PANAZTEPE 2011 YILI ÇALIŞMALARI Armağan ERKANAL 2011 yılı Panaztepe kazı çalışmaları 1 T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Döner Sermaye İşletmeleri Merkez Müdürlüğü (DÖSİMM), Hacettepe Üniversitesi, Türk Tarih Kurumu ve İzmir Serbest Bölgesi Kurucu ve İşleticisi AŞ. (İZBAŞ) tarafından sunulan maddi ve manevi destekle sürdürülmüştür. ''2011 yılı kazı çalışmaları'', Batı Mezarlık Alanında 2003 2, 2008-2010 3 yılı çalışmaları kapsamında açığa çıkartılan kalıntıların gelişiminin izlenmesine yönelik olarak kuzey ve batı yönde gerçekleştirilmiştir (Plan 1). Çalışmalar; I/12; I/13; I/14; I/15; İ/12; İ/13; İ/14 ve j/13 açmalarında 13.32-10.38 kodları arasında gerçekleştirilmiştir ve toplam 2.94 m derinliğe ulaşılmıştır. Belirtilen alanlar kapsamında toplam 292,5m 2 lik bir kesimde çalışmalar gerçekleştirilmiş ve bunun sonucunda Geç Osmanlı dönemi mezarlarının yanı sıra Orta Tunç Çağı 2 yerleşimine dair kalıntılar açığa çıkarılmıştır. GEÇ OSMANLI DÖNEMİ Bu yıl açılan yeni açmalarda dahil olmak üzere yüzey ve yüzey altı toprağının atılması sonrası yüzeye oldukça yakın Geç Osmanlı Dönemine tarihlendirilen iskeletler belirlenmiştir. Bunlar 22 genç erişkin-erişkin; 1 yeni yetme; 3 çocuk; 7 bebek ve 2 adet belirsiz olmak üzere toplam 35 bireyden oluşmaktadır (Resim 1). 1 2011 yılı Panaztepe kazı çalışmaları Prof. Dr. Armağan Erkanal başkanlığında, Prof. Dr. Hayat Erkanal, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü öğretim üyeleri Yrd. Doç. Dr. Nazlı Çınardalı- Karaaslan, Yrd. Doç. Dr. Neyir Kolankaya-Bostancı, Arkeolog Erden Egemen Terzioğlu, Arkeoloji bölümü öğrencileri Yasemin Akıncı, Zehra Başer, Sıla Buse Benli, Tuba Borak, Fatih Mehmet Çongur, Selma Dumlupınar, Övünç Ege, Ömer Can Gerbağa, Fatih Yavuz İnce, Hasan Kahraman, Melih Kaya, Cansın Özer, Emre Sarıhan, Nihan Tekgöz, Efsun Yücel den oluşan bir ekip tarafından yürütülmüştür. Kazı çalışmalarına T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı adına Denizli Müzesi uzmanlarından Aylin Akışık ve İzmir Arkeoloji Müzesi uzmanlarından Ahmet Talaman bakanlık temsilcisi olarak katılmıştır. Kendilerine özverili çalışmalarından dolayı teşekkürlerimizi sunarız. 2 Erkanal-Öktü ve Çınardalı-Karaaslan 2005. 3 Erkanal ve Çınardalı-Karaaslan 2010, 105-110; Erkanal ve Çınardalı-Karaaslan 2011, 15-21; Erkanal ve Çınardalı-Karaaslan (baskıda). 1
Söz konusu bireylere yatış pozisyonları açısından bakıldığında genel olarak baş güneybatıda olmak üzere; güneybatı/kuzeydoğu istikametinde sırt-üstü yatırılmıştır. Bugüne kadar yapılan çalışmalar sonucunda 2011 yılı ile birlikte toplam sayı 264 olarak kayıtlara geçmiştir. ORTA TUNÇ ÇAĞI YAPILAŞMASI Geç Osmanlı Dönemine ait iskeletlerin kaldırılması sonrası yapılan çalışmalar, Kültepe Ib ile çağdaş olan ve 3 yapı katı ile temsil edilen Orta Tunç Çağı 2 dönemine ait yapı katlarının kültürel gelişiminin izlenmesine yönelik olarak kuzey ve batı yönde gerçekleştirilmiştir. Söz konusu mimari yapılaşma gerek Geç Osmanlı Dönemi gömülerinin gerekse Geç Tunç Çağı na ait mezarların verdiği tahribat nedeniyle yer yer bozulmalara neden olmuştur. Bunun yanı sıra özellikle bu kesimde daha önceden uygulanmış olan tarımsal faaliyetler tahribatın boyutunu artırmaktadır (Resim 2). 1.YAPI KATI 2009 4-2010 5 yılı çalışmaları sonucunda kuzey ve batı istikamette sınırlı kalıntılar ile gelişim gösterdiği saptanmış olan 1. yapı katına ilişkin olarak bu yılki çalışmalar kapsamında herhangi bir mimariye rastlanılmamıştır. 2009 yılı çalışmaları sırasında belirlenen kuzeydoğugüneybatı istikametinde uzanan ve her iki yönde bozulmuş olan duvar parçaları ile 2010 yılında ve mekanın tabanını oluşturan yassı nitelikli iri boy taşların yanı sıra küçük mucur taşlardan oluşan döşeme (Resim 3) 2. yapı katına ait mimarinin netlik kazanması açışından bu yıl kaldırılmıştır. Yapılan çalışmalarda söz konusu yapı katı ile bağlantılı olarak seramik parçalarının yanı sıra beş adet pişmiş toprak ağırlık; 2 adet pişmiş toprak ağırşak ve bir adet öğütme taşı ile seramik cürufları kayıtlara geçmiştir. 2. YAPI KATI Bilindiği üzere Panaztepe'nin en güçlü katmanını oluşturan 2.yapı katı; Batı Mezarlık Alanı; Akropol ve Liman Kent kesiminde açığa çıkarılan yoğun mimari kalıntılar ile temsil edilmektedir. 4 Erkanal ve Çınardalı-Karaaslan 2011, 15-21. 5 Erkanal ve Çınardalı-Karaaslan (Baskıda). 2
Bu yapı katı, 1. Yapı katı içinde de kullanım gördüğü saptanan olasılıkla doğu ucu bir avluya açılan bir sokak ile bu sokağın kuzey kesiminde yer alan mekanlar ve bu mekanlar ile avlu olarak nitelendirilen kısımda açığa çıkarılan fırınlar ile temsil edilmektedir (Resim 4). Bu yıl söz konusu alanda gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda bir fırın kalıntısı daha ortaya çıkarılmıştır. Aynı kesimde günlük kullanım kaplarına ait seramik parçalarının yanı sıra bol miktarda yanmış seramik cürufları ele geçmiştir. Doğu ucu bir avluya açılan ve güneybatı uzantısı yapıların bağlandığı ve sokak olarak değerlendirilen kesim bu yılki çalışmalar kapsamında açığa çıkarılmıştır (Resim 5). Söz konusu sokak arazi topografyasına uydurulması ve düzenli bir pozisyonda yerleştirilip konumlandırılması amacıyla belirli bir teknikte inşa edilmiştir. Bu yılki çalışmalar kapsamında; sokağın iç yani kuzey kesiminde saptanan yoğun taş yığınları kaldırılarak duvarın asıl örgüsü belirlenmiştir. Sokak güneydoğu yönde profile doğru henüz açılmayan kesimde bozularak devam etmektedir. Sokak bu yıl açılan bölümde 19.00 m. uzunluğa ulaşmıştır. Ayrıca güney-batı yönde dışa doğru açı yaparak devam eden sokak 3.50 m. genişlik vermektedir. Burada ilginç olan durum sokağı oluşturan döşemenin bu yönde oldukça bozulması ve az miktarda seramiğin dışında herhangi bir buluntunun saptanmamasıdır. 2011 yılı çalışmaları söz konusu sokağın kuzey kesiminde önceki yıl saptanan mekanların gelişiminin belirlenmesi yönünde olmuştur. Sokağa açılan ve muhtemelen depolamaya yönelik olarak kullanıldığı düşünülen 2010 yılı çalışmaları sırasında açığa çıkarılmış olan hücre görünümlü E mekanının 6 (D-11) olarak adlandırılan kuzey duvarının kuzey uzantısı bu yıl belirlenmiştir (Resim 6). Söz konusu duvar I/14 açmasının V-IX/g-j ve İ/14 açmasının IV-VII/a-b plankarelerinde 11.15-10.88 üst kodlarında gelişim göstermektedir. Bu yıl gerçekleştirilen çalışmalar ile birlikte duvarın toplam uzunluğu 6.38 m ye ulaşmıştır. (D-11) duvarı henüz kazılmayan I/14 açmasının IX-X/e-g; I/15 açmasının I-IV/e-g plankarelerinde köşe/dönüş yaparak sokak olarak tanımladığımız alanı sınırlayan kuzeybatı duvarına bağlantı vermektedir. Söz konusu duvara bağlanan ve bu yıl belirlenen duvar parçası I/15 açmasının III-IV/g-h plankarelerinde 11.01-10.86 kodları arasında yer almakta olup (D-16) olarak tanımlanmıştır (Resim 7). Uzunluğu 1.19 m, Genişliği ise 0.37-0.40 m arasında değişen tek sırası korunmuş olan duvar 0.06-0.17 m arasında bir yükseklik göstermektedir. (D-16) duvarı 0.14x0.26x0.17;0.15x0.08x0.06;0.12x0.22x0.13;0.11x0.05x0.05;0.06x0.01x0.01m arasında değişen ölçü veren taşlarla inşa edilmiştir. 6 Erkanal ve Çınardalı-Karaaslan (Baskıda). 3
Bu yıl yapılan çalışmalar kapsamında netlik kazanan ve ele geçen kalıntılar doğrultusunda belirlenen kesim, İ/14 açmasının IX-X/c-d; İ/15 açmasının I-II/c plankaresinde sokağa açılan bir avlu olarak değerlendirilmiştir. Söz konusu avlu gerek 2010 yılı gerekse 2011 yılında açığa çıkartılan yer yer korunmuş yassı ve iri nitelikli taşlar ile döşenmiştir. Bu yıl belirlenen ve I/14 açmasının X/g; I/15 açmasının I/g-h plankarelerinde 10.80-10.89 kodları arasındaki yassı nitelikli döşeme taşları bilgi vermektedir. Taşlar; 0.70x0.47x0.14; 0.52x0.50x0.10; 0.42x0.16x0.17; 0.29x0.22x0.08; 0.22x0.13x0.09 m. arasında ölçü vermektedir. Ayrıca döşeme taşları arasında dağınık durumda iri boy pithosa ait parçalar da yer almaktadır (Resim 8). 2011 yılı çalışmalarında alanın kuzey kesimindeki genişleme sırasında açığa çıkartılan kalıntılar sınırlı miktardadır. Burada saptanan önemli sonuçlar arasında Orta Tunç Çağı 2 yerleşiminin kuzeydoğu istikamette kesildiği ve mimari kalıntıların ana kaya/tüf üzerine oturtulduğu şeklindedir. Ayrıca ana kaya yer yer döşeme taşı olarak işlev görmüştür (Resim 9). Bu kesimden toplanan seramik örnekleri arasında bej ve kırmızımsı kahverenginde kendinden astarlı ve krem renkte gerçek astarlı parçalar yer almaktadır. Bu seramik grubu profil parçası olarak dışa kalınlaştırılmış ağız kenarlı çanaklar, dışa çekik ağızlı ve içe-dışa kalınlaştırılmış ağız kenarlı uzun boyunlu çömlek parçaları gözlemlenmektedir (Resim 10). Atölyeler Mahallesi olarak tanımladığımız söz konusu alanın kuzeyinde açığa çıkartılan ve parçalar halinde izlenen duvar kalıntıları 2010 yılında belirlenen ve arazinin doğal eğimi ve muhtemel bir deprem geçirmiş enkaz haline gelmiş kalıntılar ile bağlantı göstermektedir 7. Depreme ait izler özellikle yan yatmış duvar parçaları üzerinde oldukça belirgindir. Bununla birlikte yapılan çalışmalarda I/12, I/13 ve İ/12 açmalarında yürütülen çalışmalar kapsamında parçalar halinde korunagelen ve henüz kazılmayan batı profile devam eden duvar parçaları açığa çıkartılmıştır. Burada dış duvarları daha güçlü inşa edilen ve karakteristik ince örgüye sahip ara duvarlar ile bölünmüş bir yapı yer almaktadır (Resim 9). Bunun yanı sıra dıştaki kalın duvar ile arada dar uzun bir koridor yer almaktadır. Mekanın içi iri yassı taşlar ile döşenmiştir. I/12 açmasının VI-VIII/g-j plankarelerinde 11.75-11.64 üst kodları arasında kuzeydoğu/güneybatı istikamette uzanan ve 1-3 sırası korunmuş olan (D-17) duvarı ise 3.62 m uzunluk, 0.62-0.76 m arasında değişiklik gösteren bir genişlik ve 0.24-0.33 m arasında da yüksekliğe sahiptir. Güneye doğru eğim gösteren duvar, taş örgü sistemi açısından kenarlar gelişigüzel iri boyutlu taşların yanlara orta kısmı ise daha küçük taşların yerleştirilmesiyle kuru 7 Erkanal ve Çınardalı-Karaaslan (Baskıda). 4
duvar tekniğinde örülmüştür. Bunlar 0.49x0.33x0.10; 0.46x0.37x0.26; 0.36x0.25x0.17; 0.30x0.24x0.15; 0.23x0.33x0.13; 0.21x0.16x0.11; 0.15x0.14x0.07; 0.12x0.08x0.03; 0.09x0.10x0.05 m değişiklik gösteren taş ölçülerine sahiptir. Söz konusu duvar henüz açılmayan batı profile doğru, I/12 açmasının VIII-X/e-f plankaresinde korunan izlerden anlaşıldığı kadarıyla muhtemelen bir dönüş ile I/13 açmasının I-II/g-h plankarelerinde güney-doğu/kuzey-batı yönde bozularak devam etmektedir. (D-18) olarak tanımlanan ve 11.34-11.28 üst kodlarında gelişim gösteren duvar 1.53 m uzunluğa ve 0.52-0.61 m arasında değişen bir genişliğe sahiptir. 1-3 sırası korunmuş olan duvar, 0.17-0.18 m arasında yükseklik göstermektedir. Söz konusu duvarın inşasında kullanılan taşlar ise 0.40x0.14x0.04; 0.28x0.36x0.10; 0.36x0.11x0.04; 0.20x0.17x0.03; 0.16x0.13x0.07; 0.14x0.11x0.03; 0.09x0.08x0.03; 0.08x0.08x0.02 m ölçülerindedir. Söz konusu mekanın (D-17) duvarına paralel olarak uzanan ve muhtemel asıl mekanı oluşturan örgü sistemi açısından diğer mekanlar ile inşa tarzı açısından bütünlük gösteren duvar da (D-19) duvarı olarak tanımlanmıştır. Sözü edilen duvar İ/12 açmasının VI-VII/a-b; I/12 açmasının VII-X/g-j plankarelerinde 11.57-11.32 üst kodlarında gelişim göstermektedir. 5.87 m uzunluğunda ve 0.36-0.45 m genişliğindeki duvarın 3-7 sırası korunmuş olup 0.12-0.23 m arasında yükseklik göstermektedir. (D-19) duvarı 0.21x0.11x0.06; 0.20x0.14x0.03; 0.17x0.11x0.04; 0.16x0.09x0.03; 0.14x0.10x0.02; 0.13x0.12x0.03; 0.12x0.07x0.03 ve 0.10x0.07x0.02 m ölçülerindeki ince ve yassı nitelikli taşların örülmesiyle inşa edilmiştir. (D-19) duvarının ana mekan oluşturan ve muhtemelen 2010 yılı çalışmaları sırasında açığa çıkarılmış olan enkazın bulunduğu kesime doğru devam eden kısım korunan kalıntılardan anlaşıldığı kadarıyla yassı nitelikli taşlar ile döşenmiştir. Söz konusu döşemenin korunan kısmı I/12 açmasının VII-X/h-j plankareleri arasında ve 11.39-11.23 üst kodlarında izlenmektedir. Bu döşeme ve (D-19) duvarı üzerinde saptanan izlere dayanarak duvarın üst örgüsünde tuğla kalıntılarına rastlanılmıştır. Söz konusu duvarın bozularak kuzeydoğu istikamette izlenen uzantısının önünde yer alan döşeme ise 0.81x0.42x0.07; 0.77x0.60x0.04; 0.77x0.58x0.04; 0.63x0.42x0.05; 0.51x0.31x0.05; 0.40x0.37x0.04; 0.22x0.22x0.06; 0.22x0.10x0.05; 0.20x0.12x0.03 m arasında değişen taş ölçüsü vermektedir. Söz konusu duvar ve döşemeyle ilişkili olarak dört adet pişmiş toprak ağırlık ele geçmiştir. Söz konusu mekanlar dışında kalan ve kuzeybatı kesimde açığa çıkarılan, tabanı çeşitli boyutlarda yassı nitelikli taşlarla döşeli alanda geçen sene açığa çıkarılan kalıntılar ile fırın oluşumlarının yanı sıra aynı bölgede 2011 yılı çalışmaları sırasında belirlenmiş olan bir yapıya ait 5
parçalar halinde korunmuş olan kalıntılar yerleşimin karakterinin anlaşılması açısından önemli bir yere sahiptir (Resim 11). Bu kesimde muhtemel bir deprem ve kayma sonucu oldukça bozulmuş olan duvar parçaları ile iri ve yassı nitelikli döşeme taşları ile küçük mucur taşlardan oluşan mimari kalıntılar bu sene gerçekleşen çalışmalar sonucunda tespit edilmiştir. 2010 yılında enkaz içinde oldukça dağınık vaziyette saptanan iki fırından F-9 fırınının 8 tamamı bu yıl belirlenmiştir (Resim 11). I/14açmasının I/j ve İ/13 açmasının X/a-b plankarelerinde 10.73-10.59 üst kodlarında açığa çıkartılan fırın, kenarları tuğla ile yükseltilerek dış kontur oluşturulmuş ve tuğla taban üzerine seramik parçalarının döşenmesiyle de inşa edilmiştir. Ancak fırının kubbe kısmı korunamamıştır. Fırının güney cephesinde önceki yıl belirlenen ve yarım ay şeklindeki duvar parçası bu yılki çalışmalar sırasında tamamen açığa çıkarılmıştır.10.85-10.76 üst ve 10.39 taban kodunda belirlenen duvar fırını rüzgârdan koruma veya destekleme amacıyla inşa edilmiş olmalıdır. Bu yıl bir sırası daha belirlenen ve fırın tabanından daha aşağı kodda yer alan söz konusu duvar 1-5 sıra halinde ve 0.29-.045 m. arasında değişen bir yükseklik vermektedir (Resim 11). Örgü sistemi, başlangıç kısmı (batı) iri boy dikey taşların birbirine paralel yerleştirilip aralarının küçük boyutlu taşlar ile desteklediği bir sistem şeklindedir. Ayrıca bu duvara kuzeyde dikey olarak bağlanan kanal şeklindeki duvarın niteliği bu yıl da netlik kazanmamıştır. Gerek F-9 gerekse F-10 fırını ana kaya üzerinde yer alan bir döşeme üzerine oturtulmuştur (Resim 11). Bu kesimde belirlenen ve muhtemel bir mekâna ait duvar parçası I/13 açmasının VI-VII/j; İ/13 açmasının VI-VII/a plankarelerinde kuzeydoğu /güneybatı yönde 10.79-10.69 üst kodlarında belirlenmiştir. Herhangi bir bağlantısı saptanmaya duvarın küçük bir parçası mevcuttur. Uzunluğu 1.44 m, genişliği ise 0.30-0.41, yüksekliği de 0.08-0.15 m arasında değişiklik gösteren duvar (D-20) olarak tanımlanmıştır. 1-2 sırası korunmuş olan duvar 0.23x0.02x0.05; 0.16x0.09x0.04; 0.14x0.10x0.03; 0.13x0.14x0.12; 0.12x0.10x0.03; 0.10x0.08x0.02; 0.08x0.05x0.04 ve 0.06x0.06x0.04 m ölçülerindeki taşlarla inşa edilmiştir. Bu kesimde yer alan söz konusu döşeme ise, I/13 açmasının V-X /h-j; İ/13 açmasının V- X/a-d plankarelerinde ve 11.12-10.27 üst kodlarında yer almaktadır (Resim 11). Söz konusu döşeme 54x34x7; 47x28x5; 45x34x7; 43x26x10; 40x36x11; 38x18x13, 34x26x7; 30x26x6; 20x12x6; 20x11x2; 14x11x2; 13x10x5; 12x7x4 cm., 32x25x5; 16x19x7; 16x12x4; 16x8x8; 8 Erkanal ve Çınardalı-Karaaslan (Baskıda). 6
13x12x3; 11x9x5 cm., 24x14x3; 17x8x2; 15x12x4; 11x6x2; 10x6x2; 10x5x3;7x7x2; 6x6x1; 4x3x1 cm., 11x8x4; 9x8x2; 8x6x1; 5x5x2; 5x4x2 cm. ölçü vermektedir. 2010 yılında bir kısmı belirlenen F-10 fırının kuzey uzantısı bu yıl daha öncede belirtildiği üzere açığa çıkartılmıştır (Resim 11). Bu kesimde F-10 fırını dışında açığa çıkartılan ve oldukça dağılmış durumdaki F-11 fırını İ/13 açmasının IV-VI/c-e plankarelerinde 11.14-10.74 üst kodlarında tespit edilmiştir. Oldukça yoğun tahribatın izlendiği fırınların etrafı F-9 fırınında da olduğu gibi yarım ay şeklinde yapılmış rüzgârı önleyici basit duvarlar ile çevrelenmiştir (Resim 11). İ/13 açmasının IV-V/b-c plankarelerinde yer alan duvar 11.15-11.03 kodları arasındadır. D-21 duvarı 1.44 m uzunluğunda ve 0.30-0.41 m genişliğe sahiptir. 1-2 sırası korunmuş olan duvar, 0.23x0.07x0.05; 0.16x0.09x0.04; 0.14x0.10x0.03; 0.13x0.14x0.12; 0.12x0.10x0.03x; 0.10x0.08x0.02; 0.08x0.06x0.04; 0.08x0.05x0.04; 0.06x0.06x0.04 m. ölçülerindeki taşlarla inşa edilmiştir. Söz konusu alanlar dışında kalan ve kuzeybatı kesimde açığa çıkarılan ve bir yapı enkazına ait olabilecek kalıntılar ile fırın oluşumları 2010 yılı çalışmaları için önemli verileri ortaya koymuştur 9. Bu seneki çalışmalarda ise kuzeye doğru gelişen bir yapıya ait olan enkaz kaldırılmaya başlanmıştır (Resim 12). Söz konusu kesimde yapılan çalışmalar kapsamında oldukça yoğun seramiğin yanı sıra erzak depolama amacıyla kullanım gördüğü düşünülen iki iri boy pithosa ait dağınık durumda parçalar saptanmıştır. Bunların yanı sıra çeşitli pişmiş toprak ağırlık ve ağırşaklar ile pişmiş topraktan çömlek, kase (Resim 13), fincan (Resim 14), ve bir bronz iğnenin (Resim 15) yanı sıra bir bronz delici (Resim 16) küçük buluntular arasında yer almaktadır. Enkazın bu yıl açılan kısmından ele geçen seramiğin büyük bir bölümü bej renkte kendinden astarlı olup, bunların yanı sıra açık kahverenginde ve gri kendinden astarlı ve kırmızının tonlarında gerçek astarlı seramikten oluşmaktadır. Bu seramiklerin içinde profil parçası olarak yarı küresel gövdeli basit ağız kenarlı sığ çanaklar, yirmi dokuz tane dışa kalınlaştırılmış ağız kenarlı çanak, altı tane dışa çekik ağızlı ve içe kalınlaştırılmış ağız kenarlı boyunlu çömlek, üç tane dışa çekik ağızlı ve içe kalın ağız kenarı üzeri yivli boyunlu çömlek, iki tane dışa çekik ağızlı ve dışa kalınlaştırılmış ağız kenarlı çömlek boynu, bir tane yonca ağızlı testi, bir tane içe kalınlaştırılmış ağız kenarlı kısa boyunlu maşrapa bulunmaktadır. Bunların yanı sıra enkazın kaldırılması sırasında bir tane içe çekik basit ağız 9 Erkanal ve Karaaslan (Baskıda). 7
kenarlı ve at nalı biçiminde tutamaklı bir kaba mutfak kabına ait parça ele geçmiştir (Resim 17). Enkazın kuzeydoğu kesiminde herhangi bir kalıntıya rastlanılmamıştır. Bu bölgede dağınık kümeler halinde saptanan seramik parçaları dikkat çekmektedir. Enkazın kuzeyinden ele geçen seramik kırmızı ve bejin tonlarında, grimsi kahverenginde gerçek astarlı, kırmızımsı devetüyü renginde, bej ve devetüyünün tonlarında kendinden astarlı seramikten oluşmaktadır. Bu seramiklerin içinde profil parçası olarak on iki tane dışa kalınlaştırılmış ağız kenarlı çanak, üç tane dışa çekik ağızlı ve içe kalınlaştırılmış ağız kenarlı boyunlu çömlek, bir tane dışa çekik ağızlı ve içe kalın ağız kenarı üzeri yivli boyunlu çömlek, bir tane içe çekik ağızlı ve dışa kalınlaştırılmış ağız kenarlı çömlek parçası, bir tane yonca ağızlı testi bulunmaktadır. Bu alandan ayrıca bir pithosa ait cüruf parçaları ele geçmiştir. Seramikler ile birlikte ele geçen pithos parçaları bu kesimin günlük kullanım alanlarından biri olduğunun önemli göstergeleri arasında yer almaktadır. A mekanının korunmuş olan ve 2010 yılı çalışmaları sırasında belirlenen (D-15) duvarının devamı bu seneki çalışmalar sırasında açığa çıkarılmıştır (Resim 18). 0.44-0.51 m arasında genişliğe sahip olan duvarın toplam uzunluğu 12.39 m ye ulaşmıştır. 1-4 sırasının korunmuş olduğu belirlenen duvar 0.21-0.26 m arasında yüksekliğe sahiptir ve 0.23x0.16x0.12; 0.22x0.26x0.21; 0.22x0.21x0.08; 0.20x0.33x0.10x; 0.15x0.25x0.08; 0.12x0.10x0.06; 0.09x0.12x0.04 m ölçülerindeki taşlarla inşa edilmiştir. Söz konusu duvarın güney kısmında 2010 yılında tespit edilen yassı nitelikli taşlar ile aralarda daha küçük boyutlu taşlar ile desteklendiği A mekanına ait döşeme üzerinde yer yer iri boy pithos parçaları ile dağılmış durumda taban parçaları izlenmektedir (Resim 19). Bunun yanı sıra sözü edilen kesimde açığa çıkartılan, ancak oldukça dağınık bir durumda olmasından dolayı dış konturu belirlenemeyen F-12 fırınının diğer fırınlar ile aynı teknikte inşa edilmiş olup tabanı seramik döşenmiş olduğu bu seneki çalışmalar sonucunda belirlenmiştir. Bu alandan toplanan seramikler kırmızımsı kahverenginde kendinden astarlı, bu seramiğin yanı sıra az miktarda bej renkte mat kırmızı kendinden astarlı ve mat kırmızı renkte gerçek astarlı seramik ele geçmiştir. Bu seramik örneklerin içinde profil parçası olarak dışa kalınlaştırılmış ağız kenarlı çanakların yoğun olduğu, bunların yanı sıra az miktarda da içe kalınlaştırılmış ağız kenarlı boyunlu çömlekler ile dışa çekik ağızlı ve basit ağız kenarlı kısa çömlek boynu parçaları bulunmaktadır (Resim 20). Bu alandan ayrıca iki parça halinde seramik cürufu ele geçmiştir. 8
Yukarıda sözü edilen (D-15) duvarının güneybatı uzantısını oluşturan (D-10) duvarı da 2010 yılı çalışmaları sırasında belirlenen D mekanının altına doğru uzanmaktadır (Resim 19). Duvar İ/14 açmasının IV-V/d-e plankarelerinde dönüş yaparak kuzey-doğu istikamette İ/13 açmasının VI-X/d-g plankareleri arasında oldukça bozuk olarak devam etmektedir. 2010 yılı çalışmaları sırasında A mekanının kuzey dış duvarının kenarında parçalar halinde açığa çıkartılan ve cidar kalınlığı 0.25-0.03-0.35 m arasında değişen depolamaya yönelik olarak kullanım gördüğü düşünülen iri boy pithosun yanında aynı amaca hizmet ettiği düşünülen bir 0.68x0.78 m ve 0.47x0.52 m cidar kalınlığına sahip diğer pithos parçaları da bu seneki çalışmalar sırasında 10.92-10.87 üst kodlarında belirlenmiştir (Resim 19). Bunların yanı sıra bu pithos parçalarının arasından ayrıca muhtemelen bir çeşit ölçek olarak kullanılmış olduğu düşünülen bir adet tek kulplu fincan ele geçmiştir. Sonuç olarak Panaztepe nin Orta Tunç Çağı II dönemine tarihlendirilen ve 3 yapı katı ile temsil edilen bu kesiminde 2003, 2008-2011 yılları arasında yapılan çalışmalar kapsamında söz konusu kesimde özellikle 2. yapı katının daha iyi korunmuş olduğu gözlemlenmektedir. Sözü edilen kesimde 2003 yılından itibaren açığa çıkartılan mimari kalıntıların yanı sıra Assur Ticaret Kolonileri Çağı ile çağdaş olan seramik repertuarı ve çeşitli tipteki küçük buluntuların varlığı bu dönemdeki yerleşimin karakteri hakkındaki bilgilerimizin artmasına imkan vermektedir. Burada hem 1. hem de 2. Yapı katlarında kullanılmış olan uzun bir sokak ve sokağın etrafındaki avlu ve mekanlar ile aynı yerleşim planı içinde yer alan atölyeler mahallesi söz konusu dönemde Panaztepe nin yoğun ve planlı bir yerleşime sahne olduğunu da ortaya koymaktadır. KAYNAKÇA ERKANAL, A. ve N. ÇINARDALI-KARAASLAN 2010, Panaztepe 2008 Yılı Çalışmaları, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı 2: 101-116. ERKANAL, A. ve N. ÇINARDALI-KARAASLAN 2011, Panaztepe 2009 Yılı Çalışmaları, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı 2: 14-27. ERKANAL, A. ve N. ÇINARDALI-KARAASLAN (Baskıda), Panaztepe 2010 Yılı Kazı Çalışmaları, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı. ERKANAL-ÖKTÜ, A. ve N. ÇINARDALI-KARAASLAN 2005, Panaztepe 2003 Yılı Kazıları, 26. Kazı Sonuçları Toplantısı 2: 25-36. 9
Resim 1 Resim 2 10
Resim 3 11
Resim 4 Resim 5 12
Resim 6 Resim 7 13
Resim 8 Resim 9 Resim 10 14
Resim 11 Resim 12 15
Resim 13 Resim 14 16
Resim 15 Resim 16 17
Resim 17 Resim 18 18
Resim 19 Resim 20 19
20