Ankara Kentinin Dünya Miras Alanlığına Önerilmesi Fizibilite Projesi Kapanış ve Bilgilendirme Toplantısı 04 mayıs 2011
Sunum İçeriği Proje Süreci Gerekçe Dünya Miras Alanlığı Statüsü Türkiye de Dünya Miras Alanları Dünya Miras Alanlığı Adaylık Süreci Ankara Dünya Miras Alanı Önerisi Yol Haritası
Proje Süreci Ankara Kentinin tarihi kent dokusunun korunarak gelecek kuşaklara aktarılmasında yaşanan sorunlar Dünya miras alanlığının bu sorunların çözümünde kullanılması fikri Fikrin çeşitli paydaşlarla paylaşılması Ankara Kalkınma Ajansının kuruluşu ve Projenin Doğrudan Faaliyet Programına kabulü
Proje Süreci Ankara nın tarihi kent dokusu içerisindeki sit alanlarının, kültürel mirasın, tescilli yapıların ve anıt eserlerin 100 e yakın literatür ışığında değerlendirilmesi Konuya ilişkin 50 ye yakın uluslar arası ve ulusal paydaş ve uzmanla konunun değerlendirilmesi
Gerekçe Ankara nın tarihi kent dokusunun korunması, planlanması ve kent kimliğinin oluşumunda Ankara Kentindeki paydaşlar arasındaki uzlaşı eksikliği İletişimsizlik ve gerilim ortamı Kenti kimliği ve aidiyet sorunu Kent vizyonunda yeni ve heyecan verici bir çerçevenin eksikliği
Gerekçe Ankara Kentinin tarihsel dokusunun küresel, ulus ötesi, ulusal ve yerel ölçekte heyecan verici ve uzlaştırıcı bir çerçevede yeniden ele alınması gerekmektedir. Son yıllarda EXPO adaylığı gibi bazı girişimlerin ortaya çıkması bu tür çerçevelerin Ankara Kentinin karar vericileri arasında kabul göreceğinin işaretlerini vermektedir.
Gerekçe Dünya Miras Alanlığı statüsü Ankara için bu tür bir çerçeve oluşturabilir ve Ankara Kentinin UNESCO Dünya Miras Alanlığına önerilmesi için gerekli çalışmaların başlatılması bu tür bir anahtar rol üstlenebilir.
Dünya Miras Alanlığı Statüsü 1972 de UNESCO tarafından bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal mirası dünyaya tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla kabul edilen Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme doğrultusunda oluşturulan listeye Dünya Miras Listesi, bu listeye alınan alanlara da Dünya Miras Alanı adı verilmektedir.
Dünya Miras Alanlığı Statüsü Türkiye, bu sözleşmeyi 1982 yılında kabul etmiştir. Bu Sözleşme doğrultusunda dünyanın tüm ülkeleri gerekli çalışmaları yaparak sınırları içerisindeki insanlığın ortak mirası olduğuna inandıkları alanları UNESCO tarafından oluşturulan Dünya Miras Listesi ne kaydettirmeye çalışmaktadırlar. Bu anlamda gösterilen başarı ülkeler için büyük bir itibar kaynağıdır.
Dünya Miras Alanlığı Statüsü Bir yerin UNESCO Dünya Miras Alanı ilan edilmesi o yer için küresel ölçekte bir prestij ve sorumluluk yaratmaktadır. Öncelikle bir yerin UNESCO prosedürlerini tamamlayarak dünya miras alanı ilan edilmesi o yerde planlama ve koruma açısından yeterli bilimsel bilgi birikiminin bulunduğunun göstergesi olarak kabul edilmektedir. Ayrıca dünya miras alanlığı o yerin uluslar arası bilimsel çevrelerin, tur operatörlerinin, kültürel etkinliklerin, uluslararası fonların ilgisini çekmesini sağlamaktadır.
Dünya Miras Alanlığı Statüsü Yapılan araştırmalar bir yerin dünya miras alanı ilan edilmesinin o yerde koruma bilincinin gelişmesine, kültür turizminin gelişmesine, turist sayısının artmasına, alana ilişkin olarak uluslararası fonlardan ayrılan kaynakların armasına sebep olduğunu göstermektedir. Ülkemizde de özellikle dünya miras alanı ilan edilen dokuz alanda bu anlamda dünya miras alanı ilan edilmenin olumlu gelişmeler sağladığı gözlenmiştir.
Türkiye de Dünya Miras Alanları 2010 yılı sonu itibariyle Dünya genelinde 151 Ülke adına Dünya Miras Listesine kayıtlı 911 kültürel ya da doğal varlık bulunmaktadır. Bunların 704 tanesi kültürel, 180 tanesi doğal, 27 tanesi hem kültürel hem doğal (karma) miras alanıdır. Her yıl gerçekleşen Dünya Miras Komitesi toplantıları ile bu sayı artmaktadır. Ülkemiz, Kültür ve Turizm Bakanlığı yönlendiriciliği altında yürütülen çalışmalar neticesinde bugüne kadar Dünya Miras Listesine 9 adet varlığımızın alınmasını sağlamıştır.
Türkiye de Dünya Miras Alanları Bunlar: İstanbul un Tarihi Alanları, Safranbolu Şehri, Hattuşaş (Boğazköy)-Hitit Başkenti, Nemrut Dağı, Xanthos-Letoon, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Truva Arkeolojik Kenti, Pamukkale-Hierapolis ve Göreme Milli Parkı-Kapadokyadır. Ancak eşsiz kültürel ve doğal güzellikleri dünyaca tanınan ülkemiz için bu sayı çok az bulunmakta, uluslararası camia tarafından bu sayının arttırılması için gerekli çalışmaların hızlandırılması sürekli olarak tavsiye edilmektedir.
Türkiye de Dünya Miras Alanları Örneğin Dünya Miras Listesinde Yunanistan ın 17, İran ın 10, İtalya nın 44, İspanya nın 41, Meksika nın 29, Portekiz in 13 alanı bulunmaktadır. Bu sebeple Ankara nın dünya miras alanı adaylığı için önemli bir fırsat penceresi bulunmaktadır.
Dünya Miras Alanlığı Adaylık Süreci Bürokratik Süreç: Bir alanın dünya miras alanı olarak ilan edilebilmesi için UNESCO ya bağlı Dünya Miras Merkezi ve Dünya Miras Komitesi tarafından yürütülen süreçlerdir. Geçici Liste Adaylık ve Karar Süreci
Dünya Miras Alanlığı Adaylık Süreci
Dünya Miras Alanlığı Adaylık Süreci Bilimsel Süreç: UNESCO Dünya Miras Sözleşmesi Uygulama Rehberi Doğrultusunda aday alanlarla ilgili yerine getirilmesi gereken ölçütler ve yapılması gereken çalışmalar Olağanüstü evrensel değer, özgünlük, bütünsellik ölçütleri
Dünya Miras Alanlığı Adaylık Süreci (i) insan yaratıcı dehasının bir şaheserini temsil eder; (ii) mimari veya teknoloji, abidevi sanatlar, şehir planlama veya peyzaj tasarımı konusundaki gelişmeler üzerine bir zaman zarfı içinde dünyanın belli bir kültürel alanında insan değerleri arasındaki önemli alış verişi sergiler; (iii) yaşayan veya ortadan yok olmuş bir kültürel geleneğe veya bir medeniyete yönelik eşsiz veya en azından istisnai bir tanıklık üstlenir; (iv) insanlık tarihinde önemli bir aşamayı veya aşamaları gösteren bir yapı türü, mimari veya teknolojik grup veya peyzaj için istisnai bir örnek olur;
Dünya Miras Alanlığı Adaylık Süreci (v) özellikle geri döndürülemez değişikliklerin etkisi altında hassas hale gelen insanın çevre ile etkileşiminin veya kültürün (veya kültürlerin) bir temsilcisi olan geleneksel insan yerleşimi, arazi kullanımı veya deniz kullanımının istisnai bir örneği olur; (vi) istisnai evrensel öneme sahip olaylar veya yaşayan gelenekler ile fikirler ile veya inançlar ile sanatsal ve edebi eserler ile doğrudan veya somut bir biçimde ilişkili olur. (Komite bu kriterin tercihen diğer kriterler ile birlikte kullanılması gerektiğini kabul etmektedir).
Ankara Dünya Miras Alanı Önerisi Ankara Dünya Miras Alanı Birinci Alternatif Hacı Bayram: Ankara Kenti içerisinde tek başına Hacı Bayram Veli Camii ve çevresi kuruluşundan bu yana yerel özerkliğin ve dinsel hoşgörünün sembolü bir kentsel yerleşme olarak ii, iv ve v no lu ölçütler doğrultusunda dünya miras alanlığına aday gösterilebilir.
Ankara Dünya Miras Alanı Önerisi Ankara Dünya Miras Alanı İkinci Alternatif Cumhuriyet Ankara sı:ankara Kenti Avustralya nın ulusal başkenti Canberra, Pakistan ın Başkenti İslamabat, Brezilya nın ulusal başkenti Brasilia ile birlikte deha denebilecek düzeyde mimar ve plancıların yaptığı planlarla yirminci yüzyıl modern başkent planlamasının örneği olarak bir seri adaylıkla ya da tek başına i, ii ve iv no lu ölçütler doğrultusunda dünya miras alanlığına önerilebilir.
Ankara Dünya Miras Alanı Önerisi
Ankara Dünya Miras Alanı Önerisi Sentez: Doğu ve Batının Kentleşme ve Mimarlık Platformu: Cumhuriyet Ankara sı Her iki alternatifin de dünya miras alanları süreci ve mevzuatı açısından güçlü yanları bulunmaktadır. Ankara Kentinin güçlü bir dünya miras alanlığı alternatifinin oluşturulabilmesi için bu iki alternatifin bir arada değerlendirilmesi ve gerekirse sentezlenmesi gerekmektedir.
Ankara Dünya Miras Alanı Önerisi Dünya Miras Uygun Ölçütler Alanı Alternatifi Hacı Bayram ii, iv ve v no lu ölçütler Dünyadaki Benzer Örnekler Arasında Özgünlüğü Hacı Bayram hoşgörüsü ile eşsiz olmakla birlikte dünyada halen farklı dinlerin bir arada bulunduğu benzer ve daha güçlü dünya miras alanları bulunmakta Cumhuriyet Ankarası i, ii ve iv no lu ölçütler Cumhuriyet Ankarası nın bir benzeri dünya miras alanı bulunmamakta
Ankara Dünya Miras Alanı Önerisi Cumhuriyet Ankara sı alternatifinde vurgulanan eski kentin değerleri ile yeni kentin değerlerinin çağdaş kent planlaması ile bir arada yaşatılması unsurunun içerisinde Hacı Bayram alanı da yer aldığından içerisinde Hacı Bayramın da bir değer olarak vurgulandığı Cumhuriyet Ankara sı alternatifinin tek ve güçlü bir alternatif olarak sentezlenmesi güçlü bir adaylık başlangıcı oluşturacaktır.
Ankara Dünya Miras Alanı Önerisi Cumhuriyet Ankarası dünya miras alanı önerisi genel olarak Jansen Planının sınırlarını izlemekle birlikte daha dar bir kapsama sahiptir. Alanın sınırları genel olarak Ankara Kalesi ve yakın çevresini, Hacı Bayram Alanını ve yakın çevresini, Birinci ve İkinci Meclis Binaları ve yakın çevresini, Atatürk Bulvarı ve yakın çevresini, Devlet Mahallesi olarak adlandırılan bölgeyi kapsamaktadır. Alan içerisinde Atatürk Bulvarı, Hacı Bayram, İlk Meclis Alanı ve Devlet Mahallesi alt bölgeleri önemli alanlar olarak belirlenmiştir.
Yol Haritası 1. Ankara nın adaylık süreci için ilgili tüm bilim çevrelerinin, sivil toplum örgütlerinin ve uzmanların katılımıyla bir ortak akıl toplantısı düzenlenerek Ankara Kentinin dünya miras alanı adaylığına ilişkin katılımcı bir süreç başlatılması. 2. Bu ortak akıl toplantısı sonucunda adaylık sürecinde görev alacak bilimsel bir danışma kurulu oluşturulması. 3. Cumhuriyet Ankara sının olağanüstü evrensel değer ine ve özgünlüğüne ilişkin bilimsel çalışma yapılması.
Yol Haritası Cumhuriyet Ankara sına ilişkin olarak bir alan yönetimi oluşturulması. 5. Cumhuriyet Ankarası Dünya Miras Alanları Geçici Listesine adaylık dosyası hazırlanması. 6. Cumhuriyet Ankarası yönetim planı hazırlanması. 7. Ankara Kentinin Dünya Miras Listesine Adaylık Dosyası Hazırlanması.
Yol Haritası Tüm çalışmaların 2011 yılında başlatılması durumunda Ankara Kenti için geçici liste başvurusu en geç 2012 Şubat Ayında, Asıl listeye başvuru en geç 2013 Şubat ayında yapılabilecek, tüm aşamalar 2014 yılı içinde tamamlanarak Ankara Kenti Cumhuriyet Ankarası alanıyla bir dünya miras alanı olabilecektir. Ankara Kentinde yeterli bilimsel bilgi birikimi bulunduğundan bu tür çalışmaların süratle tamamlanabileceği öngörülmektedir.
Sır a No. 1 Paydaşın Adı Türü Etkinlik Düzeyi Koruma Birikimi Etkilenme Düzeyi Etkileme Düzeyi DMA Farkındalığı Anahtar Konumu T.B.M.M. Kamu Orta Orta Orta Yüksek Düşük 5 2 Kültür ve Turizm Bakanlığı Kamu Orta Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek 8 3 Ankara Valiliği Kamu Orta Düşük Yüksek Yüksek Düşük 6 4 Ankara Kalkınma Ajansı Kamu Orta Düşük Orta Yüksek Düşük 6 5 Yerel Ankara İl Özel İdaresi Yönetim Orta Düşük Orta Orta Düşük 5 6 Yerel Ankara Büyükşehir Belediyesi Yönetim Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Düşük 7 7 Yerel Altındağ Belediyesi Yönetim Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Düşük 7 8 Yerel Çankaya Belediyesi Yönetim Orta Orta Yüksek Yüksek Düşük 6 9 Altındağ Kaymakamlığı Kamu Düşük Düşük Yüksek Orta Düşük 4 10 Çankaya Kaymakamlığı Kamu Düşük Düşük Yüksek Orta Düşük 4 11 Yerel Muhtarlar Yönetim Düşük Düşük Yüksek Düşük Düşük 3 12 Milletvekilleri Yasama Düşük Düşük Orta Orta Düşük 3 13 Sivil Siyasi Parti İlçe Teşkilatları Toplum Düşük Düşük Orta Düşük Düşük 3 14 T.M.M.O.B. İl Koordinasyon Kurulu Sivil Toplum Orta Orta Orta Orta Düşük 6 15 Sivil T.M.M.O.B.Mimarlar Odası Toplum Yüksek Yüksek Orta Yüksek Orta 7 16 T.M.M.O.B.Şehir Plancıları Odası Sivil Toplum Yüksek Yüksek Orta Yüksek Orta 7 17 T.M.M.O.B.İnşaat Mühendisleri Odası Sivil Toplum Orta Yüksek Orta Orta Düşük 6 18 T.M.M.O.B.Peyzaj Mimarları Odası Sivil Toplum Yüksek Yüksek Orta Yüksek Orta 6 19 sivil Serbest Mimarlar Derneği Toplum Orta Yüksek Orta Orta Orta 6 20 Sivil ANGİAD Toplum Orta Düşük Düşük Orta Düşük 4 21 Sivil ASO Toplum Düşük Düşük Düşük Orta Düşük 4 22 Sivil ATO Toplum Orta Düşük Orta Orta Düşük 5 23 Sivil ANKESOB Toplum Orta Düşük Yüksek Orta Düşük 5 24 Sivil Ankaralılar Kulübü Toplum Orta Orta Orta Orta Düşük 4 25 Sivil Ankaralılar Vakfı Toplum Orta Orta Orta Orta Düşük 4 26 Anadolu Medeniyetleri Müzesi Kamu Yüksek Yüksek Yüksek Orta Yüksek 7 27 ODTÜ Üniversite Yüksek Yüksek Orta Yüksek Yüksek 8 28 Ankara Üniversitesi Üniversite Yüksek Yüksek Orta Orta Yüksek 7 29 Hacettepe Üniversitesi Üniversite Orta Yüksek Orta Orta Orta 6 30 Gazi Üniversitesi Üniversite Orta Yüksek Orta Orta Orta 6 31 Ankara K.T.V.K.B.K Kamu Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Orta 7 32 Ankara Röleve Müdürlüğü Kamu Orta Orta Orta Orta Orta 6 33 Sivil VEKAM Toplum Yüksek Yüksek Orta Orta Orta 6
EYLEMLER Bilimsel Danışma Kurulunun Oluşturulması Cumhuriyet Ankarası Ortak Akıl Toplantısı Düzenlenmesi Cumhuriyet Ankarası Olağanüstü Evrensel Değer, Özgünlük ve Bütünsellik Araştırmasının Yapılması Geçici Liste Adaylık Dosyasının Hazırlanması Cumhuriyet Ankarası Alan Yönetiminin Oluşturulması Yönetim Planının Hazırlanması Asıl Liste Adaylık Dosyasının Hazırlanması Adaylık Sürecinin İzlenmesi İHTİYAÇLAR Eşgüdüm Becerisi ve Kurumsal Sahiplenme Eşgüdüm Becerisi ve Kurumsal Sahiplenme + finansal kaynak Eşgüdüm Becerisi ve Kurumsal Sahiplenme + bilim insanı + finansal kaynak Teknik insan kaynağı + finansal kaynak Eşgüdüm Becerisi ve Kurumsal Sahiplenme Teknik insan kaynağı + finansal kaynak Teknik insan kaynağı + finansal kaynak Eşgüdüm Becerisi ve Kurumsal Sahiplenme
EYLEMLER ÖNGÖRÜLEN RİSKLER ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Kurumsal sahiplenme Ankara Kalkınma Ajansının eksikliği ya da Ankara Valiliğinin Bilimsel Danışma Kurulunun Oluşturulması Cumhuriyet Ankarası Ortak Akıl Toplantısı Düzenlenmesi Cumhuriyet Ankarası Olağanüstü Evrensel Değer, Özgünlük ve Bütünsellik Araştırmasının Yapılması Geçici Liste Adaylık Dosyasının Hazırlanması Cumhuriyet Ankarası Alan Yönetiminin Oluşturulması Yönetim Planının Hazırlanması Asıl Liste Adaylık Dosyasının Hazırlanması Adaylık Sürecinin İzlenmesi Kurumsal sahiplenme eksikliği Aşırı bilgi ve birikimin derlenmesi ve değerlendirilmesi sorunu Deneyim eksikliği Yetki karmaşası Deneyim eksikliği ve yetki karmaşası Deneyim eksikliği Kurumsal sahiplenme eksikliği Öncülüğü Ankara Kalkınma Ajansının ya da Ankara Valiliğinin Öncülüğü Anahtar paydaşlardan ve deneyim sahibi teknik personelden faydalanılması Anahtar paydaşlardan ve deneyim sahibi teknik personelden faydalanılması Ankara Kalkınma Ajansının ya da Ankara Valiliğinin Öncülüğü Anahtar paydaşlardan ve deneyim sahibi teknik personelden faydalanılması Anahtar paydaşlardan ve deneyim sahibi teknik personelden faydalanılması Ankara Kalkınma Ajansının ya da Ankara Valiliğinin Öncülüğü
Sonuç Cumhuriyet Ankara sının dünya miras alanı ilanı ile birlikte Ankara Kenti çağdaş ve planlı kentsel gelişme açısından öncü-örnek rolünü bir kez daha ortaya koymuş olacaktır. Bunun için bu süreçte her şeyden öte kararlılık, bilimsellik, bütünsellik, süreklilik ve kapsamlılık ilkelerinin Ankara nın tüm paydaşları tarafından benimsenmesi gerekmektedir. Bu ilkeler ışığında Ankara nın tarihi kent dokusu özelinde Türkiye nin mekânsal gelişiminde yeni bir aşama kaydedilmiş olacaktır.