ŞİGELLA Basilli Dizanteri;Shigella; Şigelloz; Şigella Gastroenteriti; Şigella Enteriti: Bağırsakların akut iltihabi hastalığıdır. Şigella bakterileri ile meydana gelir, bu bakteriler nedeniyle ortaya çıkan barsak enfeksiyonuna şigelloz denir. Şigella bakterileri birkaç çeşittir: Shigella sonnei, Grup D şigella, birçok şigelloz vakasından sorumludur. Shigella flexneri, yada grup B şigella, Shigella dysenteriae tip 1 dizanteri salgınlarına neden olan türdür. Hastalık gıdalar ve sular ile bulaşır. Hasta insanın dışkısı ile etrafa yayılan bakteriler sanitasyon ve hijyen koşullarının iyi olmadığı ortamlarda sulara ve gıdalara bulaşarak salgınlara neden olur. Bakterinin birkaç tanesi bile hastalık yapmaya yeterlidir. Kalabalık ortamlarda, kamplarda, bakım ve huzur evlerinde salgınlara neden olur. Hastalığın neden olduğu dizanteri ve şiddetli barsak enfeksiyonu yaşlılar, bebekler, çocuklar ve immün sistemi zayıf hastalar için ölümcül olabilir. Şigella belirtileri nelerdir? Bakteri vücuda girdikten 1 ila 7 gün sonra şikayetler başlar. en sık görülen şikayetler: Ani başlayan karın ağrısı Ani başlayan yüksek ateş, Bol sulu, Kanlı, sümüklü ishal, ( ishal başlangıçta suludur daha sonra kanlı sümüklü hale gelir), Dışkıdan sonra rahatlayamama, Bulantı, Kusma görülür.
Hastada ishal ve su kaybına bağlı olarak tansiyon düşer, nabzı artar, karın muayenesinde hassasiyet vardır, kan sayımında iltihap hücreleri artar. Şigella teşhisi nasıl konur? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Kesin teşhis laboratuar incelemeleri ile konur. Yukarıdaki şikayetlerin varlığında aşağıdaki testler istenir. Hemogram ( tam kan sayımı), CRP, Sedimantasyon, Dışkı incelemesi, Dışkı kültürü ile teşhis konur. Şigella tedavisi : Dışkıda kan görülmesi her zaman doktor muayenesi gerektiren önemli bir işarettir. Hastalık genellikle ağır seyretmez şikayetler 2 7 günde kendi kendine düzelir. Tedavide amaç hastanın kaybettiği suyu ve tuzu yerine koymaktır. İshal kesici ilaçlar şikayetlerin uzamasına neden olduğundan kullanılmaz. Antibiyotik normalde verilmez ancak İmmün sistemi zayıf olan hastalara, yaşlı ve çocuklara antibiyotik tedavisi başlanır. Aşağıdaki durumlarda hastanın hastaneye yatırılması gerekir: İmmün sistemi bozuk hastalar, Şuuru bulanan hastalar, Ateşi sürekli yüksek olan hastalar, İdrar söktürücü tansiyon ilacı kullanan hastalar, Ağızdan yeterli sıvı alamayan hastalar ın hastaneye yatırılması gerekir. Şigella tehlikeli bir hastalık mıdır? Şigelloz nadiren komplikasyonlara neden olur. En sık ve en tehlikeli komplikasyon dehidratasyon yani aşırı su kaybına bağlı hipotansiyon ve komadır. Dehidratasyon en sık bebek ve
çocuklarda, ağızdan sıvı alamayan kişilerde, aşırı kusması olan hastalarda ve idrar söktürücü diüretik kullanan hipertansiyon hastalarında görülür. Bu hastaların mutlaka hastaneye yatırılması ve kaybettikleri suyun damardan verilmesi gerekir. Çocuk ve bebeklerde dil kuruluğu, büyüklerde ise ayağa kalkınca baş dönmesi ve göz kararması aşırı su kaybının işaretidir ve bu hastalar hastaneye götürülmelidir. Şigelloza bağlı diğer bir komplikasyon ise Hemolitik Üremik Sendromdur. Şigella enfeksiyonunu takiben böbrek yetmezliği, kansızlık ve pıhtılaşma bozuklukları ortaya çıkar, ağır bir tablodur. Şigelloz a bağlı nadir görülen bir komplikasyon ise reaktif artrittir. Hastalık sırasında eklemlerde şişme, ağrı ve kızarıklık olur. Şigelloz çocuklarda ağır seyreder. Neredeyse şigelloz geçiren çocukların % 40 ında nörolojik şikayetler ortaya çıkar. En sık görülen nörolojik şikayetler Havale: küçük çocuklarda ateşe bağlı epilepsi atağıdır. Ensefalopati: beyin fonksiyonlarının bozulmasıdır. Ateş, şuur bulanıklığı, baş ağrısı, uykuya meyil ve ense sertliği olur. Menenjitle karışır. Şigella enfeksiyonu sırasında acil durum belirtileri: Şuur bulanıklığı, Havale, Epilepsi benzeri kasılmalar, Baş ağrısı ve ense sertliği olması acil durum işaretidir ve derhal en yakın acil servise başvurmak gerekir. Şigelladan Korunma: Şigella sık görülen, gıdalar ve sular ile bulaşan dizanteridir. Hastalık salgınlara neden olabilir. El yıkama alışkanlığı hastalıktan korunmanın ilk ve en önemli adımıdır. Sanitasyon kuralları ve hijyen kurallarına dikkat etmek,
açıkta satılan gıdalardan yememek, buz kullanmamak korunmak için gerekli adımlardır. Referanslar: 1.DuPont HL. Shigella species (bacillary dysentery). In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2009:chap 224. 2.Ochoa TJ, Cleary TG. Shigella. In: Kliegman RM, Behrman RE, Jenson HB, Stanton BF, eds. Nelson Textbook of Pediatrics. 18th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 196. GİARDİA Giardia lamblia sular, gıdalar yolu ile bulaşan hareketli bir parazittir. İnce bağırsaklarda yerleşir, uzun süren ishallere, gaz ve hazımsızlığa yol açar. Besin emilimini ve büyüme gelişmeyi bozar. Parazit gözle görülmeyecek kadar küçüktür. Giardia nasıl bulaşır? Giardia gıdalar ve sular ile bulaşır, kistleri dış ortama dayanıklıdır, temizlik maddeleri ile ölmez. İnsan dışkısı ile ortama yayılan kistler 2 ay canlı kalır. Dışkı ile bulaşmış sular, gıdalar, kötü hijyen koşulları, kötü alt yapı koşulları nedeniyle yayılır. Çocuklarda büyüme gelişme geriliğine neden olur. Giardia nasıl hastalık yapar? Kistler bağırsakta açılarak parazit haline döner ve bağırsak duvarına yapışarak besinleri emmeye başlar. kistlerin parazite
dönmesi 2 hafta sürer. Bazı hastalarda hiçbir şikayete neden olmadan uzun süre kalır. Büyüklerde pek şikayet olmaz en çok şikayet çocuk çağda görülür. Çocuklarda en çok: İshal: bazen akut bol sulu karın ağrısı ile seyreden bazen uzun süren ateşsiz ishallerle yol açar. İshal bazen aralıklı kabız atakları ile birlikte, bazen çok uzun süreli kesintisiz olur. Kabızlık: ishal atakları arasında kabızlık atakları dikkat çeker. Birkaç gün ishal olan çocuk sonraki birkaç gün kabız olur sonra tekrar ishal başlar, Karında şişme, gaz, Kramp tarzında karın ağrıları, Çabuk doyma, İştahsızlık, bulantı, halsizlik, Büyüme geriliği, Hafif ateş, kilo kaybı olur. İshal başta bol sulu iken daha sonra sulu yumuşak, kötü kokulu ve gazlı hale döner. Giardia nasıl teşhis edilir? Aralıksız ateşsiz ishal, aralıklar ile ishal atakları geçiren, arada kabızlık atakları olan, karın şişliği, gaz, karın ağrıları şikayetleri, büyüme geriliği, okul başarısında düşme olan her çocukta Giardia dan şüphelenmek gerekir. Giardia teşhisi dışkıda parazitin görülmesi yada enzimatik yolla konur. Parazit ince bağırsakta yerleştiği için dışkıda tespit edilmesi güçtür, birkaç kez bakılması gerekir. Enzimatik yolla Giardia tespiti daha kolaydır. Giardia nasıl tedavi edilir? Giardia tespit edilen çocukların tedaviye alınmaları gerekir. Ayrıca büyüme geriliği, benzeri bağırsak şikayetleri gösteren ve endemik bölgede yaşayan çocuklarında tedavisi önerilmektedir. Giardia tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Giardiya tekrar hastalık yapabilir.
Giardiya çocuklarda büyüme gelişme geriliği, okul başarısında düşmeye neden olan önemli ve sık görülen bir parazittir. Referanslar 1. Hill DR, Nash TE. Giardia lamblia. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2009:chap 280. 2. Huston CD. Intestinal protozoa. In: Feldman M, Friedman LS, Sleisenger MH, eds. Sleisenger & Fordtrans Gastrointestinal and Liver Disease. 8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006: chap 106. 3. Adam RD. Biology of Giardia lamblia. Clin Microbiol Rev. 2001;14:447 4. American Academy of Family Physicians website. Available at: http://www.familydoctor.org. 5. Harrisons Principles of Internal Medicine. 15th ed. McGraw-Hill Professional Publishing; 2001. 6. Massachusetts Department of Public Health. Bureau of Communicable Disease Control website. Available at: http://www.state.ma.us/dph/cdc. 7. The Merck Manual of Medical Information. Simon and Schuster, Inc; 2000. 8. Nash TE. Surface antigenic variation in Giardia lamblia. Mol Microbiol. 2002;45:585 ASKARİS Ascaris; Ascariazis; Barsak paraziti; Helmint; Askaris en sık görülen barsak parazitidir, ince bağırsaklarda yerleşir ve besin emilimini bozar.
Askaris nasıl bulaşır? Askaris ince bağırsaklarda yerleşir. Yumurtaları dışkı ile dışarı atılır. Kanalizasyon sisteminin kötü olduğu koşullarda sulara ve toprağa bulaşan yumurtalar gıdalar ve sular ile diğer insanlara bulaşır. Ağızdan girdikten sonra bağırsaklara gider. Askaris yumurtaları bağırsakta açılarak parazit ortaya çıkar. Askaris kimlerde görülür? Askaris dünyanın her yerinde görülür. Özellikle kanalizasyon sisteminin kötü olduğu, sanitasyon hijyen ve temizlik şartlarının kötü olduğu koşullarda daha çok görülür. İnsan dışkısı ile kirlenmiş toprak bulunan bölgelerde salgın halinde görülür. İnsandan insana bulaşmaz. Tedaviden sonra tekrarlayabilir. Askaris ne şikayet yapar? Askaris erişkin hastalarda çok şikayete neden olmaz hafif dispepsi ve hazımsızlık dışında şikayet görülmez. Ancak çocuklarda: Büyüme gelişme geriliği, Okul başarısında düşme, İştahsızlık, Hazımsızlık, Gaz, Karında şişlik, Bulantı, Ağızda aşırı salya ya neden olur. Parazitin bağırsaklara yerleşmesi için akciğerlere gidip tekrar bağırsağa gelmesi gerekir. Bu sırada öksürük atakları ve öksürükle balgamda parazit görülmesi olabilir. Aşırı bağırsak paraziti küçük çocuklarda bağırsak tıkanmalarına yola açabilir. Bu çok acil ve ölümcül bir durumdur.
Askaris nasıl teşhis edilir? Askaris teşhisi dışkının mikroskobik incelemesi ile konur. Dışkıda yumurta varlığı araştırılır. Tek bir seferde teşhis koymak zordur. Dışkı incelemesi en az 3 sefer yapılmalıdır. Bazen dışkıda parazit görülür, yada öksürük ile parazit çıkar. Bu durumda parazitin bir kaba alınarak doktora getirilmesi teşhis koydurur. Askaris tedavisi: Askaris ilaçlar ile kolayca tedavi edilebilir. Bir günlük tedavi yeterlidir. Aile bireylerinin de testten geçirilmesi gerekir. Şikayeti olan ancak testleri negatif olan aile bireylerine de tedavi verilebilir. Askaris in çok yoğun görüldüğü bölgelerde okul çağı çocukları ve gebelere dışkılarına Askaris görülmese de tedavi verilebilir. Buna önleyici tedavi denir. Askaristen korunma: Askaris den korunmak için iyi kanalizasyon ve su sistemi kurulmalıdır. Kırsal alanlarda bu imkanların zor ulaşıldığı bölgelerde: İnsan dışkısı ile temastan kaçınmak, Toprak ile temastan sonra elleri yıkamak, Tuvaletten sonra elleri yıkamak, Yiyeceklere dokunmadan önce elleri yıkamak, Gıdaları uygun şekilde yıkamak, soymak ve pişirmek gerekir. Referanslar: 1. emedicine Ascaris Lumbricoides : Article by Aaron Laskey. http://www.emedicine.com/emerg/topic840.htm. Retrieved 2008-02-03. 2. Ascariasis. DynaMed website. Available at: http://www.dynamicmedical.com/dynamed.nsf?opendatabase. Accessed October 4, 2005.
3. Beers MH, Berkow R. The Merck Manual. 17th ed. West Point, PA: Merck & Co;1999. 4. Weller PF, Nutman TB. Intestinal nematodes. In: Kasper DL et al., eds. Harrisons Principles of Internal Medicine. 16th ed. New York: McGraw-Hill; 2005:1256-1257. 1. Dridelle R. Parasites. Tales of Humanitys Most Unwelcome Guests. Univ. of California, 2010. p. 26. ISBN 978-0-520-25938-6. 2. DPDx Ascariasis. http://www.dpd.cdc.gov/dpdx/html/ascariasis.htm. Retrieved 2008-02-03