TMMOB COĞRAFĐ BĐLGĐ SĐSTEMLERĐ KONGRESĐ 2009 02-06 Kasım 2009, Đzmir COĞRAFĐ BĐLGĐ SĐSTEMLERĐNDE KONUMSAL VERĐ STANDARDI ve KOORDĐNAT BĐRLĐĞĐNĐ SAĞLAYABĐLMEK ĐÇĐN POLĐGON VE NĐRENGĐ VERĐTABANI OLUŞTURULMASI; KONYA ÖRNEĞĐ A. Erdi 1, F. Sarı 2 1 S.Ü, Selçuk Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kamu Ölçmeleri Anabilim Dalı,Selçuklu Konya aerdi@selcuk.edu.tr 2 S.Ü, Selçuk Üniversitesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kamu Ölçmeleri Anabilim Dalı,Selçuklu Konya fatihsari@selcuk.edu.tr ÖZET CBS, bilginin daha hızlı ve ekonomik şekilde saklanması ve değerlendirilmesine imkan sağlamaktadır. Ancak gerçekten başarılı ve sürdürülebilen bir CBS çalışması ortaya koyabilmek, kullanılan verilerin kalitesine ve belirli bir standart dahilinde ifade edilebilirliğine bağlıdır. Doğruluğu ve hassasiyeti olmayan, veri kalitesi çerçevesinde ifade edilemeyen veriler ile doğru analiz ve sonuçlar elde etmek, kentsel gelişmelere rehberlik edebilecek bir sistem kurabilmek mümkün değildir. Bu çalışmada verileri tek bir merkezde toplayabilmek, veri kalitesini kontrol altında tutmak ve veri karmaşasını engellemek için, Konya ilindeki tüm poligon ve nirengiler tek bir veritabanında toplanılmış, il çapında veri yönetimi ve paylaşımını sağlamak adına veritabanı yönetimi için arayüzler hazırlanmıştır. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, Veri Kalitesi, Veri Standartları ABSTRACT DEVELOPĐNG BENCHMARK AND TRĐANGULATĐON DATABASES FOR PROVĐDĐNG SPATĐAL DATA STANDARTS AND COORDĐNATE UNĐON IN GIS; CASE STUDY KONYA GIS is providing oppurtinity to save and evaluation the data fastly and economically. However, producing maintainable and exactly succesful GIS workings depends to data quality, which will use in the processes and the ability of terming in standarts.it is impossible to make right analysis, to obtain right results and to produce a GIS systmes which could be guide to urban improvements with data that unaccurately and nondefinable in standards. Đn this study, to control the data quality, to gather all the data in one center and to prevent the data confliction, all the benchmarks and triangulation points in Konya gathered in a database and for realizing efficient data management and data sharing, various interfaces composed. Keywords: Geographic Đnformation Systems, Data Quality, Data Standards 1. GĐRĐŞ Hassasiyet, konum doğruluğu, veri kalitesi ve veri standardı, haritacılık içerisinde çokça kullanılmakta olan kavramlardandır. Üretilen haritaların en hassas şekilde oluşturulması istenir. Özellikle mülkiyet ile ilgili çalışmalarda konum doğruluğu ve hassasiyet kavramları üstünde önemle durulması gereken terimlerdendir. Bunun dışında baraj inşaatları, tünel ve köprü inşaatları gibi çalışmalarda hassasiyetin ve konum doğruluklarının çok yüksek olması beklenir. Bir noktanın konumunun tanımlanabilmesi için tanımlı bir yer biçimi temel alınarak tanımlanan koordinatlar kullanılmaktadır. Bilindiği gibi haritacılıkta yapılan işlemlerin en temel nesnesi koordinatı bilinen poligon ve nirengi noktalarıdır. Gerçekleştirilecek proje ne olursa olsun başlangıçta herhangi bir noktadan koordinat alarak yeni üretilecek noktalara koordinat atanmaktadır. Bu yüzden çıkış alınan noktalarda bulunan hatalar, aynen üretilen noktalara veya koordinatlandırılan objelere aktarılmakta ve koordinat duyarlılığı zayıf olan noktalar kullanılarak gerçekleştirilecek olan her işlem, hatayı bir sonraki işlem adımına taşıyacaktır. Dolayısıyla gerçekleştirilecek projelerin hassasiyeti, başlangıçta koordinat çıkışı alınan noktaların hassasiyeti kadar olacaktır. Günümüzde ki çalışmalara baktığımızda, her kurumun kendi haritasını kendisinin ürettiği görülmektedir. Aynı nirengi noktalarının koordinatlarının her kurumda farklı olduğu, koordinat sistemleri arasında yapılacak dönüşümler için belirlenen parametrelerin farklılıklar gösterdiği açıkça görülebilmektedir. Özellikle ulusal çapta çağdaş veri tabanları oluşturmak istendiğinde, farklı kurumlar tarafından üretilen haritaların çakışmadığı, aynı bölgede birbirlerine sadece cm uzaklıkta bir çok poligon noktası bulunduğu gerçeği ile karşılaşılmaktadır. Dolayısıyla herhangi bir çalışmada bu noktalardan hangisinin kullanılacağı, veya hangi kurumun koordinatlarının kullanılması gerektiği sorusu ile karşı karşıya gelinmektedir. Bu problemden yola çıkılarak nokta konum bilgilerinin tek elden üretmek, aynı noktaların farklı koordinatlarının önüne geçebilmek ve gerçek anlamda veri standardı sağlayabilmek amacıyla Konya ili için bir
Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Konumsal Veri Standardı ve Koordinat Birliğini Sağlayabilmek için Poligon ve Nirengi Veritabanı Oluşturulması; Konya Örneği veritabanı oluşturulmuş ve kullanıcının istenilen noktanın koordinatına ve röperlerine ulaşabilmesini sağlamak ve koordinatları arasındaki dönüşümleri gerçekleştirebilmesi amacıyla bir arayüz geliştirilmiştir. 2. MATERYAL METOD Öncelikle veri tabanlarını oluşturabilmek için Konya ili Belediye mücavir sınırları içerisinde bulunan tüm Nirengi ve Poligon noktalarının WGS84 koordinatları elde edilmiştir. Noktalara ait röperler ise yapılan ihale çalışması cildinden alınmıştır. Noktaların koordinatları ve röper resimleri Access programı kullanılarak veri tabanına aktarılmıştır. Oluşturulan veritabanının yönetimi ve kullanıcıya sunulması için ise Visual Studio 2005 programında arayüz yazılmıştır. Hazırlanan arayüz kapsamında poligon ve nirengi sorgulamaları, koordinatların COĞRAFĐ-ED50-ITRF96- IMAR dönüşümlerinin gerçekleştirilebileceği kısmın yanısıra, dilim dönüşümlerinin yapılabileceği bölümlerde eklenmiştir. Yazılan koordinat dönüşümleri ve veritabanı yönetim arayüzleri ArcGIS programında bir toolbox kullanılarak entegre edilmiştir. Böylece veritabanında mevcut olan noktalar ArcGIS programı harita penceresinde görülebilecek, projeksiyon ve datum seçimleri yapılabilecek, herhangi bir program çıktısı olarak alınabilecektir. Ayrıca istenilen noktalar, yine Visual Studio 2005 ortamında yazılan Google Earth çeviricisi kullanılarak yaklaşık mevkisi uydu görüntüsü üzerinde görülebilecektir. 3. UYGULAMA Uygulama alanı olarak Konya ili merkez ilçe sınırları içerisinde bulunan 248 adet nirengi ve yaklaşık 82 500 civarında poligon seçilmiştir. Tüm bu noktaların koordinatları, isimleri ve bazı nirengi ve poligonların röperleri Access veritabanı olarak oluşturulmuştur. Çalışmanın bundan sonraki adımı ise oluşturulan veritabanının ArcGIS programında kullanılabilmesi için Visual Studio 2005 ortamında arayüzlerinin hazırlanmasıdır. 3.1 Veritabanı Hazırlanan program bünyesinde, mevcut noktaların veya harici girilen nokta koordinatlarının Coğrafi, ITRF96, ĐMAR, ED50 koordinat sorgulamaları yapılabilmekte ve istenilen koordinatın belirtilen sistemlere dönüşütürülmesi gerçekleştirilebilmektedir. Şekil 1 de poligon koordinatlarının Acces veritabanındaki görüntüsü görülmektedir. Şekil 1: Veritabanı Hazırlanması Şekil 2 de görülen arayüzde çalışılacak veritabanı seçilerek, mevcut noktaların koordinatları görülebilmektedir. Ayrıca liste seçeneği ile tüm poligonların koordinatlarına liste şeklinde ulaşılabilir ( Şekil 3).
Erdi Ve Sarı Şekil 2 : Poligon Koordinatları Şekil 3: Liste Görünümü Hazırlanan veritabanı ve arayüz sayesinde herhangi bir program dosyasına bağlı kalmaksızın tüm noktaların koordinatlarına ulaşılabilmektedir. Yazılan program ArcGIS bünyesinde çalıştığı gibi harici olarak.exe formatında da çalışabilmektedir. Ancak noktalar, daha güçlü görselleştirme ve projeksiyon olanakları sağladığı için ArcGIS programında grafik olarak gösterilmektedir. 3.2 Röperler Bilindiği gibi haritacılıkta noktaların koordinatı kadar, nerede oldukları bilgiside önemlidir. Röperler, noktaların kaybolması veya tahrip olması durumunda yeniden ihyasını sağlamak için gerekli olan ölçü ve krokileri gösteren belgelerdir. Dolayısıyla nokta koordinatının sağlamlığı ve kalitesi için röper krokilerinin nokta koordinatı kadar önemli olduğu görülmektedir. Bu sebeple mevcut olan röperler noktaların isimleri ile ilişkilendirilerek veritabanına aktarılmıştır. Nirengiler için 1/25000 lik harita üzerinde işaretlenmiş ve yer tayini yapılmış röper krokileri kullanılmıştır. Poligonlar için ise yaklaşık mevkisini, tesisin cinsini ve etrafındaki sabit tesislere olan uzaklıklarını belirten krokiler kullanılmıştır.
Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Konumsal Veri Standardı ve Koordinat Birliğini Sağlayabilmek için Poligon ve Nirengi Veritabanı Oluşturulması; Konya Örneği Şekil 4 : Nirengi ve poligon Röper Örnekleri Röperlerin yeterli olmaması durumunda ise, noktaların yaklaşık olarak hangi ilçe, mahalle, köy veya sokağa düştüklerinin görülebilmesi için Google Earth programına aktarılması sağlanmıştır. Her ne kadar çözünürülük Konyanın bazı bölgelerinde yeterli olmasa da, çalışmada kullanılan noktaların büyük bir çoğunluğu yeterli çözünürlük sağlayan bölgelere denk gelmektedir. (Şekil 5). Şekil 5: Đki Adet Poligon Noktasının Google Earth Görünümü 3.3 Koordinat Dönüşümleri Programın bu bölümünde ise veritabanında bulunmayan veya harici olarak dönüşüm yapılması gereken noktalar için koordinat dönüşümleri mevcuttur. Genel olarak Konya ili içerisinde, Belediye ve Kadastro dönüşüm parametrelerine bakıldığında farklılıklar olduğu görülmektedir. Meydana gelecek kayıklıkların ve koordinat farklılıklarının önüne geçebilmek adına dönüşüm parametrelerinden Kadastro Müdürlüğünün kullanmış olduğu katsayılar alınmıştır. Dolayısıyla aynı noktanın dönüşümler sonrasında farklı koordinatlara sahip olmasının önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Şekil 6 da koordinat dönüşüm türlerinden bazılarının görüntüleri gösterilmiştir.
Erdi Ve Sarı Şekil 6: Koordinat Dönüşümleri 4. SONUÇ Hazırlanan bu program sayesinde poligon ve nirengi noktalarının daha etkin kullanımı sağlanmıştır. Veritabanına aktarımı gerçekleştirilen noktaların koordinatları değiştirilememekte ve yeni veri girişi yapılamamaktadır. Bu nedenle nokta koordinatlarının bozulmadan kalması sağlanmış ve her kullanıcının aynı koordinatlara sahip olması gerçekleştirilmiş olmaktadır. Böyle bir çalışmanın tek bir kurum bünyesinden yayınlandığı düşünülürse, oluşturulacak projelerin çakışmama problemleri büyük ölçüde azaltılmış olacaktır. Tüm kurumlar bünyesinde hayata geçirilebilirse, aynı noktaların defalarca ölçülmesinden dolayı meydana gelecek zaman ve ekonomik kayıplarda büyük ölçüde azalacaktır. Aynı sokakta birbirlerine sadece birkaç cm uzaklıkta olan farklı poligon noktalarından kaynaklanan karmaşanında önüne geçilmiş olacaktır. Ayrıca kullanılan dönüşüm parametrelerinin aynı olması sayesinde koordinat dönüşümü sonucunda oluşabilecek koordinat kayıklıkları ve farklılıklarıda ortadan kaldırılmış olacaktır. Programın internet ortamında paylaşıma açılmasıyla birlikte daha etkin kullanımı sağlanabilecektir. KAYNAKLAR Koçak, Erdal., 1985., Gauss-Krüger Projeksiyonunda Koordinat Dönüşümleri, Karadeniz Üniversitesi Basımevi, Trabzon