Türkisch Psikoterapi Kılavuzu Bavyera da yaşayan göçmenlere yönelik çok dilli başvuru kitabı
Impressum Wegweiser Psychotherapie Mehrsprachiger Ratgeber für die in Bayern lebenden Migrantinnen und Migranten Herausgeber: BKK Landesverband Bayern Züricher Straße 25 81476 München www.bkk-bayern.de Bayerisches Staatsministerium für Umwelt und Gesundheit Rosenkavalierplatz 2 81925 München www.stmug.bayern.de Ethno-Medizinisches Zentrum e.v. Königstraße 6 30175 Hannover www.ethno-medizinisches-zentrum.de Redaktion: Karl Heinz Möhrmann (Landesverband Bayern der Angehörigen psychisch Kranker e.v.) Gudrun Greitemeyer (BKK Landesverband Bayern) Elena Kromm-Kostjuk, Ahmet Kimil, Tanja Hohmann, Alexey Milstein, Ramazan Salman (Ethno-Medizinisches Zentrum e.v.) Ein Teil der in dieser Broschüre enthaltenen Informationen wurde uns freundlicherweise von der PAL Verlagsgesellschaft mbh zur Verfügung gestellt. Lektorat: Bernd Neubauer, Göttingen Übersetzung: Dolmetscherservice Ethno-Medizinisches Zentrum e.v. COM.IT.ES. München (Italienisch) Satz: Bernd Neubauer, Göttingen Druck: unidruck, Hannover Dieser Leitfaden ist in folgenden Sprachen erhältlich: Arabisch, Deutsch, Englisch, Italienisch, Polnisch, Russisch, Serbokroatisch, Türkisch Stand: Dezember 2010 Bu kılavuzda gruplardan bahsedilirken eril ifade şekli kullanılmaktadır. Ancak ifade şeklinden bağımsız olarak kadın ve erkek ayrımı yapılmamaktadır. Bu uygulamanın amacı metnin daha akıcı bir şekilde okunmasını sağlamaktır. Ayrımcı bir uygulama olarak görülmemelidir.
Kılavuz İçerik Giriş 5 1 Psikoterapi nedir? 6 2 Psikoterapi hangi ruhsal sorunlarda yardımcı olabilir? 7 3 Psikoterapiye ne zaman ihtiyaç duyulur? 8 4 Psikoterapinin hangi türleri vardır? 9 5 Kimler psikoterapi hizmeti verir? Çeşitli meslek unvanları hangi farklılıklara işaret eder? 10 6 Ayakta, kısmi yatarak ve yatarak psikoterapi 11 7 Sağlık sigortaları hangi tedavi türlerinin masraflarını karşılar. Masrafların karşılanması için hangi şartlar yerine getirilmelidir? 12 8 Psikoterapi ne kadar sürer? 13 9 Bana uygun terapi türünü nasıl bulurum? 14 10 Bana uygun psikoterapi uzmanını nasıl bulurum? 15 11 Psikoterapinin bazı genel kuralları 19 12 Psikoterapi esnasında psikoterapi uzmanını değiştirmek mümkün müdür? 19 13 Psikoterapinin başarılı geçtiğini nasıl anlarım? 19 14 İlave tedbirler 20 15 Adresler 21 Faydalı internet adresleri 30 Tavsiye edilen kitaplar 31
Önsöz Sevgili okurlar Psikolojik hastalıklarda son yıllarda belirgin bir artış yaşanmıştır. Bunun yansımaları meslek hayatında da görülmektedir. Psikolojik hastalıklardan kaynaklanan iş göremezlik vakaları sürekli olarak artmaktadır. Böyle bir rahatsızlığı olanların yaşam kalitelerinde çoğu zaman son derece ciddi düşüşler meydana gelmektedir. Hastalık türleri çok çeşitlidir. Ancak hastaların ve hasta yakınlarının psikolojik hastalıklarla ve bu hastalıkları tedavi imkânlarıyla ilgili bilgi ihtiyacı da bir o kadar yüksektir. Bu bağlamda, hastalıklarla ve tedavileriyle ilgili aydınlatıcı faaliyetler son derece önemlidir. Bu kılavuz vasıtasıyla sözünü ettiğimiz aydınlatıcı faaliyetlere katkıda bulunmak ve Bavyera da yaşayan göçmenleri psikoterapik tedavi imkânları hakkında bilgilendirmek istiyoruz. Aynı zamanda, bu alanda göçmenlere danışmanlık hizmeti veren kişi, kurum ve kuruluşlara aracılık etmek istiyoruz. Bavyera İşyeri Sağlık Sigortaları Eyalet Birliği ( BKK Landesverband Bayern ) tarafından yayımlanmış olan Psikoterapi Kılavuzu isimli broşürü esas alan bu rehbere ayrıca, göçmenler için özel önem taşıyan konular eklenmiştir. Psikolojik hastalıklar konusuna duyulan büyük ilgi ve konuya ilişkin bilgiye duyulan ihtiyaç, Bavyera Sağlık Bakanlığı ve Bavyera İşyeri Sağlık Sigortaları Eyalet Birliği tarafından desteklenen Göçmenlerle, Göçmenler İçin konulu sağlık projesinde ortaya çıkmıştır. Proje çerçevesinde, özel olarak eğitime tabi tutulan göçmenler (kültürler arası sağlık kılavuzları) kendi yurttaşlarına yönelik olarak, hastalıkları önleyici ve sağlıkla ilgili ilginç konularda eğitim vermektedir. Çok dilli Psikoterapi Kılavuzu, Göçmenlerle, Göçmenler İçin - Bavyera da Kültürlerarası Sağlık konulu sağlık projesi çerçevesinde gerçekleştirilen ikinci yayındır. İlk olarak 2009 yılında Sağlıklı Kalın adlı el kitabı 15 dilde yayımlanmıştı. Göçmenlerle, Göçmenler İçin projesi 2008 yılından bu yana Bavyera da yürütülen Sağlık.Yaşam.Bavyera isimli sağlık projesi ve işletme sağlık sigortaları tarafından federal çapta yürütülen Herkes İçin Daha Fazla Sağlık konulu girişimi çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Projenin temel amacı, göçmenlerin Bavyera daki sağlık müesseselerine rahat ve eşit haklara sahip olarak ulaşmalarını mümkün kılmaktır. Bu kılavuzun, birçok hasta ve hasta yakınının hayatın zor dönemlerini aşmalarına ve verilen yardımlardan faydalanmalarına yardımcı olacağını umuyoruz. Sigrid König Yönetim Kurulu Başkanı Bavyera İşyeri Sağlık Sigortaları Eyalet Birliği Dr. Markus Söder MdL Bavyera Eyaleti Çevre ve Sağlık Bakanı 4
Kılavuz Giriş İnsanların yarısından fazlası hayatında bir kez psikolojik bir rahatsızlık geçirir. Bu durumdaki hastalar için özellikle sıkıntı verici olan husus ise, ruhsal sorunların birçok toplumda tabu olarak görülmesidir. Bu konuda duyulan bilgi ihtiyacı, özellikle de Bavyera ve Almanya daki tedavi imkânlarını bilmeyen ve buna ilaveten bir de dilsel engelleri aşmaları gereken göçmenlerde oldukça yüksektir. Psikoterapi Kılavuzu nun, yardım arayan göçmenlere yol göstermesi öngörülmektedir. Bu kılavuzda, psikoterapiye başlayacak olanların tedaviye başlamadan önce üzerinde düşünmesi gereken konular ele alınmaktadır. Ayrıca, Bavyera da ve Almanya çapında danışmanlık hizmeti veren önemli merkezlerin ve göçmenlere yönelik faaliyetlerde bulunan kuruluşların adresleri verilmektedir. Psikolojik sorunlar her yaşta, hatta çocuklarda ve gençlerde bile ortaya çıkabilir. En yaygın psikolojik hastalıklar depresyon, korku halleri ve aşırı alkol tüketimi gibi bağımlılıklardır. Göç, birçok göçmen için aşılması zor bir engeldir. Bu engel birçok insan tarafından aşılsa da, elverişsiz şartlar altında sağlık sorunlarına ve psikolojik bozukluklara yol açabilir. Bilhassa, içerisinde bulunulan olumsuz şartlara ek olarak, kaçış veya savaş anıları gibi acı veren kişisel ya da ailevi yaşantılar ortaya çıktığında. Almanya da yaşanan hayal kırıklıkları (örneğin meslek hayatında harcanan emeğin takdir edilmemesi), entegrasyon süreci veya evlilik hayatı içerisinde karşılaşılan zorluklar veya çocuklarla yaşanan sorunlar da ruh sağlığını etkileyebilir. Ancak yol göstermek suretiyle zamanında verilecek bir destek, ruh sağlığını korumaya katkıda bulunabilir. Her şeye rağmen psikolojik bir rahatsızlık geçirilmesi halinde, çok sayıda yardım imkanı mevcuttur. Çoğu psikolojik hastalık, psikoterapi yöntemiyle iyi bir şekilde tedavi edilebilir. Almanya daki sağlık sigortaları psikoterapi masraflarını genellikle karşılamaktadır. Terapiye ne kadar erken başlanılırsa, rahatsızlığın kronik hale gelmeme ihtimali o kadar yüksektir. Psikolojik hastalıkları ilaçla veya ilaç ve psikoterapi kombinasyonuyla tedavi etmek de mümkündür. 5
1 Psikoterapi nedir? Psikoterapi (Yunanca psycho = ruh ve therapía = tedavi etmek ) çeşitli psikolojik tedavi yöntemlerini kapsayan bir üst kavramdır. Faydalı düşünceleri destekleyen psikoterapik sohbetler, davranış eğitimleri, rahatlama usulleri veya yöntemleri vasıtasıyla düşünme, hissetme, birebir yaşama ve davranmayla ilgili bozukluklar teşhis ve tedavi edilmektedir. Bu bozukluklar arasında depresyonlar, Psikoterapi, ruhsal sorunların bilimsel terapi yöntemleri yardımıyla tedavi edilmesidir. korkular, saplantılar-zorlantılar, yeme bozuklukları, çocuk ve gençlerde görülen davranış bozuklukları, bağımlılıklar ve psikosomatik kaynaklı hastalıklar bulunmaktadır. Kronik ağrılar, kanser veya kalp ve kan dolaşımı hastalıkları gibi rahatsızlıklar söz konusu olduğunda psikoterapik önlemler, tıbbi tedaviyi desteklemek amacıyla da kullanılır. 6
Kılavuz 2 Psikoterapi hangi ruhsal sorunlarda yardımcı olabilir? Psikoterapi, ruhsal bir sorun veya ruhsal bir bozuklukla daha iyi baş edebilmenize ve hayatın zor dönemlerini, bazen ilaç tedavisiyle de desteklenerek daha rahat aşmanıza yardımcı olabilir. Psikoterapi, psikolojik hastaların yakınları için de faydalı olabilir. Örneğin aşağıdaki sorunlar psikoterapi yöntemiyle tedavi edilebilir: Depresyon Korku, örneğin panik atak, yaygın anksiyete bozukluğu (korku bozukluğu), fobiler, sosyal korkular Saplantı Zorlantı bozuklukları (obsessif kompulsif bozukluk) Beslenme bozuklukları (aşırı zayıflama, yeme bağımlılığı, aşırı kilo) Bağımlılık (alkol, nikotin, uyuşturucu ve ilaç bağımlılığı) Çocuklarda ve gençlerde görülen davranış bozukluları Ruhsal sorunlardan kaynaklanan bedensel rahatsızlıklar (yüksek tansiyon, uyku bozuklukları, cinsel sorunlar) Ruhsal faktörler tarafından tetiklenen ve beslenen bedensel hastalıklar Yaşanan bir travma sonucunda oluşan sorunlar (örneğin tecavüz, kaza, savaş veya işkence deneyimlerinden kaynaklanan sorunlar) Ağır bedensel veya kronik hastalıklarda refakat, takip eden tedavi ve rehabilitasyon çalışmaları Kişilik bozuklukları Boşanma, ayrılma veya yakın çevrede meydana gelen bir ölüm olayından kaynaklanan bunalımlar 7
3 Psikoterapiye ne zaman ihtiyaç duyulur? Psikoterapi için birçok sebep olabilir. Bir psikoterapi uzmanına gidilmesi için genel geçerli ölçütler bulunmadığından dolayı, birçok insan terapiye başlama kararı almakta zorlanmaktadır. Bazı insanlar da, başkalarının ön yargılarından korkar veya psikoterapi uzmanından destek alması halinde deli veya anormal olduğunu düşünür. Eğer siz de bu durumdaysanız şundan emin olabilirsiniz: düşündüklerinizin tam tersi söz konusudur. Terapiye başlama kararı almanız deli olduğunuz anlamına gelmez, kendiniz için endişe duyduğunuz anlamına gelir. Sorunların farkına vardığınızı ve bunları çözmek istediğinizi gösterir. Nasıl ki hukuki sorunlarda avukata gidiyorsanız, ruhsal sorunlarda da profesyonel yardım almalısınız. Örneğin danışmanlık hizmeti veren merkezlerdeki uzmanlardan, psikoterapi uzmanlarından ve doktorlardan. Aşağıdaki durumlarda bir psikoterapi uzmanına başvurmalısınız: günlük yükümlülüklerinizi artık yerine getiremeyecek haldeyseniz; kendi kendinize yardım etmeye çalışmanıza rağmen, artık çaresiz kaldıysanız; intiharı düşünecek kadar acı çekiyorsanız; sorunlarınızla alkol veya başka uyuşturucularla mücadele ediyorsanız; dört haftayı aşkın bir süredir korku veya depresyon halleri yaşıyorsanız; ağrılar, uyku bozuklukları, cinsel isteksizlik veya başka bedensel rahatsızlıklarınız varsa ve doktorunuz bedensel bir sebep tespit edemiyorsa. 8
Kılavuz 4 Psikoterapinin hangi türleri vardır? Psikoterapi alanında çeşitli tedavi türleri vardır. Almanya daki sağlık sigortaları, bilimsel çevrelerce kabul gören üç psikoterapi türünün masraflarını karşılamaktadır. Davranış Terapisi Davranış terapisinde rahatsızlık, yaşanılanlar ve içerisinde bulunulan mevcut durum çerçevesinden ayrıntılı olarak analiz edilmektedir. Düşünme, hissetme ve davranış alanlarındaki mevcut sorunlar, somut birtakım çalışmalar vasıtasıyla da giderilmeye çalışılmaktadır. Hastanın bu rahatsızlıkları duymasının sebebi nedir? Bu rahatsızlıkları aşması için düşünce, duygu ve davranışlarında neleri değiştirmelidir? Hasta örneğin korkuları yenmek veya kendine güvenini güçlendirmek için şimdiki zamana ve geleceğe yönelik yeni tutum ve davranış biçimleri öğrenebilir. Analitik Psikoterapi Analitik psikoterapinin amacı, geçmişte kalan, üstesinden gelinemeyen ve bastırılan sorunların farkına varılmasını sağlamaktır. Hasta terapi süresince bastırılan sorunlarla mevcut rahatsızlıklar arasındaki bağlantıyı daha iyi anlamayı öğrenir. Bu da, çözüm stratejileri geliştirmesine yardımcı olur. Bu gelişim süreci hastayı ruhsal bakımdan rahatlatır ve kişilik yapısında değişiklikleri mümkün kılar. Derinlik Psikolojisi Temelli Psikoterapi Derinlik psikolojisi temelli psikoterapi, analitik psikoterapiden geliştirilmiştir. Bu tedavi şekli de, mevcut sorunun temelinde psikolojik bir iç çatışma yattığı varsayımını esas almaktadır. Derinlik psikolojisi temelli psikoterapide güncel olaylar daha fazla ön planda olup, terapi süresi çok daha kısadır. Çocuk ve gençlerdeki bozuklukların tedavisi için özel eğitimli çocuk ve gençlik psikoterapi uzmanları vardır. Bu uzmanlar da sözü edilen üç terapi türünde faaliyet göstermektedir: Bunlar davranış terapisi, analitik psikoterapi ve derinlik psikolojisi temelli psikoterapidir. Çocuk ve gençlerin psikoterapik tedavilerine ebeveynler de dâhil edilmektedir. Çocuk ve gençlerin mevcut gelişim seviyesi ve içerisinde bulundukları durum özellikle dikkate alınmaktadır. 9
5 Kimler psikoterapi hizmeti verir? Çeşitli meslek unvanları hangi farklılıklara işaret eder? Tedavi masrafları sağlık sigortaları tarafından karşılanan psikoterapi hizmeti Almanya da, gerekli bilimsel ve yasal şartları taşıyan psikoterapi uzmanı Psikolojik psikoterapi uzmanlarından farklı olarak psikoterapi uzmanı doktorlar, psikiyatrlar ve nörologlar ilaç reçetesi yazabilirler. doktorlar ve psikologlar ile çocuk ve gençlik psikoterapi uzmanları tarafından verilir. Psikolojik Psikoterapi Uzmanları üniversitelerin psikoloji bölümlerinden mezun olan ve ayrıca devlet makamlarınca kabul gören, en az üç yıl süreli terapi eğitimi alan psikologlardır. Psikolojik Psikoterapi Uzmanları, psikolojik bozuklukların tedavisinde ilaç kullanmazlar. Sadece psikolojik tedavi yöntemleri (örneğin düşünce ve davranış değişikliği ile ilgili olarak ve içsel çatışmanın üstesinden gelinmesi için) kullanırlar. Çocuk ve Gençlik Psikoterapi Uzmanları devlet tarafından kabul gören en az üç yıl süreli terapi eğitimi alan psikologlar, pedagoglar (öğretmenler) veya sosyal pedagoglar/sosyal hizmet uzmanlarıdır. Psikoterapi Uzmanı Doktorlar özel psikoterpi uzmanlık eğitimi almışlardır veya psikoanaliz alanında ilave bir eğitimden geçmişlerdir. Psikiyatrlar psikiyatri alanında uzmanlık eğitimi almış olan doktorlardır. Nörologlar nöroloji alanında uzmanlık eğitimi almış olan doktorlardır. 10
Kılavuz 6 Ayakta, kısmi yatarak ve yatarak psikoterapi Ayakta psikoterapi psikolojik rahatsızlıklarına rağmen günlük hayatın üstesinden gelebilen insanlara uygundur. Ayakta tedavinin yanında bir hastanede yatarak psikoterapik tedavi görme imkanı vardır. Bu tedavi şekli, ağır bunalım geçiren ve bu bunalımın üstesinden günlük hayatlarında ve alışılagelmiş ortamlarında gelemeyen, ev ortamlarından uzaklaşmalarının faydalı olabileceği insanlara uygundur. Psikolojik hastalığın yanında bedensel bir rahatsızlıkları da olan hastaların, hastanede tedavi görmeleri faydalı olabilir. Yatarak psikoterapi tedavisi örneğin psikiyatri ve psikoterapi hastanelerinde veya psikosomatik servisleri olan hastanelerde yapılır. Yatarak psikoterapiye ilişkin bilgileri (gereklilik, sevk, uygun hastane, masrafların karşılanması, vs.) normal şartlarda doktorunuz veya psikoterapi uzmanınızdan alabilirsiniz. Acil durumlarda doğrudan hastaneye başvurabilirsiniz. Psikolojik rahatsızlıktan dolayı işinizi kaybetme riski varsa, yetişkinlerde yatarak psikoterapik rehabilitasyon tedavisinin uygulanması da mümkündür. Bu konuda Alman Emeklilik Sigorta Kurumu ( Deutsche Rentenversicherung ) yetkilidir. Çocuklar, üniversite öğrencileri ve emekliler sağlık sigortaları aracılığıyla da rehabilitasyon programına katılabilirler. Bazı hastaneler gündüz kliniklerinde kısmi yatarak tedavi imkanı sunmaktadır. Buralarda hastalar gündüzleri tedavi gördükten sonra akşamları ve hafta sonlarında evlerine gidebilirler. 11
7 Sağlık sigortaları hangi tedavi türlerinin masraflarını karşılar. Masrafların karşılanması için hangi şartlar yerine getirilmelidir? Yasal sağlık sigortaları aşağıdaki psikoterapi yöntemlerinin masraflarını karşılamaktadır: Davranış terapisi Analitik psikoterapi Derinlik psikolojisi temelli psikoterapi Uyarı: terapist ve terapi kavramları korunan kavramlar olmadığından dolayı zaman zaman çok güvenilir olmayan terapiler ve terapistler olabilir. Psikoterapiye başlamadan önce bu konuda bilgi edinin! Masrafların karşılanması için aşağıdaki şartlar yerine getirilmiş olmalıdır: Hastalık derecesinde değerlendirilebilecek olan bir psikolojik bozukluk söz konusu olmalıdır. Terapi, sağlık sigortasınca onaylı psikoterapi uzmanı bir doktor veya psikolog tarafından yapılmalıdır. Özel olarak çalışan psikoterapi uzmanlarınca yapılan tedavilerin masrafları, bazı özel durumlarda sağlık sigortaları tarafından başvuru üzerine karşılanmaktadır. Örneğin sağlık sigortasınca onaylı bir psikoterapi uzmanına kabul edilebilir zaman ve mesafede ulaşmak mümkün değilse, böyle bir özel durum söz konusudur (Tedavi masraflarının tamamının önce hasta tarafından ödendiği ve daha sonra sağlık sigortasının payına düşen miktarı hastaya iade ettiği Kostenerstattungsverfahren diye bilinen uygulama). Hastanın yeterli seviyede Almanca bilmemesi durumunda psikoterapi prensip olarak tercüman aracılığıyla da yürütülebilir. Ancak Almanya da tercüman masraflarının karşılanması konusunda henüz yasal bir düzenleme mevcut değildir. Dolayısıyla tercüman masrafları sağlık sigortaları tarafından karşılanmamaktadır. Ancak bazı psikiyatri hastaneleri yatarak terapi çerçevesinde tercüman kullanılmasını mümkün kılmaktadırlar. Bütün terapi türleri, gerek yetişkinlerde gerekse gençlerde bireysel terapi veya grup terapisi şeklinde uygulanabilir. Yatarak terapi merkezlerinde çok sayıda başka terapi şekli de sunulmaktadır (vücut veya hareket terapisi, müzik terapisi, resim terapisi, psikodrama, vs.). Yatarak tedavi çerçevesinde gerçekleştirilen bir terapi için genelde ilave masraf oluşmamaktadır. 12
Kılavuz Almanya da yasal sağlık sigortalarının yanında özel sağlık sigortaları da faaliyet göstermektedir. Özel sigortaların sunduğu hizmet, üyesi olunan tarifeyle ilgilidir. En iyisi sağlık sigortanıza bu konuda önceden danışmak olur. 8 Psikoterapi ne kadar sürer? Terapi süresi uygulanan terapi şekliyle, terapi hedefiyle ve terapi süreciyle ilgilidir. Davranış terapisi genelde haftada bir saat olmak üzere toplamda en fazla 45 saat sürer. Bazı özel durumlarda azami terapi süresi 80 saate kadar çıkarılabilir. Analitik psikoterapi başka terapi türlerine kıyasla daha uzun sürer. Normal şartlarda haftada 2 3 saat hesaplanır. Toplamda genelde 160 saat sürer. Bazı özel durumlarda toplamda 300 saate kadar uzatılabilir. Derinlik psikolojisi temelli psikoterapi genelde haftada bir saat olmak üzere toplamda en fazla 50 saat sürer. Terapi süresi bazı özel durumlarda toplamda 100 saate kadar uzatılabilir. 13
9 Bana uygun terapi türünü nasıl bulurum? Psikoterapiye farklı yollardan başlanılabilir. Önemli olan, hayatınızı düzeltmek ümidiyle kendi hür iradeniz sonucunda terapi şeklindeki yardımı kabul etmenizdir. Doktorunuzdan yardım isteyebilirsiniz Sıkıntınızı doktorunuza (aile doktoru, psikiyatri nörolog) açabilir ve ondan Şayet terapi konusunda emin değilseniz, üçüncü şahısların sizi terapiye katılma konusunda ikna etmesine izin vermeyiniz. destek isteyebilirsiniz. Doktorunuz sizi, size uygun terapi yöntemi konusunda bilgilendirebilir, size terapi uzmanı tavsiye edebilir veya terapiyi kendisi üstlenebilir. Çocukların ve gençlerin psikolojik sorunlarıyla ilgili olarak ilgili çocuk doktoruna, okul psikologuna veya çocuk psikiyatrına başvurulabilir. Danışma hizmeti veren merkezler Psikoterapi görmenizin mümkün olup olmadığı, hangi terapi şeklinin uygun olabileceği ve terapinin kim tarafından yürütülebileceği konusunda bilgi alabileceğiniz merkezler var. Örneğin: Psikiyatri klinikleri ve poliklinikleri Sosyal psikiyatri servisleri Sosyal yardım kuruluşlarının (AWO, Caritas, vs.) danışma merkezleri Belediyelere bağlı olarak, çocuk yetiştirme, çocuklar ve gençler konularında danışmanlık hizmeti veren merkezler Başka hastalardan tecrübeleri konusunda bilgi edinmek de faydalı olabilir. Ancak prensip olarak psikoterapi uzmanınızı kendiniz de arayabilirsiniz. 14
Kılavuz 10 Bana uygun psikoterapi uzmanını nasıl bulurum? Öncelikli olarak hangi terapi yönteminin amacınıza uygun olduğu konusunda yukarıda belirtilen danışma yerlerinde bilgilenmenizi tavsiye ederiz. Danışacağınız kişiler size çoğu zaman başvuracağınız psikoterapi uzmanlarının adreslerini verirler. Onaylı psikoterapi uzmanlarının ve uyguladıkları psikoterapi yönteminin belirtildiği listeler sağlık sigortalarından temin edilebilir. İnternet erişiminiz varsa www. psychotherapeutenkammer.de adresinden, Bavyera Psikoterapistler Odası ( Bayerische Psychotherapeutenkammer ) tarafından hastalar ve bilgi arayanlar için hazırlanan broşüre ulaşabilirsiniz. Söz konusu broşürün 15. bölümünde, Bavyera da faaliyet gösteren psikoterapi uzmanlarının iletişim bilgilerini edinebileceğiniz çok sayıda başka kurum ve kuruluşların adreslerini bulabilirsiniz. Bavyera Sağlık Sigortası Doktorları Birliği ( Kassenärztliche Vereinigung Bayern ) kuruluşu da size yardımcı olabilir (adres fihristine bakınız). Kuruluşun internet sitesinde terapi yeri temini konusunda yol gösterici bilgiler verilmektedir. Terapi uzmanı seçerken şu ölçütleri göz önünde bulundurmalısınız: Anadiliniz Almanca değilse, terapiyi anadilinizde yapmanın sizin için önemli olup olmadığı konusunda önceden düşünmelisiniz. Şayet önemliyse bilinçli bir şekilde anadilinizi konuşan terapi uzmanı aramalısınız. Göç ve entegrasyon alanlarında faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlar da bu konuda size yardımcı olabilirler. Bavyera Sağlık Sigortası Doktorları Birliği ve Bavyera Psikoterapistler Odasının internet sitelerinde de farklı diller konuşan terapi uzmanları aranabilir. Ancak bütün diller için yeterli sayıda terapi uzmanının mevcut olmadığını ve bundan dolayı da uzun bekleme sürelerinin söz konusu olabileceğini göz önünde bulundurunuz. Ayrıca, anadilinizi konuşan terapi uzmanı bulamayabilirsiniz de. Profesyonel tercümanlar tarafından desteklenen psikoterapi ise başka bir seçenektir. Bavyera Transkültürel Tıp Derneği ( Bayerisches Zentrum für Transkulturelle Medizin e.v. ) Münih te gerekli niteliklere sahip tercüman bulmanız konusunda size yardımcı olabilir. Terapiye başlamadan önce psikoterapi uzmanınızdan veya doktorunuzdan, sizin durumunuzda tercüman masraflarının karşılanıp karşılanmadığı ve icabında hangi mercii tarafından karşılandığı konusunda bilgi almanızı tavsiye ederiz. 15
Psikoterapi, hasta ile psikoterapi uzmanı arasındaki güven dolu sohbeti temel alır. Dolayısıyla başarılı bir terapinin önkoşulu, bu iki şahıs arasında açık ve güven dolu bir ilişki kurulmasıdır. Bu sebeple, sizinle psikoterapi uzmanı arasındaki kimyanın uyuşması gerekir. Psikoterapi uzmanının sizi kabul ettiğini ve anladığını hissetmelisiniz. Size uygun terapi uzmanını bulduğunuza inansanız da, konuya eleştirel yaklaşmaya devam ederek kendi fikrinizi oluşturun. Eğer terapi uzmanına her şeyi açıkça ve dürüstçe anlatamadığınızı düşünüyorsanız bu önemli bir işarettir. Konuya ilişkin kararı sadece terapi uzmanına hatta üçüncü şahıslara bırakmayın. Terapi uzmanını seçmek için en önemli karar verme ölçütünüz şahsi izlenimleriniz olsun. Şunu unutmayın: söz konusu olan sizin hayatınız ve çözmek için destek aradığınız sorunlarınızdır. Yabancı bir kişiye mahreminizle ilgili ayrıntılar anlatacaksınız. Dolayısıyla da hangi kişiyle böyle güven gerektiren bir ilişkiye girebileceğinize ve birlikte çalışmak istediğinize kendiniz karar vermelisiniz Size uygun bir terapi aramaya başladığınızda, öncelikle telefonla bilgi toplayın: kısaca sorununuzu ve sizce hangi terapi yönteminin uygun olabileceğini izah edin. Terapi uzmanına konuya ilişkin görüşünü sorun. Sizinle hemfikir mi? Bu terapi yöntemini uyguluyor mu? Veya sizi başka bir yöntem izlenmesi hususunda ikna edebiliyor mu? Terapi uzmanına aldığı eğitim hakkında soru sormanızda hiçbir sakınca yok. Bu görüşmeye iyi hazırlanın. Görüşme sırasında not tutun. Terapi için ne kadar beklemeniz gerektiğini sorun. Belirtilen süre size çok uzun geldiyse başka bir terapi uzmanıyla da temas kurabilirsiniz. Özellikle de Türkçe ve Rusça gibi farklı dillerde psikoterapi hizmeti veren uzmanlardaki bekleme süreleri genelde çok uzun olur. Ancak bu durum cesaretinizi kırmasın. Terapinin anadilinizde yapılmasını sizin için önemli ve gerekliyse, o süreyi beklemeye değer. Aynı anda birden fazla bekleme listesine de kaydınızı yaptırabilirsiniz. 16
Kılavuz Yasal bir sağlık sigortasında sigortalıysanız: Psikoterapi uzmanının masraflarını sağlık sigortasından alıp alamayacağını ve terapinin takriben ne kadar süreceğini sorun. Şu soruları sormanız da faydalı olur: Hangi terapi yöntemini kullanıyorsunuz?, Göçmen kökenli depresyon hastalarının tedavisinde tecrübeleriniz var mı? Bir sonraki adımda ilk görüşme için randevu tarihi talep edin. İlk görüşme için sevk kâğıdına ihtiyacınız olmamakla birlikte, sevkiniz yoksa psikoterapi uzmanında dört ayda bir 10 katkı payı ödemeniz gerekecektir. Davranış terapisinde en fazla beş, psikanaliz terapisinde ise en fazla sekiz deneme seansına katılma imkânına sahipsiniz. Bu seansların amacı, terapi uzmanını daha yakından tanımak ve onunla terapinin hedefleri, terapi yöntemi ve kapsamı hakkında konuşmaktır. Ondan sonra terapi uzmanıyla birlikte, terapistin sizin adınıza sağlık sigortasına terapi başvurusunda bulunup bulunmayacağına karar verirsiniz. Terapi uzmanıyla uyum sağlayamadıysanız, başka terapi uzmanlarında da deneme seanslarına katılabilirsiniz. Psikoterapi uzmanı psikologa başvurmanız halinde, deneme seanslarının sonunda doktora giderek (bu aile doktorunuz da olabilir), psikoterapik tedaviye tıbbi bakımdan bir engel olup olmadığına ilişkin heyet raporu almalısınız (Konsiliarbericht). Psikoterapi uzmanına sigorta kartınızı alarak doğrudan gidebilirsiniz. Özel bir sağlık sigortasında sigortalıysanız: Terapiye başlamadan önce, sigortanın tedavi masraflarını karşılayıp karşılamadığını öğreniniz. Şu soruları sorunuz: Psikoterapi uzmanı hangi ölçütleri yerine getirmelidir: resmi onay belgesine sahip olmalıdır? Yasal sağlık sigortalarında kayıtlı olmalı mıdır? Hangi terapi yöntemleri kabul edilmektedir. Toplamda veya yılda kaç seansın masrafları karşılanmaktadır? Terapiye başlamadan önce hangi koşullar yerine getirilmelidir? Örneğin bilirkişi raporu almanıza gerek var mıdır? Psikoterapiye başlamadan önce, masrafların üstlenileceğine dair yazılı onayı mutlaka alın. Başlıca hazırlıkları tamamladıktan sonra, sağlık sigortasından onaylı ve size uygun bir psikoterapi uzmanı aramaya başlayın. 17
İlticacılara Yapılacak Mali Yardım Yasası (Asylbewerberleistungsgesetz AsylbLG) uyarınca yardım alıyorsanız: AsylbLG uyarınca temel yardımlardan faydalananların tıbbi tedavi ihtiyaçlarına yönelik masraflar ilk 48 ay boyunca Sosyal Yardım Kurumu ( Sozialamt ) tarafından karşılanır. AsylbLG nin 2. maddesi uyarınca tıbbi bakım akut hastalıklarda ve ağrı çekilmesi halinde sağlanır. Ayrıca AsylbLG nin 6. maddesi uyarınca sağlığın güvence altına alınması için gerekli olan hizmetler onaylanabilir. İltica başvurusunda bulunan bir kişi olarak ayakta psikoterapi görmek isteyenler, Sosyal Yardım Kurumuna masrafların karşılanması için başvuruda bulunmalıdır. Bunun için kurum doktoru veya kurum doktorunca belirlenen bir doktor tarafından hazırlanan bir rapor gereklidir. Ayakta yapılan psikoterapinin masraflarının karşılanmasına ilişkin esaslar genelde AsylbLG nin 6. maddesine dayanmaktadır. Konuya ilişkin taleplerin kabul ettirilmesiyle ilgili olarak Refugio (adresi 15. bölümde) gibi göçmenlere danışmanlık hizmeti veren kuruluşlardan bilgi ve yardım alınabilir. Bu taleplerin kabul ettirilmesi genelde zahmetli bir iştir. Ancak buna karşılık, yasal sigortası bulunanların özel olarak üstlenmesi gereken ulaşım ve tercüman masrafları karşılanabilir. Temel hizmetlerden 48 ay boyunca faydalanan iltica başvurusu sahiplerine, eğer ikamet sürelerine hukuka aykırı olarak kendileri etki etmediyse, sağlık sigortası kartı verilir. Bu kartla da psikoterapi tedavisine ihtiyaç duyulması halinde yasal sigortalılar gibi hareket edebilirler. 18
Kılavuz 11 Psikoterapinin bazı genel kuralları Psikoterapi ilişkisi karşılıklı saygı ve güven üzerine kuruludur. Psikoterapi uzmanı mesleki sırlarını saklamakla yükümlüdür. Yani, hastayla ilgili bilgiler hastanın rızası olmadan üçüncü kişilere verilemez. Psikoterapi uzmanı terapide kendi ilgileri doğrultusunda hareket edemez ve terapi süresince hastayla kişisel ilişkiye giremez. Psikoterapinin yanında alternatif tıp uzmanı veya din adamıyla (hoca gibi) görüşüyorsanız, bu konu hakkında terapi uzmanınızla açıkça konuşmalısınız. 12 Psikoterapi esnasında psikoterapi uzmanını değiştirmek mümkün müdür? Eğer güven ilişkisi zedelenmişse veya başka bir terapi yönteminin daha faydalı olacağı terapi esnasında ortaya çıkarsa, terapi uzmanını değiştirmek mümkündür. Bir hususa sinirlenir veya bir şeyden rahatsız olursanız önce psikoterapi uzmanınızla görüşün. Bu husus terapi süreci için önemli olabilir. Başka insanlarla olan ilişkilerde de olduğu gibi zaman zaman yanlış anlaşılmalar yaşanabilir. Şayet terapide ilerleme kaydedemediğiniz fikrine kapılırsanız bu konuyu da dile getirin. 13 Psikoterapinin başarılı geçtiğini nasıl anlarım? Psikoterapi uzmanınızla yaşadığınız bir anlaşmazlığa çözüm bulamazsanız başka bir psikoterapi uzmanına geçebilirsiniz. Psikoterapinin hedefi düşünce, duygu, hareket ve davranışlarda değişiklikler elde etmektir. Netice itibariyle herkes kendi hedeflerini belirler. Terapi süresince kendinizi daha iyi tanıyıp anlayabilmeniz ve davranış şekillerinizi hedefinize yönelik olarak değiştirebilmelisiniz. Ancak psikoterapi her zaman düz bir çizgi üzerinde ilerlemez. Zaman zaman eski düşünce ve davranış şekillerine dönülmesi son derece normaldir. 19
14 İlave tedbirler Psikolojik eğitim Psikolojik eğitim, yani ruhsal hastalıklara ilişkin kapsamlı bir aydınlatma hastalar ve hasta yakınları için faydalı bir uygulamadır. Psikolojik eğitim, esas itibariyle her terapinin temel unsurudur. Ancak çoğu zaman konuyla ilgili kliniklerde bağımsız olarak da verilmektedir. Münferit durumlarda, klinikler dışında gezici servisler tarafından da eğitimler verilmektedir. Sağlık sigortası duruma göre eğitim masraflarını karşılayabilir. Sağlık sigortalarından çoğu zaman çeşitli hastalıklara ilişkin faydalı bilgilendirme broşürleri temin edilebilir. Psikolojik hastaların yakınları için, Bavyera Psikolojik Hasta Yakınları Birliği Derneği ( Landesverband Bayern der Angehörigen psychisch Kranker e.v., adresi ilişikte bulunmaktadır) psikolojik eğitim imkânı sunmaktadır. Bipolar bozukluğu olanlar, Alman Bipolar Bozukluk Hastaları Cemiyetinin ( Deutsche Gesellschaft für bipolare Störungen e.v., www.dgbs.de) sunduğu imkanlardan faydalanabilirler. Kendi kendine yardım grupları Kendi kendine yardım grubuna katılmak da faydalı olur. Bu gruplarda benzer sorunlara sahip olan insanlar toplanır. Grup üyeleri birbirlerini anlar ve ciddiye alır. Kendi aralarında fikir alışverişinde bulunur ve başkalarının tecrübelerinden istifade edebilirler. Bulunduğunuz bölgedeki kendi kendine yardım merkezlerinden veya kendi kendine yardım örgütlerinden ilgililerin iletişim bilgilerine ulaşabilirsiniz. Hasta yakınları, Psikolojik Hasta Yakınları Eyalet Birliğine başvurabilirler. Sosyal psikiyatrik hizmetler Ağır ve kronik psikolojik bozukluklara (örneğin psikoz veya uyuşturucu bağımlılığı) yönelik olarak Bavyera da çok sayıda sosyal psikiyatrik hizmet ve yardım imkânı bulunmaktadır. Yardım arayanlar, Bavyera daki her ilçede, büyük şehirlerde ve bazı semtlerde bulunan Sosyal Psikiyatrik Servislere ( Sozialpsychiatrische Dienste, SPDi) başvurabilirler. Bu servislerden, psikolojik hastalara yönelik istihdam projelerine, yurtlara, ayakta ve yatarak bakım hizmetlerine yönelik iletişim bilgilerine ulaşılabilir. 20