Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı Eğitim Programı Yavuz Erence 14/04/2016 KONYA
ŞEKER PANCARI TARIMI
Şeker Pancarı Nedir?
Şekerpancarının Sistematik Sınıflandırması Takım : Centrospermae (merkezi çiçekliler) Familya : Chenopodiaceae Cins : Beta Seksiyon : Beta (Vulgares) Tür : Beta vulgaris var. saccharifera
Şeker pancarı gelişimini iki yılda tamamlayan bir bitkidir. Birinci yılda kök gövdesinden şeker üretimi yapılır, ikinci yıla bırakıldığında veya belli bir süre soğuğa maruz kaldığında, sapa kalkarak tohum verir. İklim ve toprak şartlarına bağlı olarak kökünde %15-20 oranında şeker barındırır.
Şeker pancarında esas olan, daha kârlı üretim için kök veriminin, polar şekerin ve safiyetin (randıman) yüksek olmasıdır. Ancak ve ancak bu koşul sağlandığında gerek üreticinin, gerekse fabrikanın kârlılığı artacak, buna bağlı olarak da şekerin maliyeti düşecektir. İyi bir şeker pancarı küçük başlı, düzgün, konik şekilli, çatalsız ve normal büyüklükte (1 kg kadar) olmalıdır. Pancar kökü irileştikçe, şeker oranında da o derecede düşüş görülür.
Tarla Seçimi
Şeker pancarı topraktan bol miktarda besin maddesi kaldırdığından dolayı pancar üretilecek tarla seçimine dikkat edilmelidir. Tarla; Sulanabilir, Bitki besin maddelerince zengin, Organik madde oranı yüksek, Hafif (kumsal) yapıda olmalı, fazlaca ağır (killi) olmamalıdır.
Münavebe
Şeker Pancarı belirli bir münavebe sistemi içinde üretilir. Münavebe sistemi içinde yer alan bitkileri genelde şeker pancarı belirler. Bu durum, toprakta bitki besin maddelerinin dengeli kullanılması, hastalık ve zararlılarının çoğalmaması açısından elzemdir. Ancak, münavebe sisteminde pancardan önce ekilen bitkinin yüksek oranda azotla gübrelenen ve pancar ailesinden (şalgam, turp, ıspanak, pazı vs. gibi), bitkiler olmaması gerekir.
Tarla Hazırlığı
Şeker Pancarı Yetiştiriciliğinde tarla hazırlığı; 1 sene önceden ön bitkinin hasadı ile başlar, Hububat hasadından hemen sonra tarla gölge tavında iken, disk harrow çekilir, Hemen sulama yapılır. 20-25 gün sonra, sulama sonucu tarlada bulunan yabani otlar ve hububat hasadından kalan tohumlar çimlenir, Tarla tava gelince derince sürülür, Kasım ayında taban gübresinin 2/3 ü tarlaya atılır ve ikinci sürüm yapılır, Sonbahar sürümü mutlaka yapılmalıdır, Sonbahar sürümü derin ve düz yapılmalı, derin traktör izleri yok edilmelidir.
Sonbahar sürümü yapılan tarlalarda; Sonbahar ve kış yağışlarından daha çok istifade edilir, Sonbahar gübrelerinin toprak altına karışması sağlanır, İlkbahara daha temiz tarla bırakılır, İlkbaharda erken ekim yapılır.
Ekim
Ekim mümkün olduğunca erken (Konya için 15 marttan itibaren), toprak tavında iken, yapılmalıdır. Ekim zamanında tav yoksa, ekimden hemen sonra sulama yapılarak ekilmelidir. Ekim zamanı yabancı ot için herbisit kullanılmalıdır. Yabancı ot, ekimi zorlaştırdığı gibi, intaştan sonra genç pancar fidesini boğarak gelişmesini de engellemektedir. Ekim derinliği 3-4 cm kadar olmalı ve hafif kumsal ve erozyona açık topraklar merdane ile bastırılmalıdır. Ekim sıklığı çok iyi ayarlanmalı, gereksiz tohum israfından ve işçilikten kaçınmalıdır. Bunun için havalı mibzerlerin tavında kullanılması ideal bitki sıklığına ulaşmada en iyi neticeyi verecektir.
Bakım ve Mücadele
Mücadele Tohum ilaçlarıyla başlar tarlanın yabancı otlardan temizlenmesi, hastalık ve zararlı böcek etmenlerinin yok edilmesiyle devam eder. Özellikle pancar çıkış dönemlerinde pire, Agrotis (tel kurt) llxus gibi zararlı böceklere karşı iyi mücadele edilmelidir. Çapalama ile hem yabancı otlara karşı mücadele yapılır, hem de toprağın kaymak tabakasının kırılması ve havalanması temin edilir.
Seyreltme ve Tekleme
Tarlada bitki sıklığının iyi ayarlanması Verim ve kaliteyi artıran önemli konulardan biridir. Bitki sıklığının istenen seviyede ayarlanması, Tohum Çeşidine, Tohum yatağının iyi veya kötü seviyede ayarlanmasına, Tavda ekime ve ekim tekniğe bağlıdır. Tekleme ikinci çapada yapılmalıdır.
Tekleme yapılırken iki bitki aralığı 20-25 cm. de bırakılmalıdır. Bu durum dekara ortalama 10.000 bitki demektir. Ancak, kuvvetli ve ağır topraklarda dekarda 8.000 civarında bitki olması verim ve kalitede önemli bir düşüşe sebep olmamaktadır. Daha hafif ve az verimli topraklarda bitki sayısı 10.000 civarında olmalıdır. 20-25cm. 20-25cm.
20-25cm. 20-25cm. 20-25cm.
Gübreleme ve Sulama
Gübreleme ve sulama konuları şeker pancarı üretiminde verim ve kaliteyi etkileyen en önemli konuların başında gelir Gübrelemede Azotlu, Fosforlu ve Potaslı gübreler esas alınmaktadır. İhtiyaçtan fazla verilen azotlu gübreler yaprak/kök dengesini bozduğu gibi kaliteyi ve polarıda düşürmektedir. Fosforlu ve Potaslı gübreler pancarda verim, kalite ve dayanıklılığın artırılmasında olumlu etkide bulunmaktadır. Gübrelemede azotlu gübreler dekara %33 Nitrat 60 kg, %26 nitrat 77 kg, %46 üre 43 kg ı geçmemelidir, ve bu miktar iki veya üç defada verilmelidir. (Birinci 1/3 ekimden önce, ikinci 1/3 birinci çapanın önüne, üçüncü 1/3 ikinci çapanın veya birinci sulamanın önüne verilmelidir).
Azotlu gübreler toprağa mutlaka nemli iken karıştırılmalı veya hemen sulanmalıdır. Azotlu gübrelerin yapraklar ve özellikle de göbek ile teması olmamalıdır. Fosforlu gübreler sonbaharda, toprak altına saf miktar olarak dekara; 14-16 kg, potaslı gübreler ise dekara saf olarak 8-10 kg. verilmelidir. Pancarın gübrelenmesinde organik gübreler de kullanılmalıdır. Organik gübrelerden hayvan gübresi 2-3 yılda bir, dekara 2-4 ton verilmelidir. Yeşil gübreleme için, yeşil akşamı bol olan ve kolay çürüyen bitkiler (fiğ gibi) taze iken toprağa parçalanarak veya sürülerek karıştırılmalıdır. Bununla birlikte mikro besin maddeleri verilerek kalite ve evrim artırılmalıdır.
Su; toprağın ve iklimin durumuna göre bitkinin isteği kadar verilmelidir. Pancarın su isteği; gündüzleri tarlaya serilen (bayılan) yapraklar akşamda ayağa kalkmıyor yani normal dikliğini almıyorsa pratik olarak sulamanın geldiği anlaşılır. İlk sulamanın mümkün olduğunca geç verilmesi pancar kökünün derinlerde su aramasına sebep olur. Dolayısıyla kök gelişmesi derinlerde teşekkül eder ve neticede iyi kök şekline sahip, yüksek verimli ve kaliteli pancar elde edilir. İntaş suyunun ve ilk suyun yağmurlama şeklinde verilmesi daha iyidir. Sulama suyu aralığı ihtiyaca göre 15-20 gün olmalı ve toplam sulama sayısı bölgelere göre değişmekle birlikte 7 yi geçmemelidir. Çok kurak geçen yıllarda ve kumsal arazilerde 1-2 sulama artırılabilir. Son sulama suyu yağış durumuna göre hasattan 10-15 gün önce verilmelidir
Hasat
Orta Anadolu da şeker pancarı ekimden 180-185 gün sonra hasat olgunluğuna gelmektedir. Bu genelde eylül sonu, veya ekim ayı başıdır. Daha erken ve daha geç sökümler verim ve kalitede kayba sebep olur. Hasat makineyle veya elle yapılmaktadır. İster makineyle ister elle yapılsın, tarla ne fazla kuru nede çamurlu olmalı, ama hasat mutlaka toprak tavlı iken yapılmalıdır. Aksi durumda zayiat artacaktır.
Hasatta pancar üzerinde bırakılan toprağın, pancardan daha kıymetli olduğu düşünülmelidir. 1cm. kalınlığındaki toprağın meydana gelebilmesi için 300 senenin geçmesi gerektiği unutulmamalıdır. Sökülen pancarlar esasen taze olarak fabrikaya sevk edilmek durumundadır. Tarlada silolama yapılacaksa, silolama taşınması kolay ve sert yerde yapılmalı, üzeri pancar yaprağı ile kapatılmalıdır. Siloların üzerinin kapatılması kaybı azaltır. Ayrıca çürük pancarlar siloya alınmamalı ve tarladan da uzaklaştırılmalıdır.
Hastalık ve Zararlıları
» Şeker pancarı hastalık ve zararlılarıyla yapılan mücadele, ekim öncesi ve ekim sonrası olmak üzere iki dönemi kapsar.»pancarın çıkışından 2-4 yaprak olduğu dönemlere kadar bazı toprak altı kurtları büyük zarar ve besin kaybına neden olurlar.»zararlıları önlemek için toprak altı ilaçlaması yapılmalıdır.»bu mücadelede en etkili yöntem tarlanın sonbaharda sürüm öncesi ilaçlanmasıdır.»ayrıca pancar tohumlarının da etkili tohum ilaçlarıyla ilaçlanması gerekir.
»Şeker pancarının topraktan kullandığı besin maddelerinin en büyük rakibi yabancı otlardır.» Çiftçimizin ağır maliyetlerden korunması için ekim sonrasından daha etkili olan ekim öncesi ot mücadelesi tercih edilmeli ve yapılmalıdır.»toplu mücadeleyi gerektiren yaprak leke hastalığına karşı hastalık belirtileri görüldüğünde, 3-4 defa ilaçlı mücadele yapılarak hastalık önlenmelidir.
Ot Pancar (Erkek Pancar, Sapa Kalkmış Pancar)
Şeker pancarı tarlalarında istenmeyen her türlü pancara ot pancar denir. Ot pancar, erkek pancar, sapa kalkmış pancar olarak da isimlendirilir. Şeker pancarı tarlalarında önemli problemlerden birisidir. Ot pancarın hiçbir tarımsal ve teknolojik değeri olmadığı gibi, ticari pancarın ışığını, suyunu ve besinini kullanarak, pancar tarlalarında önemli zarara yol açarlar. Hatta başka bitkiler arasında görülen erkek pancarlar da sonraki yıllarda ki vereceği zarar düşünülerek tohum dökmeden sökülmelidir. Sökülmeyen ot pancarın bir tanesi bir dekara yetecek kadar (300 gr) tohum verir ve uzun süre canlılığını tarlada muhafaza eder.
TEŞEKKÜRLER
Bölgenin kalkınmasına yönelik proje önerilerinizi, her zaman bekliyoruz. Destekleriniz ve katkılarınız için teşekkür ederiz.