EDİRNE VALİLİĞİ İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ORTAMLARINDA ŞİDDETİN ÖNLENMESİ VE AZALTILMASI STRATEJİ VE EYLEM PLANI (2012 2013) 1
HUKUKİ DAYANAK EDİRNE İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ 2012 EĞİTİM ORTAMLARINDA ŞİDDETİN ÖNLENMESİ VE AZALTILMASI STRATEJİ VE EYLEM PLANI ( 2012 2013) 1- Çocuk Koruma Kanunu, 2- Başbakanlık 2006 17 sayılı genelge ( Çocuk ve Kadınlara Yönelik Şiddet Hareketleriyle Töre ve Namus Cinayetlerinin Önlenmesi İçin Alınacak Tedbirler.) 3- Başbakanlık 2006 26 sayılı genelge. 4- Eğitim Ortamlarında Şiddetin Önlenmesi ve Azaltılması Strateji ve Eylem Planı (2006 2011+) 5- TBMM Çocuklarda ve Gençlerde Artan Şiddet Eğitimi ile Okullarda Meydana Gelen Olaylar ile İlgili Meclis Araştırma Komisyon Raporu. 6- Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü 2007/ 72 nolu genelge. AMAÇ Güvenli ve hoşgörülü eğitim ortamı sağlayacak yönetim süreçlerinin işletilmesi, şiddet ve şiddet türleri konusunda eğitim-öğretimle temas halinde olan herkesin bilgilendirilmesi. GEREKÇE Şiddet kavramı çok değişik biçimlerde tanımlanmıştır. Şiddet tanımlarına bakıldığında; şiddetin sadece fiziksel davranış biçimi ile sınırlanmadığı fiziksel ve fiziksel olmayan olumsuz ve zarar verici güç kullanımı olarak tanımlandığı görülmektedir. Kapsamlı bir biçimde şiddet; güç ve baskı uygulayarak insanların bedensel veya ruhsal açıdan zarar görmesine neden olan bireysel veya toplu hareketlerin tümü olarak ele alınmaktadır. Şiddet; fiziksel, psikolojik, cinsel ve ekonomik olarak dört boyutta incelenebilir. Fiziksel şiddet bedene yönelik, bedenin zarar görmesine yol açan şiddettir. Psikolojik şiddet; korkutma, aşağılama, tehdit, dışlama, onur kırma, alay, küfür, hakaret ve özgüveni sarsıcı her türlü sözlü, sözsüz ve fiili davranışlardır. Cinsel şiddet cinsel istismar, taciz, baskı, tehdit, kandırma yoluyla cinsel yönden kullanım olarak tanımlanabilir. Ekonomik şiddet ise, ekonomik baskı ve kısıtlama, zorla çalıştırılma olarak görülebilir. Yukarıdaki tanımlar ve çağrıştırdıkları marifeti ile şiddeti doğru tanımlamak önemlidir. Şiddeti doğru tanımlamak şiddetin önlenmesi için geliştirilecek stratejilerin belirlenmesi bakımından da ayrı bir önem taşımaktadır. Kaldı ki, ülkemizde şiddetin bir eğitim ya da terbiye biçimi olarak algılanmasının, bunun hem aile içinde hem de toplumsal ve kamusal yaşamda meşru görülmesi şiddetin hem tekrarlanmasına hem de gizli kalmasına yol açtığına ilişkin gözlemler vardır. Okul toplumun bir parçası olması nedeniyle bireysel, toplumsal ve ailesel kaynaklı nedenlerin tetiklediği şiddetin yansıdığı, görülebilir hale geldiği yerlerin başında gelmektedir. Okulda şiddet kavramı; okul iklimi üzerinde olumsuz sonuçlar doğuran sağlıklı ve etkili sürecine zarar veren davranışlardan kaynaklanmaktadır. Okulda şiddet öğrenci-öğrenci, öğretmen-öğrenci, okul yönetimi-öğrenci arasındaki fiziksel duygusal olumsuzluktaki zarar verici baskı ve saldırganlık içeren etkileşimleri kapsamaktadır. Ülkemiz okullarında gözlenen şiddet olaylarının önde gelen nedenleri olarak; Kız-erkek arkadaşlığı sorunu, Olumsuz öğretmen tutumları, Yanlış arkadaş seçimi, Zayıf benlik denetimi, 2
İletişim becerileri eksikliği, Okul başarısızlığı, Aile sorunları, Medyanın etkileri sonucunda oluşan özentiler, Özentilere dayalı çeteleşmeler, Yoksulluk, Boş zamanı değerlendirme becerisinin eksikliği, Şiddetin duygusal sorunları dışa vurmada, kendini ifade etme biçimi olarak modellenmesi ve kullanılması; durumları olarak görülebilir. Öte yandan okullardaki şiddet olaylarındaki artışın toplumda, ailede, medyada şiddet olaylarının artışına paralel olduğu söylenebilir. Bu bakımdan şiddeti okulda şiddet biçiminde algılamak ve sivriltmek doğru bir yaklaşım değildir. Doğal olarak okullardaki şiddet olaylarının tam anlamıyla önlenebilmesi için okul iklimini doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen tüm ortamlardaki şiddet olaylarının önlenmesi ve azaltılmasının zorunlu olduğunu görmekte yarar vardır. Ancak bu gerçeklik okulun şiddet unsurlarını dışlayan ve içermeyen şiddeti önleyici tedbirlerle donanmış bir iklime ve kültüre kavuşması gayretini ortadan kaldırmamalıdır. Bu bakımdan okulda önleyici çaba ve çalışmalara yoğunlaşmak önemlidir. Okullarda şiddetin nedenlerine bakıldığında önleyici çalışmaların bu nedenleri ve risk etmenlerinin etkisini azaltıcı kapsamlı, sosyal, psikolojik etkinliklere odaklanılması zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Okullarda şiddete ilişkin gözlemler şiddet davranışını çatışma ve sorun çözme tekniği olarak kullanıldığını göstermektedir. Bu durum okulun temelde şiddete alternatif sorun çözme iletişim öfke denetimi başta olmak üzere pek çok insancıl ve sosyal bilgi beceri, alışkanlık ve tutum geliştirici eğitim ve rehberlik etkinliklerine yönelmeyi gerekmektedir. Bu temeldeki rehberlik ve psiko-sosyal çalışmalara ek olarak; okulu bir cazibe merkezi haline getirici, öğrencilerin okula olan bağlılıklarını ve derslere ilgilerini artırıcı, ilgi ve yeteneklerini derinleştirebilecekleri boş zamanlarını değerlendirebilecekleri sosyal, sportif, kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinlikler bakımından zenginleştirici okul koşullarını bu anlayışla iyileştirici çalışmalar yapılmalıdır. Bu bağlamda, aşağıdaki önlemlerin alınmasının belli bir ölçüde okulda şiddeti önleyeceği ve güvenli bir okul iklimi oluşturacağı düşünülmektedir: 1. Okulda öğretmen, yönetici, psikolojik danışman, aile ve öğrencilerin temsilcilerinden oluşan izleme ve yürütme kurulu oluşturulmalıdır. 2. Okul şiddeti önleme ve azaltmaya yönelik bir eylem planı hazırlanmalıdır. 3. Okulda görevli tüm personelin yapılacak toplantılarla okulda şiddet ve önleyici çalışmalar konusunda ortak bir anlayış geliştirmesi tüm personelin üzerine düşen görev ve sorumluluklarını açıkça bilmesi sağlanmalıdır. 4. Şiddet eğilimi içeren anti sosyal davranışlar ve önleyici tedbirler konusunda okul içi hizmet içi eğitim programları düzenlenmelidir. 5. Okulda etkili bir psikolojik danışma ve rehberlik hizmeti sağlanmalıdır. Bu bakımdan tüm personel de, rehberlik anlayışı geliştirici çalışmalara odaklanmalı, okul rehberlik servisi her anlamda hizmetin gereklerine uygun bir biçimde düzenlenmeli ve desteklenmelidir. 6. Yönetici, öğretmen, öğrenci ve velileri şiddet ve önleyici tedbirler konusunda bilgilendirici seminer, konferans, panel, toplantı ve broşürler hazırlanmalıdır. 7. Okul binaları güvenlik sistemi kurulmalıdır. 8. Acil okul boşaltma ve polise bildirim sistemi oluşturulmalıdır. 3
MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜKLERİ 2012 2013 İl Eylem Planının geniş katılımlı bir komisyon tarafından hazırlanması. İl Eylem Planının, İl Yürütme Kuruluna sunulması. Diğer kurumlarla işbirliği, destek ve koordinasyonun sağlanması. İlçelerde Eylem Planının yürütülmesinin sağlanması için İlçe Yürütme Kurulları kurulması İl Eylem Planının ile ilgili bilgilendirme /görevlendirme / denetim işlemlerinin planlanarak uygulanması. Okul irtibat görevlilerin belirlenmesi, bu bilgilerin İlçe Emniyet Müdürlüğü ile paylaşımı koordinasyonun sağlanması. İlin eğitim ( Öğrenci / Öğretmen / yönetici / veli ) ihtiyaç konularının belirlenmesi, planlanması. Okulöncesi eğitim kurumlarında Aile Eğitimi seminerlerinin etkin bir şekilde uygulanması. Özel eğitim ihtiyacı olan öğrenci sayısını tespit etmek, yeterli sayıda özel eğitim sınıfı / özel eğitim okulu açılması için İl Milli Eğitim Müdürlüğüne teklifte bulunulması. Kaynaştırma öğrencileri için okullarda BEP Birimi oluşturulması, programların hazırlanması, okullarda Destek Eğitim Odası, ilçelerde Özel Eğitim Sınıfı nın açılmasının sağlanması. İl Milli Eğitim Müdürlüğü Projelerinin tanıtımı, okulların etkin katılımının sağlanması. Okul öncesi eğitim şenliklerinin etkin olarak yapılmasını sağlanması. Halk Eğitim Merkezlerinde; gençlerin kötü alışkanlıklardan uzaklaştırılması ve boş zamanlarının Değerlendirilmesi için alınması gerekli sosyal kültürel önlemler, Kadına ve Çocuğa Yönelik Şiddet, Anne Baba Eğitimi vb konularda eğitimler / seminerler düzenlenmesi, verilerinin sayısal /görsel tutulması. Zorunlu eğitim çağı dışına çıkan çocuklar içim meslek edindirme kurslarının açılmasının sağlanması. Rehber öğretmen olmayan okullara rehber öğretmen görevlendirilmesi. Kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi buna paralel olarak okullara teknik ve danışmanlık hizmeti verilmesi. Okul rehberlik servisleri ile RAM ların donanım personel ve materyal bakımından güçlendirilmesi ve desteklenmesi. Disiplin Üst Kurul kararlarına ait verilerin aylık tutulması. Okul disiplin kurulu kararlarının veri olarak aylık toplanması, okul/eğitim bölgesi bazında değerlendirilmesi. İl Yürütme Kurulu kararları ile eğitim ortamlarında şiddetin önlenmesi ve azaltılması kapsamındaki tüm çalışmaların izlenmesi değerlendirilmesi ve sonuçlarının sorunların / önerilerin raporlaştırılarak her ay e-mail olarak İl Milli Eğitim Müdürlüğüne gönderilmesi. Adli vakaların aynı gün İl ve ilçe MEM Müdürlüğüne telefon ve e-mail olarak bildirilmesi. İç İşleri Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı arasında imzalanan Okullarda Güvenli Ortamın Sağlamasına Yönelik Koruyucu ve Önleyici Tedbirlerin Arttırılmasına İlişkin İşbirliği Protokolü kapsamında yapılan çalışmaların okullara duyurulması, değerlendirilmesi. Planlı Okul Gelişim Modeli - Okulda Stratejik Yönetim çalışmaları. 4
PAYDAŞLARIN GÖREVLERİ OKUL / KURUM MÜDÜRLÜKLERİ Okul yönetimi; Planlı Okul Gelişim Modeli - Okulda Stratejik Yönetim çalışması kapsamında oluşturulan okul gelişim ekibini okul eylem planını hazırlamak üzere toplaması, konuyla ilgili yapılacak çalışmaların planlanması, görev dağılımının yapılması. ( Okul Müdürü, Müd. Yrd., en az iki öğretmen, okul rehber öğretmeni, 1 memur, 2 öğrenci, okul aile birliği başkanı, sivil toplum örgütleri ve mahalle muhtarı) Okul irtibat görevlisi bilgilerinin güncellenmesi. Şiddete neden olabilecek risk faktörlerini; okul-öğrenci-aile-çevre özellikleri dikkate alınarak bunun için bilimsel ölçme tekniklerinden yararlanılarak belirlenmesi, sayısal veri haline getirilmesi. Okul, öğrenci, veli, yönetici / öğretmenler, okul çevresi vb verileri ışığında 2012 2013 eğitim öğretim yılına ait Okul Eylem Planı nın bir yıl önceki okul eylem planı çalışmaları, yılsonu değerlendirme sonuçları, İlçe Eylem Planları ile yeni kayıt öğrenci profili göz önüne alınarak hazırlanması, bir örneğinin İlçe MEM ne Ekim ayı içerisinde gönderilmesi, Okul Eylem Planının uygulanması, değerlendirilmesi konusunda görevlendirmeler yapılması. Okul Eylem Planı hakkında tüm okul personelinin, öğrenci velilerinin bilgilendirilmesi, okul web sayfasında eylem planına yer verilmesi. Okul rehberlik servisi, okul irtibat görevlisi, öğrenci temsilciliği ile okul / aile birliği arasında gerekli koordinasyonun sağlanması. Okul Eylem Planının uygulama safhalarında; RAM, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü koordinasyonunda sağlık, sosyal hizmetler, emniyet, üniversite, sivil toplum kuruluşları, eğitim sendikalar vs. kurum / kuruluşlarının desteklerinin alınması. İlçe Eylem Planları çerçevesinde; okul rehberlik ve psikolojik danışma servisi, RAM ile koordineli olarak okul / kurumunda programların yürütülmesinde uygun ortam personelinin görevlendirilmesi, eğitim öğretimi aksatmayacak şekilde toplantılar düzenlenmesi bu konuda gerekli koordinasyon ve işbirliğinin sağlanması. Öğretmenler, öğrenciler ve ailelerin psiko-sosyal olarak gelişimlerine yönelik hazırlanan rehberlik ve temel önleme programları, diğer rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri, sosyal etkinlikler, spor ve serbest zaman etkinlikleri bütünleştirerek okulda olumlu psikolojik ortamın oluşturulması, planlamanın yapılması. Okul Eylem Planı kapsamında yapılan çalışmaların değerlendirilmesi, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri ile birlikte Mayıs ayı son haftasında İlçe MEM ne hazırlanan formatın gönderilmesi. Nöbetçi öğretmenlerin nöbet günlerinin yönetmeliğe uygun olarak belirlenmesi, okul giriş çıkışlarının kontrol altına alınması, Öğrenci velilerinin ev, işyeri, GSM telefon bilgileri ile resmi yazışma ve elektronik posta adresi bilgilerinin tutulması. Öğrenci devamsızlığının aynı gün velilere bildirilmesi (telefonla arama / elektronik posta / cep telefonuna kısa mesaj / resmi yazı vb ) 5 10 15 günlük devamsız öğrencilerin velilerinin okula çağrılması, devamsızlık konusunda gönderilen bilgilerinin ulaşıp ulaşmadığının teyit edilmesi, öğrenci velisi ile birlikte öğrencinin devamsızlık nedenlerinin tespit edilerek ortak 5
çözüm modelleri geliştirilmesi, öğrencinin devam konusunun takip edilmesi. (Gelmeyen velilere ev ziyareti yapılması.) Okul spor ve sosyal etkinlik alan ve araç gereçlerinin öğrencilerin kullanabileceği biçimde sürekli hazır bulundurulması. Ekonomik nedenlerden dolayı okula devam edemeyen öğrencilerin Okul Aile Birliği, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, gönüllü yardım kuruluşları ya da İl-İlçe Milli Eğitim Okul Aile Birliği bütçesinden gerekli yardımların yapılması konusunda çalışma yapılması. Okul müdürlüklerinin kendi kayıt alanlarında bulunan ancak okula devam edemeyen zorunlu öğrenim çağındaki öğrencilerin tespiti amacıyla komisyon kurulması, okula devam edemeyen öğrencilerin tespit edilmesi ve bu öğrencilerin okullara kaydının yapılması ve devamının sağlanması için gerekli önlemleri alması. ( Haydi, Kızlar Okula kampanyası kapsamında yapılan çalışmalardan, oluşturulan modellerden faydalanılması ) Sınıf rehber öğretmenler / Okul rehber öğretmenler tarafından, çocuk hakları sözleşmesi, çocuk koruma kanunu, kadına ve çocuğa yönelik şiddet konularında öğretmenlere / öğrencilere / velilere eğitim verilmesi, materyal hazırlanması. Okul Aile Birliği toplantılarında Okul Eylem Planı çalışmalarına yer verilmesi, şiddet konusunun gündeme alınarak işlenmesi. Okullardaki Dilek ve Öneri Kutularının etkin kullanımı için gerekli önlemlerin alınması, okul ve kurumların web sayfalarında benzer bölümlerin oluşturulması ve gelen dilek ve önerilerin kayıt altın alınarak değerlendirilmesi. Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Okul Yürütme Komisyonunda sınıflarda şiddete eğilimi olan öğrencilerin durumunun mutlaka detaylı olarak görüşülmesi ve bireysel olarak önlemler alınması. Bu öğrenciler ile ilgili olarak ev ziyaretleri yapılması. Risk grubundaki öğrencilerin ailelerinin ziyaret edilmesi. Okullarda bulunan rehber öğretmenlerden formasyonu uygun olanların Öğrencilere psikolojik danışma ve grup rehberliği çalışmalarını yapmaları, gerektiğinde ilgili kurum ve kuruluşlara yönlendirilmelerinin sağlanması. Öğrencilerin sosyal faaliyetlere yönlendirilmesi. Öğrencilerin ailelerine bireysel görüşme yapılması ve veli eğitim ihtiyaçları göz önüne alınarak eğitim seminerleri verilmesi. Okul ve sınıf kurallarının okul idaresi, öğretmen ve öğrencilerin katılımıyla belirlenmesi ve bu kuralların uyulmasında titizlik gösterilmesi. Uygulamalarda şeffaf ve objektif olunması. Okul giriş ve çıkış saatlerinde çevrenin kontrol altına alınması, bu konuda güvenlik güçleri ile işbirliği yapılması, gerekli desteğinin sağlanması. Okul psiko-sosyal acil müdahale ekiplerinin oluşturulması ve gereken durumlarda etkin şekilde faaliyet göstermelerinin sağlanması. Servis araçları denetim ve kontrolünün çok yönlü olarak yapılması. Okul kantin denetimlerinin sürekli yapılması. Özel eğitim öğrencilerin tespiti / BEP Birimin kurulması / Destek Eğitim Odasının açılması. Davranış problemi yaşayıp okul rehberlik servisinde gerekli ilerlemenin sağlanamayan öğrencilerin RAM a yönlendirilmesi, ayrıca psikolojik destek açısından gerekli yönlendirmenin yapılması. 6
Cinsel istismara ve şiddete maruz kalan öğrencilerin, okul rehberlik servisi aracılığıyla ilgili kişi, kurum ve kuruluşlarla irtibat sağlanarak destek verilmesi. Yeni kayıt öğrenci dosyalarının en kısa sürede ilgili okuldan temin edip incelenmesi. Sınıf rehber öğretmenliği sisteminin aktif çalıştırılması. Normal eğitim (tam gün) yapan okullarda öğle yemeği arası bölümün nöbetçi öğretmen ve okul irtibat görevlisince takip edilmesi, yemek saati dışında kalan sürede öğrencilerin etüt / sanatsal faaliyet / internet kullanımı / okuma vb. etkinlikler düzenlenerek bu sürenin olumlu yönlere geçirmelerinin sağlanması. Okul, çevre imkânlarına göre toplu yemek konusunun teşvik edilmesi. EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ: Okul İrtibat Görevlilerin belirlenmesi. İçişleri Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı arasında imzalanan Okullarda Güvenli Ortamın Çocuklara karşı akranları ya da yetişkinler tarafından işlenilen suçlar ve çocuk istismarı konusunda okullarda yönetici ve öğretmenlere eğitimler verilmesi. Okul Adli Olay Bilgi Formu nun İlçeler bazında Ocak / Haziran aylarında İl Milli Eğitim Müdürlüğü ne gönderilmesi. Okul çevre güvenliğinin arttırılması. Okul önleri ve yakın çevresinde, suç işlemede kullanılabilecek kesici, delici, patlayıcı vb diğer unsurların taşınmasının ve bunlara ulaşılmasının önlenmesine yönelik yasal çerçevede alınan önlemler arttırılarak, bahse konu aletlerin okul önlerinde bulundurulması ve satılmasının önlenmesi. Öğrencilerin yasadışı örgütsel ve ideolojik faaliyetlerden uzak tutulmasına yönelik mevcut önlemler arttırılması. Öncelikle okul giriş - çıkış saatleri başta olmak üzere asayiş ve trafik yönünden gerekli tedbirler alınması, okul giriş kapılarına yakın bir şekilde park eden edip, öğrencinin görüş açısını sınırlandıran araçlara gerekli yasal işlemlerin yapılması ve park etmelerinin engellenmesi. Öğrencilerin şiddet eylemleri, suç, madde bağımlılığı ve diğer zararlı alışkanlıklardan korunması amacıyla, özellikle okulların yakın çevresinde bulunan park ve bahçeler ile diğer umuma açık yerlere yönelik denetimlerin arttırılması. Denetimli Serbestlik ( Madde Kullanımı) çalışmaları / eğitimleri verilmesi. Okul servis araçlarına yönelik denetimlerin yapılması. Okul çevresinde öğrencilerin güvenliğinin sağlanmasında, emniyet güçlerinin rolünün güçlendirilmesine yönelik öğrenci / veli eğitimi verilmesi. Öğrencilerin; ruhsal ve bedensel yönden gelişimlerini olumsuz yönde etkileyecek müstehcen neşriyat ve diğer olumsuz unsurlardan korunmasına yönelik tedbirlerin arttırılması. İlin, ilçeler bazında yaş gruplarına göre suç haritasının çıkarılması, Temmuz ayı sonunda İl ve İlçe MEM lerine gönderilmesi 7
TEMEL STRATEJILER 1- Bilgiye dayalı yönetim anlayışı: Çalışmaların tamamen bilinenden yapılarak planlanması ve amaçların belirlenmesinde mevcut durumun çok iyi analiz edilerek ulaşılabilecek hedeflerin saptanması. 2- Çok sektörlü ve çok disiplinli yaklaşım: Çalışmalarda sorumluluk ve görevlerin dağıtımında şiddet ve güvenlikle alakalı tüm sektörlerin katılması. 3- Bütüncül Yaklaşım: Şiddet olgusu işlenirken sadece şiddet davranışı gösteren yada davranışa maruz kalan değil şiddet ile alakalı tüm unsurların değerlendirilmesi ve incelenmesi.(aile, arkadaş çevresi, okul dersleri, kişilik özellikleri vb ) 4- Gelişimsel Yaklaşım: Birbirinden kopuk ve birbirini desteklemeyen çalışmalar yerine, gelişmenin ve değişmenin sadece okul sınırları içinde olmadığını gösteren ve birbirini destekleyen ve üst üste anlam teşkil eden çalışmaların sergilenmesi. 5- Önleme koruma ve müdahale yaklaşımı: Şiddet henüz ortaya çıkmadan onu oluşturacak ortamları iyileştirme, şiddet konusunda risk grubunda bulunan eğitim-öğretim mensuplarını koruma ve alınan tüm tedbirlere rağmen şiddete maruz kalan birey olursa onlara profesyonel müdahale 6- Kapasite artırımı: Şiddet konusunda yapılan çalışmalarda (eğitim, seminer, bireysel görüşme vb ) mümkün olan en fazla bireye ulaşmayı sağlama. 7- Sürdürülebilir hizmet: Yapılan planlamaların ulaşılabilir olması ve çalışmaların devam ettirilebilir nitelikte olması. 8- İzleme ve değerlendirme çalışmaları: Yapılan çalışmaların sonuçlarının (olumlu yada olumsuz) ivedilikle değerlendirilmesi ve varsa sürece katkıda bulunabilecek iyileştirmelerin yapılması. 8
MÜDAHALE ALANLARI Amaç Okullarda güvenli ortamı sağlayacak bilgi donanımına sahip yöneticiler ve yönetim biçimleri oluşturmak 1-Yönetim süreçleri 2-Öğretmenler ve yöneticiler 3-Öğrenci Stratejiler Bilgiyi merkeze alan ve bilgi ile yöneten yöneticilerle planlamalar yapmak Katılımı teşvik edip işbirliğinin önemsenmesi Kurumlarda katılımcı ve sıcak bir iletişimin tesis edilmesi Çıktılar Bilgiyi önemseyen ve yönetim ile ilgili bilgileri kullanabilen yöneticiler, Yöneticiler ile personel arasında etkili ve sistemli bir iletişim kullanılması Amaç Yönetici ve öğretmenleri şiddet konusunda bilinçlendirmek ve şiddetin tarafı olmalarını engellemek. Stratejiler Yönetici ve öğretmenlerin şiddetin önlenmesindeki katkılarını arttırmak ve onları bilinçlendirmek. Kurumlarda yönetici, öğretmen, öğrenci ve aileler arası güven veren kabul eden ve geliştiren bir anlayışın kullanılması. Çıktılar: Disiplin yöntemi olarak şiddeti kullanmayan bir anlayış. Öğrenciler üzerin denetimi şiddete başvurmadan sağlayabilen yönetici ve öğretmen. Eğitim becerilerini etkin bir şekilde kullanıp öğrencileri hem akademik hem de kişilik olarak daha bilinçli yetiştirebilen bir öğretmen ve yönetici grubu. Amaç Öğrencilerin şiddetin kaynağı ya da mağduru olmalarını engellemek ve onları asli görevleri olan akademik gelişime yönlendirmek. Stratejiler Öğrencilere şiddet ile baş etmede kullanabilecekleri yöntemleri anlatmak. Şiddeti önleme konusunda yapılan tüm çalışmaları tüm öğrenci gruplarına ulaştırmak. Şiddet ile ilgili olarak risk altındaki öğrencileri tespit edip gerekli tedbirleri almak. Öğrencileri çevrede bulunan olumsuz ortam ve örneklerden uzak tutmak, Çevrede öğrenciler için risk teşkil eden yerleri tespit edip denetimin etkin bir şekilde yapmak. Boş zamanların daha verimli değerlendirilmesi için kültürel, sportif ve sosyal faaliyetler düzenlemek Çıktılar Şiddet konusunda daha bilinçli bir öğrenci grubu 9
4-Eğitim ortamı ve çevresi 5-Aile Şiddet ortamlarından daha arınmış bir öğrenci topluluğu, Madde bağımlılığından korunma konusunda bilinçlendirilmiş öğrenci. Daha sosyal daha çok olumlu alışkanlıkları kazanmış ve geliştiren öğrenci topluluğu. Amaç Eğitim ortamının fiziksel ve sosyal çevresinde şiddetin azaltılması ve önlenmesi. Stratejiler Eğitim ortamında ve çevresinde güvenliğin sağlanması Okulu ve çevreyi birleştirecek, çevreye okulu benimsetecek bir yönetim modelinin benimsenmesi. Güvenlik ile ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılması Eğitim ortamlarının çevresinde öğrenciler için olumsuzluk teşkil edecek yapılanmaların engellenmesi. Çıktılar Okul çevresi ve öğrenciler tarafından cazip hale gelmiş okul okullar. Öğrencilerin kendisini güven içinde hissettikleri okul ortamı. Sosyal özellikleri okul tarından karşılanan ve öğrencilerin sosyal ve akademik özelliklerini dikkate alarak geliştiren okul ortamı. Amaç Eğitim ortamlarında şiddetin önlenmesi ve azaltılmasında ailenin katkısının arttırılması. Stratejiler Ailelerle sıcak ve yapıcı iletişim kurulması. Seminer, aile ziyareti, toplantı gibi aileleri bilgilendirme faaliyetlerinin sistemli, düzenli ve devamlı olarak yapılması Şiddet eğilimi gösteren sosyo- ekonomik yapıdaki ailelerin sosyo-ekonomik olarak güçlendirilmesi Çıktılar Şiddeti kullanmayan ve şiddet konusunda bilinçlenmiş aileler. Sorunları tespit edilmiş ve giderilme konusunda çaba sarf edilen aileler. 10
EDİRNE İLİ İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ORTAMLARINDA ŞİDDETİN ÖNLENMESİ VE AZALTILMASI (2012 2013) FAALİYETLER S EĞİTİM ORTAMI VE ÇEVRESİ Eğitim ortamında şiddetin önlenmesi ve azaltılması il Yürütme Kurulunun oluşturulması ve toplantı yapılması 1 2 İl eylem planının hazırlanmasında kullanılacak veri toplama formlarının il yürütme kurulundan oluşturulacak bir alt komisyon tarafından güncellenmesi PERFORMANS GÖSTERGELERİ Toplantının yapılması SÜRE Eylül 2012 Şubat- Haziran 2013 Veri Toplama Formu Eylül 2012 SORUMLU KURUMLAR/ BİRİM İl Milli Eğitim Müdürlüğü Eğitim Ortamlarında Şiddetin Önlenmesi ve Azaltılması il Yürütme Kurulu Alt Komisyonu DESTEKÇİ KURUM/BİRİM İl Milli Eğitim Müdürü, İl Emniyet Müdürlüğü, İl Sağlık Grup Başkanlığı, Sosyal Hizmetler İl Müdürü, Özel Eğitim Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinden Sorumlu Müdür Yardımcısı/Şube Müdürü, Rehberlik ve Araştırma Merkezlerini Temsilen Müdür, Sivil Toplum Kuruluşları, Eğitim İş Kolu Sendikaları, Üniversite ve Yerel Medya Temsilcileri ÇALIŞMADAN BEKLENİLEN YARAR Eğitim ortamlarında şiddetin önlenmesi ve azaltılması hizmetlerinin koordinasyonu. İl eylem planının hazırlanmasında kullanılacak veri formunun güncelleştirilmesi RİSK FAKTÖRLERİ 3 Eğitim ortamının bulunduğu çevrede risk oluşturabilecek Risk bölgelerinin belirlenmesi Ekim 2012 Eğitim Ortamlarında İl Emniyet Müdürlüğü Şiddetin önlenmesi ve azaltılması 11
4 5 6 7 8 yerlerin ve okul ile ilişkilerinin tespit edilmesi Okullarda Psiko-sosyal Müdahale Ekibinin Kurulması. Ekiplere eğitim verilmesi, ekiplere destek sağlanması. Denetimli serbestlik uygulaması kapsamında eğitim öğretim gören öğrenci ve ailelerine yönelik olarak psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri ve aile rehberliği çalışmalarının gerçekleştirilmesi Madde bağımlılığını önlemeye yönelik Okul İdarecileri ve öğretmenlerine eğitim verilmesi. Okulların fiziki şartlarının iyileştirilmesi bağlamında; okullarda kamera sisteminin kurulması ve imkânlar dâhilinde özel güvenlik görevlisi bulundurulması ayrıca okul bahçesi ve binasındaki az kullanılan kör noktaların işlerliğinin arttırılarak güvenli hale getirilmesi. Şiddet ve istismara maruz kalanların başvuru yapabilecekleri mevcut kurumların listelenerek okullara duyurulması ve okuldaki öğretmenlerin konu hakkında bilgilendirilmesi Şiddetin Önlenmesi ve Azaltılması İl Komisyonu Ekiplerin Kurulması Eylül-Ekim 2012 Okul Yönetimleri Denetimli serbestlik uygulaması kapsamında psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri verilen aile sayısı Verilen eğitim sayısı Güvenlik kamera sistemi Güvenlik görevlisi İrtibat bilgileri listesinin okul kurumlarına ulaştırılması. 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı Boyunca 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı Boyunca 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı Boyunca Eylül-Kasım 2012 İl Milli Eğitim Müdürlüğü İl Sağlık Müdürlüğü İl Emniyet Müdürlüğü Her Düzeyde Okul Müdürlükleri Edirne İl MEM Edirne H.H.T RAM Denetimli Serbestlik Hizmetleri Sorumlusu Edirne H.H.T RAM Edirne İl MEM Edirne İl Emniyet Müdürlüğü Sosyal Hizmetler İl müdürlüğü İl Sağlık Müdürlüğü hizmetlerinin önceliklendirileceği ve yoğunlaştırılacağı bölgelerin belirlenmesi Okullarda psikososyal müdahale hizmetlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi. Denetimli Serbestlik kapsamında hizmet alan ailelere destek sağlamak. Madde bağımlılığı ve uygun müdahale yöntemleri konusunda okulların yeterliliklerini artırmak. Okul çevresinde ve içinde güvenlik tedbirlerinin sağlanması. Okul ve kurumlarda acil müdahale gerektiren durumlarda gereksinim duyulan irtibat bilgilerinin sağlanması. Psiko-sosyal müdahale konusunda eğitici gereksiniminin sağlanamaması. Denetimli serbestlik konusunda hedef ailelerin katılımının sağlanamaması. Okulların güvenlik kamera sistemi için gerekli finansmanının olmaması. Güvenlik görevlisi personelinin sağlanamaması. 12
9 Okul bahçelerinin öğrencilerin psikolojik iyi olma halini olumlu etkileyecek renk ve objelelerle düzenlenmesi. Bahçe düzenlemeleri 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı Boyunca Her Düzeyde Okul Müdürlükleri Okul Aile Birliği Belediye Öğrencilerin psikolojik iyi olma hallerini olumlu yönde geliştirmek. Okulların gerekli çalışmalar için finansman sağlayamaması. 10 11 12 13 14 Okul personeli, veliler ve öğrencilere yönelik çatışma çözme becerileri, etkili iletişim, öfke kontrolü ve strestle başa çıkma yöntemleri ve benzeri konularda eğitimler ve etkinlikler yapılması. Öğrencilerin şiddet ve risklerden korunması kapsamında öğrenci servis şoförlerine, okul güvenlik görevlilerine, okul çevresindeki internet cafe işletmecilerine ve kantin görevlilerine eğitimler düzenlenmesi. Okullarımızda 2011 2012 Eğitim Öğretim yılı içerisinde şiddeti önleme ve müdahale ile ilgili yapılan planlar doğrultusunda birinci dönem ve ikinci dönem sonu rapor hazırlanarak Milli Eğitim Müdürlüklerine gönderilmesi. Okul rehberlik servisleri ve halk eğitim merkezi müdürlüklerinin işbirliği ile okullarımızda annebaba eğitimi kursları düzenlenmesi, bu konu ile ilgili açılacak olan kurs programlarına şiddet olaylarının önlenmesi ile ilgili konular alınması. Okul çevresinde öğrencileri olumsuz etkileyen kafe, internet kafe vb yerlerin İl Emniyet Müd. İl Jn. Kom. Türk Telekom temsilcisinden oluşturulan komisyoncadenetimlerin yapılması. Düzenlenen eğitim sayısı Düzenlenen Panel, Konferans, Seminer Sayısı (Düzenlenecek Olan Etkinlik Sayıları Çalışma Sonunda Tespit Edilerek Yazılacaktır.) Dönem İçerisinde Yapılan Çalışmaların Değerlendirme Raporu Düzenlenen Panel, Konferans, Seminer Sayısı (Düzenlenecek Olan Etkinlik Sayıları Çalışma Sonunda Tespit Edilerek Yazılacaktır.) Yapılan denetim sayısı. 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı Boyunca 2012 2013Eğitim Öğretim Yılı Boyunca Şubat 2012 Haziran 2013 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı İçinde Okullar Planlayacak 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı Boyunca Okul Rehberlik Servisleri İl Emniyet Müdürlüğü İl MEM Her Düzeyde Okul Müdürlükleri Edirne H. H. T. RAM Sağlık İl Müdürlüğü İl MEM Her Düzeyde Okul Müdürlükleri İl MEM İl MEM Her Düzeyde Okul Müdürlükleri İl Emniyet Müdürlüğü İl MEM Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü İl MEM Valilik Denetim Komisyonu Okul personeli, veli ve öğrencilerde şiddete yönelimin engellenmesi ve uygun müdahale yeterliliğinin kazandırılması. Öğrencilerin şiddet ve risklerden korunması kapsamında önemli olan tüm insan unsurlarının eğitiminin sağlanması. Okullarda şiddetin önlenmesi ve azaltılması planı doğrultusunda yapılan çalışmaların verilerini toplamak. Ailelerde etkili annebaba becerilerinin geliştirilmesi. Çevredeki risk faktörlerinin engellenmesi. Eğitimden geçirilmesi planlanan insan unsurlarının eğitime katılımının sağlanamaması. Anne-baba eğitimlerine ailelerin katılımının sağlanamaması. 13
15 16 17 18 Okullarda okul idaresi ve rehber öğretmenler tarafından, şiddet gören ve şiddet davranışı gösteren öğrencilerin tespit edilerek bu öğrencilere yönelik yapılan çalışmaların kayıt altına alınması ve öğrenci kişilik hizmetlerinin (Bireysel Psikolojik Yardım Hizmetleri) güçlendirilmesi. Okullarda sportif faaliyetlerin, kültürel ve sosyal etkinliklerin gerçekleştirilmesi için gerekli çalışmaların yapılması ayrıca risk altında olduğu düşünülen öğrencilerin ve parçalanmış aile çocuklarının sportif, sosyal-kültürel faaliyetlere yönlendirilmesi. Öğrencilerin toplumsal olaylara duyarlığını artırıcı projeler geliştirerek toplum hizmetlerinde bulunmalarını sağlamak. Günlük olarak okula devamsız öğrencilerin velilerine bilgi verilmesi. Okul kurallarının ve okulun öğrencilerden neler beklediğinin sınıf öğretmenleri tarafından öğrencilere anlatılması ve sınıf panolarına bu kuralların asılması Kişilik Hizmetleri Sunulan Öğrenci Sayısı Eğitimden Geçmiş Yönetici ve Öğretmen Sayısı Eğitim Faaliyeti Sayısı Bilgi verilen veli sayısı. Okul kurallarını tanıtıcı materyal hazırlayan okul ve sınıf sayısı. 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı İçerisinde Rehber Öğretmenlerce Yapılacak 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı İçerisinde Rehber Öğretmenlerce Yapılacak 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı Boyunca 2012 2013 Eğitim Öğretim Yılı Boyunca Okul Yönetimleri Okul Rehberlik Servisleri. Halk Eğitimi Merkezi Okul Yönetimleri Okul Rehberlik Servisleri Okul Yönetimleri Okul Rehberlik Servisleri Edirne H. H. T. RAM İl MEM Gençlik Ve Spor İL Müdürlüğü Sınıf Rehber Öğretmenleri Okul Yönetimleri Velilerin öğrencilerin devamsızlık durumundan güncel olarak haberdar olmaları ve gerekli tedbirleri almaları. Öğrencilerin okul kurallarından haberdar olmalarını sağlamak ve etkili bir oryantasyon hizmeti vermek. 14
İmza İmza İmza Fikret MERTER Milli Eğitim Müdürlüğü Şube Müdürü Adil KAYNARCA Milli Eğitim Denetmenleri Başkanı Mesut TURAN H.H.T.Rehberlik AraştırmaMerkezi Müdürü Niyazi AYDIN 1.Murat Anadolu Lisesi Müdürü İmza İmza İmza Sebahat YAYLA Serhat Kız Tek. Ve Mes. Lisesi Müdürü Burhan SELVİ Cumhuriyet İlköğretim Kurumları Müdürü İmza İmza İmza Elif ULUSOY Zübeyde Hanım Anaokulu Müdürü Necla ÖNCEL H.H.T.Rehberlik Araştırma Merkezi Rehber Öğretmeni Serdar GENÇ Anadolu Öğretmen Lisesi Rehber Öğretmeni İmza İmza Çağatay AKKAYA Kız Teknik ve Meslek Lisesi Rehber Öğretmeni Aygün SİMSAR 75.Yıl İlkokulu Rehber Öğretmeni 15
OKULLARDA KULLANABİLECEK FORMLAR REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ DEĞERLENDİRME FORMU EK-1 SIRA DUVAR GAZETESİ VE PANO KONULARI HAZIRLANAN BROŞÜRLER Konusu Sayı Konusu Sayı AÇIKLAMALAR İdareci ve Öğretmene yönelik Veliye yönelik Öğrenciye yönelik 16
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ DEĞERLENDİRME FORMU EK 2 SIRA ŞİDDETE TANIK OLAN YA DA MARUZ KALAN ÖĞRENCİLERDEN REHBERLİK SERVİSİNE BAŞVURANLARIN SAYISI SERVİSE GELİŞ DURUMU Geliş Şekli Sayı AÇIKLAMALAR 1 Şiddete tanık olan 2 Şiddete maruz kalan Kendi isteği: Ailesinin isteği: Sınıf öğrt. Yönlendirmesi: Okul idaresinin Yönlendirmesi Toplam Kendi isteği: Ailesinin isteği: Sınıf öğrt. Yönlendirmesi Okul idaresinin Yönlendirmesi Toplam ŞİDDETE YÖNELİK OLARAK PDR SERVİSİNCE YAPILAN ÖNLEYİCİ VE TEDAVİ EDİCİ REHBERLİK ÇALIŞMALARI EK-3 GÖRÜŞME/DANIŞMA SAYI AÇIKLAMA BİREYSEL GÖRÜŞME BİREYSEL PSİKOLOJİK DANIŞMA GRUPLA GÖRÜŞME GRUPLA PSİKOLOJİK DANIŞMA DİĞER KURUMLARA YÖNLENDİRİLEN ÖĞRENCİLER 17
OKUL ÖĞRENCİ MECLİSİ ÇALIŞMALARI DEĞERLENDİRME FORMU EK-4 YAPILAN ÇALIŞMALAR AÇIKLAMA 18
SOSYAL ETKİNLİKLER DEĞERLENDİRME FORMU EK-5 NO SOSYAL ETKİNLİĞİN ADI PROJE-ETKNLİK SAYISI KATILAN ÖĞRENCİ SAYISI 1 Sosyal kulüpler kapsamında geliştirilen projeler 2 Tiyatro ve drama çalışmaları 3 Okul gazetesi 4 Sınıf gazetesi 5 Dergi 6 Yaratıcı yazma çalışmaları (şiir-öykü-kompozisyon vb.) 7 Öykü-şiir okuma yarışmaları 8 İl ve ulusal düzeyde katılınan resim-karikatür-fotoğraf yarışmaları 9 İl ve ulusal düzeyde katılınan şiir-öykü-kompozisyon yarışmaları 10 Yapılan eğitsel geziler 11 Gösteri ve şenlikler 12 Bilgi yarışmaları 13 Tartışma-panel ve münazalar 14 Sergiler 15 Strateji oyunları 19
SPORTİF ETKİNLİKLER DEĞERLENDİRME FORMU EK-6 ULUSAL VE MAHALLİ DÜZEYDE KATILINAN MÜSABAKALAR KATILINAN SPOR BRANŞI KATILAN ÖĞRENCİ SAYISI ALINAN ÖDÜL SAYISI AÇIKLAMA OKULDA DÜZENLENEN MÜSABAKA VE TURNUVALAR KATILINAN SPOR BRANŞI KATILAN ÖĞRENCİ SAYISI AÇIKLAMA 20
BİLGİLENDİRME VE SEMİNER ÇALIŞMALARI DEĞERLENDİRME FORMU EK-7 SIRA TOPLANTI KONUSU SAYI SEMİNER KONUSU SAYI AÇIKLAMALAR Öğretmene ve yöneticilere yönelik Veliye yönelik Öğrenciye yönelik 21
OKUL GÜVENLİĞİ DEĞERLENDİRME FORMU EK-8 GİRİŞ ÇIKIŞLARDA GÜVENLİĞİN SAĞLANIŞ ŞEKLİ EMNİYET GÖREVLİLERİNCE OKULA YAPILAN ZİYARET SAYISI OKUL YÖNETİCİLERİNİN ŞÜPHEYE DAYALI OLARAK EMNİYET BİRİMLERİNE YAPTIKLARI BİLDİRİM SAYISI OKUL GİRİŞ ÇIKIŞLARIYLA BOŞ ALANLARI İZLEYEN KAMERA SAYISI AÇIKLAMA ( ) Resmi güvenlik personeli ile ( ) Özel güvenlik personeli ile ( ) Yardımcı hizmetlilerle ( ) Nöbetçi öğretmen ( ) Diğerleri 22
EYLEM PLANININ UYGULANMASINA İLİŞKİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLER (Gelecek yıl çalışmalarına ışık tutacak görüş ve önerilerinizi yazıp yıl sonu raporu ekinde MEM ne gönderiniz) EK-9 EYLEM PLANINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİZ ÖNERİLERİNİZ 23
ŞİDDETİ ÖNLEME VE AZALTMA EYLEM PLANI DENETİM VE KONTROL FORMU EK-10 1 Okul Şiddeti Önleme çalışmaları ekibi oluşturulmuş mu? 11 Veliler yapılan çalışmalara yeterli ölçüde katılıyor mu? 2 Okul Şiddeti Önleme ve Azaltma Eylem Planı yapılmış mı? 12 3 Şiddet özelinde okul durum analizi yapılmış mı? 13 4 Sportif etkinliklerin sayısını ve bunlara katılan öğrenci sayısı artıracak planlamalar yapılmış mı? Bilgi teknoloji sınıfı hafta içi öğle arası ve ders saatlerinden sonra öğrencilerin hizmetine açılmış mı? Okulda öğrenci dilek kutusu oluşturulmuş mu? Okul dilek kutuları düzenli açılıyor, dilekler kayıtlanıyor ve dikkate alınıyor mu? 14 Okul öğrenci meclisi düzenli ve etkin çalıştırılıyor mu? 5 Sosyal etkinlikleri artırmaya yönelik çalışmalar planlanmış mı? 15 Sosyal kulüpler kapsamındaki topluma hizmet projeleri etkin uygulanıyor mu? 6 Rehberlik ve psikolojik danışma servisi hizmetin gereklerine uygun düzenlenmiş mi? 16 Şiddeti önlemeye ve azaltmaya yönelik bilgilendirme ve seminer çalışmaları yapılıyor mu? 7 Psiko-sosyal müdahale hizmetleri kapsamında çalışmalar yapılmakta mıdır? 17 Yeni sınıf rehberliği programı etkililikle uygulanıyor mu? 8 Okul personelinin tamamı çalışmalarda görev almış mı? 18 Okul güvenliğini artıcı, giriş ve çıkışları düzenleyici önlemler alınmış mı? 9 İlgili Kurumlarla işbirliğine gidilmiş mi? 19 Okulda şiddet içeren herhangi bir olay olmuş mu? 10 Okul aile birliği gereken desteği sağlıyor mu? 20 Okul kütüphanesi zenginleştirilerek, hafta içi ders saatlerinden sonra öğrencilerin hizmetine açılmış mı? 24
Yürütülen Çalışmalar (Bu bölümde, il eylem planı kapsamında gerçekleştirilen çalışmalara yer verilecektir).okulu ŞİDDETİ ÖNLEME DÖNEM RAPORU EK: 11 Yaşanan Sorun Soruna Yönelik Çalışmayı Gerçekleştiren Çalışma Sonrasında Ulaşılan Bireylere İlişkin Veriler Gerçekleştirilen Kurum/Kurumlar Çalışmalar/Alınan Öğrenci Sayısı Anne Personel Sayısı Tedbirler Baba/Bakım Veren Sayısı Bölgesel Risk Faktörleri (Bu bölümde, ilde gözlemlenen ve tehdit unsuru oluşturan risk faktörleri açıklanacaktır. Her bir kurum, kendi çalışma alanı ile ilgili gözlem, bulgu ve görüşlerini belirtecektir) Yaşanan Sorunlar (Bu bölümde, planlanan ya da gerçekleştirilen çalışmalara yönelik yaşanan sorunlara yer verilecektir) Not: Bu form her yıl ocak ve haziran aylarında doldurulup MEM e gönderilecek. 25
26