6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNUN SAĞLIK SEKTÖRÜNE ETKİSİ

1 YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNUN SAĞLIK SEKTÖRÜNE ETKİSİ Bitirme Projesi Gizem ÖZTÜRK Bölüm: İş Sağlığı ve Güvenliği Prof. Dr. Gül BAKTIR Şubat,2014

2 YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNUN SAĞLIK SEKTÖRÜNE ETKİSİ Bitirme Projesi Gizem ÖZTÜRK Danışman Prof. Dr. Gül BAKTIR Şubat,2014

3 İÇİNDEKİLER ÖZET 4 GİRİŞ 5 1.İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TEMELÖZELLİKLERİ 5 1.1.Katılımcılık 6 1.2.Eğitim ve Bilgilendirme 6 1.3.Önleyici İş Sağlığı ve Güvenliği Anlayışı 6 1.4. İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Profesyonel Hizmet ve Yardım Alma 6 1.5. Küçük İşletmelere 6 2. 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNA DEVLET AÇISINDAN BAKIŞ 7 3. 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNA İŞVEREN AÇISINDAN BAKIŞ 8 3.1. 6331 sayılı Kanun Üzerine işverenle röportaj 9 4. 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNA ÇALIŞAN AÇISINDAN BAKIŞ 10 4.1. 6331 sayılı Kanun Üzerine Çalışan röportaj 11 SONUÇ 12 Kaynakça 13

4 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNUN SAĞLIK SEKTÖRÜNE ETKİSİ ÖZET 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği yasasının kabul edilmesiyle çalışanlar, iş dünyası ve devlet açısından önemli bir dönem başlamış oldu.6331 sayılı kanun iş sağlığı ve güvenliği bakımından önemli düzenlemeler getirmekte, iş sağlığı ve güvenliğinde önleyici yaklaşım sergilemektedir. Böylece iş kazaları ve meslek hastalıklarının sonuçlarıyla mücadele etmenin zorluğu ve maliyeti karşısında bu kaza ve hastalıklar ortaya çıkmadan önlemeyi, kaynağında yok etmeyi hedef alan çağdaş standartlarda bir düzen kurgulamaktadır. Bu çalışmada 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanununun sağlık sektöründeki çalışanlara ve iş verenlere etkisini anlamak için çalışan ve işveren ile ropörtaj yapıldı. Bu kanun sadece çalışan ve işvereni değil devleti de çeşitli şekillerde etkilemektedir. ABSTRACT The approval of Work Health and Safety Law no 6331 has initiated a new stage both for employed and business world. The approval of Work Health and Safety Law no 6331 has brought significant regulations concerning the work health and safety on the one hand, this law introduces the regulatory approach for work health and safety. In this regard the law aims to avoid accidents and illnesses before they occur and to terminate these problems at their resources against the heavy burden and difficulties of combat against the results of work accidents and illnesses. In this study, occupational health and safety law No. 6331 of the health sector employees and employers to understand the impact on employees and employers were interviewed. This law is not only the employees and employers in the state are affected in various ways.

5 GİRİŞ 1930 yılında Umumi Hıvzıhsıhha Kanunu ile önemi fark edilmiş olan iş sağlığı ve güvenliği Avrupa birliğinin dayatmalarıyla 2003 yılında hak ettiği değere ulaşmaya başlamış olmasına rağmen süreç 2008 yılına kadar sekteye uğratılmıştır. ILO ve AB nin desteği ile 20 Haziran 2012 de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yayımlanabilmiştir. 6331 sayılı kanun çalışma hayatı ve çalışma hukukunun önemli bir boyutunu oluşturmuştur. Türkiye de her yıl yaklaşık 77.000 iş kazası meydana gelmekte, bu kazalarda 1000 de fazla işçi hayatını kaybetmekte, 5000 den fazlada işçi sakat kalmaktadır. İş kazası ve meslek hastalıklarının nedeni ise genellikle iş yeri ve çalışma koşullarıdır. İstatistiklere göre iş kazalarının sadece %2 si önlenemez boyuttadır. Bu kanunun getirdikleriyle iş kazaları büyük ölçüde önlenebilir. Bu çalışmamda 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun temel özellikleri, sağlık sektörüne getirdiği düzenlemelerin işveren ve çalışanına olası etkileri ortaya konulmaya çalışılacaktır. 1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNUN TEMEL ÖZELLİKLERİ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda da 4857 sayılı İş Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda olduğu gibi yasayla görevler verilmiş profesyonel çalışanlara (iş yeri hekimi, iş güvenliği uzmanı gibi)ya da asli görevleri yanında sağlık ve güvenlik açısından görevlendirilecek destek elemanları (çalışan temsilcisi, destek eleman gibi)yetkiler, görevler, sorumluluklar verilse de yasayla getirilmiş tüm yükümlülükler iş vere ait olduğu için yasanın sözel ifadesinde usül olarak madde metinleri, yükümlülüklerin işverenlerin yerine getireceği şekilde düzenlenmiştir.

6 Bu nedenle, başta iş riski değerlendirilmesi, acil durumlar planlaması, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri gibi teknik bilgi ve beceri isteyen konularda yasada tanımlanmış profesyonel elemanlardan ve destek elemanlardan yararlanılması gerekmektedir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun temel özelliklerini başlık halinde şu şekilde sıralamak mümkündür: 1.1.Katılımcılık İş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda doğrudan temsil edilmesinin sağlanması ve bu temsilin, çalışanların kendi aralarında seçilecek birinin olmasının temini için iş sağlığı ve güvenliği çalışan temsilciliği sistemini öngörmüştür. 1.2.Eğitim ve Bilgilendirme Kanunun 4. Maddesinde eğitim ve bilgi verilmesi işverenin genel hükümlülüğü olarak belirtilmiştir. 1.3.Önleyici İş Sağlığı ve Güvenliği Anlayışı Risklere ve tehlikelere karşı nasıl korunacağından çok riskleri ortadan kaldırmaya yönelik yani önleyici anlayış hakimdir. 1.4.İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Profesyonel Hizmet ve Yardım Alma Kanunun 6.maddesi işletmelerin bu konuda profesyonel yardım alabilmesi için çeşitli yöntemler geliştirmiştir. 1.5.Küçük İşletmelere Destek Kanunun 7. Maddesine göre iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için, kamu kurum ve kuruluşları hariç 10 dan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine bakanlıkça destek verilebileceği ifade edilmiştir.

7 2. 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNA DEVLET AÇISINDAN BAKIŞ 6331 sayılı kanun;kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleriyle işveren vekillerine, çırak ve stajyerlerde dahil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. Bu kanunun; kamu kurumlarına uygulanması yayınlandığı tarihten itibaren 2 yıl sonra gerçekleşecektir. Yani 6331 sayılı kanun kamu kuruluşları için şuanda geçerli değildir.fakat bazı belediyeler iş sağlığı güvenliği eğitimini yaklaşık 5 yıldır almaktadır.bu belediyenin kendi içindeki yönetim biçiminin bir şeklidir. Avrupa Birliği standartlarına uygunluğumuzun artması için devletimiz açısından çok önemli bir rolü olan bu kanunun denetlenmesi oldukça önemlidir. Devlet kanunun getirdiği yaptırımların uygulanılırlığını arttırmak için ciddi meblağda idari para cezaları belirlemiştir. Denetimlerde süreklilik ve düzen olduğu sürece işvereni ve çalışanı dolayısıyla devleti olumlu yönce etkileyecek bir kanundur. 6331 sayılı kanunu sağlık sektöründeki etkisini devlet açısından değerlendirmek istersek; bu projede çalışmış olduğum Anatolia Göz Tıp Merkezi ne göre Sağlık Bakanlığı nın denetlemeleri bu kanundan öncede iş güvenliğini olumlu yönde etkilediği için 6331 sayılı kanundaki devletin yaptırımları çok fazla birşeyi değiştirmemiştir. Çünkü Sağlık Bakanlığı tarafından yeterince sıkı denetlenmektedirler.

8 3. 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNA İŞVEREN AÇISINDAN BAKIŞ İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işvereni genel anlamda en önemli sorumlu kişi olarak nitelemiş, işverenin sorumluluğunu yalnızca önlemleri almakla sınırlı tutmamış, aynı zamanda alınan önlemlere uyulup uyulmadığını da izleyip, denetleme ve uygunsuzlukların giderilmesi görevini de vermiştir. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin örgütlenmesinden, yürütümü ve sonuçlarının denetlenmesinden günümüz modern anlayışlarına paralel olarak 6331 sayılı kanun da temel sorumluluğu işverene yüklemiş bulunmaktadır. Kanun, işverenin bu sorumluluklarını yerine getirirken uyması gereken temel ilkeleri sıralamıştır. Bunlar; risklerden kaçınmak, kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek, risklerle kaynağında mücadele etmek, üretim sisteminin iş sağlığı ve güvenliği bakımından uygun hale getirmek, teknik gelişmelere uyum sağlamak, tehlikeli olanı daha az tehlikeli olanla değiştirmek, genel bir önleme politikası geliştirmek, toplu koruma önlemlerini bireyse koruma önlemlerine göre öncelemek, çalışanlara iş sağlığı ve güvenliğine uygun talimatlar vermek olarak sıralanmıştır. İş sağlığı güvenliğinde arzu edilen amaçların gerçekleşmesi, iş yerlerinin çalışanlar için daha güvenli hale getirilmesi, risklerin kaynağında yok edilmesi, koruyucu değil önleyici yöntemin yerleşebilmesi için iş sağlığı ve güvenliği konusunun uzmanlık gerektiren, profesyonel yardım ihtiyacı doğuran teknik bir alan haline gelmiş bulunmaktadır. Her iş yerinde konusunda yetişmiş uzman bulunması mümkün olmamakta, olanlar da bir çok konuda eksik ve yetersizliklere sahip bulunmaktadır. Kanun'un 6. maddesi işletmelerin bu konuda profesyonel yardım alabilmeleri imkanı getirilmiş ve bu hizmetin temini için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir.

9 3.1. 6331 sayılı Kanun Üzerine işverenle röportaj Anatoliagöz Tıp merkezi Yönetim Kurulu üyesi Arzu ÇALIŞKAN ile 6331 sayılı kanunun getirdikleri hakkında konuştuk. 6331 sayılı kanunu işveren olarak değerlendirdiğinizde size katkıları neler olmuştur? İş yoğunluğu nedeniyle gözden kaçırılan konularda ayrıntıların çalışma hayatını etkilediğini 6331 sayılı kanunu ile daha iyi anlamış olduk. İşveren iseniz; hem insani ve vicdani sorumluluk gereği, hem yasal zorunluluk gereği ve hem de üretimde verimlilik açısından İSG Yönetim Sistemini işyerinizde kurmalı ve sonuna kadar desteklemelisiniz. Her işveren bilir ki, kalifiye eleman kaybetmek her zaman işletme için ağır bir bedeldir. Çalışanların çalışma şartlarını daha düzenli hale getirdiklerinde verimin arttığını, motivasyonun yükseldiğini gördük. Bu yasa ile kurumsal firmaları kötü niyetli çalışanlarına karşı iş davalarında daha tedbirli adımlar atmaya yönlendirilmiş oldu. Bu bizim için olumlu bir adımdır. ISO kalite standartlarına göre çalıştığımız için Anatoliagöz bünyesinde değiştirmemiz gereken çok fazla eksiklik olmamasına rağmen kanun bizi birkere daha herşeyin üstünden geçmeye teşvik etti. 6331 sayılı kanunu işveren olarak olumsuzluğu oldu mu? Olumsuzluğu hizmet aldığımız firmayla bağlantılı olduğunu düşünüyorum. Daha önce beraber çalıştığımız ortak sağlık birimi amacından saptığı için hiçbir katkı göremedik. Tabiki iş ve işçi sağlığı ve güvenliği kanunu hesapta olmayan maliyetleri karşımıza çıkarıyor. Fakat bu maliyetleri olumsuz olarak değerlendiremeyiz. Çünkü getirdikleri maliyetin geri dönüşü olumlu olmaktadır.

10 Umarım devlet denetlemeleri doğru şekilde ve esneklikle yapar. Çünkü sadece cezadan kurtulmak için yapılan düzeltmelerin çok uygun olduğunu düşünmüyorum. Bu yüzden doğru zaman aralıklarıyla denetlenmesi gerekir 4. 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNA ÇALIŞAN AÇISINDAN BAKIŞ Dünya Sağlık Örgütü tarafından sağlığın tanımı, bir kişinin bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik halinde olması şeklinde yapılmaktadır. Bu tanım çalışanlar açısından da geçerlidir. Sağlık hizmetlerinin öncelikli amacı ise kişilerin sağlıklarını korumaktır. Bazı ender sağlık sorunları bir yana bırakılırsa insanlar sağlıklı olarak dünyaya gelirler. Önemli olan insanların bu sağlıklı durumlarının sürdürülmesidir. Hatta olanaklar ölçüsünde sağlığın geliştirilmesi ve daha üst düzeye çıkarılması amacı ile de çaba gösterilmelidir. Sağlıklı durumun sürdürülebilmesi için sağlığı olumsuz etkileyen faktörlerin bilinmesi gereklidir. Çalışma hayatı ile çalışanların sağlığı konuları çok yakından ilişkilidir. Öte yandan çalışma hayatının eğitim, hukuk gibi yönleri ile bireysel ve toplumsal açıdan önemli olarak ekonomik boyutu da vardır. Bu nedenle iş sağlığının kapsamı çeşitli yönlerden ele alınabilir. İş kolları yönünden İş sağlığının ilgisi çalışma hayatı ve sağlık konuları olduğundan, her tür çalışma alanı ve bu alanlardaki sorunlar iş sağlığının ilgi alanı içinde yer almalıdır. Çalışanların sağlığını belirleyen faktörler arasında işyerinde bulunan çeşitli madde ve etkenler çok önemlidir. Bu maddelerin varlığının saptanması, düzeylerinin ölçülmesi ve gerektiğinde kontrol altına alınması gereklidir.

11 4.1. 6331 sayılı Kanun Üzerine Çalışan röportaj Anatoliagöz tıp merkezin de kurumsal pazarlama departmanın da görev yapan Derya AYDIN ile 6331 sayılı kanunun çalışanlar açısından önemini hakkında konuştuk. 6331 sayılı kanunu çalışan olarak değerlendirdiğinizde size artı ve eksileri neler olmuştur? 6331 sayılı kanunun bizim açımızdan olumsuz bir yanını göremedim. Çalışanın değerli olduğunu hissettiren çalışanları hakları konusunda daha bilinçli olmaya iten bir yasa olduğunu düşünüyorum. Yasanın zorunlu olarak İlk yardım ve yangın eğitimleri gibi bilmediğimiz birçok konuda eğitim almamızı sağlaması bizi önemli konularda bilgi sahibi yaptı. 6331 sayılın İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çalışanlar açısından motivasyonu ve bilirliği arttırmıştır. SONUÇ Kanun, ülkemizde ilk defa olarak iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini müstakil bir kanun ile düzenleyerek konunun önemini ortaya koymuş, mevzuat alanında yaşanan sıkıntıları da ortadan kaldırmıştır. Burada önemli olan kanun uygulaması bakımından, kanunun gerekli ikincil mevzuatın bir an önce hazırlanması ve uygulamada tereddütlerin oluşmasının engellenmesidir. Kanun; işverene çok fazla sorumluluk yüklemesine rağmen, kurumları daha bilinçli hale getirdiği için kurumların haklarını da dolaylı yoldan korumuş olmaktadır. Çalışan açısından da bilinçlendirmeye ve eğitme verilen önemin arttığı için çalışanların güveni ve motivasyonu yükselmiştir. Kanun, kapsam itibariyle bütün işçilerle birlikte diğer çalışanları da kuşatmış, ayrıca düzenlemelerde bir çalışan sınırı getirmemiştir. Başka bir ifadeyle, bin işçi çalıştıran da

12 bir işçi çalıştıran da kanunun kapsamı içinde yer almış olması bakımından önemlidir. Kanun, iş sağlığı ve güvenliği konusunda, temel anlayış olarak önleyici sağlık ve güvenlik hizmetleri üzerinde durmuş, risklerin kaynağında yok edilmesini hedeflemiş, işverenlere bu konuda gerekli önlemleri alma sorumluluğu yüklemiştir.

13 Kaynakça Anatoliagöz Arşiv Gözlem gazetesi Resmi gazete 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 6331sayilikanun.org SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi www.istanbukbarosu.com.tr www.csgb.gov.tr www.tdb.org.tr