Merkez Strateji nstitüsü Türkiye-Rusya İlişkileri Mevcut Durumu ve Geleceği 1
Türkiye-Rusya İlişkilerinin Tarihsel Seyri: Savaş-Kriz-İşbirliği Savaş Kriz İşbirliği 16. yy 1917 1940 1990 2011 2015 2
Türkiye-Rusya İlişkilerinin Tarihsel Seyri: Savaş-Kriz-İşbirliği Savaş Gerginlik A B İşbirliği 16. yy 1917 1940 1990 2011 2015 1940 lardan bugüne iki ülke ilişkilerinde uluslararası/bölgesel sistemin değişimleri önemlidir. Türkiye nin ilişkileri, genel hatlarıyla içinde bulunduğu ittifakın ilişkilerinin istikrarına paralel bir seyir izlemiştir. Bu etkileşim son krizde de görülebilir. Rusya da rejim değişikliğini takip eden 20-25 yıllık dönemlerde ikili ilişkilerde yumuşama ve işbirliği eğilimi görülmektedir. İki ülke ciddi krizleri yönetebilmiştir. 3
Rusya-Türkiye İlişkilerinde Ulusal Stratejik Kültürlerin tkileşimi Rusya Günümüz Batı modelini reddetme Rus istisnacılığı mperyalist bakış (Üçüncü Roma, Yakın Çevre, Stratejik Avrasya) ABD ile yeni Soğuk Savaş Türkiye Günümüz Batı ile gerginlik, uzaklaşma Orta Doğu/Arap dünyası ile yakınlaşma Yeni Osmanlıcılık Miras Ortodoks-Slav imparatorluk Sovyet imparatorluğu Liberal denemeler Avrasyacılık Miras Atatürkçülük-Cumhuriyet- Çağdaşlaşma Batıcılık Osmanlıcılık İslamcılık 4
5 Rusya-Türkiye Bölgelerarası Rekabet ve İşbirliği Sovyet Sonrası Bölgesel Güvenlik Kompleksi Avrupa BGK G. K. Pre-Alt BGK Orta Asya Pre-Alt BGK Doğu Asya-Pasifik BGK Orta Doğu BGK Güney Asya BGK
Rusya nın Angajmanları 7 6 5 4 3 2 1 11 12 9 14 13 10 8 1. Kırım da 30.000 asker. 2. Doğu Ukrayna da 12.000 asker, sınırda 50.000 asker. 3. Transdinyester de 3.000 asker. 4. Doğu Avrupa da NATO kuvvetleri. 5. Kaliningrad kuvvet takviyesi, Baltık ülkeleri NATO- ABD takviyesi. 6. Nordik ülkeleri ile gerginlik. 7. Artik için yeni karargah. 8. Çin: Rakip, dost, tehdit. 9. BDT zayıf yapı, Moskova için varlık bulundurma. 10. Tacikistan radikal İslam. 11. Çeçenistan, Dağıstan (5.000 asker). 12. Abhazya, G. Osetya, (5.000 asker). 13. Suriye angajmanı ve Türkiye ile kriz. 6 14. İran-Batı yakınlaşması.
Rusya-Türkiye Jeopolitiği: Kıtaya Sıkışan Rusya NATO Nordik X Orta Asya Rusya siyasi Çin ekonomik Türkiye, İran kültürel Çin Dost, Rakip, Düşman 7
Rusya-Türkiye Boru Hatları Jeopolitiği X X 1. Avrasya enerji jeopolitiğinde büyük aktörler; Üretici: Rusya, İran, Orta Asya Ülkeler, Körfez, Irak Alıcı: Çin, AB, Türkiye, Güney GD Asya 2. Rusya-Türkiye etkileşim noktaları - Rus gazını Avrupa ya taşımak -Hazar gazını Avrupa ya taşımak -Hazar gazını ve petrolünü Çin e ve G/GD Asya ya taşımak (Kültürel etki) 8 -Körfez i Avrupa ya taşımak
Türkiye-Rusya İlişkileri: Karşılıklı Bağımlılık, Bağımlılık, Denge ve Asimetri Karşılıklı Bağımlılık Bağımlılık Denge Asimetri Dış Ticaret Doğal Gaz Türkiye, %55 Rusya dan alıyor Rusya,%23 ü Türkiye ye satıyor. Türkiye lk. %48 San. %25 Turizm 4,5 m (%12) 5 bn $ Jeo-politik Rusya * Konvansiyonel Askeri Güç Hava Savunma Nükleer Silah Uzun menzilli füze Hibrid Vasıtalar Rusya nın ihracatının %5 i Türkiye ye Türkiye nin ihracatının % 4 ü Rusya ya Kısmi denge Kısa-Orta vadede Rus gazına bağımlılık Rusya Rusya Rusya Rusya* 9
Türkiye-Rusya: Dayanıklılık-Kırılganlık Türkiye Rusya İnsani Gelişme ndeksi 72/188 50/188 Başarısız Devletler ndeksi Dünyada en kötü 90 ıncı ülke (ikaz vermekte) Barış ndeksi 135/162 152/162 Dünya Özgürlükler Raporu Basın Özgürlüğü ndeksi Kısmi Özgür 149/180 (ciddi kısıtlama) n kötü 65 inci ülke (yüksek ikaz vermekte) Özgür Değil 152/180 (ciddi kısıtlama) Yolsuzluk/Şeffaflık 66/166 119/166 İntihar Oranı 120/180 ( Yüz binde 8) 16/180 (Yüz binde 20) Döviz Rezervi 96 bn $ (5 aylık ith.) 379 bn $ (2 yıllık ith.) Toplam Dış Borç 430 bn $ 145 bn $ 10
Askeri Güç Mukayesesi Rusya ABD Çin Türkiye Savunma Harcaması (Milyar USD) 87 bn. $ 640 188 18 Hazır Asker Sayısı* 771,000 1,433,150 2,333,000 500,000 Uçak Gemisi 1 10 1 - Nükleer Başlık 7500 7100 250 - Nükleer Deniz Altı 12 14 4 - Uzun Menzilli Füze ++ ++ ++ - Uzun Menzilli Hava Savunma ++ ++ + - Stratejik Bombardıman Uçağı + ++ - - Konvansiyonel Kuvvetlerin Teknolojik Üstünlüğü + +++ + + Harp Stokları ++ +++ + + Hazır asker sayısından ziyade kullanılabilir (usable) ve intikale edebilir (deployable) önemlidir. ABD de %90 ve %70 olan oranlar, diğerlerinde % 5-10 a düşer. 11
Rusya Ulusal/Askeri Gücü Sınırlamaları, Sorunları Asker alma sorunları Yaşlı nüfus Askerden kaçma, gitmeme için mazeret bulma Askerde disiplinsizlik Zorunlu askerliğin kısa süresi, profesyonelleşmeye ilgisizlik (ücret vs.) Genç rütbelerde eksiklik Modernizasyonun gecikmesi, mali kaynak yetersizliği 2015 itibariyle yüzde 30 modern teçhizat (NATO yüzde 70) 2020 de yüzde 70 hedefleniyor Rantiyeci ekonomi, Rantiyeci kültür, Yolsuzluk Teknolojik yetersizlik İthalat sınırlamaları 12
Rusya, Nükleer Silahlar ve Türkiye Türkiye Rusya nın menzilindedir. ABD nin nükleer başlıkları Türkiye yi korumaz. Nükleer silah kullanımı (stratejik veya taktik) siyasi ve askeri olarak kolay değildir. Son çare Haydut yönetim 13
Rusya nın vasıtaları; Rusya, Türkiye ve Hibrid Savaş Nükleer tehdit söylemi, Terörizme destek, Suriye de rejime, YPG ye destek, Doğal gaz, Siber savaş, Mülteci sorununu derinleştirme, Ticaret. Türkiye; Jeopolitik, enerji jeopolitiği, Boğazlar, Kafkasya, NATO ittifakı. 14
Güncel Krizin Geleceği Mevcut haliyle devam ve kriz yönetimi; Askeri çatışma ihtimali düşük, Hibrid vasıtalar, İki taraf krizi yönetebilir ancak çözülmez. Tırmanma; Suriye den dolayı tırmanma, Güvenli bölge, PYD/YPG ye harekat, Suriye kuvvetlerinin yakın takibi. Türkiye-Rusya Savaş: ihtimali yok Krizin çözümü; Zamana bırakma ancak yönetme, Track II, Track-III, Arabuluculuk (Almanya). 15
Türkiye-Rusya İlişkilerinin Geleceği Kırılgan ve Sınırlı İlişki; Kriz çözülememiştir, Suriye de belirsizlik devam etmektedir. skiye Dönüş; Kriz çözülmüştür, Suriye de siyasi çözüm sağlanmıştır, Temkinli iyimserlik ve iş birliği. Stratejik Ortaklığa Gidiş; Kriz çözülmüştür, Suriye de siyasi çözüm sağlanmıştır, Türkiye Batı ile sorunludur, Rusya, İran ile sorun yaşamaya başlamıştır. 16