Modern Türklük Araştırmaları Dergisi Cilt 5, Sayı 1 (Mart 2008) Mak. #8, ss. 119-128 Telif Hakkı Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebîyatları Bölümü Türkçede Namaz Vakitleri İçin Kullanılan Sözcükler Üzerine Nesrin Bayraktar Çamakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi ÖZET Türklerin İslâm dinini benimsemeleri, Türkçede pek çok değişikliğe neden olmuştur. Bazı dinî terimler Arapça ya da Farsçadan ödünçlenmiş, bazıları için de Türkçe sözcükler türetilmiştir. Günlük ibadetlerden biri olması nedeniyle namazın din terimleri içinde ayrı bir yeri olmuş ve namaz kavramı etrafında da pek çok sözcük Türkçeye girmiştir. Türkçede namaz kavramının adlandırılması için Arapça śalāt sözcüğünden çok Farsça namāz sözcüğünün kullanıldığı görülmektedir. Namāz sözcüğü yoğun olarak ķılyardımcı fiiliyle bir arada kullanılmakla birlikte başka yardımcı fiillerle de kullanılmıştır. İslam dinine göre farz olan beş vakit namazın her bir vakti için kullanılan adlandırmalar oldukça ilgi çekici ve çeşitlidir. Sabah ve öğle vakitlerinin beş, ikindi vaktinin dokuz, akşam vaktinin üç, yatsı vaktinin dört farklı sözcükle ifade edildiği görülmektedir. Bu çeşitlilik ve ifade zenginliği namaz kavramıyla doğrudan ilişkili abdest, seccade, ezan, müezzin gibi kavramlarda da kendini göstermektedir. Öte yandan beş vakit namazın dışında kalan namazların adlandırmalarında genelde böyle bir çeşitlilik görülmemektedir. Nafile namaz kavramı için türetilenlerin dışında bunlar için Türkçe adlandırmalar yaygın değildir. ANAHTAR SÖZCÜKLER Namaz, zaman sözcükleri, namaz sözcüğünü içeren birleşik fiiller. ABSTRACT Conversion of Turks into Islam resulted in many changes in Turkish. Words for some religious concepts were borrowed from either Arabic or Persian while new words were coined in Turkish for some other concept. As a daily routine practice of worship, namaz (daily prayer) has a special place among religious terms as many words in hyponymic relationship to namaz were borrowed into Turkish. It seems that the concept of daily prayer in Turkish is represented mostly by Persian word namāz rather Arabic word śalāt.
120 Modern Türklük Araştırmaları Dergisi Cilt 5. Sayı 1. Mart 2008 The word namāz is mostly used with the auxiliary ķıl- while other auxiliaries were also used with this term. The naming of times of prayer as a religious duty is interesting and varied. It was interesting to note in this study that dawn (sabah) and midday (öğlen) prayers were represented by five different words while midafternoon (ikindi) prayer had nine names. Evening (akşam) prayer had three names and the nightfall (yatsı) prayer were referred to with four different words. This variety of lexical representation is also seen with concepts that are directly related to daily prayer such as ablution (abdest), prayer rug (seccade), call for the prayer (ezan), and muezzin (müezzin). However, such a variation does not apply to all prayers other than daily routine ones. Except for words coined for supererogatory (Nafile) prayer, coinage from Turkish is not common. KEY WORDS Prayer, expressions of time, auxiliary verbs containing namaz. 0. Giriş Coğrafya ve din bir milletin dil ve kültüründeki değişiklikleri etkileyen unsurlar arasındadır. Bu açıdan bakıldığında Türklerin İslâm dinini benimsemesi, Türk dil ve kültüründe çeşitli değişimlere neden olmuştur. Ercilasun bu durumu şöyle açıklamaktadır. İlk Müslüman Türk devletlerinde yazı dili olarak büyük ölçüde Arapça ve Farsça kullanılmıştır. Bilim eserlerinde Arapça, edebiyat eserlerinde Farsça hâkim durumdaydı. Devlet işlerinde ise Arapça ve Farsça kullanılabiliyordu. Bu dillerin hâkimiyeti o derece idi ki Orta Çağ ın en büyük bilgin ve şairlerinden bir kısmı, Arap ve Fars dillerinde yazdıkları eserlerle ilk Müslüman Türk devletleri çevrelerinde yetişmişlerdi. (2007a: 163). Böylece dilimize pek çok Arapça ve Farsça sözcük girmiştir. Öte yandan Uygur alfabesinin yerine Arap alfabesinin yaygınlaşmaya başlaması da dilimiz açısından önemli bir değişimdir. Ercilasun Arap alfabesinin kullanılmaya başlaması konusunda Türkler için Arap yazısı 12. yüzyılda yaygınlaşmaya başladı (2007b: 235) açıklamasını yapmaktadır. Ancak Arap yazısının kullanılmaya başlaması hiç değilse 1069/1070 yıllarında Yusuf Has Hācib tarafından yazılan Kutadgu Bilig ve 1074 yılında Kāşgarlı Mahmud tarafından yazılan Dįvānü Lugāti t-türk ün Arap harfleriyle yazılmasından 11. yüzyıla dek götürülebilir. Bunun yanında Kutadgu Bilig ve Atabetü l-hakāyık ın Uygur harfli nüshalarının bulunması da Arap yazısına birden bire geçilmediğini açıkça göstermektedir. Ercilasun bu konuya dair Temürlülerin siyaset, kültür ve bilim şehirleri olan Herat ile Semerkant, 15. yüzyılın ilk yarısında dünyanın en büyük merkezleri durumundaydı. Türkler üç asırdan beri Arap harflerini kullanıyorlardı; fakat bazı eserleri bir ata yadigârı olan Uygur alfabesiyle istinsah etmek de bir moda hâline gelmişti. Kutadgu Bilig in Herat nüshası, işte bu modanın tesiriyle Uygur harfleriyle istinsah edilmiştir (2007a: 176 ) açıklamasını getirmektedir.
Türkçede Namaz Vakitleri Sözcükleri Nesrin Bayraktar 121 Ercilasun; ilk Müslüman Türk devletinin İdil Bulgar Devleti olmasına rağmen onların Müslümanlığının diğer Türkler üzerinde etkili olmadığını; asıl dönüm noktasının Türk dünyasının merkezi durumunda olan Karahanlı Devleti nin hükümdarı Satuk Buğra Han ın muhtemelen 946 tarihinde Müslüman olmasıyla yaşandığını belirtmektedir (2005: 293-294; 2007a: 162). Müslümanlığın benimsenmesiyle birlikte pek çok dinî terim dilimize girmeye başladı. Bunların büyük çoğunluğu Arapça olmakla birlikte namaz ve oruç Farsçadır. Bu çalışmada bilinen beş vakit günlük namaza ve bunların dışında kalan namazlara verilen adlar; Türklerin Müslüman olmalarından sonra yazılan eserlerden yola çıkılarak saptanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın kapsamında Karahanlı, Harezm, Kıpçak ve Eski Anadolu Türkçesi dönemlerine ait eserler taranmıştır.0f1 Burada namaz kavramını karşılamak üzere kullanılan sözcükler ve bu sözcüklerin oluşturduğu kuralsız birleşik fiiller saptanmış; böylece Türkçenin tarihsel dönemlerinde namazla ilgili söz varlığının belirlenmesine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. 1. Namaz ve Ezan Kavramlarını Karşılayan Sözcükler ve Bu Sözcüklerle Oluşturulan Kuralsız Birleşik Fiiller Namaz sözcüğü, tek başına Müslümanlığın emrettiği günlük ibadetin önemli bir kısmını karşılayan bir terimdir. Bunun yanında yardımcı fiillerle birleşerek kuralsız birleşik fiillerin oluşturulmasında da kullanılmıştır. Bu tür kuralsız birleşik fiiller namaz sözcüğünün yalın durumuyla ya da yönelme durumu ekli biçimiyle oluşturulmasına göre farklılık göstermektedir. Namaz sözcüğüyle kurulan kuralsız birleşik fiillerin dışında çarpıcı bir örnek de namāzlaġu (NHT 135b-12) namaz kılınan yer, seccade sözcüğüdür. Bu sözcük günümüz Türkçesinde ağızlarda namazlaġu, namazlaġu ve büzülme sonucu ortaya çıkan namazlā biçimleriyle de yaşamaktadır. 1 KB: Kutadgu Bilig, ME: Mukaddimetü l-edeb, NF: Nehcü l-ferâdis, RKE: Rabguzî-Kısasü l- Enbiyâ, İN: Kitâb Fi İlm An-Nüşâb, SGT: Seyf-i Sarâyî-Gülistan Tercümesi, İMS: Berke Fakih- İrşâdü l-müluk ve s-selâtin, MM: Mu inü l-mürid, ELS: Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu l-leysi s- Semerkandî, TT: Tercumân-ı Türkî ve Arabî ve Farisî NHT: Nazmü l-hilâfiyyat Tercümesi, İKT: Tarih-i İbn-i Kesir Tercümesi, KG: Kitab-ı Gunya, MGT: Mahmud bin Kadı-i Manyas-Gülstan Tercümesi, YKE: 14. yüzyıla ait yazarı bilinmeyen bir Kısâs-ı Enbiyâ, DYZ: Erzurumlu Darir- Yusuf u Züleyha, H: Abdülvasi Çelebi-Halilnâme.
122 Modern Türklük Araştırmaları Dergisi Cilt 5. Sayı 1. Mart 2008 1.1. Namaz Sözcüğünün Yalın Durumda Kullanıldığı Kuralsız Birleşik Fiiller Namaz için, Arapça śalāt sözcüğünden daha çok Farsça namāz sözcüğü tercih edilmiştir. Taranan eserlerden görüldüğü üzere; namāz sözcüğü en çok ķıl- yardımcı fiiliyle birleşmektedir. Ancak ķıl- yardımcı fiilinin dönüşlü çatısı ķılın- ile; ayrıca yetür-, oķu-, turġuz-, turġuzıl- yardımcı fiilleriyle kullanımları da saptanmıştır. śalāt (< A) (NHT 136b-15) namāz (< F) namāz ķıl (KB-4969, ME 106-5, NF 10-10, İN 6v-5, SGT 38-12, İMS 5b-6, TT43a- 12, MGT 25a-10, DYZ-1848, YKE 177b-12, NHT 23b-15, İKT 210b-13) namāz ķılın (MGT 202b-6, İKT 52b-10) namāz oķu (ME 187-8) namāz yetür (KB-4962) namāz turġuz (İMS 25a-5) namāz turġuzıl (İMS 310b-4) 1.2. Namaz Sözcüğünün Yönelme Durumu Eki Almış Biçimiyle Kullanıldığı Kuralsız Birleşik Fiiller Yönelme durumu ekinin +GA olarak kullanıldığı dönemlere ait eserlerde namaz sözcüğü; başla-, ŧur- ve kir- yardımcı fiilleriyle birleşerek kuralsız birleşik fiil oluşturmuştur. Namaz sözcüğü taĥrįme (<A) tekbir alma sözcüğüyle ve ķılyardımcı fiiliyle birleşerek namaza başlangıç tekbiri almak anlamında bir kuralsız birleşik fiil oluşturmuştur. Yine aynı eserde geçen namāzġa kir- yapısı da bununla eş anlamlıdır. Mukaddimetü l-edeb de abdest almak kavramını karşılamak üzere kullanılan kuralsız birleşik fiilde de yun- sözcüğü yardımcı fiil olarak kullanılmıştır. namāzġa başla (ME 129-6) namāzġa ŧur (SGT 123-4, İMS 77b-8) namāzġa kir- (ME 179-6) namāzġa taĥrįme ķıl (ME 179-6) namāzġa yun ME 89-5 Yönelme durumu ekinin +A olarak kullanıldığı dönemlere ait eserlerde namaz sözcüğü; başla- ve ŧur- yardımcı fiilleriyle birleşmiştir. Ayrıca sözcük, şürū (<A) başlama sözcüğü ve eyle- yardımcı fiiliyle birleşerek namaza başlamak anlamında bir kuralsız birleşik fiil oluşturmuştur.
Türkçede Namaz Vakitleri Sözcükleri Nesrin Bayraktar 123 namāza başla (NHT 23b-9, İKT 52b-10) namāza ŧur (NHT 21b-11, İHT 133b-3) namāza şürū eyle (NHT 24a-10) 1.3. Ezan Kavramını Karşılayan Sözcükler ve Bu Sözcüklerin Oluşturduğu Kuralsız Birleşik Fiiller Ezan kavramını karşılamak üzere Arapça ezan ve Farsça bāng sözcüklerinin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca gerçek anlamı ses, seda, haykırma olan bāng sözcüğüyle kurulan bāng i namāz tamlaması ve bu tamlamanın ķıl- ve oķı- yardımcı fiilleriyle birleşmesi sonucu kurulan kuralsız birleşik fiiller de saptanmıştır. bāng (< F) (NHT 31a-8) bāng i namāz (< F) (NF 40-3) bāng i namāz kıl (NF 241-17) bāng i namāz okı (NF 247-3) XIV. yüzyıl Eski Anadolu Türkçesine ait tercüme bir fıkıh kitabı olan Nazmü l Hilāfiyyat Tercümesinde bāng sözcüğünün (باك) ve (بانك) olmak üzere iki farklı şekilde yazımı görülmektedir. Aynı yazım özelliği Harezm Türkçesine ait Mukaddimetü l Edeb de de görülmektedir. Bu nedenle sözcüğün yazı çevrimi söz konusu eserlerde bañ olarak yapılmıştır. Nazmü l Hilāfiyyat Tercümesinde sözcüğün +la- isimden fiil yapım ekiyle oluşturulan fiili tabanı on üç kez geçmektedir ancak bir kez (بانك) biçiminde yazılmıştır (NH 135a-16). Eserde, sözcüğün +sxz isimden olumsuz sıfat yapım ekiyle oluşturulmuş bañsuz (NH 135b-12) biçimi de görülmektedir. Sözcük Mukaddimetü l-edeb deyse ezan okumak, namaza çağırmak anlamında namāzġa bañla (ME 89-5) olarak kullanılmıştır. Ezan kavramını karşılamak üzere; günümüz Türkçesinde de kullanılan ezān sözcüğü ve bu sözcüğün oķu- yardımcı fiiliyle oluşturduğu kuralsız birleşik fiil kullanılmıştır. ezān (< A) NHT 71a-16 eźān oķu (MGT 49a-14) Ayrıca Mukaddimetü l Edeb de geçen orlaġuçı namāzġa ündedi (ME 89-5) cümlesinde ezan okumak, namaza çağırmak kavramını karşılamak üzere namāzġa ündekuralsız birleşik fiilinin kullanıldığı görülmektedir. Burada orlaġuçı sözcüğü de müezzin, ezan okuyan anlamındadır.
124 Modern Türklük Araştırmaları Dergisi Cilt 5. Sayı 1. Mart 2008 2. Namaz Vakitleri İçin Kullanılan Sözcükler Günümüz Türkçesinde sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı sözcükleriyle karşılanan namaz vakitleri; taranan eserlerde ilgi çekici ölçüde çeşitlilik göstermektedir. 2.1. Sabah Namazı İçin Kullanılan Sözcükler Sabah namazı için bazı eserlerde Arapça kökenli ve kökteş śubĥ ya da śabāĥ sözcüklerinin kullanıldığı görülmektedir. Bunlardan śabāĥ günümüz Türkçesinde de kullanılmaktadır. Ancak taranan eserlerin büyük çoğunluğunda Türkçe kökenli ėrte ve tañ sözcükleri namāz sözcüğüyle birleşerek belirtisiz isim tamlaması oluşturmuştur. Özellikle tañ sözcüğü sıklıkla görülmektedir. Ayrıca XIV. yüzyıla ait tercüme bir fıkıh kitabı olan Kitâb ı Gunya da geçen ilkingi namāz kullanımı da ilgi çekicidir. Bu sözcük, içeriğindeki ilk tabanı üzerine getirilen +n zarf eki ve +ki isimden sıfat yapım ekiyle birlikte sabah vaktine ait anlamı vermiştir. ėrte namāzı (NF 100-9, ELS 14a-1; KG 16b-3, NHT 71b-10) śabāĥ namāzı (ELS 14a-1) śubĥ namāzı (KG 16b-3) ŧañ namāzı (KB 3287, ME 77-3, RKE 217v-5, MM 8b-10, SGT 38-2, DYZ-2077) ilkingi namāz (KG 16b-3) 2.2.Öğle Namazı İçin Kullanılan Sözcükler Öğle namazı için kullanılan sözcüklere bakıldığında ilk göze çarpan; buradaki zamanı belirtmek için Arapça ya da Farsça sözcüklerden yararlanılmamış olmasıdır. Taranan eserlerde; birbirleriyle ilişkili olan ödle, ödlek, öyle ve öylen sözcükleri dışında tüş sözcüğü de saptanmıştır. ödle namāzı (MM 8b-10) ödlek namāzı (RKE 245v-11, NF 33-1) öyle namāzı (ELS 14b-2, NHT 71b-11) öylen namāzı (RKE 137v-16, KG 16b-4) tüş namāzı (İMS 149b-3, NF 120-12) 2.3. İkindi Namazı İçin Kullanılan Sözcükler Namaz vakitlerinin adlandırılmasında en çok çeşitlilik, ikindi namazında görülmektedir. Bu namaz için kullanılan zaman adlandırmaları, Arapça kökenli aśr dışında Türkçedir. Çeşitli eserlerde saptanan ėkindi, ėkindü, ėkindük, ikindi, ikindü,
Türkçede Namaz Vakitleri Sözcükleri Nesrin Bayraktar 125 ikindin, kindü ve ükündün sözcükleri birbirleriyle ilişkili görünmektedir. Bunlardan, yalnızca Nazmü l Hilāfiyyat Tercümesinde görülen kindü sözcüğü söz başında ünlü düşmesi sonucu oluşmuş izlenimi vermektedir. Sözcük, metinde aynı biçimiyle 23 kez geçmektedir. Kitâb ı Gunya da saptanan ükündün sözcüğü de söz başı ve ortasındaki ünlü değişimiyle diğerlerinden ayrılmaktadır. aśr namāzı (< A) (ELS 15a-5, İMS 315b-4) ėkindi namāzı (RKE127v-10) ėkindü namāzı (NF 33-7) ėkindük namāzı (NF 30-14) ikindi namāzı (ELS 14b-3, KG 16b-4) ikindin namāzı (H-3557) ikindü namāzı (MM 8b-11, H-3559 kindü namāzı (NHT 71b-11) ükündün namāzı (KG 16b-4) 2.4. Akşam Namazı İçin Kullanılan Sözcükler Akşam namazı için en sık kullanılan vakit sözcüğü muhtemelen İranî kökenli olan aħşām sözcüğüdür. Bunun dışında Arapça kökenli maġrib ve Türkçe tün de görülmektedir. Diğer namaz vakitlerinin adlandırılmasına göre en az çeşitlilik gösteren, akşam namazıdır. aħşām namāzı (MM 8b-11, NF 39-12, KG 16b-4, NHT 71b-12) maġrib namāzı (< A) (ELS 13b-6) tün namāzı (NF 315-6) 2.5. Yatsı Namazı İçin Kullanılan Sözcükler Günün son vakit namazı olan yatsı namazı için yatġu, yatsı, yatsıġ, yatsu sözcükleri kullanılmıştır. Bu sözcüklerin tamamı yat eylemiyle ilişkilidir. Kutadġu Bilig de geçen yatġu sözcüğü, fiillerden kalıcı isim yapma göreviyle de kullanılan {-GU} gelecek zaman sıfat-fiiliyle oluşturulmuş izlenimi vermektedir. yatġu namāzı (KB-3285) yatsı namāzı (İMS 63a-2) yatsıġ namāzı (RKE 245v-11, NF 191-6, MM 8b-12) yatsu namāzı (ELS 14a-2; KG 16b-4, NHT 71b-12)
126 Modern Türklük Araştırmaları Dergisi Cilt 5. Sayı 1. Mart 2008 3. Diğer Namazlara Verilen Adlar Taranan eserlerde namaz sözcüğünün, günlük beş vakit namazı gösteren zaman adları dışında da çeşitli adlarla birleştiği görülmektedir. Bunlardan Arapça nāfile sözcüğünün yerine kullanılan artuġsı ve Arapça đuĥa sözcüğünün yerine kullanılan ķuşluķ sözcüğü dışındakiler Türkçe değildir. Farz namaz kavramını karşılamak üzere namaz sözcüğü farįża sözcüğüyle birleşmiştir. Nāfile namaz kavramını karşılamak üzere namaz sözcüğü; Türkçe artuķsı, Arapça nāfile ve taŧavvu sözcükleriyle birleşmiştir. farįża namazı (< A) ( KB-3239, NF 314-6, ME 134-8, NHT 72b-20 artuķsı namāz (NF 294-12, ME 187-8) nāfile namāz (<A) (NHT135b-6) taŧavvu namāz (<A) (NHT 31a-9) Cuma namazını karşılamak üzere namaz sözcüğü; Farsça ādįne ve Arapça cum a sözcüğüyle birleşmiştir. ādįne namāzı (<F) (KB-3239, RKE 215r-6, ME 80-3) cum a namāzı (< A cum a ) (NF 24-14, NHT 24a-3) Bayram namazını karşılamak için namaz sözcüğü; Arapça id bayram sözcüğüyle ve günümüz Türkçesinde de görüldüğü gibi bayram sözcüğüyle birleşmiştir. id namāzı (<A) RKE 143r-9 bayram namazı (NHT 86b-11) Bunların dışında namaz sözcüğü; ķażā, cenāze, ķuşluķ ve nezr adak sözcükleriyle de birleşmiştir. ķażā namāzı: (< A) vacib olan namazı sonradan eda etme (SGT 104-13) cenāze namāzı (< A) ölmüş birisi için defnedilmeden önce kılınan namaz (NHT 70a-2) ķuşluķ namāzı güneşin doğuşundan yaklaşık iki saat sonra, 4-12 rekat arası kılınan sünnet namaz; duha namazı (RKE 137v-18, NF 261-1) nezr namāzı (<A) bir dileğin gerçekleşmesi sonucunda kılınan namaz, adak namazı (NHT30a-18)
Türkçede Namaz Vakitleri Sözcükleri Nesrin Bayraktar 127 4. Sonuç Karahanlı, Harezm, Kıpçak ve Eski Anadolu Türkçesine ait eserlerde namazlara ilgili kavramların adlandırmalarında gözle görülür bir çeşitlilik olduğu görülmüştür. Bu adlandırmalar, genellikle Türkiye Türkçesindeki adlandırmalardan farklılık göstermektedir. Namaz sözcüğünün namaz vakitlerini karşılamak üzere birleştiği ve zaman anlamı taşıyan sözcüklerin genellikle Türkçe olması ilgi çekicidir. Ancak namaz sözcüğüyle birleşen diğer sözcükler büyük oranda Arapça ve Farsçadan alıntıdır; bunlar için Türkçe sözcük türetilmediği anlaşılmaktadır. Kaynaklar AKKUŞ, Muzaffer (1995) Kitab ı Gunya, Ankara: TDK Yayınları. ARAT, Reşit Rahmeti (1979) Kutadgu Bilig III, İndeks (Haz.: Kemal ERASLAN, Osman F. SERTKAYA, Nuri YÜCE), İstanbul: TKAE Yayınları 47. ARAT, Reşit Rahmeti (1991) Kutadgu Bilig I, Metin, Ankara: TDK Yayınları 458 (3. Baskı) ATA, Aysu (1997) Nasırü d dîn bin Burhânü d dîn Rabgûzî Kısasü l Enbiyâ I II, Ankara: TDK Yayınları. ATA, Aysu (1998) Nehcü l Ferâdis III Dizin Sözlük, Ankara: TDK Yayınları: 518-III. BİLGİN, Azmi (1996) Nazmü l Hilâfiyyat Tercümesi, Ankara: TDK Yayınları 663. CEMİLOĞLU, İsmet (1994) 14. Yüzyıla Ait Bir Kısas ı Enbiya Nüshası Üzerinde Sentaks İncelemesi, Ankara: TDK Yayınları. DEMİR, Nurettin-Emine YILMAZ (2003) Türk Dili El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları. ECKMANN, Janos (1984) Nehcü l Ferâdis II Metin, Ankara: TDK Yayınları: 518-II. ERCİLASUN, Ahmet Bican (2005) Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Baskı. ERCİLASUN, Ahmet Bican (2007a) İlk Müslüman Türk Devletlerinde Dil ve Edebiyat Makaleler, Dil Destan Tarih Edebiyat, s. 162-214, (Yayıma Hazırlayan: Ekrem Arıkoğlu), Ankara: Akçağ Yayınları. ERCİLASUN, Ahmet Bican (2007b) Osmanlı Türkçesi Makaleler, Dil Destan Tarih Edebiyat, s. 234-246, (Yayıma Hazırlayan: Ekrem Arıkoğlu), Ankara: Akçağ Yayınları. GÜLDAŞ, Ayhan (1996) Abdülvasi Çelebi, Halilnâme, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. KARAHAN, Leyla (1994) Erzurumlu Darîr, Kıssa i Yûsuf Yûsuf u Züleyhâ, Ankara: TDK Yayınları. KARAMANLIOĞLU, A. Fehmi (1988) Seyf i Sarâyî Gülistan Tercümesi, Ankara: TDK Yayınları 544. ÖZKAN, Mustafa (1993) Mahmud bin Kadi i Manyas Gülistan Tercümesi, Ankara: TDK Yayınları. ÖZTOPÇU, Kurtuluş (2002) Kitâb Fî İlm An Nuşşâb, Memlûk Kıpçakçasıyla 14. Yüzyılda Yazılmış Bir Okçuluk Kitabı, İstanbul: TDA Dizisi 34. TEKİN, Arslan (1998) Şirvanlı Mahmud Tarih i İbn i Kesîr Tercümesi (4. Cilt, 1. Kısım) Ankara: TDK Yayınları. TOPARLI, Recep (1988) İslām, Mu inü l Mürįd, Erzurum: Atatürk Ünversitesi Yayınları: 15. TOPARLI, Recep (1992) İrşadü l Mülūk ve s Selātįn, Ankara: TDK Yayınları 555. TOPARLI, Recep (1987) Kitāb ı Mukaddime i Ebu l Leysi s Semerkandį, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
128 Modern Türklük Araştırmaları Dergisi Cilt 5. Sayı 1. Mart 2008 TOPARLI, Recep -M. Sadi ÇÖĞENLİ, Nevzat H. YANIK (2000) Kitāb ı Mecmū ı Tercümān ı Türkį ve Arabį ve Mugalį, Ankara: TDK Yayınları 765. YELTEN, Muhammet (1998) Şirvanlı Mahmud Târih i İbn i Kesîr Tercümesi (Giriş İnceleme Metin Sözlük), Ankara: TDK Yayınları-692. YÜCE, Nuri (1988) Zamahşerî Mukaddimetü l Edeb, Ankara, TDK Yayınları. Nesrin Bayraktar Yard.Doç.Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Adres: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü- 17100 Çanakkale/TÜRKİYE E-posta: bnesrin@yahoo.com Yazı bilgisi : Alındığı tarih: 17 Kasım 2007 Yayına kabul edildiği tarih: 5 Şubat 2008 E-yayın tarihi: 28 Şubat 2008 Çıktı sayfa sayısı: 10 Kaynak sayısı: 24