kpss 013 ticaret hukuku özgür demirci 610 Sayılı T.T.K'ya göre hazırlanmıştır. 3. yargı paketine uygundur. Akıcı Ayrıntılı Güncel Konu anlatımları Örnekler Yorumlar Uyarılar Pratik bilgiler ÖSYM tarzında özgün sorular ve açıklamaları
Özgür DEMİRCİ KPSS TİCARET HUKUKU ISBN 978-605-364-400- Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. 013, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı Dizgi-Grafik Tasarım: A. Resul Kaymakçı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Matbaası (Ankara-031-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 031 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 031 435 44 60 Dağıtım: 031 434 54 4-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 031 431 37 38 Hazırlık Kursları: 031 419 05 60 E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU Bu kitap, KPSS başta olmak üzere, ÖSYM tarafından hazırlanan diğer iş sınavları ve ayrıca kurumların kendi açtıkları sınavlarda siz değerli arkadaşlarımıza anlaşılabilir ve sade bir kaynak oluşturmak amacı ile hazırlanmıştır. Kitapta konular temel hatları ile işlenmiş, ayrıntıya girmekten ve teorik nitelikteki tartışmalara girmekten özellikle kaçınılmıştır. Anlatılan konuların zihinde somutlaşması için günlük olaylara değinilmiş ve her bölümün sonunda başta KPSS olmak üzere adli - idari yargı hakimlik sınavı ve kurum sınavlarında çıkmış sorular ve cevaplı testler konularak konuların pekiştirilmesi amaçlanmıştır. Her ne kadar son yıllarda hukuk dersleri ile ilgili olarak sınav sisteminde her hangi bir değişiklik yapılmamış olsa bile, özellikle mevzuatın değişmesiyle ve 3. yargı paketi olarak bilinen yargı hizmetlerinin etkinleştirilmesini amaçlayan kanunla birlikte bir çok yenilik hukuk alanında yapılmış ve bu yeniliklere de kitap içerisinde olabildiğince yer verilmeye çalışılmıştır. Kitap içerisinde derslerde öğrencilerde gördüğümüz temel yanlışlar özellikle vurgulanarak sorular üzerinde bu yanlışlara düşmemeleri ve bu ayrıntılara geldiklerinde zihinlerinin açık kalmasını sağlamak için özgün bir takım uyarılar ve hoca notlarına da yer verilmiştir. Kitabın ümit edilen amacına ulaşması ve öğrenci arkadaşlarımıza fayda sağlanması amacı ile yapacağınız öneri, eleştiri ya da takdirinizi pegem@pegem.net aracılığıyla bizimle paylaşmanız bize ışık tutacaktır. Elinizde bulunan bu kitabın ortaya çıkmasında en büyük paya sahip olan Suat DÜZ başta olmak üzere tüm Pegem Ailesi ne, dizgi aşamasında vaktini ve emeğini esirgemeyen değerli dizgi ekibimiz ve dizgicimiz Ahmet Resul KAYMAKÇI ya, kitabın hazırlanma aşamasında bana yardımlarını esirgemeyen Devrim TOKLUCU ya, kitabın yazılma süresince eleştiri ve dostluğunu esirgemeyen sevgili Mustafa Dinçdemir e, Serdar Kılıç a, Kadir ALGIN a ve hayatımın her aşamasında maddi ve manevi desteklerini benden hiçbir zaman esirgemeyen annem ve babama teşekkürlerimi sunarım. Özgür Demirci
İÇİNDEKİLER TİCARİ İŞLETME HUKUKU 1. BÖLÜM Ticaret Hukuku Konusu ve Kapsamı ve Ticari İşletme Kavramı Ticaret Hukukuna Giriş...1 Ticaret Hukukunun Konusunu Saptayan Sistemler...1 Ticari İşletme Kavramı...3 Çıkmış Sorular...18 Çıkmış Soru Çözümleri...1 Cevaplı Test...4. BÖLÜM Ticari İş, Ticari Hüküm ve Ticari Yargı Ticari İş Kavramı ve Ticari İşler...7 Ticari İşlere Uygulanacak Hükümler ve Sırası...33 Ticari Yargı...35 Çıkmış Sorular...39 Çıkmış Soru Çözümleri...41 3. BÖLÜM Tacir ve Tacir Olmanın Yükümlülükleri Tacir Kavramı...43 Gerçek Kişi ve Tüzel Kişi Tacir Ayrımı...43 Tacir Olmanın Sonuçları...48 Çıkmış Sorular...56 Çıkmış Soru Çözümleri...59 Cevaplı Test...61
PEGEM AKADEMİ vi 4. BÖLÜM Ticaret Sicili ve Ticari Adlar Ticaret Sicili Tanımı ve Örgütlenmesi...65 Tescil Türleri, Fonksiyonları ve İlanı...68 Ticaret Ünvanı...69 İşletme Adı...75 Marka...75 Çıkmış Sorular...80 Çıkmış Soru Çözümleri...8 5. BÖLÜM Haksız Rekabet, Cari Hesap ve Ticari Defterler Haksız Rekabet...85 Cari Hesap...88 Ticari Defterler...91 Çıkmış Sorular...96 Çıkmış Soru Çözümleri...100 Cevaplı Test...10 6. BÖLÜM Tacir Yardımcıları Tacir Yardımcılarının Tanımı...107 Bağımlı Tacir Yardımcıları...107 Ticari Temsilci...107 Ticari Vekil... 111 Pazarlamacı...113 Bağımsız Tacir Yardımcıları...114 Simsar...114 Komisyoncu...115 Acente...117 Çıkmış Sorular...1 Çıkmış Soru Çözümleri...16 Cevaplı Test...19
vii PEGEM AKADEMİ ŞİRKETLER HUKUKU 1. BÖLÜM Şirketler Hukukuna Giriş Şirketin Tanımı ve Unsurları... 135 Şirket Sözleşmesinin Unsurları... 136 Şirketlerin Sınıflandırılması... 138 Adi Şirketler... 143 Çıkmış Sorular... 151 Çıkmış Soru Çözümleri... 154. BÖLÜM Ticaret Şirketleri Ticaret Şirketlerinin Tanımı ve Özellikleri... 157 Ticaret Şirketlerinin Birleşmesi... 158 Ticaret Şirketlerinin Tip Değiştirmesi... 160 Kollektif Şirket... 16 Çıkmış Sorular... 169 Çıkmış Soru Çözümleri... 170 Cevaplı Test... 17 3. BÖLÜM Komandit Şirket Komandit Şirketin Tanımı... 177 Adi Komandit Şirket... 177 Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket... 18 Çıkmış Sorular... 185 Çıkmış Soru Çözümleri... 187 Cevaplı Test... 189
PEGEM AKADEMİ viii 4. BÖLÜM Anonim Şirket Genel Bilgiler...193 Anonim Şirketin Unsurları...193 Anonim Şirketin Kuruluşu...195 Anonim Ortaklığın Organları...199 Genel Kurul...199 Yönetim Kurulu...05 Denetim...08 Anonim Şirkette Pay Sahipliği...10 Azınlıklar...11 Anonim Ortaklığın Sona Ermesi...11 Şirketin Tasfiyesi...1 Çıkmış Sorular...13 Çıkmış Soru Çözümleri...18 Cevaplı Test... 5. BÖLÜM Limitet Şirket Genel Olarak...5 Limitet Şirketin Kuruluşu...6 Limitet Şirketin Organları...7 Genel Kurul...7 Müdürler...9 Şirketin Sona Ermesi...31 Tasfiye...3 Çıkmış Sorular...33 Çıkmış Soru Çözümleri...35 Cevaplı Test...36
ix PEGEM AKADEMİ KIYMETLİ EVRAK HUKUKU 1. BÖLÜM Kıymetli Evrak Hukuku Kıymetli Evrakın Tanımı, Unsurları ve Özellikleri...41 Kıymetli Evrakın Doğumuna İlişkin Teoriler...4 Kıymetli Evrakta Borçlunun Hukuki Durumu...43 Kıymetli Evrakın Sınıflandırılması...44 Kıymetli Evrakta Def i...48 Kıymetli Evrakta Nev i Değiştirme (Tahvil...51 Kıymetli Evrakın Ziyaı (Kaybı) ve İptali...5 Çıkmış Sorular...56 Çıkmış Soru Çözümleri...58 Cevaplı Test...60. BÖLÜM Kambiyo Senetleri Kambiyo Senetlerine Özgü Nitelikler...63 Kambiyo Senetlerinde Ehliyet...63 Kambiyo Senetlerinde İmza...64 Kambiyo Senetlerinde Temsil...64 Poliçe...64... Poliçenin Şekli Şartları...65... Adresli Poliçe- İkametgahlı Poliçe...67... Açık Poliçe-Eksik Poliçe...67... Poliçede Kabul...68... Poliçenin Cirosu...70... Poliçede Aval...74... Poliçenin Ödenmesi...74... Hamilin Müracaat Hakkı...75... Poliçede Zamanaşımı...77
PEGEM AKADEMİ x Çıkmış Sorular... 79 Çıkmış Soru Çözümleri... 83 Cevaplı Test... 85 3. BÖLÜM Bono (Emre Muharrer Senet) Genel Olarak... 87 Bonoda Bulunması Gereken Unsurlar... 88 Bonoda Zamanaşımı... 88 Çıkmış Sorular... 89 Çıkmış Soru Çözümleri... 91 Cevaplı Test... 9 4. BÖLÜM Çek Çekin Mahiyeti... 95 Çeklerdeki Şekil Şartları... 96 5941 Sayılı Çek Kanunu na Göre Önemli Özellikler... 96 Çekte Aval- Teyitli Çek- Çekin Vizesi-Garantili Çek... 97 Mahsup Çeki-Çizgili Çek... 98 Çeklerin Devir Hükümleri... 98 Çekin Cirosu... 99 Çeklerde İbraz Süreleri... 99 Çekten Cayma ve Çeklerde Ödeme... 300 Çeklerde Müracaat Hakkının Kullanımı... 301 Karşılıksız Çek... 301 Çek Kanunu İle Getirilen Yenilikler... 30 Çekin Karşılıksız Çıkması... 30 Karşılıksız Çek Keşide Etmenin Yaptırımları... 303 Etkin Pişmanlık ve Yasaklılığın Kaldırılması... 303 Çekte Zamanaşımı... 304 Çıkmış Sorular... 305 Çıkmış Soru Çözümleri... 309 Cevaplı Test... 31
TİCARİ İŞLETME HUKUKU TİCARET HUKUKU KONUSU ve KAPSAMI ve TİCARİ İŞLETME KAVRAMI TİCARİ İŞ, TİCARİ HÜKÜM VE TİCARİ YARGI TACİR VE TACİR OLMANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ TİCARET SİCİLİ HAKSIZ REKABET, CARİ HESAP VE TİCARİ DEFTERLER 006 007 TACİR YARDIMCILARI 008 005 009-010 004 1 011 003 01 Çıkmış Soru Ağacı Geciken adalet adalet değildir. W. S. LANDOR
1. BÖLÜM TİCARET HUKUKU KONUSU ve KAPSAMI ve TİCARİ İŞLETME KAVRAMI TİCARET HUKUKUNA GİRİŞ Sosyal hayatta, şahıslar ile şahıslar veya şahıslar ile toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen, maddi müeyyideli, yani yaptırımı devlet tarafından desteklenmiş kurallar bütününün tümüne birden hukuk denir. Ticaret kelime anlamıyla bir mal veya hizmetin alım satımıdır. İnsanoğlu en eski çağlardan beri üretip tüketmekte ve tükettiği ile de değiş tokuş faaliyetine girmektedir. O halde ticaret hukukunun tanımı yapılacak olursa üretim, değişim ve tüketime yönelik ticari faaliyetleri düzenleyen hukuk dalıdır. Ticaret hukukunun içeriği, kapsamı ve uygulama alanı, her ülkede kanun koyucunun düzenlemesine göre değişiklik gösterir. Ticaret hukukunun uygulama alanını saptamada kanun koyucular değişik esaslardan yararlanmak sureti ile ortaya farklı sistemler çıkarmışlardır. Diğer bir ifade ile nelerin ticaret hukukunun konusuna girdiğini tespit etmek için farklı sistemler ortaya atmışlardır. Bu sistemleri aşağıdaki gibi incelemek mümkündür. TİCARET HUKUKUNUN KONUSUNU SAPTAYAN SİSTEMLER Dünyada ticaret hukukunun konusuna girdiğini tespit etmeye yarayan başlıca dört sistem ortaya atılmıştır. Bu sistemleri öncelikle tablolaştırıp daha sonra açıklamakta fayda vardır:
PEGEM AKADEMİ Ticaret Hukukunun Konusunu Saptayan Sistemler Subjektif Sistem Modern Sistem Objektif Sistem Karma Sistem hoca notu 610 sayılı T.T.K 1 Temmuz 01 de yürürlüğe girmiştir ve modern sistem esaslı hazırlanmıştır. A) Subjektif Sistem (Tacir): Bazı kanun koyucular, ticaret hukukunun uygulama alanını ve konusunu saptamak için ticari faaliyetin özne sini, yani tacir i esas almışlardır. Bu sistemi kabul eden ülkelerde, ticaret hukuku bir tacirler hukuku bir sınıf hukuku niteliğindedir. kısaca tacirin yaptığı her işi ticari iş olarak kabul etmektedir. Bu sistem Orta Çağ dan beri kabul görmektedir. Orta Çağ da kabul gören bu ilk sistemi uygulayan bazı ülkelere örnekler verecek olursak 1673 tarihli Fransız Kara ve Deniz Ticareti Emirnameleri, 1897 yılında çıkarılan Alman Ticaret Kanunu gibi. B) Objektif Sistem (Ticari İşlem): Fransız İhtilali her türlü sınıf ayrımcılığını kaldırınca bununla bağdaşan bir sistemin gereği ortaya çıktığı objektif sistemdir. Ticaret hukukunun uygulama alanı belirli niteliklere sahip olan kişilere göre (tacirlere değil, belirli nitelikte olan işlemlere (ticari işlere) göre saptanır. (Ticari işlemlere) Yani tacir olmayan bir kişinin yapmış olduğu ticari bir işlem de ticaret hukukunun konusuna dahildir. Örneğin, 1807 tarihli Fransız Ticaret Kanunu. C) Karma Sistem (Tacir + Ticari İşlem): Bu sistemde, ya ticari işletme esası kabul edilmekle birlikte tacir ölçüsüne de yer verilmiş veya tacir esası uygulandığı halde ticari işlem de belirli ölçüde öngörülmüştür. 196 tarihli, Türk Ticaret Kanunu bu karma sisteme bir örnek gösterilebilir. D) Modern Sistem (Ticari İşletme): Ticari işletme esası olarak da bilinen sistem 0. yy.da ortaya çıkmıştır. Bu sisteme göre Ticaret hukukunun esasını ticari girişim veya ticari işletme oluşturur, 1956 ve 1957 yürürlük tarihli halen yürürlükte bulunan Türk Ticaret Kanunu Ernest Hirch tarafından bu sistemle yazılmıştır. Nitekim 610 sayılı ve 1 Temmuz 01 de yürürlüğe girecek olan Y.T.T.K da modern sistemi esas almıştır.! Ö.S.Y.M. sorularında kısa ve öz olarak şu şekilde sorular sormaktadır. Aşağıdakilerden hangisi ticaret hukukunun konusunu sap- Dikkat tamada taciri esas alan sistemdir? gibi. O halde teorik açıdan çok doğru olmasa bile soruları çözerken şunları akılda tutmak yararlı olacaktır. Taciri esas alan sistem Subjektif sistem Ticari işlemleri esas alan sistem Objektif sistem (ticari işletme değil, ticari işlem!) Tacir ve ticari işlemleri esas alan sistem Karma sistem Ticari işletmeyi esas alan sistem Modern sistem
3 PEGEM AKADEMİ TİCARİ İŞLETME KAVRAMI A. Tanım 610 sayılı TTK tıpkı 676 sayılı TTK gibi ticari işletme esasını benimsemiştir. Ticaret Kanunu ticari işletme kavramını benimsediğine göre ticari işletmenin ne olduğunu tanımlamak gerekecektir. 610 sayılı TTK nın getirdiği yeniliklerden bir tanesi de eski Ticaret Kanunu ndan farklı olarak ticari işletmenin tanımını yapmış olmasıdır. Eski Ticaret Kanunu ticari işletmenin tanımını yapmamış ancak sayma yöntemi ile nelerin ticari işletme sayılacağını belirtmişti. Ancak 610 sayılı yeni TTK eskisinden farklı olarak tacirin tanımını yapmıştır. Bu bilgiler ışığında Yeni Türk Ticaret Kanunu nun 11. maddede ticari işletme Ticari işletme; esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir. şeklinde açıkça tanımlanmıştır. TTK m.11 deki tanımdan hareket ederek ticari işletmenin unsurlarını belirlemek gerekir ise bir ticari işletmeden bahsedebilmemiz için sayacağımız unsurların hepsinin bir arada olması gerekmektedir. Ticari işletmenin unsurları şu şekildedir. Gelir (kazanç) sağlamanın amaçlanması, Amaçlanan gelirin esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde olması, Gelir sağlama hedefi için yürütülen faaliyetin devamlılık arz etmesi ve Söz konusu faaliyetin bağımsız bir niteliği haiz olması. Bu unsurlar aşağıda detaylıca incelenmiştir: B. Ticari İşletmenin Unsurları Gelir Sağlamayı Hedef Tutmak Ticari İşletmenin Olmazsa Olmaz Unsurları Faaliyetlerin Devamlılık Arz Etmesi Faaliyetlerin Bağımsızlık Arz Etmesi Esnaf Faaliyeti Sınırlarını Aşmak