İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programları Bilimsel Yöntemleri I Dr. M. Volkan TÜRKER 9 Bilimsel Süreci* 1. Gözlem alanının belirlenmesi 2. Ön Bilgi Toplama Yazın Taraması 3. Problem Tanımlama sorusunun tanımlanması 4. Kuramsal (teorik) Çerçeve Kuramsal irdeleme - Değişkenler açıkça belirlenmeli ve tanımlanmalı 5. Sav ve Hipotez Oluşturma 6. Bilimsel nın Tasarımı Evren ve Örneklem belirleme, yöntem belirleme 1 * Sekeran, Uma. Research Methods for Business. s.31. 2 Bilimsel Süreci 6. Bilimsel nın Tasarımı 2 6. Bilimsel nın Tasarımı Geri bildirim 7. Veri Toplama, Analiz ve Bulguların Yorumlanması 8. Sonuç Çıkarma Hipotez doğrulandı mı? Sorusunu yanıtlandı mı? 6. Bilimsel nın Tasarımı türü cının müdahalesi Analiz birimleri Örneklem tasarımı nın zaman aralığı Veri toplama metodu Ölçüm ve ölçekler Veri analizi 3 4 1
Sorusu 21.12.2011 sorusu sorusunda yer alan unsurların tanımlanması Söz konusu unsurlara ilişkin kuramların, yaklaşımların, modellerin tartışılması, değişkenlerin belirlenmesi YAPI SAV YAPI VARSAYIMLAR Mantıksal modelin oluşturulması (Şematik gösterim) DEĞİŞKEN HİPOTEZ DEĞİŞKEN TEORİK ÇERÇEVE 5 6 Tasarımı sorusunun niteliği Tanımlayıcı Değişkenler a. i. Gruplar arası f. Temel Modeli Deneme Modeli (Saha / Lab. Deneyleri, yapay Tarama Modeli (Saha araştırmaları, doğal cının müdahalesi Olguları, oldukları gibi inceleme Manipülasyon, deney/kontrol Ölçüm ve ölçekler Ölçekler Ölçüm Kategorize etme Kodlama Veri Analizi 1. Veri toplama 2. Verinin niteliklerini ölçme / yükseltme Analiz birimleri (araştırma popülasyonu) Bireyler İkililer Gruplar Örgütler Örneklem tasarımı Rastsal örneklem / İrâdi örneklem Ölçek büyüklüğü (n) nın zaman aralığı Anlık, kesit alımı Boylamsal Veri toplama metodu Gözlem Görüşme Anket 7 3. Hipotez testi 8 2
sorusunun niteliği 1 Tanımlayıcı araştırmalar Söz konusu olgu hakkında az bilgiye sahip olduğumuz durumlarda, Mevcut araştırma sonuçları ile, araştırma sorumuzun ne ölçüde paralellik gösterdiğini bilemediğimiz durumlarda, Bir olgunun içerisinde yer alan değişkenlerin karakteristiklerini ortaya koymaya yönelik durumlarda, tanımlayıcı araştırmalar yapılabilir. Tanımlayıcı araştırmalar Araştırılan olgu hakkında yeterli sayıda çalışma bulunmadığı durumda, derinlemesine mülakatlarla yürütülecek bir tanımlayıcı araştırma, bilinmezliği azaltacaktır. Bu gibi durumlarda niteliksel araştırma yöntemlerinden yararlanılabilir. Ör: Henry Mintzberg, yöneticilerle yaptığı mülakatları analiz etmesinin sonucunda, yönetsel roller üzerine teorisini geliştirmiştir. 9 10 Örnek Merkezi Türkiye de faaliyet gösteren bir uluslararası işletmenin, merkez ülke örgütünün iş ahlakı değerleri ile Romanya - Gaesti de bulunan örgütünün iş ahlakı değerleri arasında farklılık var mıdır? Romanya da iş ahlakı değerlerinden ne anlaşılıyor? Romanya nın dini, siyasi, ekonomik ve sosyal yapısı, toplum kültürünü, bu da bağımlı değişkeni nasıl etkiliyor? Tanımlayıcı araştırma gereksinimi 11 Örnek Ör: Örgütte yer alan belirli bir grubun; yaş, eğitim seviyesi, mevki (orun), çalışma süresi dağılımlarının tespiti. Ör: LIFO sisteminde stok yönetimi uygulayan işletmelerin, yaşı, yerleşimleri, üretim seviyeleri, karları, satışları, vs. tespiti. 12 3
2 Değişkenler arası ilişkinin varlığını test etmeye yönelik araştırmalar Değişkenler arasında olduğu varsayılan ilişkileri ortaya çıkarmaya odaklanırlar. Hem niteliksel (kalitatif) hem de niceliksel (kantitatif) yöntemlerle yürütülebilirler. İki temel alt türü vardır; Birlikte değişim Korelasyon Neden-sonuç ilişkisi Regresyon Örnek Neden-sonuç sorusu: Sigara içmek kansere neden olur mu? Birlikte değişim sorusu: Sigara ve alkollü içecekler içmek, tütün çiğnemek kanser hastalıkları ile ilişkili midir? Eğer aralarında ilişki varsa, hangi faktör kanseri en çok etkiler? 13 14 İlk soruya verilecek cevap, sigara içmeyen insanların kansere yakalanıp yakalanmadığının belirlenmesine yardımcı olacaktır. İkinci soruda ise; belirtilen üç faktörden başkaca unsurların da kanser oluşumunda etkili olabileceği öngörülmekle beraber, söz konusu üç faktörün kanser hastalıklarının oluşumunda anlamlı bir etkisinin olup olmadığı aranmaktadır. 15 Aralarındaki temel farklılık; birlikte değişim (korelasyon) çalışmalarında iki faktör (bağımlı ve bağımsız değişken) arasında nedensel bir bağ kurulmayıp, araştırılan değişkenler arasında bir ilişki olup olmadığının irdelenmesidir. 16 4
Sorusu 21.12.2011 Neden-sonuç / Birlikte değişim örnekleri Olası Marmara depreminin, Prens adalarında yaratacağı yıkım tehlikesi, beklenenden çok fazla sayıda hanenin kısa sürede deprem sigortası yaptırmasına neden olmuştur. Döviz kurundaki artış, ekonomik resesyon ve öngörülen deprem tehlikesi, Prens adalarında bulunan emlak ofislerinin gelirlerinin azalmasında etkili olmuştur. 3 Gruplar arası farklılığın tespitine yönelik araştırmalar Gruplar arasında olduğu varsayılan farklılıkları ortaya çıkarmaya odaklanırlar. Hem niteliksel (kalitatif) hem de niceliksel (kantitatif) yöntemlerle yürütülebilirler. 17 18 Tasarımı sorusunun niteliği Tanımlayıcı Değişkenler a. i. Gruplar arası f. Analiz birimleri (araştırma popülasyonu) Bireyler İkililer Gruplar Örgütler Temel Modeli Deneme Modeli (Saha / Lab. Deneyleri, yapay Tarama Modeli (Saha araştırmaları, doğal Örneklem tasarımı Rastsal örneklem / İrâdi örneklem Ölçek büyüklüğü (n) nın zaman aralığı Anlık, kesit alımı Boylamsal cının müdahalesi Olguları, oldukları gibi inceleme Manipülasyon, deney/kontrol Veri toplama metodu Gözlem Görüşme Anket 19 cının müdahalesi cının çalışması üzerindeki belirleyiciliği; çalışmanın neden-sonuç ilişkisine yönelik veya birlikte değişimin tespitine yönelik olmasına önemli ölçüde bağlıdır. Birlikte değişim tespitinde müdahale seviyesi düşük, Neden-sonuç ilişkilerinin tespitinde ise müdahale seviyesi yüksektir. 20 5
cının müdahalesi Ör: Personel eğitiminin etkenliğini ölçmek isteyen bir araştırmacı; teorik çerçevesini oluşturur ve bu çerçevede araştırmasını tasarlar. Bu adımlarda, araştırmacının yüz yüze görüşme ve/veya anket uygulamaları haricinde sürecin normal işleyişine bir etkisi söz konusu olmadığından, araştırmacının müdahale seviyesi çok düşüktür. cının müdahalesi Neden-sonuç ilişkilerinin tespitinde ise; cı bazı değişkenleri maniple ederek, söz konusu değişkenlerin bağımlı değişken üzerindeki etkilerini incelemeye çalışır. Olayların normal akışına müdahale ederek değişimleri izler. 21 22 cının müdahalesi Ör: Çalışma ortamının aydınlatılmasının, işgören performansı üzerindeki etkisini araştıran Elton Mayo; Çalışma ortamının aydınlatma seviyesini maniple ederek, performansta değişim olup olmadığını gözlemlemeye çalışmıştır. Bazı araştırmalarda, maniplasyona ek olarak bir takım değişkenleri de kontrol altına almak, sabitlemek gerekli olabilir. 1. Örnek (Birlikte değişim) Bir araştırmacı; özel hastanelerde çalışan hemşirelerin, algıladıkları örgüt içi destek ile yaşadıkları stres arasında bir ilişki olup olmadığını araştırıyor (Korelasyon). Büyük ihtimalle hemşireler üzerinde bir anket çalışması yapılacaktır, bu anket ile hem hastane yönetiminin uyguladığı örgüt içi destek sistemlerini nasıl algıladıkları ve stres seviyeleri ölçülmeye çalışılacaktır. 23 24 6
Örnek (Birlikte değişim) Ölçüm sonuçlarında bir korelasyon tespit edilirse, araştırmacı sorusunun cevabını bulmuş olacaktır. Bu örnekte görülen araştırmada, araştırmacının müdahalesi en düşük düzeydedir. 25 2. Örnek (Neden-sonuç) Aynı araştırmacı, korelasyon bulmakla yetinmemiş ve bir nedensellik arama yoluna girmiştir. Hipotezi: Örgüt içi destek sistemlerinin hayata geçirilmesi, hemşirelerin hissettikleri stresi azaltır (azalmasına neden olur). örnekleminde tek bir hastane ve bu hastanede gün içinde üç vardiya ile hemşire çalışıyor olsun 26 Destek sistemi uygulamasını maniple ediyor Örnek (Neden-sonuç) cı bir hafta süreyle; Birinci vardiyada; tüm diğer hastane personelinin, hemşirelere destek olmasını sağlar. İkinci vardiyada; sadece laboratuar çalışanlarının hemşirelere destek olmasını sağlar. Üçüncü vardiyada; hiçbir destek uygulamasına izin vermez. 27 Örnek (Neden-sonuç) Şayet araştırmacının yola çıktığı teori doğru ise; örneklem dahilindeki hemşirelerin hissettikleri stres miktarında üç vardiya arasında birden üçe doğru bir artış gözlemlenecektir. Burada araştırmacı, bir değişkeni maniple ederek, müdahale seviyesini yükseltmiştir. 28 7
Sorusu 21.12.2011 3. Örnek (Neden-sonuç) Aynı araştırmacı, bir önceki araştırmasının geçerliliğinden kuşku duymaktadır. Zira dikkate almadığı bazı faktörlerin hissedilen stres miktarını etkileyebileceğini düşünür. Test yapılan haftada, son gün bir vardiyaya denk gelen zincirleme trafik kazası yaralılarının hastaneye getirilişi, kontrol altına alınmayan bir değişken olarak hissedilen stres miktarını etkilemiş olabilir. 29 Tam tersi bir durum olarak; destek uygulamalarının ağırlık kazandırıldığı vardiyalarda, hasta ve vaka yoğunluğunun düşük oluşu hissedilen stres miktarını azaltmış olabilir. Bu nedenle araştırmacı artık, bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiyi, etkileyebileceğini düşündüğü diğer değişkenleri kontrol altına almak (sabitlemek) istemektedir. 30 Tasarımı Bu nedenle yeni tasarladığı araştırmada, tıp öğrencilerinden oluşan üç grup belirler. Üç grubu da ayrı ayrı odalara yerleştirerek stres yaratan aynı işleri yapmalarını sağlar. sorusunun niteliği Tanımlayıcı Değişkenler a. i. Gruplar arası f. Temel Modeli Deneme Modeli (Saha / Lab. Deneyleri, yapay Tarama Modeli (Saha araştırmaları, doğal cının müdahalesi Olguları, oldukları gibi inceleme Manipülasyon, deney/kontrol Birinci grubun deneyimli bir doktordan sürekli olarak destek almasını, ikinci grubun sadece birkaç kez destek almasını, üçüncü grubun ise hiç destek almamasını sağlar. 31 Analiz birimleri (araştırma popülasyonu) Bireyler İkililer Gruplar Örgütler Örneklem tasarımı Rastsal örneklem / İrâdi örneklem Ölçek büyüklüğü (n) nın zaman aralığı Anlık, kesit alımı Boylamsal Veri toplama metodu Gözlem Görüşme Anket 32 8
Sorusu 21.12.2011 Temel Modeli Temel Modeli Önceki örnekte; İlk araştırma; saha araştırması, İkinci araştırma; saha deneyi, Üçüncü araştırma; laboratuar deneyi, olarak nitelendirilebilir. Birinciden üçüncüye doğru araştırmacının kontrol seviyesi artacaktır. Saha araştırmaları Saha deneyleri Laboratuar deneyleri 33 cının müdahale / kontrol seviyesi 34 Tasarımı sorusunun niteliği Tanımlayıcı Değişkenler a. i. Gruplar arası f. Analiz birimleri (araştırma popülasyonu) Bireyler İkililer Gruplar Örgütler Temel Modeli Deneme Modeli (Saha / Lab. Deneyleri, yapay Tarama Modeli (Saha araştırmaları, doğal Örneklem tasarımı Rastsal örneklem / İrâdi örneklem Ölçek büyüklüğü (n) nın zaman aralığı Anlık, kesit alımı Boylamsal cının müdahalesi Olguları, oldukları gibi inceleme Manipülasyon, deney/kontrol Veri toplama metodu Gözlem Görüşme Anket 35 Analiz birimleri (araştırma popülasyonu) tasarımında, analiz biriminin belirlenmesi önemli bir belirleyicidir. Analiz birimi büyüdükçe, örneklem küçülür. Buna ilave olarak; veri toplama metodu da, toplanacak olan bilgi de, analiz edilecek veri de, birim farklılaştıkça değişecektir 36 9
Sorusu 21.12.2011 Farklı analiz birimleri Birey motivasyon artırıcı uygulamalar İkililer ast-üst ilişkileri, yönetici-sahip farklılıkları Gruplar yeni bilgi sisteminin üretim, satış ve satış sonrası destek birimlerince etken kullanımın araştırılması Örgütler yenilik yaratma kabiliyetlerinin ölçümü Farklı analiz birimleri Sektörler artış kaydeden işsizliğin sektörler arası dağılımı ve nedenleri Ülkeler uluslararası işletmelerin, farklı ülke birimlerinin son bir yıldaki karlılık değişimleri. 37 38 Tasarımı sorusunun niteliği Tanımlayıcı Değişkenler a. i. Gruplar arası f. Temel Modeli Deneme Modeli (Saha / Lab. Deneyleri, yapay Tarama Modeli (Saha araştırmaları, doğal cının müdahalesi Olguları, oldukları gibi inceleme Manipülasyon, deney/kontrol Örneklem Tasarımı Çorbamız tuzlu mu? Çorbanın tuzu yerinde mi anlamak için tüm çorbayı içmek gerekmez! bir kaşık tatmak yeterlidir Analiz birimleri (araştırma popülasyonu) Bireyler İkililer Gruplar Örgütler Örneklem tasarımı Rastsal örneklem / İrâdi örneklem Ölçek büyüklüğü (n) nın zaman aralığı Anlık, kesit alımı Boylamsal Veri toplama metodu Gözlem Görüşme Anket 39 Yeter ki çorba iyi karıştırılmış olsun! 40 10
Mermilerin Kalite Kontrolü Üretimini yaptığımız mermilerin kalite kontrolünü sağlamak için hepsini ateşlememiz gerekmez Üretilen her bin mermide bir tane ayırıp ateşlememiz kalite kontrol için yeterli olabilir... 41 1939 Amerikan Kamuoyu Enstitüsünün kurulması George Gallup 1936 yılında yapılan ABD Başkanlık seçimleri Franklin Roosevelt Alfred London Litery Digest gazetesinin 2.5 milyon kişi ile yaptığı telefon anketi neticesinde London un yarışı farkla önde bitireceği ön görülmüştü. G. Gallup aynı yıl 1500 kişi ile yaptığı anketin sonucunda ise Roosevelt önde görünüyordu. Seçim sonucunda Roosevelt %61 oyla yeni ABD başkanı seçilmişti. 42 Ana kütle (Evren) Nedir? cının çalışma alanı için içerisinden bir örneklem belirlediği ve ortaya çıkacak sonuçlarla fikir elde etmeye çalıştığı bütündür. Her türlü grup (işletmeler, çalışanlar, mühendisler, yöneticiler, öğretim elemanları, öğrenciler ) ile ana kütle oluşturulabilir. Ana kütlenin oluşturulmasında belirli sınırlar gözetilir. Ana kütle sınırlamaları Örneğin: Öğretim elemanları Tüm dünyadaki, tüm unvanları kapsar. Marmara Üniv. Öğretim üyeleri MÜ de görev yapan Prof.-Doç.-Y.Doç. ları kapsar. Otomotiv Ana Sanayi Üreticileri? Marmara Bölgesi, Otomotiv Ana Sanayi Üreticileri 43 44 11
İdeal-Gerçekçi Ana kütle İdeal ana kütle araştırmacının herhangi bir sınırlama öngörmeksizin belirlediği ana kütle. Gerçekçi ana kütle araştırmacının belirli sınırlamaları dikkate alarak oluşturduğu ana kütle. DİKKAT: nın bilimsel niteliğinin ortaya çıkmasında, ana kütlenin mantıklı ve gerekli ölçüde sınırlandırılmış olması büyük önem taşır. 45 Örneklem Bir araştırma alanı için, içerisinde yer aldığı ana kütleyi temsil edebilecek şekilde, belirli sayıda elemandan (birimden) oluşan bir alt grup şablonudur. Örnekleme: Örneklemi oluşturma sürecini ifade eder. Örnek: seçilen örneklem metodu ile araştırmacının elde ettiği kümeyi ifade eder. Örneklem araştırma boyunca değişmese de örnek değişebilir. 46 Örnekleme Türleri Olasılıklı Örnekleme Tabakalı Örnekleme Küme Örnekleme Kota Örnekleme Gönüllü Örnekleme İradi (Amaçlı) Örnekleme Kartopu Örnekleme Olasılığa dayalı yöntemler Olasılığa dayalı olmayan yöntemler Bulunan (Kolayda) Örnekleme 47 Olasılıklı Örnekleme Anket araştırmaları için en uygun yöntemdir. Ana kütle genellemesinin yapılabildiği tek yöntemdir. Temel mantığı: ana kütlenin her bir üyesinin örnekleme dahil olma olasılığının varlığı ve bu olasılığın bilinebilmesidir. Bazı özel durumlar dışında bu olasılık her bir üye için eşittir. 48 12
Olasılıklı Örnekleme İki uygulama biçimi vardır: Tesadüfi (Rastlantısal) Olasılıklı Örnekleme Sistematik Olasılıklı Örnekleme 49 Tesadüfi (Rastlantısal) Olasılıklı Örnekleme 600 çalışanı olan bir işletmede 100 çalışana anket uygulamak istediğimizi varsayalım Her bir çalışana 1-600 arasında numara verip, torbadan birer birer (seçileni de tekrar torbaya atarak) seçim yaparak örneklem oluşturulur. Her seçimde örnekleme dahil olma olasılığı her çalışan için; 600 de 1 olacaktır. Güvenilirliği artırmak ve ana kütle için genelleme yapabilmeye uygun bir yöntemdir. 50 Sistematik Olasılıklı Örnekleme! Olasılıklı örneklemede hata Tesadüfi örnekleme uygulama açısından zorluk taşır. İşlemi kolaylaştırmak için, seçimin sistematik yapılması mümkündür; Cebinizdeki bir banknotun son sayısına bakın (1-6) arası olmalı. 600/100=6, rastgele seçtiğimiz sayı da 3 olsun; 3, 9, 15, 21, 27, 33, 40, numaralı üyeleri örnekleme dahil ederek örneklemimizi oluşturabiliriz. 51 Hangi yöntemi seçerseniz seçin, tüm anket çalışmalarında belirli bir miktar örnekleme hatası vardır. Seçeceğiniz 100 kişi yerine aynı ana kütleden başka bir 100 kişilik örnek seçmiş olsanız toplanacak yanıtlar tamamen aynı olmayacaktır. Bir metal parayı 100 kere havaya atsak, 50 kere yazı, 50 kere tura gelme olasılığı sadece %8 dir. 52 13
Tabakalı Örnekleme Tabakalı Örnekleme Ana kütlenin incelenen konuda homojen dağılım göstermediği durumlarda kullanılır. Bu yöntemde, ana kütlenin hangi değişkenler dikkate alınarak tabakalandırılacağı, araştırmacının kişisel tecrübelerine ve yazın taramasına bağlı olarak yapılmalıdır. Özellikle gruplar arası farklılıkların tespitine yönelik araştırmalarda bu örnekleme yöntemi öne çıkar. Gelir düzeyi; 0 < x 600 600 < x 1500 1500 < x 3000 3000 < x 6000 6000 < x < Eğitim düzeyi; Okuma yazması yok İlköğretim mezunu Ortaöğretim mezunu Ön-Lisans mezunu Lisans mezunu Y. Lisans mezunu Doktora mezunu 53 54 Küme Örnekleme Elemanların değil, çeşitli elemanlarca oluşturulan grupların tesadüfi seçildikleri örnekleme türüdür. Gruplar ortak özelliğe sahip elemanlarca oluşturulurlar. Ör: Öğrenciler, İşçi kesimi, Memur kesimi, Askeri okullar, Coğrafi bölgeler, vs. Kota Örnekleme Alt-gruplar oluştuktan sonra, örneklem bütünün göz önüne alındığında hesaplanan alt-grup kotaları dolana kadar örnek toplanmaya devam edilir. Örnek toplama tesadüfi değil, iradidir. Ana kütlenin %60 ı kadın, %40 ı erkek ise, Örneğin de %60 ı kadın, %40 ı erkek olmalıdır. 55 56 14
Gönüllü Örnekleme larda sıkça kullanılan bir yöntemdir. Ancak sonuçlarına şüphe ile yaklaşılır. Anket ana kütlenin tamamına gönderilir/teslim edilir veya ana kütlenin tamamına ankete katılım çağrısı yapılır, kabul edip ankete dahil olan herkes, örneklemi oluşturur. Anket uygulamasının öncesinde değil sonunda elde edilen bir örneklemdir. Gönüllü Örnekleme Bu yöntemin barındırdığı en büyük problem, ana kütle dahilinde gönüllülük (dolayısıyla katılım) oranını etkileyen alt faktörlerin varlığıdır. Örneğin; eğitim düzeyi gönüllülüğü arttırıyorsa, bir ana kütleden elde edilecek örneklem, ana kütlenin eğitim düzeyi farklılıklarını doğru yansıtmayacaktır. 57 58 Gönüllü Örnekleme Bu yöntemin uygulanmasında ANA KÜTLENİN HOMOJEN YAPIDA OLMASI GEREKLİDİR.! Avantajları ise; uygulanmasının basit oluşu, uygulama maliyetinin düşük oluşu, örneklemin geri dönüş oranının doğal olarak yükselmesi (katılanlar örneklemi oluşturuyor). 59 İradi (Amaçlı) Örnekleme Bu yöntem, araştırmacı her hangi olasılılığı hesaba katmaksızın tamamıyla kendi iradesi ve değer yargıları ekseninde araştırma sorusuna cevap bulabileceğine inandığı kişi veya kurumları örnekleme dahil etmesidir. Bu yöntem ile belirlenecek bir örneklemin, ana kütleyi temsil etme oranı hesaplanamayacağı için, kuşkuyla değerlendirilir. Hata payı yüksek, genelleme yapılması zordur. 60 15
Kartopu Örnekleme Ana kütlenin sınırlarının ve ana kütleyi oluşturan üyelerin belirlenemediği, bilinmediği durumlarda uygulanan bir yöntemdir. Ana kütle dahilinde yer aldığı bilinen bir üyeye ulaşıldıktan sonra, ondan alınacak bilgi ile bir sonraki üyeye, ondan da bir sonrakine gidilir Örneklem için yeterli sayıya ulaşana kadar bu yöntem sürdürülür. Bulunan Örnekleme Bir alışveriş merkezinde veya kalabalık bir caddede rastgele seçilen kişilere ankete katılım daveti yapılmasıdır. Bu yöntemin tek geçerli kullanımı, pazarlama araştırmaları olabilir. Bunun dışında bilimsel değer taşımazlar. Örnek: Gün içinde alışveriş merkezinde öğrenciler ve çalışan insanlar, çalışmayanlara oranla çok daha az temsil edilirler 61 62 Örneklem Büyüklüğünün Hesaplanması Örneklem büyüklüğünün hesaplanmasında, ana kütlenin ne kadar homojen olduğuna, büyüklüğüne ve araştırma için kabul edilen hata düzeyine göre değişkenlik gösterecektir. Örneklem büyüklüğünün hesaplanması konusu ikinci dönemde ayrıntısı ile ele alınacaktır. Örneklem Büyüklükleri hakkında kısa kısa Yönetim alanında çalışan akademisyenlerce yaygın kabul gören görüşler; 30 dan büyük, 500 den küçük örneklem büyüklükleri bir çok araştırma için yeterlidir. Örneklem kendi içinde alt-gruplara (yaş, eğitim düzeyi, cinsiyet, orun, vs.) ayrılıyorsa, her bir alt-grubun büyüklüğü en az 30 olmalıdır. 63 64 16
Haftaya görüşmek dileğiyle Dr. M. Volkan TÜRKER 65 17