MESLEK YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE BAKIŞ AÇILARININ DEĞERLENDİRİLMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA* Mehmet ÇELİK 1, Mehmet DEMİRALP 2, Kahraman GÜLŞEN 3, Cihan BAYINDIRLI 4, İ. Çağrı KILIÇ 5 İnsanlık, tarih boyunca yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan yiyecek, içecek, giyecek, konut gibi temel gereksinimlerini ancak çalışma ve üretme eylemi ile sağlayabilmiştir. Bu süreç içerisinde yeni üretim teknikleri ve araç gereçler geliştirilmiştir. Üretim süreci içerisinde bulunan insan, aletler ve iş ortamıyla bulunduğu etkileşim sonucu iş kazaları yaşamış ve sağlığı bozulmuştur. İş yerlerindeki kazaların ve meslek hastalıklarının önlenmesini amaçlayan iş sağlığı ve güvenliği kavramı uzun bir tarihsel süreç içerisinden geçerek birçok uzmanlık alanının birleşmesi sonucunda oluşmuştur. Yapılan araştırmalar göz önüne alındığında, iş kazası ve meslek hastalığı sayısının azımsanamayacak düzeyde olduğu göze çarpmaktadır. İş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi için sorunlara insan kaynakları yönetimi açısından profesyonelce yaklaşılmalıdır. Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği konusunda teknik elemanların yeterince bilgiye sahip olmadıkları bilinmektedir. Bu çalışma Niğde Üniversitesi Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Yapı Denetimi, İnşaat, Otomotiv Teknolojisi ve Mekatronik programlarının ikinci sınıf öğrencilerine uygulanmıştır. Anket çalışması toplam 17 sorudan oluşmaktadır. Bu anket çalışması sonucunda öğrencilerin iş sağlığı ve güvenliği hakkında bilgi düzeyleri ve bu konuya yaklaşımları belirlenmiştir. Anahtar Kelime: İş Sağlığı ve Güvenliği, Meslek Yüksekokulları, 6331 Sayılı Kanun A RESEARCH ON EVALUATION OF PESRPECTIVE TO OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY OF VOCATIONAL SCHOOL STUDENTS Mehmet ÇELİK 1, Mehmet DEMİRALP 2, Kahraman GÜLŞEN 3, Cihan BAYINDIRLI 4, İ. Çağrı KILIÇ 5 Humanity were able to provide with work and produce action required to survive basic needs such as necessary food, drink, clothing, and housing. In this process, new production techniques and tools have been developed. The person who in the production process experienced occupational accidents and health deteriorated a result of interaction with the tools and work environment place. The concept of occupational health and safety which is aimed at the prevention of accidents and occupational diseases in the workplace has been formed as a result of the merger of many areas of expertise passing through a long historical process. When the studies are taken into consideration, it is observed in the number of accidents at work and occupational diseases at a level that cannot afford to be underestimated. It should be professionally approached to problems in terms of professional management of human resources for the prevention of occupational accidents and occupational diseases. In our country it is known that the technical staff do not have enough information about the health and safety. 1 Öğr. Gör. Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, mehmetcelik@nigde.edu.tr 2 Yrd.Doç. Dr. Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, mdemiralp@nigde.edu.tr 3 Öğr. Gör. Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, kahramangulsen@nigde.edu.tr 4 Öğr. Gör. Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, cbayindirli@nigde.edu.tr 5 Öğr. Gör. Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, iskilic@nigde.edu.tr *Bu çalışma UMYOS2015 Sempozyumunda bildiri olarak sunulmuştur. 23
This study was applied to the second year students of Building Inspection, Construction, Automotive Technology and Mechatronics programs of Nigde University, Nigde Technical Vocational School. The survey consists of 17 questions. The result of this this survey, level of knowledge about occupational health and safety and approach to this issue are determined of students. Key Words: Occupational Health and Safety, Vocational Schools, 6331 Law No. Giriş İş, insanların yaşantısında onlara bir yer kazandıran önemli bir sosyal etmen olduğu gibi fiziksel, kimyasal, psikolojik, sosyal ve ekonomik pek çok nitelikleri ile de insan sağlığını etkilemektedir [1]. Yeni üretim teknikleri ve araçlarının gelişmesiyle beraber üretim süreci içerisinde bulunan insan gerek aletler gerekse iş ortamıyla bulunduğu etkileşim sonucu iş kazaları yaşamış, yaptığı işten dolayı sağlığı bozulmuştur [2]. Çalışanların kullandıkları makineler, çalışma ortamındaki zehirli maddeler, insan yapısına uygun olmayan çalışma organizasyonu gibi nedenlerle çeşitli mesleki tehlikelerle karşılaşmaktadır [1]. Dünyada ve ülkemizde sanayileşme ile teknolojik gelişmelere paralel biçimde, işyerlerinde üretken faktör olan çalışanların sağlığı ve güvenliği ile ilgili birtakım sorunlar ortaya çıkmıştır. Bunun üzerine yapılan çalışmalar ve araştırmalar sonucunda "İş Sağlığı ve Güvenliği" kavramı doğmuştur. Teknolojik gelişmenin ve sanayileşmenin süreklilik arz etmesi nedeniyle her gün çalışma alanlarına katılan yeni iş kolları, kimyasal maddeler, makine ve teçhizat bu konu üzerinde kafa yorulmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda çalışanların iş kazalarına uğramalarını önlemek, sağlıklı ve güvenli çalışma ortamları yaratmak için alınması gereken önlemler dizisi "İş Sağlığı ve Güvenliği" olarak adlandırılmaktadır [3]. 19. yüzyılda buharlı makinelerin yapılması ve fabrikalarda kullanılması ile yoğun üretim imkânına kavuşan işverenler sadece bir üretim faktörü ve maliyet unsuru olarak gördükleri çalışanlarını uzun saatler boyunca ve ağır fiziksel şartlar altında çalıştırmışlardır. Kârını en yükseğe çıkarmak için maliyetleri oldukça düşük tutmaya çalışmışlardır. Sosyal devlet anlayışının ön plana çıkması, kazanılan işçi hakları, iş kazaları ve meslek hastalıklarına ilişkin çalışmalar özellikle 1960 lı yıllardan sonra hızla artmıştır. 1970 li yıllarda iş yeri sağlığı ve güvenliğini temel alan yasal düzenlemelerle hızlanan gelişmeler; ürün güvenliğinin ve zararlı maddelerin kullanımının yanı sıra, binaların ve endüstriyel süreçlerin tasarım ve kullanım güvenliği gibi konuların da bu kavram içinde ele alınmasına neden olmuştur. Bunun sonucu olarak, iş sağlığı ve güvenliğinin ileri düzeyde sağlanması, tüm ileri ülkelerde, en öncelikli konular arasına girmiştir. İş sağlığı ve güvenliği konusu, önceki zamanlara göre günümüzde daha önemli hale gelmiş, insana verilen önemin bir ölçüsü olarak görülmeye başlanmıştır. Aynı zamanda bu konu, ortaya çıkabilecek iş kazalarının önlenmesi ve azaltılması açısından da büyük önem taşımaktadır [4]. Çalışma ortamında gerekli güvenlik önlemlerinin alınmaması, hatalı davranışlar, kişisel yetersizlikler, teknik arızalar gibi nedenlerle ortaya çıkan iş kazaları yaralanma, iş gücü kaybı, sakatlık, uzuv kayıpları ya da ölümle sonuçlanın yanında, üretim sürecini de engellemektedir. Dünya Sağlık Örgütü iş kazalarını önceden planlanmamış, çoğu zaman kişisel yaralanmalara, makinelerin, araç ve gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir 24
olay şeklinde tanımlarken; Uluslararası Çalışma Örgütü iş kazasını planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara neden olan durumdur şeklinde tanımlamaktadır. İş kazalarına karşı alınabilecek önlemlerin ve çalışmaların başarılı olması için, kazaların oluşumunda etkili olan unsurların bilinmesi ve anlaşılması gerekmektedir. Bu unsurlar bilindiği zaman, kaza olayının oluşması veya oluşan bir kazanın tekrarı önlenebilir. İş kazalarının farklı nedenleri vardır. Bu nedenlerin bilinmesi, koruma önlemlerinin alınması için çok önemlidir. İş kazalarının nedenleri üç ana başlık altında toplanabilir. Bunlar: Bireye bağlı nedenler Çevreye bağlı nedenler Eğitim yetersizliğidir Kazaların oluşma nedenleri konusunda bilgisiz olunması, kazalara karşı korunmada eğitim eksikliği, yapılan iş konusunda deneyimsizlik gibi faktörler de kazaların oluşmasında önemlidir. Kişilerin genel ve mesleki eğitimlerinin arttırılması, yeterli dinlenme olanağı verilmesi gibi yaklaşımlar kazaların önlenmesi bakımından önemlidir [1]. Bu kadar büyük ekonomik ve sosyal sorunlara yol açan iş kazası ve meslek hastalıklarını önleme yolunda çaba sarf etmek, hem devlet hem de işletmeler için zorunluluk halini almıştır. İş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu oluşan kayıplar işletmelerin kârlılığını etkilemesi yanında; iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları işletmeler için verimlilik ve kalite unsuru olarak ön plana çıkmakta, işletmelerin uluslararası piyasalarda rekabet edebilirliğini arttırmaktadır [4]. İş kazalarının meydana gelmesiyle ilgili olarak yapılan araştırmalar göz önüne alındığında, iş kazası sayısının azımsanamayacak düzeyde olduğu göze çarpmaktadır. İş kazalarının önlenmesi, dolayısıyla iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması adına yapılabileceklerin en etkili yolu, soruna insan kaynakları yönetimi açısından profesyonelce yaklaşmaktır [5]. Türkiye nin Avrupa Birliği (AB) ne girme çabaları da iş sağlığı ve güvenliği konusuna olumlu yönde etki yapmış ve standartlarımızı gelişmiş ülkelerin standartları seviyesine getirme zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Bu sebepten dolayı özellikle son beş yılda iş sağlığı ve güvenliği konusunda ülkemizde birçok adım atılmıştır [6]. Çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığının verilerine göre Türkiye de her gün yaklaşık 205 iş kazası meydana gelmekte ve bu kazalarda 2 kişi ölmekte, 6 kişi ise sürekli iş göremez hale gelmektedir [7]. 2013 yılında iş kazalarının %59,3 ü yaralanmalı, %37,9 u ölümlü ve %2,8 i uzuv kaybı şeklindedir. Ülkemizde iş kazalarının meydana geldiği ilk üç iş kolu %28,32 si inşaat, %19,93 ü metal ve %15,03 ü madencilik ve taş ocaklarındadır [8]. Günümüzde sanayileşmeye bağlı olarak çalışanların maruz kaldıkları iş kazası ve meslek hastalıklarında artışlar olmaktadır. İş kazaları, işçilerin eğitimsiz olması ve dikkatli çalışmaması ile işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almamasından 25
kaynaklanmaktadır [9]. İş sağlığı ve güvenliği konusunda teknik elemanların ülkemizde yeterince bilgiye sahip olmadıkları ve bu konunun çok önemli olduğu aşikârdır [5]. Niğde Üniversitesi Hakkında Genel Bilgi Materyal ve Metod Bilim, teknoloji, sanat ve spor alanlarında uluslararası rekabet gücüne sahip öncü bir üniversite olmayı vizyon edinen Niğde Üniversitesi, 11 Temmuz 1992 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren kuruluş kanunu ile birlikte Türk Yükseköğretim hayatındaki yerini almıştır. Anket Çalışmasının uygulandığı Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu; Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olarak 1974 yılında 1 Öğretim Görevlisi, 2 memur ve 1 hizmetli ile Hayat Bilimleri Yüksekokulu olarak öğretime başlamıştır. 20.07.1982 tarihinde 41 sayılı kanunun hükmünde kararname ile Selçuk Üniversitesi Rektörlüğüne bağlanmıştır. 11.07.1992'de 3837 sayılı Kanun ile bağlantısı değiştirilerek Selçuk Üniversitesinden Niğde Üniversitesine aktarılmıştır. 2010 yılında Niğde Meslek Yüksekokulu'nun Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu ve Niğde Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu adıyla iki farklı birime dönüşmesi ile kurulan Yüksekokul, otuz yılı aşkın bir süredir ülke endüstrisinin ihtiyacını karşılayacak binlerce mezun vermiştir [10]. Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulunda 6 bölüm, 8 program, 2 öğretim üyesi ve 24 öğretim görevlisi bulunmaktadır. Tablo 1. Öğrenci sayıları Niğde Üniversitesi Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu 2012 2013 2014 2012 2013 2014 Toplam 18181 20300 22412 1222 1548 1845 Tablo 2. Ankete katılan programlardaki öğrenci sayıları 1. Sınıf 2. Sınıf Programlar Kız Erkek Kız Erkek İnşaat Teknolojisi Programı 17 86 19 138 Yapı Denetimi Programı 32 69 42 104 Otomotiv Teknolojisi Programı 0 95 0 265 Mekatronik Programı 1 96 1 143 Toplam 50 346 62 650 Anket çalışmasına Niğde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulundaki İnşaat Teknolojisi, Yapı Denetimi, Otomotiv Teknolojisi ve Mekatronik Programlarının ikinci sınıf öğrencileri katılmıştır. Anket çalışması Evet, Kısmen ve Hayır cevapları ile değerlendirilmiştir. Anket formlarından elde edilen bilgiler çerçevesinde ankete katılan 172 ikinci sınıf öğrencisinin 145 tanesi erkek öğrenci (%84,3), 27 tanesi de kız öğrenciden (%15,7) oluşmaktadır. Bölümlere göre öğrenci dağılımı Tablo 4 te verilmiştir. Ankete katılan öğrencilerin %75 i iş tecrübesinin olduğunu belirtmişlerdir. 26
Tablo 4. Ankete katılan öğrencilerin genel dağılımı Bölümlere göre öğrenci sayısı İnşaat Teknolojisi Programı 37 21,50 Yapı Denetimi Programı 51 29,65 Otomotiv Teknolojisi Programı 43 25,00 Mekatronik Programı 41 23,85 Tablo 5 de öğrencilerin %9,30 u evet %43,60 ı hayır cevabı vermişlerdir. Evet cevabının çok düşük yüzdeli olması iş hayatında atılacak öğrencilerin iş sağlığı ve güvenliği kanunu konusunda daha fazla bilgilendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Zira bu kanun ile çalışanların kazalardan ve meslek hastalıklarından korunmaları için yapılması gerekenlerin genel çerçevesi çizilmiş olup işveren ve çalışanların yükümlülükleri ve sorumlulukları da kanunda belirtilmiştir. Bu yüzden çalışma hayatında bu bilgilerden eksik olmaları en başta kendilerine zarar verecek olmakla beraber firma için de olumsuz bir etken olacaktır. Tablo 5. Ankete katılan öğrencilerin 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu hakkındaki bilgileri 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu hakkında bilginiz var mı? Evet 16 9,30 Kısmen 81 47,10 Hayır 75 43,60 İş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri iş hayatında yapılan işlerden ayrı bir faaliyet olarak düşünülmemeli, tam aksine sağlık ve güvenlik için işin bir parçası olarak görülmelidir. Bu anlayışın yerleşmesi için de eğitim süreci içerisinde öğrencilere yapacakları mesleklerle ilgili teknik bilgi ve becerileri kazandıracak bilgilerin verilmesinin yanı sıra sağlık ve güvenlik kültürünün de oluşması için iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili temel bilgilerin de verilmesi gereklidir. Tablo 6 da anket sonuçlarına göre eğitim hayatında bilgilendirildiğini belirten öğrencilerin oranı %16,85 olup, bu oran çok düşüktür. Çünkü iş sağlığı ve güvenliği konusu çalışma hayatında bulunan herkesi ilgilendirdiği için bu konuda tüm çalışanlar gerekli bilgiye sahip olmalıdırlar. Tablo 6. Ankete katılan öğrencilerin Meslek Yüksekokulu eğitimi boyunca iş sağlığı ve güvenliği hakkında bilgilendirilme düzeyleri Eğitim hayatınız boyunca iş sağlığı ve güvenliği hakkında bilgilendirildiniz mi? Evet 29 16,85 27
Kısmen 92 53,50 Hayır 51 29,65 Tablo 7 de öğrencilerin %30,24 ü hayır cevabı vermiştir. Ankete katılan öğrencilerin iş sağlığı ve güvenliği konusunda yeterli bilgiye sahip olmamalarına rağmen (Tablo 5) çalışma ortamlarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili alınan önlemleri yeterli bulmamaları düşündürücüdür. Bu da bize çalışma ortamlarında alınan önlemlerin gerçekte olması gerekenden daha kötü olduğunu göstermektedir. Zira bu konuda bilgi sahibi olundukça ve bilinçlendikçe yapılan çalışmalarda daha özenli olacak ve kurallara uyma oranı artacaktır. Tablo 7. Ankete katılan öğrencilerin çalışma ortamlarında ki iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili alınan önlemler Çalışma ortamlarında(atölye/laboratuvar/staj vb.) iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili alınan önlemler yeterli midir? Evet 30 17,44 Kısmen 90 52,32 Hayır 52 30,24 Düzenin sağlanması için sadece kuralların konulması tek başına yeterli değildir. Kurallara uyulup uyumadığının denetlenmesi ve uyulmadığının tespiti halinde ise yaptırım uygulanması gerekmektedir. Bu yüzden çalışma ortamlarında sadece kural koymak tek başına yeterli olmayacağı gibi kuralların takip edilmesi de işverenler için aynı zamanda bir yasal zorunluluktur. Ankete katılan öğrenciler kuralların takibinin tam olarak yapılmadığı kanaatindedir. Tablo 8 de %23,25 i evet derken, %28,50 si hayır cevabı vermiştir. Tablo 8. Ankete katılan öğrencilerin çalışma ortamlarında iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyup uymadığının takibi Çalışma ortamlarında (atölye/laboratuvar/staj vb.) iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyup uymadığınız takip ediliyor mu? Evet 40 23,25 Kısmen 83 48,25 Hayır 49 28,50 İş Sağlığı ve Güvenliği kavramını canlı tutmak ve bilinç oluşturmak amacıyla düzenli olarak çalışanları bilgilendirmek iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarından birisidir. Tablo 9 da öğrencilerin %9,90 ı gibi çok az bir kısmı evet cevabı verirken, eğitim süresi boyunca bu bilgilendirme toplantılarının yapılmadığını belirtmişlerdir. 28
Tablo 9. Ankete katılan öğrencilerin Meslek Yüksekokulu eğitimi boyunca düzenli olarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bilgilendirme toplantıları yapılıp yapılmadığı Eğitiminiz boyunca düzenli olarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bilgilendirme toplantıları yapıldı mı? Evet 17 9,90 Kısmen 34 19,75 Hayır 121 70,35 Tablo 10 da ki anket sonucuna göre öğrenciler iş sağlığı ve güvenliği kurallarına genel olarak hassasiyet gösterdiklerini düşünmektedirler. Bu konuda %44,20 kişi evet cevabı verirken, %47,10 u kısmen gerekli hassasiyeti gösterdiğini, sadece %8,70 i gerekli hassasiyeti göstermediğini düşünmektedir. Öğrencilere eğitim hayatları boyunca verilecek eğitimlerle sağlık ve güvenlik kültürünün oluşması sağlanarak ve bu kuralların en başta çalışanların sağlığı ve güvenliği için olduğu bilincinin oluşması sağlanarak kurallara uyma oranı daha da yukarılara çekilebilir. Tablo 10. Ankete katılan öğrencilerin iş sağlığı ve güvenliği kurallarına gereken hassasiyeti gösterip göstermediği Öğrenci olarak iş sağlığı ve güvenliği kurallarına gereken hassasiyeti gösteriyor musunuz? Evet 76 44,20 Kısmen 81 47,10 Hayır 15 8,70 Eğitiminiz boyunca çalışmalarınızda iş kazası geçirme ihtimaliniz var mı sorusuna Tablo 11 de öğrencilerin %47,65 gibi yüksek bir oranla evet cevabı verirken, kısmen diyen %32 lik kısımla toplandığında %79,65 lik dilim kaza geçirme ihtimali olduğunu düşünmektedir. Bu oran yine çok yüksek olup Tablo 6 da belirtilen iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili alınan tedbirlerin yetersiz olması düşüncesi ile örtüşmektedir. Yani öğrenciler büyük çoğunlukla çalışma ortamlarının güvensiz olduğunu düşünmektedirler. Tablo 11. Ankete katılan öğrencilerin eğitimleri boyunca çalışmalarında iş kazası geçirme ihtimali Eğitiminiz boyunca çalışmalarınızda iş kazası geçirme ihtimaliniz var mıdır? Evet 82 47,65 29
Kısmen 55 32 Hayır 35 20,35 Tablo 12 de ankete katılan öğrenciler atölye/laboratuvar dersi veren öğretim elamanlarının iş sağlığı ve güvenliği konusundaki bilgi düzeylerinin yeterliliği konusunda %43,60 oranında evet, %41,85 oranından kısmen diyerek yeterli olduğunu düşündüklerini göstermektedirler. Tablo 12. Ankete katılan öğrencilerin atölye/laboratuvar dersi veren öğretim elemanlarının iş sağlığı ve güvenliği konusunda yeterli bilgi düzeyleri hakkındaki düşünceleri Atölye/laboratuvar dersi veren öğretim elemanlarının iş sağlığı ve güvenliği konusunda yeterli bilgiye sahip olduğuna inanıyor musunuz? Evet 75 43,60 Kısmen 72 41,85 Hayır 25 14,55 Tablo 13 de ankete katılan öğrencilerin %75,00 gibi yüksek bir oranı iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ders olmasını istedikleri görülmektedir. Bu da bize iş sağlığı ve güvenliği konusunda yeterli bilgi sahibi olmadıklarını (Tablo 4 ve Tablo 5) ve çalışma ortamlarının güvensiz olduğunu (Tablo 6 ve Tablo 10) düşünen öğrencilerin iş sağlığı ve güvenliği konusunda daha fazla bilgi öğrenmek ve eğitim almak istediklerini göstermektedir. Tablo 13. Ankete katılan öğrencilerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ders istekleri İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ders olmasını ister misiniz? Evet 129 75,00 Kısmen 19 11,05 Hayır 24 13,95 Tablo 14 de ankete katılan öğrencilerin atölye/laboratuvarlardaki makine/teçhizatların güvenli kullanım talimatlarının yeterliliği konusunda sadece %35,45 i evet demiş olup, %41,25 i bunları kısmen yeterli bulmuştur. Yetersiz olduğunu düşünenlerin oranı da %23,30 olarak görülmektedir. Tablo 14. Ankete katılan öğrencilerin atölyelerinizdeki/laboratuvarlarınızdaki makine/teçhizatların güvenli kullanımı için kullanım talimatları hakkındaki düşünceleri Atölyelerinizdeki/laboratuvarlarınızdaki makine/teçhizatların güvenli kullanımı için kullanım talimatları mevcut mudur? 30
Evet 61 35,45 Kısmen 71 41,25 Hayır 40 23,30 Tablo 15 de kişisel koruyucu kullanım oranına sadece %20,35 i evet derken, kısmen diyenlerin oranı %30,80 hayır diyenlerin oranı ise %48,85 olarak karşımıza çıkmaktadır. Kazalardan korunmak ve muhtemel zararların etkilerini en aza indirmek için kullanılması gereken kişisel koruyucu donanımlar (eldiven, gözlük, iş elbisesi vb.) öğrencilerin çalışmalarında kullanım oranlarına bakıldığında oranın son derece düşük olduğunu görüyoruz. Tablo 15. Ankete katılan öğrencilerin atölyede/laboratuvarlarınızdaki çalışmalarında kişisel koruyucu donanım kullanım alışkanlıkları Atölyede/laboratuvarlarınızdaki çalışmalarınızda kişisel koruyucu donanım kullanıyor musunuz? Evet 35 20,35 Kısmen 53 30,80 Hayır 84 48,85 Tablo 16 da öğrencilerin çalışma hayatlarında karşılaşacakları kaza halinde kanuni hakları hakkında düşünceleri ise %23,25 i evet, %37,80 i kısmen şeklinde cevap verirken, %38,95 i ise hayır cevabı vermiştir. Bu oranlara baktığımızda yine çalışma hayatında bulunan herkesin bu konudaki haklarını ve sorumluluklarını bilmesi gerekirken yeterli bilgiye sahip olmadıklarını görüyoruz. Tablo 16. Ankete katılan öğrencilerin mezuniyet sonrası çalışacağı iş yerinde herhangi bir kazayla karşılaşması halinde kanuni hakları hakkındaki düşünceleri Mezuniyet sonrası çalışacağınız iş yerinde herhangi bir kazayla karşılaşırsanız kanuni haklarınızı biliyor musunuz? Evet 40 23,25 Kısmen 65 37,80 Hayır 67 38,95 Tablo 17 de ankete katılan öğrencilerin ülkemizdeki iş sağlığı ve güvenliği standartlarının Avrupa düzeyinde olup olmadığını sorusuna sadece %8,15 i evet diyebilmiştir. Kısmen ve hayır diyenlerin toplam oranı %91,85 olup bu düşünce iş kazalarında dünya üçüncüsü, Avrupa birincisi olduğumuz bilgisiyle örtüşmektedir. 31
Tablo 17. Ankete katılan öğrencilerin ülkemizin iş sağlığı ve güvenliği açısından Avrupa standartlarında olup olmadığı hakkındaki düşünceleri Ülkemizin iş sağlığı ve güvenliği açısından Avrupa standartlarında olduğunu düşünüyor musunuz? Evet 14 8,15 Kısmen 42 24,40 Hayır 116 67,45 Tablo 18 de öğrencilerin büyük çoğunluğu (%79,65) ile iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerini çalışma hayatının ayrılmaz bir parçası olduğunu düşünüyor. Kısmen diyenlerin oranı ise %16,30 olarak karşımıza çıkarken sadece %4,5 lik küçük bir dilim aksi yönde fikir beyan etmiştir. Tablo 18. Ankete katılan öğrencilerin iş sağlığı ve güvenliği kavramının çalışma hayatlarının ayrılmaz bir parçası olup olmadığı hakkındaki düşünceleri İş sağlığı ve güvenliği kavramının çalışma hayatınızın ayrılmaz bir parçası olduğuna katılıyor musunuz? Evet 137 79,65 Kısmen 28 16,30 Hayır 7 4,05 Sonuç ve Öneriler İş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri işletmelerde kanun gereği uygulanması gereken ekstra faaliyetler olarak görülmektedir. Bu yüzden de çoğunlukla yasak savma, ceza yememek amacıyla kağıt üzerinde sorumluluklar yerine getirilmektedir. Oysa iş sağlığı ve güvenliğinin asıl amacı iş kazalarını ve meslek hastalıklarının önlemek olduğundan bu yaklaşım görünürde faaliyetlerin yapılması, sorumlulukların yerine getirilmesi şeklinde olurken amaca hizmet etmediğinden iş kazalarının ve meslek hastalıklarının sayısında azalma meydana gelmemektedir. Başarı için tüm işlerde iş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri o işin ayrılmaz bir parçası olarak görülüp yerine getirilmesi gerekmektedir. Çalışanlar açısından bunun böyle görülmesi sağlık ve güvenlik uygulamalarının başarısını artıracaktır. Ankete katılan öğrencilerin büyük bir çoğunluğu iş sağılığı ve güvenliği ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmadıklarını iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin eğitim ve iş hayatının her aşamasında aktif olması gerekliliğini belirtmişlerdir. Öğrencilere eğitim hayatları boyunca verilecek eğitimlerle sağlık ve güvenlik kültürünün oluşması sağlanarak ve bu kuralların en başta çalışanların sağlığı ve güvenliği için olduğu bilincinin oluşması sağlanarak kurallara uyma oranı daha da yukarılara çekilebilir. Çalışmada çıkan sonuca göre Meslek Yüksekokulu eğitimi boyunca iş sağlığı ve güvenliğini eğitim planlarında oluşan gerekliliği ve isteği göstermektedir. Eğitim süresi boyunca 32
bilgilendirme toplantıların gerekliliği sonuçlarda görülmüş ve öğrencilere ilgili bilgilendirme programları planlanmıştır. Öğrencilerle yapılan çalışmada koruyucu donanım kullanmayanların büyük bir kısmı bu donanımlarla rahat çalışamadıklarını veya kullanım alışkanlıklarının olmadığını gerekçe olarak sunmaktadırlar. 33
Kaynakça [1] Erkal, S., ve Coşkuner, S.(2010). Bir hastanede çalışan ev idaresi personelinin iş kazası geçirme durumunun ve kazalardan korunmak için aldıkları önlemlerin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt:13, Sayı:1. [2] Akpınar, T.(2013). İş sağlığı ve güvenliği. Ekin yayınları, Bursa, ISBN 978 605 5187 55 2 [3] Akyürek, Ç. E., Toygar, Ş. A., Eriş, H., ve Top, M.(2011). Buzdağının görünmeyen kısmı: iş kazaları ve meslek hastalıklarının yönetsel yansımaları. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt: 14 Sayı:2 [4] Karacan, E., ve Erdoğan, Ö. N.(2011). İşçi sağlığı ve iş güvenliğine insan kaynakları yönetimi fonksiyonları açısından çözümsel bir yaklaşım. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:21, Sayı:1. [5] Özgüler, A.T., ve Koca, T.(2013). Meslek yüksekokullarında iş sağlığı ve güvenliği eğitiminin gerekliliği. Electronic Journal of Vocational Colleges, Aralık, UMYOS Özel Sayı. [6] Baradan, S.(2006). Türkiye inşaat sektöründe iş güvenliğinin yeri ve gelişmiş ülkelerle kıyaslanması. DEÜ Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1. [7] Kahraman, M. F.(2013). İş sağlığı ve güvenliği genel müdürlüğü idari yapılanması ve yapısı. www.csgb.gov.tr. [8] Çalışma Genel Müdürlüğü.(2013). 2013 yılı çalışma hayatı istatistikleri.www.csgb.gov.tr. [9] Çelik, S., Reis, Z. A., Gülseçen, S., ve Yazıcı, S.(2009). KOBİ lere yönelik temel iş sağlığı ve güvenliği eğitimi için örnek bir e-öğrenme uygulaması. XI. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 11-13 Şubat, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa. [10] http://www.nigde.edu.tr/ntbmyo. 34