İşletim Sistemleri Okutman Murat KARA
İşletim Sistemi Bilgisayar donanımının doğrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve uygulama yazılımlarını çalıştırmaktan sorumlu olan sistem yazılımıdır. İşletim sistemi, bütün diğer yazılımların belleğe, girdi/çıktı aygıtlarına ve kütük sistemine erişimini sağlar. Donanım <-> Çekirdek <-> Kabuk <-> Uygulamalar
İşletim Sistemi Tanımı Bir bilgisayar sisteminde kullanıcı ile iletişim kurarak, donanım ve yazılım nitelikli kaynakların kullanıcılar arasında adil bir biçimde paylaştırılmasını ve donanım ile yazılım birimlerinin etkin bir biçimde kullanılmalarını sağlayan sistem programları topluluğuna denir.
İşletim Sistemleri Unix Linux Windows FreeBSD MacOS NetWare IBM OS
Kullanıcı Uygulamalar İşletim sistemi BIOS Aygıt Sürücüleri Donanım
Görevleri Donanımın denetimi Donanım kaynaklarına ihtiyaç duyan uygulama programlarına işletme imkanı verir. Uygulama programlarının yönetimi Program çağrıldığında RAM e yüklenmesi ve kaynak tahsisi. Dosya ve klasör yönetimi Dosya veya klasörlerin disk üzerinde yerleşimleri Yerleşik yardımcı program desteği Bakım ve tamir işlemleri için kayıp veya bozuk dosyaların bulunmasında yardımcı olurlar.
Bileşenleri Kullanıcı arayüzü (user interface) Kullanıcının işletim sistemiyle etkileşimini sağlayan grafik kısımdır. (Graphical User Interface-GUI) Çekirdek (Kernel) İşletim sisteminin merkezidir. BIOS un programların ve işlevlerin yürütülmesini, giriş-çıkış işlemlerinin yönetilmesini sağlar. Dosya sistemi (file manager) Dosyaları düzenlemek ve yönetmek için kullanılan kısımdır. Hiyerarşik bir düzende klasörler içerisinde tutulmalarını sağlar.
İşletim Sisteminin Kriterleri Güvenlik (Kullanıcı adı/parolaşifreleme) Sağlamlık (İş yükü dengelemesi, fazlalık) Ölçeklenebilirlik (Büyüme için hazır) Performans (Baskı altında tutarlılık) Yönetilebilirlik (Sistem Yönetimi)
Nitelikleri Çok kullanıcılı (multiuser) Bir çok kullanıcı aynı anda program çalıştırabilir Çok görevli (multitasking) Bilgisayar aynı anda birçok uygulamayı çalıştırabilir. Çoklu işleme (multiprocessing) Çift veya daha fazla işlemci desteği. Çoklu kullanımlı (multithreading) Program, işletim sistemi tarafından ihtiyaç duyuldukça yüklenebilecek küçük parçalara bölünebilir. Farklı programlar çok görevli çalışabilir.
Özellikleri İşlem Yönetimi (Process Management) Bellek Yönetimi (Memory Management) İkincil Depolama Yönetimi (Secondary Storage Management) Giriş/Çıkış Sistemi (I/O System) Dosya Yönetimi (File Management) Koruma Sistemi (Protection System) Ağ Üzerinde Çalışma (Networking) Time-Sharing Systems (Zaman Paylaşımı) Multiprogramming (Çok İş Düzeni) Multitasking (Çok Görevlilik) Multiuser systems (Çok Kullanıcılı Sistemler)
Unix 1969 da Ken Thompson tarafından AT&T Bell Laboratuvarları nda geliştirildi. DennisRitchie katıldı. Geliştirme süreci sonunda UNIX adını aldı MULTICS in versiyonu olan PDP-7 mini bilgisayarı üzerinde UNICS i yazdı. DEC PDP-7 lerde8k word bellekler ile çalıştırıldı İlk olarak Assembly dilinde yazıldı.
BSD Unix Solaris OpenSolaris Linux HP-UX AIX Minix SCO Unix Sun OS DigitalUnix / Tru64 Unix Unix
Ms-Dos PC DOS 1.10 Mayıs, 1982 _ MS-DOS 1.25 Mayıs, 1982 IBM uyumlu olmayan donanımlar için ilk sürüm MS-DOS 2.0 Mayıs 1983 Unix özellikleri eklendi. Sabit Disk ve 360KB Floppy Disk desteği eklendi. PC DOS 2.1 Ekim, 1983 _ MS-DOS 2.11 Mart, 1984 _ MS-DOS 3.0 Ağustos, 1984 1.2MB Floppy Disk ve daha büyük Sabit Disk desteği eklendi. MS-DOS 3.1 Kasım, 1984 _ MS-DOS 3.2 Ocak, 1986 2 tane 32MB'a kadar Sabit Disk partition desteği eklendi. PC DOS 3.3 Nisan, 1987 _ MS-DOS 3.3 Ağustos, 1987 Multiple Logical Drive desteği eklendi. MS-DOS 4.0 Haziran, 1988 IBM kodları temel alındı. PC DOS 4.0 Temmuz, 1988 DOS Shell, grafiksel menü seçici, & Compaq DOS 3.31'deki formatları kullanan 32MB sabit disk desteği eklendi. Bu sürümdeki hatalar ve daha az boş bellek kullanımı nedeniyle başarısız bulundu. MS-DOS 4.01 Kasım, 1988 Bug fix sürümü. MS-DOS 5.0 Haziran, 1991 DR-DOS 5.0'a cevap olarak, memory management, full-screen editor, QBasic programming language, online help, eklendi ve DOS Shell'e task switcher eklendi. MS-DOS 6.0 Mart, 1993 DR-DOS 6.0'a cevap olarak, DoubleSpace disk compression (Stacker'dan kopyalandı) ve diğer özellikler eklendi. MS-DOS 6.2 Kasım, 1993 Bug fix sürümü MS-DOS 6.21 Şubat, 1994 DoubleSpace disk compression özelliği çıkarıldı. PC DOS 6.3 Nisan, 1994 _ MS-DOS 6.22 Haziran, 1994 Son stand-alone sürümü. DoubleSpace, DriveSpace ile değiştirildi. PC DOS 7.0 Nisan,1995 DriveSpace yerine Stacker kullanıldı. MS-DOS 7.0 Ağustos, 1995 Windows 95 içinde. large disk (LBA) ve Long File Name (LFN) desteği eklendi. MS-DOS 7.1 Ağustos, 1996 Explorer USB Desteği FAT32 Desteği DMA Desteği Windows 95 Retail 4.00.950 1995 Windows 95B (OSR2) (ve Haziran 1998'de, Windows 98). FAT32 file system eklendi. MS-DOS 8.0 Eylül, 2000 Windows ME içinde. MS-DOS son sürümü. SYS komutu ve komut satırına boot edilebilme özelliği kaldırıldı. PC DOS 2000 _ 2000 uyumlu sürümü
Windows İşletim Sistemleri
Microsoft Management Console (MMC)
Event Manager
Linux İşletim Sistemi GNU/Linux, Linux çekirdeği kullanan Unix benzeri işletim sistemlerini çağrıştıran genel kullanım şeklidir. Linux, işletim sisteminin çekirdeğidir.
Linux 1970 yılında AT&T şirketi UNIX işletim sistemini geliştiriyor.. Unix ~ fiyatı 1300-1850$.. Minix, küçültülmüş Unix denilebilir ve Andy Tanenbaum tarafından oluşturulmuş.. Helsinki Üniversitesi nde 23 yaşındaki Finlandiyalı bir öğrenci olan Linus Torvalds Minix ten esinlenerek Linux işletim sistemini oluşturmuştur.. 5 Ekim 1991 Linux 0.02 internet ve haber gruplarında yer alıyor.. GNU-GPL Lisansı ile dağılıyor..
Minix
GNU - GPL Richard M. Stallman yazılımların koşullalarını kabullenmek istemiyor.. 1984 GNU projesini başlatıyor.. GNU = GNU is Not Unix 1985'de Free Software Foundation kuruluyor.. 1991'de General Public Licence (Genel Kamu Lisansı) Özgür ve açık kaynak kodlu.. Kaynak kodlar üzerinde herkes istediği değişikliği yapabilir, dağıtabilir, satabilir. Yapılan değişikliğinde kodları paylaşılmalı..
Linux Çekirdeği Multitasking Virtual Memory Protected Mode (Korumalı Mod) Hızlı TCP/IP Çoklu kullanıcı ortamı Modüler Yapı İstenilen şekilde yapılandırma yeteneği Modern bir işletim sistemi çekirdeğinden beklenecek pek çok özellik ve daha da fazlası
GUI KDE Gnome GUI ; (Graphical User Interface) Grafiksel Kullanıcı Arayüzü, bilgisayar ile etkileşimi görsel mecazlar kullanarak sağlayan yöntemler bütünüdür. KDE ; K Desktop Environment Matthias Ettrich adlı bir öğrenci tarafından 1996 yılında Unix i için daha iyi bir masaüstü yaratma fikriyle başlatıldı.. GNU Network Object Modelling Environment
KDE
Gnome
Linux Dağıtımı Dağıtım, bir GNU/Linux sistemini kurmayı ve yönetmeyi kolaylaştırmayı amaçlayan yazılımlar bütünüdür. Slackware, Debian, Gentoo, Fedora (Red Hat), opensuse(novell), Mandriva (Mandrake), Ubuntu, KNOPPIX, Pardus...
Dağıtımlar Debian Fedora Gentoo Mandriva opensuse Slackware Ubuntu Sabayon Puppy SLAX Mint PcLinuxOS
Türkiye de Linux Red Hat 5 tabanlı Turkuaz Dağıtımı Gelecek Linux 1,2,3 Yerelleştirme Çalıştırmaları Türkçe en yüksek çeviri oranlarından birine sahip Linux Kullanıcıları Derneği (LKD) E-posta listeleri LinuxNet Dergisi Turkix gibi Live CD'ler(Çalışan CD ler)... Ulusal İşletim Sistemimiz : Pardus
Pardus / Uludağ Bir Linux dağıtımıdır. Adını Anadolu Pars'ının Latince sinden aldı(panthera pardus tulliana). TÜBİTAK UEKAE tarafından 2003'ten beri geliştiriliyor.. ÇOMAR, TASMA, YALI, PİSİ gibi kendi geliştiricilerimizin elinden çıkmış, dağıtıma özel araçlar.. Uludağ; Ulusal Dağıtım
Pardus Bileşenleri / Projeleri YALI (Yet Another Linux Installer) Kurulum Yazılımı, Pardus un, paketlerin kurulumu için.. ÇOMAR (COnfiguration MAnageR) Yapılandırma Yöneticisi, Yazılımların birbiri ile uyumlu çalışması için.. PİSİ (Packages Installed Successfully as Intended) Paket Yönetim Sistemi, Paketlerin sisteme kurulması/çıkarılması için.. Zemberek-Pardus Türkçe yazım denetimi ve gramer kontrolü için.. Diğer Projeler (KDE Masaüstü ortamı, OpenOffice.org çözümü..)
Pardus Dosya Yöneticisi Dosya Yöneticisi ; Konqueror Dosya Sistemi Yapısı
Linux Dosya / Dizin Yapısı /root (Kök) /bin: Temel komutları, uygulamaları içerir. /boot: Çekirdek ve açılışta kullanılan dosyaları içerir. /dev: Donanım, aygıt dosyalarını içerir. /etc: Sistem ayarları, yapılandırma bilgisini içerir. /home: Kullanıcıların verilerini içerir. /lib: Çekirdek modülleri ve paylaşılan kod kütüphanelerini içerir. /mnt: Çeşitli dosya sistemi/aygıtlarını içerir. /proc: Süreçler ve donanım yapılandırmaları için bilgi merkezidir. /root: Sistem yöneticisinin (yani root kullanıcısının) ev dizinidir. /usr: Tüm kullanıcılarca paylaşılan verileri içeren dizindir. /tmp: Geçici dosyaları içerir. /local: Yerel uygulama ve bileşenleri içerir. /var: Değişken veriler, kuyruk ve log dosyalarını içerir.
Windows Programların Pardus (Linux) Karşılıkları İnternet Uygulamaları
Windows Programların Pardus (Linux) Karşılıkları Çoklu ortam (Medya) Uygulamaları
Windows Programların Pardus (Linux) Karşılıkları Grafik Uygulamaları
Windows Programların Pardus (Linux) Karşılıkları Ofis ve Düzenleyici Uygulamalar
Windows Programların Pardus (Linux) Karşılıkları Diğer Uygulamalar
Linux Konsolu ve Komutları Konsol kavramı Linux a Unix ten kalan bir mirastır. Komutların yazıldığı metin ekranlı arabirimdir. Komut satırı arayüzüdür.
Linux Servisleri Servisler Konsol Servis Yönetimi (GUI) Kurulum Apache MySQL Php Dns, Ftp, Dhcp