İST6 TELESKOBU PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ ve İLK GÖZLEMLER Mehmet TÜYSÜZ,2, Tunç ŞENYÜZ 2, Çağlar PÜSKÜLLÜ,2 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü 2 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Astrofizik Araştırma Merkezi ve Gözlemevi (e-posta: mehmettuysuz@comu.edu.tr) Özet: İstanbul Üniversitesi ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi katkılarıyla Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ulupınar Gözlemevi (ÇUG) ne kurulan İST6 Teleskobu yla yapılan kümesi gözlemleriyle İST6 ın parlaklık performansı değerlendirildi. Ayrıca İST6 Teleskobu ve Apogee U42 CCD kamera ile birlikte Mart 2 de yapılan standart yıldız gözlemleriyle, geniş bant Bessell filtreleri için standart parlaklık dönüşüm katsayıları ve sönümleme katsayıları elde edildi. Ayrıca, bu çalışmada, İST6 Teleskobu nun gözlem kalitesini ve gözlemsel duyarlılığı daha iyi anlayabilmek amacıyla farklı birkaç hedefin ışık eğrisi değişimlerine de yer verildi.. Giriş İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Astrofizik Araştırma Merkezi ve Gözlemevi ile ortaklaşa yürütülen projede, Ulupınar Gözlemevi ne kurulan 6cm ayna çaplı, f/ odak oranlı ASTELCO firmasından satın alınan teleskop ile 2 Haziran 2 tarihinde gözlemlere başlanmıştır. İST6 Teleskobu nda Apogee Alta U42 CCD kamerası ile Bessell ve Strömgen filtre setleri mevcuttur. Ritchey-Chrétien türü karbon-fiber yapılı teleskop, yaklaşık 46kg ağırlığındadır. İST6 Teleskobu, kullanılan NTM-5 ekvatoral kurgusu ile birlikte tam otomatik, yüksek hızda hareket kabiliyetine ve çok hassas yönelime sahiptir (Şekil ). Şekil. İST6 Teleskobu. İST6 Teleskobu nun Apogee Alta U42 CCD kamerası ile birlikte oluşturduğu optik sisteminin gözlem performansını değerlendirmek ve standart dönüşüm katsayılarını elde etmek amacıyla kümesi gözlendi. Gözlemlerde geniş bant Bessell B, V, R ve I filtreleri kullanıldı. Gözlemlerin yapıldığı İST6 Teleskobu ve Apogee Alta U42 CCD alıcının özellikleri Çizelge de verilmiştir. 2
Çizelge. İST6 Teleskobu ve Apogee Alta U42 CCD alıcı özellikleri 2. Gözlemlerin Değerlendirmesi İST6 Teleskobu nun parlaklık limitlerini belirlemek amacıyla kümesi farklı poz süreleriyle gözlendi. Yapılan gözlemlerden küme içerisindeki bazı yıldızların farklı poz süreleri için parlaklık, maksimum akı (ADU) ve sinyal/gürültü () değerleri belirlendi. Farklı poz süreleri ve farklı filtreler için Şekil 2 ve Şekil 3 te parlaklık değerlerinin maksimum ADU ve değerleri ile değişimi inceledi (Şekil 2 ve Şekil 3). Şekil 2. kümesindeki bazı yıldızların B, V, R ve I filtrelerindeki parlaklık () değerlerinin maksimum akı (Max ADU) değerleriyle değişimleri. 2
sec 6 sec 3 sec 3 sec Şekil 3. kümesindeki bazı yıldızların, 3, 6, 3s ler için parlaklık () değerlerinin sinyal/gürültü () değerleriyle değişimleri. 3. Standart Dönüşüm Katsayıları İST6 Teleskobu ve mevcut Apogee U42 CCD kamerası ile Landolt (2) un standart yıldız kataloğundan belirlenen hedefler geniş bant Bessell B, V, R ve I filtreleriyle Mart 2 de gözlendi. Yapılan gözlemlerden gözlemsel parlaklıkların hava kütlesi ile değişimi ve gözlemsel renk ölçeklerinin standart renk ölçekleriyle değişimleri incelendi (Şekil 4). Bu değişimlerden birinci mertebenden sönümleme katsayıları ( k b, kv, kr ve ; Çizelge 2) ve standart parlaklık dönüşüm katsayıları (V, B-V, V-R, R-I; Çizelge 3) hesaplandı. k i Çizelge 2. Birinci mertebeden sönümleme katsayıları Çizelge 3. İST6 Teleskobu-Apogee Alta U42 alıcısı için standart parlaklık dönüşüm katsayıları 2
.75 2 b_mag.25 V-v v_mag.5.2.4.. B-V - B-V 3 - -.5.5.5 2 2.5 2 - (b-v).5 -.5 - -.5.5 r_mag V-R.5. 2.25 (v-r) - -.5.5 i_mag. R-I.5.75.2.25.5.75 2 2.25 2.5 X -.75 (r-i) - -.5.5 Şekil 3. Gözlenen standart yıldızların gözlemsel parlaklık (mag) hava kütlesi (X) değişimi (solda); gözlemsel renk ölçeği standart renk ölçeği (sağda) değişimleri ve bu değişimlere yapılan en iyi doğru fitleri. 4. Örnek Gözlemler İST6 Teleskobu nun gözlem kalitesi ve açık bir gecedeki gözlem duyarlılığını daha iyi anlayabilmek amacıyla örnek hedefler gözlendi. Seçilen hedeflerden HAT-P 36 b ve HAT-P 5 b ötegezegenlerinin gecelik ışık değişimleri Şekil 5 te ve PY Vir değişen yıldızının ışık eğrisi değişimi Şekil 6 da verilmiştir..74.74 Hat-P-36b (V =,3) Hat-P-36b (V =,3) -.72 -.72 Hat-P-5b (V =,) Hat-P-5b (V =,).76.76 -.7 -.7.7.7...2.2 -.6 -.6 -.66 -.66.4.4 -.64 -.64 24564.5 24564.55 24564.6 24564.65 24564.5 24564.55 24564.6 24564.65 24565.4 24565.5 24565.6 24565.4 24565.5 24565.6 Şekil 4. HAT-P 36 b ve HAT-P 5 b ötegezegenlerinin gecelik ışık değişimleri. HAT-P 36 b Bessell V ve R filtrelerinde; HAT-P 5 b ise Bessell R filtresinde gözlendi. 2
-.4 -.2 PY Vir (V:,4; SpT: K) V.2.4 +.5.6 5. Tartışma ve Sonuç Şekil 5. PY Vir değişen yıldızının Bessell V ve R filtrelerinde ışık eğrisi değişimi. Burada, İST6 Teleskobu ve Apogee U42 CCD kamerası ile yapılan test gözlemleriyle bu gözlemlerden elde edilen sonuçlar yer almaktadır. Elde edilen sonuçlara göre; İST6 Teleskobu nun 6-72s maksimum takip süresine, - kadir parlaklık sınırına ve,3 minimum gözlem duyarlılığına sahip olduğu görülmektedir. Ancak bu sonuçların gecelik görüş kalitesi, hedef cismin konumu, mevsimsel ve günlük hava koşulları gibi birçok etkiye bağlı olduğunu vurgulamak gerekir. Sonuçları daha güvenilir bir şekilde ortaya koyabilmek için çok daha fazla test gözlemleri yapılması gerekmektedir. 6. Kaynaklar. - Landolt, Arlo U., 2, AJ, 4, 372L..2.4.6..2.4 evre 2