GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SANAYİLEŞMENİN DİNAMİKLERİ VE TEKNOLOJİNİN ETKİNLİĞİNDE SANAYİLEŞME

Transkript

1 T.C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SANAYİLEŞMENİN DİNAMİKLERİ VE TEKNOLOJİNİN ETKİNLİĞİNDE SANAYİLEŞME Betül BÜYÜKÇIVGIN Yüksek Lisans Tezi Çorum 2016

2

3 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SANAYİLEŞMENİN DİNAMİKLERİ VE TEKNOLOJİNİN ETKİNLİĞİNDE SANAYİLEŞME Betül BÜYÜKÇIVGIN Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Tez Danışmanı Prof. Dr. A. Kadir Şatıroğlu Çorum 2016

4

5

6 ÖZET BÜYÜKÇIVGIN, Betül. Gelişmekte Olan Ülkelerde Sanayileşmenin Dinamikleri ve Teknolojinin Etkinliğinde Sanayileşme (Yüksek Lisans Tezi), Çorum Gelişmekte olan ülkelerin gelişmesinde endüstrilerin çok önemli etkileri vardır. Sanayinin gelişmesini sağlayan etkenler sanayileşmenin dinamikleridir. Teknolojinin sanayileşmede çok önemli bir etkisi vardır. Teknoloji, imalat sanayilerinin özelliklerini belirlemektedir. Teknolojik değişme, teknoloji geliştirme veya teknoloji transferiyle sağlanır. Gelişmekte olan ülkeler teknoloji, teknoloji geliştiren emek ve arge faaliyetlerinin düşüklüğü sebebiyle gelişmiş ülkelerden teknoloji transfer eder. Teknoloji transferi çoklukla Vernon un Malların Hayat Devreleri teorisine göre oluşur. Teknoloji transferi gelişmekte olan ülkelere standart ürün döneminde yapılır. Fakat malların hayat devrelerinde teknolojileri de değiştiğinden, teknoloji transferiyle üretilen mallar düşük teknolojili mallardır. Teknoloji transferi ülkelerin dinamiklerine göre yapılmalıdır. Ancak ülkelerin sosyal ve ekonomik dinamiklerine göre oluşabilecek transfer, teknolojiler değiştirilmeden nakledildiği için çoklukla sağlanamaz. Bu sebeple gelişmekte olan ülkeler teknoloji transferi değil, teknoloji geliştirme çalışmalarını artırmalıdır. Böylece üretildiği ülkenin dinamiklerine göre gelişen teknolojilerle en yüksek ekonomik ve sosyal kazançlar sağlanır. Anahtar Sözcükler: Sanayileşme, Teknoloji Transferi, Malların Hayat Devreleri Teorisi, Örtüşen Talepler Teorisi. i

7 ABSTRACT BÜYÜKÇIVGIN, Betül. The Dynamics of Industrialization in Developing Countries and Industrialization in the Effectiveness of Technology, Master Thesis, Çorum The industry, has a very significant impact on growth in developing countries. Factors are leading the development of industry, are the dynamics of industrialization. "Technology" has a very important effect in industrialization. Technology determines the characteristics of the manufacturing industry. Technological change, provided with technology development or technology transfer. Developing countries transfer technologies from developed coutries. Because they haven t got labor who improve technology and research- deveopment. Technology transfer is mostly according to Vernon's Life Cycle Theory. Technology is transferred in standard products term to developing countries. However, in product life cycle terms technologies of goods change. Therefore the goods produced by technology transfer, low- technological goods. Technology must be transferred according to dynamics of countries. However, technology transfer good for social and economic dynamics, can not achiewed, because technologies are transported to countries unchanged. So developing countries should increase developing technology, not technology transfer. Thus the highest economic and social gains will be provided with improving technologies for the country dynamics. Key Words: Industrialization, technology transfer, Product Life Cycle Theory, Overlapping Demand Theory. ii

8 TEŞEKKÜR Bu çalışmanın hazırlanmasında sağladığı desteği ve tüm yardımları için Hocam ve Danışmanım Prof. Dr. A. Kadir ŞATIROĞLU na minnettarım. Ayrıca tüm hocalarıma yardımları için teşekkür ederim. Ve çalışma dönemimde sağladıkları yardım ve sabır için aileme teşekkürler. iii

9 İÇİNDEKİLER ÖZET i ABSTRACT ii TEŞEKKÜR iii İÇİNDEKİLER iv TABLOLAR LİSTESİ vii ŞEKİLLER LİSTESİ viii KISALTMALAR LİSTESİ iv ÖNSÖZ x GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM 2 SANAYİLEŞME KAVRAMI VE GELİŞME AŞAMALARI SANAYİLEŞME KAVRAMI EKONOMİK VE TOPLUMSAL GELİŞME GELİŞME AŞAMALARI SANAYİLEŞMENİN GELİŞİMİ 8 İKİNCİ BÖLÜM 10 SANAYİLEŞMENİN DİNAMİKLERİ EKONOMİK DİNAMİKLER Hammaddeler Kapital Teknoloji İşgücü Girişim SOSYAL DİNAMİKLER POLİTİK DİNAMİKLER Maliye Politikası Döviz Politikası Para Politikası 18 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 21 SANAYİLEŞMEDE TEKNOLOJİNİN ETKİNLİĞİ TEKNOLOJİ VE SANAYİLEŞME 21 iv

10 3.2 BÜYÜME MODELLERİ Harrod-Domar Teoremi Neoklasik Büyüme Teorisi İçsel Büyüme Teorileri TEKNOLOJİ GELİŞTİRME TEKNOLOJİ TRANSFERİ Sermaye Malları İthali Yoluyla Teknoloji Transferi Dolaysız Yabancı Yatırımlar ile Teknoloji Transferi DOLAYSIZ YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI OLUŞTURAN FAKTÖRLER Üretim Maliyetleri Taşıma Maliyetleri Tarife ve İthalat Kotaları DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARINI OLUŞTURAN TEORİLER Malların Hayat Devreleri Teoremi Tekel Üstünlüğü Teorisi Doğrudan Yabancı Yatırımların Etkileri Transfer Anlaşmaları Yoluyla Teknoloji Transferi Teknoloji Transferi Yoluyla Gelişen Ülkeler Japonya Çin Güney Kore Türkiye 45 SANAYİLEŞME VE ÇEVRE 49 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 51 SANAYİLEŞME VE DIŞ TİCARET BÜYÜME VE DIŞ TİCARET GELENEKSEL DIŞ TİCARET TEORİLERİ Mutlak Üstünlükler Mukayeseli Üstünlükler Heckscher-Ohlin Teorisi MODERN DIŞ TİCARET TEORİLERİ Teknoloji Açığı Teorisi 54 v

11 Malların Hayat Devreleri Teoremi Örtüşen Talepler Rekabetçi Üstünlükler Teorisi Stolper- Samuelson Teorisi Nitelikli İşgücü Teorisi Dış Ticaret İçin İnceleme DIŞ TİCARET POLİTİKALARI TİCARETİN ULUSLARARASILAŞMASI Küresel Ticaret Bölgesel Ticaret İhracata Yönelik Sanayileşme DIŞ TİCARET UYGULAMALARI Gümrük Tarifeleri İthalat Kotaları İhracat Kotaları İthalat Denetimi Kambiyo Denetimi İthal İkameci Sanayileşme 72 SONUÇ 76 KAYNAKÇA 81 vi