterliliğinden memnun olduklarını belirtmişlerdir (Tablo 81, Grafik 42).

189 Konutumda Bulunan Yarı Açık Oturma Alanı Yeterli TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Katılmıyorum 30 62,50 60 68,18 Kararsızım 10 20,83 11 12,50 Katılıyorum 8 16,67 17 19,32 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 81.Konutlarda Bulunan Yarı Açık Oturma Alanı Tablosu Grafik 42. Konutlarda Bulunan Yarı Açık Oturma Alanı Komşuluk İlişkileri Pamuklar Mahallesi'nde ve Hürel Mahallesi'nde yaşayan bireylerin yüksek oranla komşuları ile nadiren görüştükleri dikkat çekmektedir. Komşuluk ilişkilerinin Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanlarda daha az geliştiği görülmektedir (Tablo 82, Grafik 43). Komşularınızla görüşme Sıklığınız Ne kadardır? Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Sık sık 2 4,17 38 43,18 Haftada bir 8 16,67 26 29,55 Nadiren 36 75,00 24 27,27 Hiçbir zaman 2 4,17 0 0,00 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 82. Komşular İle Görüşme Sıklığı Tablosu

190 Grafik 43. Komşular İle Görüşme Sıklığı Komşular Arasında Yaşanan Sorun Her iki alanda bireylerin, blokta oturan komşuları arasında sorun yaşaması bakımından fark vardır. Komşular arası ilişkilerde Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanlarda sorun yaşanmadığı vurgulanırken, Hürel Mahallesi'nde oturanlar daha yüksek oranda sorun yaşanmaktadır (%13,64). (Tablo 83, Grafik 44) TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Blokta oturan Evet 0 0 12 13,64 komşularınızla herhangi bir Hayır 48 100 76 86,36 sorununuz oldu mu? TOPLAM 48 100 88 100 Tablo 83. Blokta Oturan Komşular İle Sorun Tablosu Grafik 44. Blokta Oturan Komşular İle Sorun Yaşama Durumu

191 Konut Tipi Memnuniyeti Her iki alanda, konut tipinin aynı olmasından duyulan memnuniyet arasında istatistiksel açıdan farklılık yoktur. Hürel Mahallesi'nde oturanların yüksek oranda (%44,32) katılmıyorum dedikleri görülmektedir. Konut tiplerinin aynı olmasından memnun olan bireylerin %56,25 i Pamuklar Mahallesi'nde, %46,59 u ise Hürel Mahallesi'nde yaşamaktadır (Tablo 84, Grafik 45). Konut Tiplerinin aynı Olmasından memnunum TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Katılmıyorum 12 25,00 39 44,32 Kararsızım 9 18,75 8 9,09 Katılıyorum 27 56,25 41 46,59 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 84. Konut Tiplerinin Aynı Olmasından Duyulan Memnuniyet Tablosu Grafik 45. Konut Tiplerinin Aynı Olmasın Memnuniyeti Daha Önceki Konut ile Karşılaştırma Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %41,6 sı, Hürel Mahallesi'nde yaşayanların %36,36 sı şu an oturdukları konutun daha önce oturduğu konuttan daha iyi olmadığını belirtmiştir. Şu an oturdukları konutun daha önce oturdukları konuttan daha iyi olduğunu belirtenlerin %31,25 i Pamuklar Mahallesi'nde, %47,73 ü ise Hürel Mahallesi'nde yaşamaktadır (Tablo 85, Grafik 46).

192 Daha Önce Oturduğum Konuttan daha iyi TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Katılmıyorum 20 41,67 32 36,36 Kararsızım 13 27,08 14 15,91 Katılıyorum 15 31,25 42 47,73 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 85. Önceki Konutları İle Şimdiki Konutların Karşılaştırılması Grafik 46. Önceki Konutları İle Şimdiki Konutların Karşılaştırılması Eski Konut Yeni Konut uyumu Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %15,8 i, Hürel Mahallesi'nde oturanların %17,86 sı eski alışkanlıklarını yeni konutlarında da yapabildiklerini belirtirken, Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %84,2 si, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %82,14 ü eski alışkanlıklarını devam ettiremediklerini belirtmiştir (Tablo 86, Grafik 47). Pamuklar TOKİ Konutları Hürel n % n % Eski Alışkanlıklarınızı yeni Evet 6 15,8 10 17,86 konutunuzda yapabiliyor Hayır 32 84,2 46 82,14 musunuz? TOPLAM 38 100,0 56 100,00 Tablo 86. Eski Alışkanlıkların Yeni Konutta Yapılıp Yapılmadığı Tablosu Grafik 47. Eski Alışkanlıkları Yeni Konutta da Gerçekleştirilmesi Durumu

193 Isınma Her iki alandaki konutlar arasında ısı yalıtımı yeterliliği değişmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %62,50 si ısı yalıtımından memnun iken bu oran Hürel Mahallesi'nde %84,09 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %25 i ısı yalıtımını yeterli bulmazken, Hürel Mahallesi'nde oturanların %9,09 u yeterli bulmamaktadır. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %12,5 i ısı yalıtımı konusunda kararsızım ifadesini kullanırken Hürel Mahallesi'nde oturanların %6,82 si kararsızım ifadesini kullanmaktadırlar (Tablo 87, Grafik 48). Isı Yalıtımı TOKİ Konutları Pamuklar Hürel N % n % Yeterli 30 62,50 74 84,09 Kararsızım 6 12,50 6 6,82 Yeterli Değil 12 25,00 8 9,09 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 87. Isı Yalıtımı Yeterliliği Tablosu Grafik 48. Isı Yalıtımı Yeterliliği Havalandırma ve Nem Konut içi nem ve havalandırma yeterliliği her iki alan arasında farklılık göstermemektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %66,67 si konut içi nem ve havalandırmadan memnun iken bu oran Hürel Mahallesi'nde %73,86'dır. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %22,92 si konut içi nem ve havalandırmayı yeterli bulmazken, Hürel Mahallesi'nde oturanların %19,32 si yeterli bulmamaktadır. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %10,42 si ise

194 konut içi nem ve havalandırma konusunda kararsızım ifadesini kullanırken bu oran Hürel Mahallesi'nde %6,82 dir (Tablo 88, Grafik 49). Konut içi nem ve Havalandırma Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Yeterli 32 66,67 65 73,86 Kararsızım 5 10,42 6 6,82 Yeterli Değil 11 22,92 17 19,32 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 88. Konut İçi Nem Ve Havalandırma Yeterliliği Tablosu Grafik 49. Konut İçi Nem Ve Havalandırma Yeterliliği Doğal Aydınlatma Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %72,92 si konutun doğal aydınlatmasından memnun iken bu oran Hürel Mahallesi'nde %78,41'dir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %25 i konutun doğal adınlatmasını yeterli bulmazken Hürel Mahallesi'nde oturanların %13,64 ü yeterli bulmamaktadır. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %2,08 i ise konutun doğal aydınlatması konusunda kararsızım ifadesini kullanırken Hürel Mahallesi'nde oturanların %7,95 i kararsızım ifadesini kullanmaktadırlar (Tablo 89, Grafik 50). Konutunuzun Doğal Aydınlatması nasıl? Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Yeterli 35 72,92 69 78,41 Kararsızım 1 2,08 7 7,95 Yeterli Değil 12 25,00 12 13,64 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 89. Konutların Doğal Aydınlatmalarının Yeterliliği

195 Grafik 50. Konutların Doğal Aydınlatmalarının Yeterliliği Konut Tesisatı Her iki alan konutları arasında elektrik ve su tesisatı yeterliliği açısından farklılık görülmemektedir. Hürel Mahallesi'nde oturanların %61,3 ü, Pamuklar Mahallesi'nde oturanların ise %45,8 i yeterli dedikleri görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %31,25 i konut tesisatını yeterli bulmazken, Hürel Mahallesi'nde oturanların %23,86 sı yeterli bulmamaktadır. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %22,92 si ise konut tesisatı konusunda kararsızım ifadesini kullanırken Hürel Mahallesi'nde oturanların %14,77 si kararsızım ifadesini kullanmaktadırlar (Tablo 90, Grafik 51). Elektrik ve Su Tesisatı Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Yeterli 22 45,83 54 61,36 Kararsızım 11 22,92 13 14,77 Yeterli Değil 15 31,25 21 23,86 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 90. Elektrik-Su Tesisatı Yeterliliği Tablosu Grafik 51. Elektrik-Su Tesisatı Yeterliliği Konut Yapı Malzemeleri Kullanılan konut yapı malzemelerin yeterliliği ile ilgili sonuçlarda her iki alan arasında anlamlı bir farklılık görülmemektedir. Pamuklar Mahallesi'nde

196 oturanların %45,83 ü yeterli ifadesini kullanırken Hürel Mahallesi'nde bu oran %36,36'dır. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %33,33 ü konut yapı malzemelerini yeterli bulmazken Hürel Mahallesi'nde bu oran %34,09 dur. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %20,83 ü ise konut yapı malzemeleri konusunda kararsızım ifadesini kullanırken, Hürel Mahallesi'nde oturanların %29,55 i kararsızım ifadesini kullanmaktadırlar (Tablo 91,Grafik 52). Konut Yapı Malzemeleri Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Yeterli 22 45,83 32 36,36 Kararsızım 10 20,83 26 29,55 Yeterli Değil 16 33,33 30 34,09 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 91. Konut Yapı Malzemelerinin Yeterliliği Grafik 52. Konut Yapı Malzemelerinin Yeterliliği Gürültü Konut içi ses ve gürültü düzeyi yeterliliği her iki alanda anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %36,67 si konut içi ses ve gürültü düzeyinden memnun iken bu oran Hürel Mahallesi'nde %28,41'dir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %75 i konut içi ses ve gürültü düzeyini yeterli bulmazken Hürel Mahallesi'nde oturanların %57,95 i yeterli bulmamaktadır (Tablo 92, Grafik 53).

197 Konut içi ses ve Gürültü Düzeyi Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Yeterli 8 16,67 25 28,41 Kararsızım 4 8,33 12 13,64 Yeterli Değil 36 75,00 51 57,95 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 92 Konut İçi Ses Ve Gürültü Düzeyi Yeterliliği Tablosu Grafik 53. Konut İçi Ses Ve Gürültü Düzeyi Yeterliliği Konut İşçilik Kalitesi Her iki alanda, konutta kullanılan işçilik kalitesi değişmemektedir. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %62,5 i yeterli değil derken, bu oran Hürel Mahallesi'nde %52,3 dür. Pamuklar Mahallesi'nde oturanların %20,83 ü ise konutta işçilik kalitesi konusunda kararsızım ifadesini kullanırken, Hürel Mahallesi'nde oturanların %19,32 si kararsızım ifadesini kullanmaktadırlar (Tablo 93, Grafik 54). Konuttaki İşçilik Kalitesi Pamuklar TOKİ Konutları Hürel N % n % Yeterli 8 16,67 25 28,41 Kararsızım 10 20,83 17 19,32 Yeterli Değil 30 62,50 46 52,27 TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 93. Konuttaki İşçilik Kalitesinin Yeterliliği

198 Grafik 54. Konuttaki İşçilik Kalitesinin Yeterliliği Konut Güvenliği Her iki alan, konut güvenliğinden hoşnutsuzdur. Pamuklar Mahallesi'nde yaşayanların %22,92 lik kısmı konutlarını hırsızlık ve güvenlik açısından emniyetli bulurken bu oran Hürel Mahallesi'nde %9,09 olarak görülmektedir. Pamuklar Mahallesi'nde oturan bireylerin %77,08 i, Hürel Mahallesi'nde oturan bireylerin %90,91 i ise konutlarını hırsızlık ve güvenlik açısından emniyetli bulmadıklarını belirtmiştir (Tablo 94, Grafik 55). TOKİ Konutları Pamuklar Hürel n % n % Evet 11 22,92 8 9,09 Konutunuzu hırsızlık ve güvenlik açısından Hayır 37 77,08 80 90,91 yeterince emniyetli buluyor musunuz? TOPLAM 48 100,00 88 100,00 Tablo 94. Konut Güvenliği Durumu Tablosu Grafik 55. Konut Güvenliği Durumu