ULUSLARARASI BİLİMSEL YAYIN BAKIMINDAN TÜRKİYE VE DÜNYADAKİ YERİ

BILDIRILER

ULUSLARARASI BİLİMSEL YAYIN BAKIMINDAN TÜRKİYE VE DÜNYADAKİ YERİ ÖZET Dr. Paşa YAYLA Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fak,, Makina Müh. Böl,, KOCAELİ Bu çalışmada bilimsel yayın bakımından değişik ülkelerin uluslararası bilimsel dergilerde yayınlanan makale sayılarının bir kıyaslaması yapıldı ve bu anlamda Türkiye'nin konumu İncelendi. Türkiye'den gönderilen ve bilimsel dergilerde yayınlanan makale sayısının 1981-1991 yılları arasındaki değişimi araştırıldı. Türk üniveristelerinin yayın sayılarının yıllara göre değişimi İncelenip, geleceğe yönelik tahmin ve öneriler tartışıldı. Yayın taraması; bilimsel alanda belirli bir önem ve ehemmiyete sahip ve güvenilir kaynaklardan olan Science Citation Index, Social Citation Index ve Art Citation Index'ler esas alınarak gerçekleştirildi ve sonuçlar rakamsal olarak sunuldu. Bu çalışmada, Türkiye'nin uluslararası yayın sayısının son yıllarda belirgin bir artış gösterdiği fakat bu sayının, çalışmada İncelenen birçok ülkenlnkinden geride olduğu tespit edildi. ABSTRACT In this study, the international scientific publication output of difflrent countries is examined and compared with each other, and Turkey's position in this respect Is evaluated. The publication output of Turkey, published in International scientific journals, within 1981-1991 Is presented. The publication output of Turkish universities for the time period is searched, and the prediction for the future years is discussed. The publication output search is extracted from the internationally respected Science Citation Index, Social Citation Index and Art Citation Index'es and the results are presented numerically, it Is found that the scientific publication output of Turkey shows a remarkable increase for the recent years, but it is relatively lower than those countries studied in this work. 1. GİRİŞ Saygın uluslararası bilimsel dergilerde yayınlanan bilimsel yayın sayıları, ülkelerin bilimsellik ve gelişmişlik düzeyini yansıtan göstergelerden biri olarak kabul edilir. Bu noktadan hareketle akla gelen şu sorulara cevap aramak o ülkenin konumu ile İlgili önemli bulgular ortaya koyacaktır. Uluslararası dergilerde Türkiye'den gönderilip yayınlanan bilimsel yayın 55

sayılan nedir ve bunların yıllara gör değişimi nasıldır? Bu sayılarla dünya sıralamasında Türkiye'nin yeri nedir? t, YAYIN TARAMA YÖNTEMİ Bu çalışmada bu sorulara cevap aramak amacıyla Tarama İndeksi (Citation Index) esas alınmıştır Bu indeks, 1963 yılında ABD'nin Philadelphia kentinde Bilimsel Bilgi Enstitüsü (ISI-lnstitute for Scientific Information) adlî bir snstitü tarafından çıkarılmaktadır, Bu enstitünün amacı, bilimsel bilgi literatürünü izlemek, araştırmak vs bunu Tarama İndeksi kanalıyla İlgililere ulaşmaktadır. Bu kuruluş, derlediği bilgileri hem kitap şeklinde hem de bilgisayara aktararak bir veri bankası (data-base) oluşturup piyasaya sürmektedir. Bilim kolu bakımından bu. üç ana başlık altında gerçekleştirilmektedir. Bu çalışma İngiltere'de Bath Information and Data Services (BIDS) tarafından işletilen ve ISI tarafından hazırlanan veri bankası (data-base) sas alınarak hazırlanmıştır. * Fen Bilimleri Tarama İndeksi (Science Citation index) * Sosyal Bilimler Tarama İndeksi (Social Citation Index) * Güzel Sanatlar Tarama İndeksi (Art Citation Index) Selence Citation Index ı Bu İndeks makale, rapor, bildiri, tartışma, editör yorumu, not, derleme yazılardan meydana gelen bibliyografik referanslardan oluşur, Bu indekste 4.400 farklı bilimsel dergide doğa» fizik, bio-medikal, bilim ve teknoloji gibi konularla İlgili bilimsel çalışmalara yer verilir. Bu indekste yaklaşık 700,000 bilimsel çalışmadan bahsedilir. Bilim Taram İndeksi loo'den faıla genel konuyu 5 ana başlık altında toplanmaktadır. Bunlar : 1. Ziraat, Biyoloji, Çevre Bilimleri, 2. Mühendislik, Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler, 3. Tıp ve Sağlık Bilimleri, 4. Fizik ve Kimya ile ilgili Bilimler, 5. Davranış Bilimleri. Social Citation Index : Bu İndeks, davranış ve sosyal bilimler konularında yaklaşık 1,400 dergiyi İçine alır. Ayrıca fizik ve tabi bilimler konusunda 3.100'ü aşkın dergiden derlenen çok-disipiinli çalışmalara da yer verilir. Bu indekste her yıl yaklaşık 130.000 makaleye yer verilir. Art Citation Index Güıel Sanatlar t Bu indeks; müzik, şiir, literatür taraması, performans ve kayıt gibi alanlara ayrılmıştır. Yaklaşık 1,300 dergi sas alınarak hazırlanan bu indekste ayrıca 5.700 Sosyal ve Fen Bilimleri ile ilgili dergilerinden derlenen çok-disiplinli makalelere de yer verilmekte olup her yıl yaklaşık 115.000 makaleden bahsedilir. 56

Bu tarama indekslerinden herbiri, birbirini tamamlayan dört ayrı indeksten oluşmaktadır, iunlar : * Tarama Araştırması (Citation Search) * Kaynak İndeksi (Source Index) * Konu İndeksi (Permuterm Subject index) * Kurum İndeksi (Corporate Index) Tarama Araştırması Daha önce yapılan belirli bir bilimsel çalışmaya kimler, nerede ve hangi bilimsel çalışmalarında atıfta bulunduklarını tespit etmek amacıyla hazırlanan bir indekstir. Kaynak İndeksi : Tarama İndeksi uzmanlarınca belirlenen araştırma konularında yayın yapan yazarların isimleri esas alınarak hazırlanan bir indekstir. Konu İndiksI : Tarama İndeksi uzmanlarınca tespit edilen önemli konularda anahtar kelime ve/veya kelime çiftlerinin alfabetik olarak listelendiği bir indekstir. Kurum İndeksi : Değişik konulartda araştırması bulunan kurum ve kuruluşların ad ve adreslerinin ve gerçekleştirdikleri yayının isminin yer aldığı bir indekstir. Bu çalışmanın esasını teşkil edan bu indeksle herhangi bir ülkenin arzu edilen kurumunun gerçekleştirdiği bilimsil yayının ismi» yayın yılı ve yayını gerçekleştiren yazarların isimlerinin tespit edilmesi mümkün olmaktadır. 3, YAYIN TARAMA SONUÇLARI 3,1. Gelişmiş Ülkelerde Durum Ülkelerin Fen bilimleri alanında 1991 yılında gerçekleştirdikleri yayınlar Şekil 1 'de verilmiştir. Şekli 2'de İse bu ülkelerin aynı dönmede Sosyal Bilimler alanında gerçekleştirdikleri yayın sayıları verilmiştir. Aynı dönemde Güzel Sanatlar alanında gerçekleştirilen yayın sayıları İse Şekil 3-te verilmiştir. Fen Bilimleri, Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar alanında gerçekleştirilen toplam yayın sayılarının 1991 yılındaki durumu ise Şekil 4 f te verilmiştir. Şekillerden de anlaşılabileceği üzere söz konusu ülkeler toplam yayın sayılarının %92.9'unu Fen Bilimleri alanında» %4 J'ini Sosyal Bilimler ve %2.3 I ûnü İs güzel Sanatlar alanında gerçekleştik mekteier. Bu oranların Türkiye açısından durumu İse sıra İle %92.9 I %4.8 ve %2,3 t tür. Tablo 1 'de ülkelerin 1984-1991 yılları arasında gerçekleştirdikleri Fen Bilimleri, Sosyal Bilim» 1er ve Güzel Sanatlar alanlarında gerçekleştirdikleri yayın sayılarının % değişimi verilmiştir. Buna göre Fen Bilimleri alanında en büyük artış Tayvan ve G,Kore f de gerçekleşmiştir. 57

ÜLKELER İngiltere Japonya B.AImanya SSCB Fransa İtalya İspanya Çin İsrail Tayvan Yunanistan e.kor TÜRKİYE S.Arabistan Portekiz İran Irak Fen Bilimleri 67.9 28.9 İ.6 26.3 17,3 39.4 84.4 140,1 BM 312.1 88.4 324,6 184.0 107.8 121.3 86.8-22,0 Gerçekleşen % artış Sosyal Bilimler 8.2 24,7 15,2 85.9 26.1 48,1 101,2 129,1 12.4 134.8 38.7 102.3 169.2 6.3 25.7 10,0 «75.0 Güıel Sanatlar 32.7 1.0 63.4-54.0 1.1 34.8 324.7 17.0 39.9-61.1-22,9 333.3 157.1 100,0-12.5 Tablo i. Ülkelerin 1934-1991 yılları arasında Fen Bilimleri, Sosyal Bİİİmİer ve Güzel Sanatlar alanlarında gerçekleştirdikleri yayın sayılarının % değişimi Ülkelerin uluslararası yayın sayılarının değerlendirilmesinde adı geçen ülkelerin bîllm v teknoloji alt yapı göstergelerinin gözönün alınması gerekir. Tablo 2 f den de anlaşılacağı üzere Türkiye'nin yanında Portekiz, İspanya ve Yunanistan gibi ülkelerin ARGE harcamaları yetersiz durumdadır, GSMhTdan ÂRGE'ye ayrılan harcamaların minimum % 1, her 10,000 kişiye düşen araştırıcı insan sayısının ise en az 15 olması tavsiye dilmektedir (1), ÜLKELER B.Almanya Fransa İngiltere (1983) Hollanda Belçika İtalya Danimarka (1982) İspanya Portekiı Yunanistan TÜRKİYE (1988) Araştırıcı sayısı (1986) 133114 92632 104445 21550 10943 63021 7255 14227 3S7S 3051 33696 10.000 kişiye düşen araştırıcı sayısı (1985) 48 39 20 37 26 27 25 10 7 3 6 ÄRGE harcamaların! GSMHVa oranı (%) 2,70 2,30 2,20 2,00 1,50 1.40 1.30 0.50 0,40 0.30 0.20 Tablo 2. Avrupa Topluluğu v Türkiye'de Bilim v Teknoloji Alt Yapı Göstergeltrî (1) 3,2. Türkiye'de Durum Türkiye'nin Fen Bilimleri alanında gerçekleştirdiği uluslararası yayın sayılarının 1981-1991 yılları arasındaki değişimi Şekil S'de verilmiştir, Buna gör 198fde Fan Bilimleri alanında 58

yayın sayısı 392 olmakla birlikte bu rakam düzenli bir şekilde artarak 1991'de 1346'ya yükselmiştir. Şekil 6'da Sosyal Bilimler, Şekil 7'de İse Güzel Sanatlar alanlarındaki değişimler verilmiştir. Şekillerden de anlaşılacağı üıere bu alanlarda da belirli bir artış olmasına rağmen bu artış Fen BiHmleri'ndekî artışa kıyasla önemli ölçüde düşüktür. Şekil 8 f de Türkiye'nin her üç alandaki toplam yayın sayılarının yıllara göre değişimi verilmiştir. Böylece 1981 yılında 430 olan uluslararası yayın sayısı düzenli bîr artış göstererek 1991 yılında 1434'e yükselmiştir. 1982 ve 1986 yıllarında Türk üniversitelerinin gerçekleştirdiği bilimsel yayın sayıları Tablo 3'te verilmiştir, Buna göre bu yıllar arası toplam makale sayısının %24'lük bîr artış, bildiri sayısında ise %114'lük bir artış gerçekleşmiştir. Yıllar 1982 1986 Y.İçi 4684 888 Makale Y.Dışı 751 858 Toplam 5435 6746 Y.lçî 1768 4199 Bildiri Y,Dişt Toplam 508 676 2273 4875 Tablo 3, Türk Üniversitelerinin 1982 ve 1986 yıllarında gerçekleştirdikleri yurt içi v@ yurt dışı bilimsel yayınlar (3,4). Tablo 4'deTürk üniversitelerinin Fen Bilimleri alanındaki yayın sayılarının 1981-1991 yılları arası değişimi verilmiştir. Buna göre hemen hemgn herbir üniversitenin yayın sayıları yıllar içinde artmıştır. Şekil 1ö'da İse İTÜ, ODTÜ v BÜlerinin Fen Bilimleri yayın sayılarının 1981-1991 yıllan arasındaki değişimi gösterilmiştir, 4. İRDELEME Bu çalışmada ortaya konan bilgiler, bilimsel alanda belirli bir önem ve ehemmiyete sahip, güvenilir kaynaklardan olan Science Citation index» Social Citation index ve Art Citation indexer sas aiınarak ortaya konulmuştur. Bu indekse 1992 yılı İtibarîyle şu ana kadar Türkiye'de yayınlanan bilimsel dergilerden sadece bir tanesi (Bir tıp dergisi) dahil edilmektedir. İlave olarak bu Citation Indexiede uluslararası boyutta yayın yapan tüm bilimsel dergileri kapsamaktadır. Bu İndeksler incelendiğinde İndekslerde yer verilen dergilerin çoğunun Ânglo-Sakson orijinli olduğu gözlenebilir, Bütün bununla beraber, bu indekslerden derlenen bilgiler ülkelerin bilimsel yayın çıktılarını kıyaslamak ve herhangi bir ülkenin diğer ülkeler arasındaki yerini tespit etmede önemli olmaktadır, Türkiyelin 1986-1990 yılları arasında dünya sıralamasındaki yeri 4 puan ilerleyerek 44 l ten 40'a yükselmiştir. 1978-1980 yılları arası Türkiye'nin yıllık uluslararası yayın artışı %7.83 olarak gerçekleşerek artış bakımından ilk 40. sırada yer almıştır (2),

ÜNİVERSİTİ ADI Akdeniz Üniv. Anadolu Üniv. Atatürk Üniv. Bilkent Üniv. Boğaziçi Üniv. Çukurova Üniv. Dokuz Eylül Üniv, Ireiyes Ünîv. Ege Üniv. Fırat Üniv, Gazi Ünîv. Gaziantep Üniv, Hacettepe Üniv, İTÜ Karadeniz Tek.Üniv. Marmara Üniv, Mimar Sinan Üniv. ODTÜ Selçuk Üniv. Samsun 19 Ma.Ün. Trakya Üniv, UiudağÜniv. Van 100.YIİ Üniv. Yıldız Üniv. TÜBİTAK (Gebze) Y I L L A R 1Ü1 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 14 16 31 25 51 38 16 aa 12 9 57 2 233 144 35 12 1 146 17 1 4 7 1 16 11 8 15 39 26 35 29 17 17 11 5 39 3 186 137 35 6 144 5 1 1 7 8 17 7 10 31 24 43 33 12 29 9 7 41 2 187 97 26 2 2 135 9 7 2 7-8 13 2 5 15 26 24 16 10 14 8 8 25 1 128 83-7 1 105 5 12 2 12-3 22 1 5 11 22 26 21 10 11 5 2 23 2 127 59 10 3-106 1 3-4 - 7 31 2-14 18 22 21 10 14 2 3 8 2 117 76 5 2-91 - 1-3 - 1 30 4 15 2 25 23 1 11 10 1 10 2 106-54 9 3-78 - 3 4 - - 22 1 3 6-20 21 2 4 6 1 4 9 90 47 a 2-82 1-5 - 3 24 2 5-31 9 2 5, 4 2 60 36 S - - 89 7 - - 3 3 2 1 - - - 4-17 - 9 11-2 51 29 4 - - 75 5 - - *> - - - 1 4-6 1 - - - 11-32 28 2 3-59 - - - - - TâbSö 1, Türk üniversitelerinin yayın sayılarının 1981-1991 yılları arası değişimi. Türklye f nin uluslararası yayın sayısının gelişmiş ülkeler kıyasla düşük olduğu ancak yayın sayısındaki yıllık % artış, son yıllarda ciddi bir atılım içinde olan Tayvan, Çin ve G.Kore gibi ülkelerle boy ölçüşecek durumdadır. Türkiye'nin 1981-1991 yılları arası sergilediği uluslararası yayın göstergeleri bu boyutta devam ettiği sürece 2005 yılında toplam yıllık yayın sayısının 6500 civarında olabileceği beklenmektedir, Şekil 9. Değişik ülkelerde uygulanmakta olan ve Türkiye'de de uygulanması mümkün görülen Ulusal Öğrenci Makale Yarışması'nın düzenlenmesinin birçok faydası olabileceği muhtemeldir. Bu tür bir uygulama hem lisans ve lisansüstü öğrencileri arasında öğrencileri mo» ect """

tive edebilecek hem de erken yaşlarda araştırıcı ruhunun genç kadrolara iletilmesi mümkün olacaktır. GSMH'dan ARGE'ye ayrılan harcamalar artırılmalıdır, Üniversitelerde akademik kariyer yapabilmenin tek yolunun ancak ulusal ve uluslararası yayın yapmaktan geçtiği esas alınarak üniversite akademisyenleri bu doğrultuda yönlendirilmelidir. KAYNAKLAR (1) Güleç, K., "Türkiye'de Üniverstte-Sanayİ İşbirliğinin GeliştiriimesP* Birinci Ulusal Makina Mühendisliği Eğitimi Sempozyumu, 25-27 Ekim 1989, istanbul, Sayfa. 239-256. (2) Braun, 7\, Gianzel, L, ve Schubert, A, "One More Version of the Facts and Figures on Publication Output and Relative Citation Impact of 107 Countries, Scienntometrics, Cilt 11, Sayfa, 9-15,1987. (3) Yükseköğretim Kurumlan Bilimsel Yayınlar Katalogu, YÖK Yayınlan, 1982. (4) Yükseköğretim Kurumlan BİlimselYaymlar Katalogu, YÖKYaymlan, 1986. 61

YABANCI DİLDE EĞİTİM VE BİLİM DİLİ OLARAK TÜRKÇE Extract Nadiye SARITOSUN Türk Dili Öğretim Elemanı İTÜ Dil ve İnkılap Tarihi Bölümü EDUCATION IN FOREIGN LANGUAGES AND TURKISH AS A SCIENTIFIC LANGUAGE Education, science and technology are cultural and social institutions of a society. No social, cultural and scientific subjects are unrelated to language as it plays an important part in social institutions. Language is a powerful tool In a socety's way of living, culture and science. information and experiences can only be conveyed through language. Scientific language, in its broadest sense, is a language which is used to transmit orally or in writing scientific data and information to other peopie (scientists, experts, students and the public). It can there for be stated that the effectiveness of science is in principle universal rather than national. In fact, information that is produced by scientific means can reach beyond the national boundaries and spread all across the world. In other words, science which is a product of a nation's culture which it creates by means of its own native Ianguage is also used by other nations. However, what should be absorbed in this manner is concepts and scientific results, not foreign vocabulary and cultures. For instance, the terms "horman, computer, İthalat" are no more scientific than "içsalgı, bilgisayar, dışalım" Scientific language which comprises words and terms used in scientific fields is not a separate language, but an integral part of a nation's general (national) language, but should be considered so. As a matter of fact, a nation that is engaged in science and technology and wishes to make progress in this field is in no way hindered by its own language. Particulary, as there Is a boundless relationship between language and thought comprehension, imagination and achieving mental clearness are only possible through language. As students who receive education in their own language develop greater Imagination, every generation naturally and easily excels the previous ones, thus making it easier to transfer technological data to a wider audience. Throughout history Turks have encountered different cultures and have been so affected by them that they have isolated themselves from their culture. Carrying out scientific and technological research in foreign languages has been a common practise in every period of the Turkish history. What this practice has earned the Turkish society is very clear - - ' 67 ~ ~ ~~ "

The same mentality has been resurrected today under the influence of western cultures and ianguages and therefore what this mentality has earned and cost our society should be given due consideration. Because the fact that language is a social institution above politics and political parties has been ignored, the mother tongue awareness which was aroused in the Republican Ira has been steadily diminishing as a result of policies pursued since the 1950's. Further more, foreign language-medium education at some universities in some African countries has become common at Turkish universities and in engineering areas too. This detrimental, humiliating attitude can in no way be justified. In engineering training and production of technologies foreign languages should be means of education rather than subjects of study. Unfortunately, as a result of wrong attitude towards this issue, a group of educated people is being created who are given training in foreign languages, get intermingled with foreign cultures, thus becoming isolated from their own language In their own country. On the contrary, the aim should be to produce engineers who are trained in their own language and who at the same time can successfully employ other languages In scientific communication. The Turkish ianguage, in terms of its established structure, can be given its due place in all scientific areas. Today Turkish is an effective language, basic dictionaries of which have already been written whose morphology has been sufficiently studied whose word endingshave effective functions and whose vocabulary, if developed sufficiency, is comparable to that of the Turkish word endings and their functions is much greater than that of other languages and it is highly suitable for word derivations. If this is to be used in the best way in the first place the judgement that Turkish cannot be a scientific ianguage and is not an effective language to produce science and technology should be replaced by the one that Turkish should be enriched as a scientific and technological language and processed accordingly. There is a considerably large number of scientists who believe that Turkish should be used as a scientific language and who work very hard to that end However, these scientists should establish communication between them and this consciousness should be propagated nationwide. The sweeping changes in the former Soviet Union has brought to light that apart from Turkish spoken in Turkey there are various Turkish dialects which are used as scientific and technological languages. In this context, Turkish scientists and institutions who are engaged in sicence and technology have a historic duty to fulfill. Logically, the language which will be employed to establish scientific communication between the new republics should of course not be English or any other languages. 68

Language which makes a society a nation» forms awareness of the nation and keeps it existent Is the most important cultural asset and reflects its Identity. A society can solve its all political and economic problems one way or another: ît can find a way out. However, if social Institutions language is the most Important of them are corrupted or degenerated, this is reallied sooner or later, but cannot be reversed. Just as cancerous cells which have Insidiously spread all over the body cause a mortal disease, When Confucius, a Chinese philosopher who lived twenty six centuries ago, was asked "What would you do first If you were elected to govern the land? 11 he answered that "I would of course start with the revision of the language. If a language is defective, thoughts cannot be expressed through words well enough, If thoughts are not expressed sufficiently, things cannot be done properly. If duties cannot be performed properly, customs and culture are corrupted. If customs and culture are corrupted, justice cannot be done. If justice cannot be done, people get thrown into confusion and do not know what to do and what will happen. Therefore, nothing is more important to a society than its language." Toplumsal Kurumlar ve Dil Aile, eğitim, bilim, iletişim, devlet, din, dil... bir toplumun sosyal kurumlandır. Tüm toplumlarda gözlenen ve her toplumda benzer yada çok farklı özellikler gösteren bu sosyal kurumların tümü toplumsal kültürü ve kimliği oluşturur. Tüm bu sosyal kurumlar içinde dilin pek önemli bir yeri ve görevi vardır. Çünkİ dil, bunlar arasındaki İletişimi ve etkileşimi sağlayan bir sosyal kurum ve tüm toplumun yaşamını, geleneklerini ve bilimini nesilden nesile taşıyan bir araçtır. Ancak dil aracılığı ile bütün bilgiler, deneyler aktarılabilir* ayrıca mühendislik, mimarlık, ekonomi, tıp, uzay,,, tüm bilim dallarında bilimsel düşüncenin taşıyıcısı da dildir. Aslında hepsinin kökeninde tek olgu dildir; zaten tüm bilimler ve teknik«bilim de insan zihninin düşünürlüğünden kaynaklanmıştır ve İnsanı düşündüren, bu aşamaya getiren de kullandığı dildir, Bu noktada, "insanoğlu düşündüğü için mi konuşmuş; yoksa konuştuğu için mi düşünmüştür?" sorusu akla gelebilir. Ancak hangisi olursa olsun, sonuçta; dil, düşünce, eğitim, bilim, teknikbilim, kültür ve uygarlık birbirini izleyen, birbirini yaratan ve geliştiren zincirin birer halkalar!, pramitin birer taşı gibidir. İnsanlık tarihinde kimi ulusların anadilleri ve düşünceleri ile yarattıkları yüksek kapsamlı kültürler "uygarlık" diye anılıyor: Doğu uygarlığı, Batı uygarlığı, Avrupa uygarlığı, çağdaş uygarlık gibi.

Bilim Dilindeki İletişim Katmanları ve Eğitim Dili Bilim dili en genel anlamda bilimi oluşturan veri ve bilgileri, sözlü ve yazılı olarak başkalarına aktarmak için kullanılan, bilim dalları ile İlgili özel kavramları taşıyan sözcük ve terimlerden oluşan dildir. Yani bilim adamından bilim adamına, bilim adamından uygulayıcı uzmana bilgi iletişimini sağlar. Ama çağdaş anlamda bilimsel çalışma, sadece yeni buluşlarla ilgilenme çalışmalarını değil, bilimin halk kitlelerine iletilmesi ve toplumsal yaşamla bütünleştirilmesi İçin yapılan eğitim ve öğretim çalışmalarını da kapsar. Doğal olarak bu durumda bilim adamından öğrenciye ve bilim adamından halka bilgi İletişimi de söz konusudur. Bilim dilindeki bu iletişim katmanlarını İlk İkisinde, benzer bilgi birikimine sahip kişiler arasında iletişim söz kunusu olduğundan bilim dili büyük önem kazanır. Bilim dili ulusal dilin bir parçası olarak görülmeyip yabancı dillere dayandırılmışsa, bilim adamı İle öğrencisi ve halk arasında iletişim kurmak çok zorlaşacaktır. Bu arada eğitimde, özellikle üniversite eğitiminde belli bir standartın korunması ve en son gelişmelerin, bilimsel çalışmaların gecikmesiz olarak izlenebilmesi de ön koşuldur, İşte bir ülkede eğitimin yabancı dillere dayalı olmasının nedeni de bu noktada ortaya çıkar. Çünkü bir ulusun, çağdaş araştırmaların verilerini ve bulgularını kesintisiz olarak yayınlayabilmek ve eğitimde uygulayabilmesi için, anadilinin bütünlüğünü ve tutarlılığını bozmadan bir bilim dili oluşturmuş olması gerekir Hatta bilim dilinin, günümüzdeki bilim ve teknlkbilim hızına paralel olarak her bilim dalında titiz ve sürekli bir çalışma şeklinde hızla yürütülmesi ve varlığını sürdürmesi şarttır. Gelişmekte olan pek çok ülke, bu çok emek ve büyük özveri isteyen bilim dilini oiuşturma çalışmasının üzerinde durmadıkları yada üstesinden gelemedikleri için dil, düşünce, eğitim, bilim, teknik» bilim arasındaki o birbirini sürekli besleyen ve geliştiren etkileşimi göz ardı ederek sorunu» yükseköğretimi yabancı bîr dilde yaparak çözme yoluna giderler. Hatta uygarlığı biran önce yakalama, o düşünce sistemine ulaşma ve zaman yitirmeme çabası ile ilkokuldan başlayarak bir yabancı dilde eğitim vermek de bu yanılgının bir sonucudur. Bu arada dillerin bilimsel gelişme hızına uyduramayan, yani bilim dilini oluşturamayan kimi ülkelerde bazen standart! düşürmeyi göz önüne alarak ulusal dillerini yüksek öğretim dili olarak kullanmayı yeğlerler. Her İkisi de kısır bir döngü yaratacak olan bu uygulamaların kökeninde ulusal dilin bilim ve eğitim dili olarak İşlenip geliştirilmemiş olması yatar. İşte bir ülke İçin, anadilinin bilim ve eğitim dili olarak işlenip geliştirilmemiş olması bu denli önemli bir ulusal sorun yaratır. Uygarlık Evrensel, Kültür Ulusaldır Bilimin etkinliği ilke olarak ulusal değil, evrenseldir. Çünki biiîm yoluyla üretilen bilgiler, ulusal sınırları aşarak tüm dünyaya yayılabilir ve bazı dillerin dolayısıyla kültürlerin yarattığı uygarlıklar tüm dünyanın malı olabilir. Yani bir ulusun, kendi gereksinimi için, anadüiyie

ürettiği ve kültürünün bir parçası olan bilim ve teknlkbiiim öbür uluslarca da kullanılır, İşte bundan dolayı, "Bilim dili evrenseldir" diye düşünülebilir. Buradan yola çıkılarak. "Bilimsel sözcükler ve terimler uluslararasıdır, aynen alınıp kullanılmalıdır, bunlar Türkçeieştİrİİemez" kanısı ne yazsk ki toplumumuzda yaygındır ama bu durum hiç de öyle değildir; çünkü alınması gereken bilimin sonuçlarıdır, kavramlarıdır; yabancı dillerdeki sesler ve sözcükler değil, Fakat uygarlaşma aşamasında, kendi kültürel değerlerinin ve yaratıcı kaynaklarının bilincinde olmayan bazı uluslar yabancı kültürlerle, teknikbillmle karşılaştıklarında, bunlardan aldıklarını kendi kültürleri dilleri ve düşünce sistemleri içinde özümsemek gereğini duymazlar. Başka bir deyişle dışarıdan aldıkları kavramları, ana dillerinin kavramları dizgesi İçinde yeniden yaratmaz, aynen kullanılırlar; böylece bilim dilleri oluşamaz, Giderek yabancı seslerden oluşan sözcükler, kurallar, kavramlar, diller ve kültürler o topluma yerleşir. Biraz önce de belirtildiği gibi yabancı dile dayalı eğitim yapmak da bu yanılgının doğal bir sonucudur. Ama çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkmak yada uygarlığı yakalayabilmek için, bîr toplumun kendi kimliğinden vazgeçmesi gerekmez. Yeryüzünde bu şekilde başarı kazanmış bir ulus yoktur. Aksine başarı kazanmış ulusların tümü, kendi kimliğini ve ulusal değerlerini tanıyıp, uygarlık yolunda gelişmenin gerektirdiği değişiklikleri anadillerine dayanarak gerçekleştirmişlerdir. Atatürk f ün de deyişiyle "Uygarlığı kültürden ayırmak güçtür ve gereksizdir," Çünki uygarlık evrensel, kültür ulusaldır; kavramlar evrensel, sözcükler ulusaldır, Computer, hormon, plasman, integral, folklor, ithalat, antifirîz sözcükleri; bilgisayar, İçsalgı, yatırım, tümlev, halk bilimi, dışalım, donmaönler sözcüklerinden daha bilimsel değildir. Bilimsel alanlarda kullanılan, sözcük ve terimlerden oluşan bilim dili, ayrı bir dil olmayıp o toplumdaki ulusal dilin bir bölümüdür ve böyle algılanmalıdır. Hangisi Daha Bilimsel? clritere : ölçüt konjenital donneur hormon output : doğuştan ; verici : içsalgı : çıktı transportation network : ulaşım ağı COMPUTER Yugoslavya,.., Arapça,,, Fransızca italyanca,,,,, racuner..hasip...ordinateur ealeulatore input : girdi plasman : yatırım izolatör : yalıtkan jeneratör: üreteç integral : tümlev Japonca... İsrailce ispanyolca hidrosfer : suküre metro. ulaşım oşinografi denizbüirni network ağ mukavemet direnme empîrme baskı denshi keisanki mahsev ordenadoı Türkçe,.,,,,..Bilgisayar 71

TELEFON Almanca : fernsprecher (uzak konuşan) Çince : dien hua cl (elektrik konuşmak cihaz) TELEVİZYON Almanca : fernseher (uzak gören) Çince : dien sı ci (elektrik görmek cihaz) Bir kavramı mantık örgüsü içinde hiçbir noktada boşluk duymadan kavrayabilmek üretkenliği yaratır. Çünki kullanılan dilin mantığı, kullananın mantığından çok ufak bir noktada bile ayrılsa, o kavramda, kavram alanında ve onunla ilgili çağrışım alanında boşluk olur, dolayısıyla düşüncede kopukluk görülür yada düşünce hiç oluşamaz. Zaten yabancı seslerden oluşan sözcükler, anadillmizdeki sesler gibi daha önceden zihnimizdek! bilgisayara şifrelenmediği İçin, o kavramı tanısak bile, zihnimizdeki bilgisayarda bir dosya açılamaz. Doğa parçası aynıdır; ama bir Türk için "deniz", bir ingiliz İçin "see", bir Arap ve İranlı İçin şifre, "bahr" ve "derya"dır. Tıpkı "taş, stone, hacer, esved" gibi. Bu durum toplumdaki her birey için söz konusudur. "Fizibilite raporu" derseniz, bunun ne demeye geldiğini çoğu birey anlamaz; ama "olabilirlik yada uygulanabilirlik raporu" derseniz, bunun ne demeye geldiğini bu toplumda yaşayan ve bu dili kullanan her birey anlayacaktır. Zaten bilim ve teknikbllimle uğraşan, bunların eğitimini veren ve bu alanda ilerlemek isteyen hiçbir ulusa anadili engel teşkil etmez. Özellikle dil düşünce arasındaki o bitmez tükenmez ilişkiden dolayı, anlama, yaratma, zihindeki belirginliği ve açık seçikliği sağlama ancak anadili İle gerçekleşir. Anadili İle eğitim gören öğrencilerin yaratıcılık yeteneği gelişeceğinden her kuşak kendinden öncekini rahatlıkla ve doğallıkla aşar. Böylece teknik bilgi birikimi gelişir. Başka kültürlerin gereksinimi ve ürünü olan teknikbilimin sonuçlarını halk yığınlarına indirgemek ve İletmek de kolaylaşır. Kısacası teknikbiiimin halka ulaşan sonuçları başkasından görüp ödünç aldığımız nesneler gibi eğreti durmaz. Çünkü teknikbilimin erdemi, doğanın gizlerini çözümleyip doğayı insanın denetimine sokması ve bilimsel düşünceyi olanaklı kılmasından kaynaklanır. Yani tüm çabalar toplum için, halk içindir; bilimin kullanıcısı halktır. Yabancı bir dilde ulaşılan bilimden halk nasıl yararlanır? Yabancı bir dilde yapılan teknikbiiim eğitiminden öğrenci nasıl yararlanır? Bu eğitimi veren, bilim ve teknikbiiim üreten, asıl kaynak olan üniversiteler de fildişinden kuleler değil, bu toplumun bilim ve eğitim yuvalarıdır. Geçmişte Bilim ve Eğitim Dili Türkler tarihleri boyunca çeşitli kültürlerle karşılaşmışlar, zaman zaman kendi küitürlerini ve kültürlerinin bir parçası olan dillerini dışlayacak kadar öbür kültürlerden etkilenmişlerdir. Selçuklu döneminden başlayarak Osmanlılarda son şekline ulaşan Osmanlıca gibi yapay bir dilin oluşmasının nedeni, sadece o dönemlerde yöneldiğimiz kültürlere duyulan hayranlıktan kaynaklanmaz. Nedenlerden biri de gelişen birtoplumun gereksinme duyduğu kavramları dilini işletmeden Arapça ve Farsçadan olduğu gibi alması; ayrıca bu 72