İSTANBUL ENERJİ SANAYİ ve TİCARET A.Ş.
İçindekiler 1.Enerji Verimliliği Kanunu nun, Bina Sektörüne Getirdiği Yeni Uygulamalar 2.Başbakanlık Genelgesi Kapsamında Alınması Gereken Tedbirler 2.1 Isı Enerjisi Kapsamındaki Uygulamalar 2.2 Elektrik Enerjisi Kapsamındaki Uygulamalar 2.3 Açık Alan Aydınlatmaları İle İlgili Uygulamalar 2.4 Ulaşım İle İlgili Uygulamalar 2.5 Bilinçlendirme Uygulamaları 2.6 Kamu İşletmelerinde Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Uygulamalar 3.Sonuç
1.ENERJİ VERİMLİLİĞİ KANUNU NUN, BİNA SEKTÖRÜNE GETİRDİĞİ YENİ UYGULAMALAR Hızla gelişmekte olan ülkemizin enerji ihtiyacı her yıl ortalama % 5-6 artmaktadır. 2006 yılı verilerine göre enerji tüketimi yaklaşık 99 milyon TEP mertebesinde gerçekleşmiş ve bunun % 73.6 sı ithal yolla karşılanmıştır. Gerekli çalışmaların yapılmaması halinde 2020 yılında enerjide dışa bağımlılığımızın % 80 ler mertebesinde olacağı öngörülmektedir.
Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de enerjinin verimli kullanılması konusundaki çalışmalar etkin bir şekilde devam etmektedir. Bina sektöründe tüketimin % 85 inin ısınma amaçlı (küçük bir paya sahip sıcak su üretimi ve mutfak gazı dahil) harcandığı söylenebilir. Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE) Genel Müdürlüğü tarafından yapılan hesaplamalar sonucu ülkemiz bina sektöründe, yıllık yaklaşık 7 milyon TEP karşılığı, 1.3 milyar dolarlık tasarruf potansiyeli tespit edilmiştir.
Ülkemizde, enerjinin etkin kullanılması, israfın önlenmesi, enerji maliyetlerin ekonomi üzerindeki yükünün hafifletilmesi ve çevrenin korunması amacına yönelik olarak EİE Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Enerji Verimliliği Kanunu, 2 Mayıs 2007 tarihinde 5627 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanun, diğer sektörlerin yanı sıra bina sektörüne yönelik yeni uygulamalar ve yaklaşımları da beraberinde getirmektedir. Kanun uyarınca, mal sahibi tarafından bina alım satımı ve kiralamalarında alıcıya veya kiracıya verilmek üzere Enerji Kimlik Belgesi nin düzenlenmesi yasal zorunluluk olmaktadır.
Enerji Verimliliği Kanunu nu uyarınca, toplam inşaat alanı en az 20.000 m 2 veya yıllık enerji tüketimi 500 TEP ve üzeri olan ticari binaların, hizmet binalarının ve kamu kesimi binalarının yönetimlerinin, yönetimlerin bulunmadığı hallerde bina sahiplerinin, enerji yöneticisi görevlendirmesi veya enerji yöneticilerinden hizmet almaları gerekmektedir.
Binalardaki en etkin ve kolay uygulanabilir önlem ; Isı Yalıtımı Isı Su Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği İzoder in, tipik bir apartmanda yaptığı örnek çalışmada; binaya yalıtım uygulanması ile Kazan maliyetinden 1.638$ tasarruf Radyatörler maliyetinden 716$ tasarruf sağlamıştır. Isıtma sistemi için : yalıtımsız binada 3781$ yalıtımlı binada ise sadece 1427$ yatırım gereklidir. Yalıtım uygulaması ile ısıtma sisteminin kurulmasında 2354$ tasarruf elde edilmiştir.
Evlerdeki enerji tüketiminin en büyük kısmı mekân ısıtılması için harcanmaktadır. Tipik bir evin toplam faturasının %45 i ısıtmasoğutma için ödenmektedir. Evlerin (veya ofislerin) ısıtılmasına harcanan enerjiden tasarruf etmek için iç ortam ısısının ortamda muhafaza edilmesi gereklidir. İç ortam ısısının içerde muhafaza edilebilmesi için, binanın çok iyi yalıtılmış olması gerekmektedir. Binalarda çatılardan %7, dış duvarlardan %40, döşemelerden %6 ve kapılardan %17 oranlarında ısı kayıpları olmaktadır. Binanın yalıtılması ile %50 ye varan oranlarda enerji tasarrufu yapmak mümkündür.
2.BAŞBAKANLIK GENELGESİ KAPSAMINDA ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER 15 Şubat 2008 de resmi gazetede yayınlanan başbakanlık genelgesiyle 2008 yılı enerji verimliliği yılı ilan edilmişti. Bu genelge ile 5627 sayılı Enerji Verimliği Kanunu çerçevesinde kamu kurum ve kuruluşlarınca gerçekleştirilecek uygulamalara ilaveten, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının sosyal sorumluluk projelerine gönüllü katılımları sağlanmıştır. Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve kamu kurumu niteliğindeki meslek odaları enerjinin verimli ve etkin kullanılması yönünde, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yayımlanan tedbirler konusunda gereken dikkat ve hassasiyeti gösterecekler ve uygulamalarına ilişkin bilgileri her yıl Mart ayı sonuna kadar Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğüne göndereceklerdir.
BİNALARDA ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER Başbakanlık genelgesinde Binalarda, enerji tüketiminin ve maliyetlerinin azaltılmasına yönelik şu uygulamalar yapılır :
2.1 Isı Enerjisi Kapsamındaki Uygulamalar İç hacim konfor sıcaklık değeri 22 0 C nin aşılmaması için; radyatörlerde sıcaklık ayarlı termostatik vana bulundurulur. Yeni alımlarda etiket sınıfı en az A olan klimalar seçilir, ayrıca invertörlü olanlar tercih edilir; soğutma sistemi ve klimalar dış ortam sıcaklığı 30 0 C nin altında iken soğutma amaçlı çalıştırılmaz ve iç ortam sıcaklığı 24 0 C ın altına inmeyecek şekilde ayarlanır. Radyatör arkalarına, alüminyum folyo kaplı ısı yalıtım levhaları yerleştirilir; ısı akışını engellememek için radyatörlerin önleri ve üzerleri kapatılmaz.
Pencerelerden hava sızıntılarını önlemek için, pencere contası vb. kullanılır. Tamamı kamu kurum ve kuruluşları tarafından kullanılan binaların ana girişlerinde, döner kapı veya çift kapı kullanılır. Çift kapıların biri kapanmadan diğerinin açılmaması sağlanır. Zorunlu haller dışında elektrik ile ısınma ve/veya sıcak su temini yapılmaz; kişiye özel elektrikli ısıtma cihazı kullanılmaz. Her ısıtma sezonu öncesinde, ısıtma sistemlerinin bakım ve kontrolü, baca gazı ölçümlerine dayalı brülör ayarlarını da kapsayacak şekilde yapılır veya yaptırılır.
2.2 Elektrik Enerjisi Kapsamındaki Uygulamalar Aydınlatmada; tuvalet, banyo ve benzeri kısa süreli kullanılan ve/veya çok sık açılıp kapanan yerler veya zorunlu haller dışında mevcut akkor flamanlı lambalar yerine floresan lambalar kullanılır. Floresan lambalarda B1 sınıfı manyetik balast veya enerji verimlilik indeks etiketine (EEI) sahip elektronik balast kullanılır. Kısa süreli kullanılan bölümlerin aydınlatılmasında, hareket, ısı veya ışığa duyarlı (sensörler) kontrol sistemleri kullanılır. Aydınlatmada daha iyi verim alınması için lambaların önündeki ışık geçirgenliğini önemli ölçüde engelleyen armatürler yerine, yüksek yansıtıcılı armatürler kullanılır.
İç aydınlatmada birden fazla armatür bulunan bina bölümlerinde, her bir armatür veya pencere önü gibi doğal ışıktan daha fazla yararlanan bölümler için uygun şekilde gruplandırma yapılarak ayrı ayrı elle kontrol veya otomatik gün ışığı kontrol sistemi kullanılır. Kültür ve tabiat varlıkları binaları hariç, resmi bayram günleri dışında dekoratif amaçlı dış aydınlatma yapılmaz. Bilgisayar, yazıcı, fotokopi ve benzeri elektrik enerjisi kullanan ekipmanların alımında, Energy Star işareti olması ve/veya ilgili mevzuat ile belirlenen asgari verimlilik kriterlerini sağlama şartı aranır. Bu cihazlar kullanılmadığı zamanlarda kapalı tutulur. Yeni yapılacak olan veya yenilenen asansör sistemlerinde, verimi en az %85 olan elektrik motorları ve/veya değişken hız sürücüleri kullanılır.
2.3 Açık Alan Aydınlatmaları İle İlgili Uygulamalar Açık alan aydınlatmaları ile ilgili yeni uygulama/alımlarda aşağıdaki tedbirlere uyulur. Bu tedbirler elektrik enerjisi dağıtım şirketleri tarafından denetlenir. Yol aydınlatmalarında, Ek-1 de verilen kriterlere uyulur. Ancak, tablolarda verilen limitler çevreden kaynaklanan aydınlatmaların etkisi nedeniyle aşılabilir. Yol aydınlatmalarında; Şehir içi yol, cadde, sokak ve meydan aydınlatmalarının tamamında şeffaf cam tüplü yüksek basınçlı sodyum buharlı lambalar kullanılır. Park ve bahçe aydınlatmaları saat 24.00 den sonra %50 azaltılır. Reklam ve seyir amaçlı aydınlatmalarda tüp floresan lambalar kullanılır. Armatürler, sadece aydınlatılması istenen alanı aydınlatacak şekilde ve dış ortam koşullarına uygun tiplerden seçilir.
2.4 Ulaşım İle İlgili Uygulamalar Taşıtların kiralanmasında ve ihale yoluyla yapılan personel taşımasında; otobüsler için oniki yıldan ve diğer araçlar için beş yıldan küçük olma şartı aranır. Trafik yoğunluğu fazla olan şehirlerde, trafik yoğunluğunu azaltmak için kamu kurum ve kuruluşlarının çalışma saatleri gerektiğinde valilikler tarafından düzenlenebilir.
2.5 Bilinçlendirme Uygulamaları Enerji tüketiminin azaltılması için çalışanları bilinçlendirmek üzere hizmet içi eğitim seminerleri düzenlenir. Çalışanlar, çalıştıkları yerlerin enerji tüketimi hakkında bilgilendirilir. Herkesin görebileceği yemekhane, konferans salonu, geçiş bölgeleri vb. yerlere; kullanılmayan lambaların söndürülmesine, elektrikli ev aletleri ve ampüllere yönelik verimlilik etiketlerinin tanıtılmasına, ofis cihazlarının kullanılmadığı durumlarda kapatılmasına yönelik afişler ve spotlar asılır. Büyükşehir belediyeleri, EİE ile koordineli olarak her yıl Ocak ayının ikinci haftasında düzenlenmekte olan Enerji Verimliliği Haftası etkinlikleri ile eşzamanlı, konferans, sergi, fuar ve yarışma gibi bilinçlendirme etkinlikleri yapar.
Milli Eğitim Müdürlükleri her ilde, yılda en az bir defa olmak üzere, ilk ve orta öğretim öğrencilerine yönelik enerji verimliliği haftalarının düzenlenmesini sağlar. İlköğretim, ortaöğretim ve yaygın öğretim kurumlarında kulüp çalışmalarında ve öğrencilerin ders yılı içerisinde hazırlayacakları ödev ve projelerde enerji verimliliğiyle ilgili konulara yer verilir. Belediyeler, toplu taşım araçlarına ve bayramlarda billboardlara EN-VER afişleri astırır. Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü şans oyunlarında, Posta İşletmeleri Genel Müdürlüğü pul, zarf, koli ve benzeri posta işlemlerinde ve kamu kuruluşları yayımlarında EN-VER grafiklerine ve mesajlarına yer verilmesini sağlar.
2.6 Kamu İşletmelerinde Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Uygulamalar-1 Kamu kurum ve kuruluşları ile bağlı ortaklıkları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, üniversiteler ve mahallî idareler, işletmelerinde şu tedbirleri alır. Kazanlarda; yanma kontrolü ve yanmanın optimizasyonu, ısı yalıtımı, ısı transfer yüzeylerinin temiz tutulması, atık ısıların kullanımı ve buhar kazanlarında kondens geri dönüşünün artırılması ve blöf kayıplarının azaltılması, Basınçlı hava sistemlerinde; kompresörlerin boşta çalışma sürelerinin asgariye indirilmesi, kompresöre giren havanın kuru, temiz ve soğuk olmasının sağlanması, kaçakların periyodik olarak kontrol edilmesi, çok kademeli ara soğutmalı kompresörler yerine tek kademeli kompresörlerin kullanılması,
Kamu İşletmelerinde Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Uygulamalar-2 Isı enerjisi dağıtım sistemlerinde; boru sistemlerinin vana ve flanşları ile birlikte yalıtılması ve yalıtımın düzenli olarak kontrol edilmesi, dağıtımın olabilecek en düşük basınç ve sıcaklıkta yapılması, buhar kapanlarının düzenli kontrolü ve bakımı, Genel proses işlemlerinde, kullanılmayan elektrikli alet ve teçhizatların kapatılması, olabildiğince tam kapasitede çalışılması, 50 o C nin üzerinde yüzey sıcaklığı olan yerlerin yalıtımının ekonomik olup olmadığının analiz edilmesi ve ekonomik açıdan geri ödeme süresi bir yıldan az olanların uygulanması, atık ısıların kullanılması,
Kamu İşletmelerinde Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Uygulamalar-3 Kurutma proseslerinde; atık gazlardaki nem miktarının optimize edilmesi, ısı ile kurutma öncesi mekanik nem alma imkânlarının araştırılması, yalıtım, ısıtıcıların ve filtrelerin temiz tutulması, mümkün olan yerlerde havanın yeniden sirküle edilmesi, egzost gazlarının atık ısılarının kullanılması, Fırınlarda; yalıtım optimizasyonu ve sızdırmazlığın sağlanması, yanma için verilen fazla hava miktarının asgari olması, ışınım ve taşınım yoluyla ısı iletiminde etkinliğin artırılması, olabildiğince azami kapasitede yükleme yapılması, taşıyıcı olarak hafif malzemelerin kullanılması, atık ısıların değerlendirilmesi ve kesikli çalışan fırınlarda yükleme ve boşaltma için fırın kapılarının açık tutulma sürelerinin asgari düzeyde olması,
Kamu İşletmelerinde Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Uygulamalar-4 Elektrik sistemlerinde; merkezi ve/veya lokal düzeyde güç kompanzasyonu yapılması, yükün değişken olduğu yerlerdeki elektrik motorlarında değişken hız sürücülerinin kullanılması, elektrik motorlarının ihtiyaca uygun kapasitede seçilmesi, kullanılmayan elektrikli ekipmanların kullanılmadıkları zamanlarda kapalı tutulması, elektrik tarifelerinin dikkatli izlenmesi ve anlaşma gücünün aşılmaması, puant yük durumunda devre dışı bırakılabilecek elektrikli ekipmanların belirlenmesi, İklimlendirme sistemlerinde; ısıtıcı bataryalarının ve filtrelerin temiz tutulması, kontrol dışı hava sızıntılarının azaltılması sağlanır.
Sonuç Olarak, Ülkemizde halihazırda yürürlükte olan Isı Yalıtım Yönetmeliği ne uygun olarak yeni yapıların inşa edilmesi ile yakıt tüketimleri, eski standarda göre ortalama %50 oranında azalmaktadır. Yalıtım uygulaması, binanın enerji ihtiyacı azaltarak daha küçük kapasitede kazan seçilmesi, tesisatın ve radyatör boyutlarının küçülmesi gibi avantajların yanı sıra daha verimli, yoğuşmalı sistemlerin kullanılmasına olanak sağlamaktadır. Her yıl bina stoğuna ilave olan ortalama 70 Milyon metrekare civarında kullanım alanına sahip binaların yönetmeliğe uygun inşa edilmesi ile yılda yaklaşık 300 Milyon Dolar tasarruf sağlanması mümkündür. İzleyen yıllarda Enerji Kimlik Belgesi nin uygulamaya geçirilmesi ile sektörün enerji verimliliği seviyesi daha da yukarı çekilecektir. Enerji ihtiyacının %73.6 sını ithalat ile karşılayan ülkemizde, ivedilikle enerji verimliliği önlemlerinin etkin şekilde uygulanması; enerji temin güvenliğinin sağlanması ve enerjinin ekonomi üzerindeki yükünün hafifletilmesi açısından son derece önemlidir.
S.Serkan KIR Enerji Yöneticisi Elektrik Mühendisi